STEM
füenzone
'Een weerman
is toch
ook gewoon
een beetje
boer op
het land'
'Alleen
vrouwen
zijn
wisselvalliger
dan het
weer'
Duitsland went aan armoede
Beatrix en Claus 30 jaar getrouwd
'Engel des doods' spreekt
In de aankondiging van
Bernards weerpraatje heeft
RTL een dubbel
bodempje gelegd.
'Dan is het weer
helemaal helder...'
pe belofte van een zonnige dag
[®at hand in hand met die van
een duidelijke uitleg.
Het is een treffend staaltje van
I misleiding. Dat de zon soms
Landen achtereen een schaars
artikel is, weet iedereen,
tji die andere boodschap is ook
[dubieus. Alle weermannen van
L wereld zullen j e verzekeren
|Kleine foutjes zijn niet te ver
lijden,' zegt Michel de Meijer,
[opvolger van Armand Pien als
Vlaanderens tv-weerman.
En Cees van Gurp
|(De Stem en Radio Noordzee)
spreekt hem niet tegen.
het weerbericht
ijk nou eens buiten,' bromt de
I collega, 'het zonnetje'. Niet die
^Lvoorbode van de lente hindert
maar het feit dat de weermannen (die hij
(Freudiaanse verwarring trouwens de sta-
:van 'weergoden' geeft) bewolking beloofd
'Ee zitten er weer eens naast'.
Ijweerpraatje is dan niet meer te stuiten,
«ondergesneeuwde noorden staat ook nog
het netvlies. Die blizzard, zegt een ander,
iden ze volgens mij ook niet voorspeld, die
ift iedereen verrast. Tegenspraak is er
omdat hij het uit wit Amerika overge-
lide blizzard in de mond neemt, terwijl
'sneeuwstorm toch net zo erg is. Verder is
het eens: in het weer zit weer
|s een verhaal.
de dag dat gesprekken met Cees van Gurp
Michel de Meijer op de agenda staan, is het
S eens prijs. Al een hele week kondigen ze
™e opklaringen aan, maar bij het opstaan
de regen zachtjes op het zolderraam.
F, dat komt goed uit, leg het maar eens
'repliek van de weermannen komt er eigen-
op neer dat ze dat niet kunnen. Ja, achter-
T if6n wat er mis 's ëeSaan Saat n°g wel
zulke schommelingen vóór zijn, dat is te
Bevraagd. Van Gurp kruipt een beetje
i achter 'de onstabiele atmosfeer, waar je
j5 p deze tijd van hst jaar mee te maken
Bovendien, zegt hij verontschuldigend,
pgr 't'0nS landie de verschillen
jjand mocht het regenen, in West-Bra-
'eef het vrijwel droog. „We hebben
■Klimaten. In het westen is de invloed
„ff §r°°t, in het oosten hebben we bij-
L^dklimaat. En weet je dat zelfs de
van invloed is op het weer...".
'helde Meijer rept ook al van 'kleine fout-
Ifopn ,an?ver een kte*11 gebied'. De ochten-
«L n!" i da® hÜ aan 'een regenzo-
't mpoT^i aen Paar dagen verveelt'. „Die
daar kr 111 ke£ oosten. Wij dachten: die
jaar blijven, maar de zone is, met een
ie,van hogedruk in het noordoosten, toch
Kijf,, men- Dat hadden we niet ver
te S/j Vfr^aarde 'omstandigheden'
6 7pk s"Belgische grens deder
item, zorgden het verraderlijke front
"■CU! Votnmln.. J.
noemen. „Het is voor ons spitsroeden lopen
hoor. En dan vooral in deze tijd van het jaar
hè. De overgangen, nu van de winter naar de
lente, zijn altijd het moeilijkst. Een onstabie
le atmosfeer, onvoorspelbare stromingen op
hoog niveau."
Ha, de weerman heeft de 'straalstroom' te
pakken, het resultaat, hoog boven ons hoofd,
van de botsing tussen koude poollucht en
warme tropische lucht. Het zijn de fraaie
gebogen lijnen op de weerkaart, die ze wel
van pijltjes in oostelijke richting mogen voor
zien. Want -die kant gaat de straalstroom,
depressies meesleurend, altijd op; het is een
richtingsverkeer naar West-Europa.
Afgelopen winter waren mooie staaltjes te
zien van een straalstroom die regenbrengende
lagedrukgebieden via Spanje het Middelland-
se-Zeegebied in stuurde. Ze vulden de uitge
droogde Spaanse waterbekkens in twee
maanden tot het randje, terwijl hogedruk in
Rusland en Scandinavië de kans kreeg ons
betere redenen om nieuwe schaatsen te
kopen. In de .rechterbovenhoek van de Euro
pese weerkaart werd een uitdijend vorstge-
bied steeds blauwer van de kou ingekleurd.
Omdat op hetzelfde ogenblik de winterde
pressies naar Spanje koersten, kon je er vergif
op innemen: we gaan het natuurijs op.
Straalstroom
Een plaatsgenoot verloor een kratje Koninck
omdat hij me niet geloofde. En nu levert de
redenering een schouderklopje van de meteo
rologen op: goed gezien. Maar ook een
terechtwijzing: er is meer tussen hemel en
aarde dat het weer beïnvloedt en dat je niet
terugvindt op de kaarten. En dan gaat het
niet eens over de straalstroom. Dat is maar de
resultante 'van veel beslissender factoren,
waarover tussen de weermannen geen ver
schil van mening bestaat.
Zonne-energie zetten ze bovenaan. De onge
wisse uitstraling en uitbarstingen van dit
dat de maan er zo een is. Het is een ook door
overlevering ingegeven gevoel: bij volle maan,
maar meer nog bij nieuwe maan kun je een
weeromslag verwachten. En iedere keer als de
weerkaart op zo'n moment inderdaad van
kleur verandert, vat je dat natuurlijk als
bewijs op. Het is onzin, geven ze terug. De
maan, 'zo'n klein dingetje aan de hemel',
heeft er niks mee te maken. Het mag eb en
vloed bepalen, daar houdt het mee op.
Laatst had Cees van Gurp een lezing. „Kwam
er iemand aanzetten met zo'n oude weer
spreuk. 'Als de maan is als een schuit, dan
valt er geen regen uit'. Ik heb ze uitgelegd dat
het wel helder moet zijn om de maan als een
schuit te kunnen zien. En-als het helder is,
regent het niet, zo simpel is dat. Dat'was
lachen joh."
Maar toch...hoe zit het? Is niet bewezen dat de
maan invloed heeft op het weer? Of is bewe
zen dat van zulke invloed geen sprake is? De
Meijer denkt even na over het verschil. Dan
komen. Hier worden oorzaak en gevolg door
elkaar gehaald."
Nog eentje dan. In een serieus te nemen arti
kel over de zoveelste orkaan die het Caribisch
gebied teisterde, werd geopperd dat een vlin
der die opfladdert boven de Amazone een
storm kan doen opsteken voor de kust van
West-Afrika. Net zo zeker als hij is over 'de
evenaar als bakermat van ons weer', zo beslist
verwijst Van Gurp dit vlinder-verhaal naar
fabeltjesland.
„Gauw vergeten. Dat is niet wetenschappe
lijk aangetoond of onderbouwd."
Maar is dat juist niet de makke van de meteo
rologie? Dat de weermannen factoren uitslui-i
ten, die ze nog niet in cijfers en statistieken
kunnen vangen, maar die misschien wel dege
lijk van invloed zijn?
Van Gurp is resoluut: „Wat je niet kunt
meten, moet je vergeten." De Meijer aarzelt
meer. „Zelfs onze computermodellen moeten
rekening houden met de kleinste eilanden in
sen vervelende kn^'Een go^e noel Gevoelsmatig
Hs rta M J '«warae omstandigheden'
«si. Zo hle„r!!"d!felgische. deden
teemt
[j (jd -"-«AIM. OJCX1 gUliJC 11UC-
Id BrotppIma(.nnen.dat' "Dat veroorzaakt
WwalA Vlteit- Daardoor bent u met
"wakker geworden."
alt£V°lgens "teijer niet voorspel-
ineens ST"let °P.12 o£ 24 uur. Zo'n golfje
'ten haa k:-°§ Zljn dest een paar uur van
tschuiven Ma WIreld noS 'wel kunnen
sstal niet u dle gelegenheid krijg je
Gürn l met als tv-weerman
®ag het dus een 'mo
weer eens een wintertje te bezorgen. Met een
oostelijke stroming: in tegenstelling tot wat je
bij dwarse depressies ziet, cirkelt de lucht om
een hogedrukgebied keurig met de klok mee.
■weerman,
een 'moeilijke materie'
Van Gurp en zijn Stem-compaan Van den
Elshout, het zij hun nagegeven, hadden de
kou al in november voorspeld. Geen erg mete
orologisch/wetenschappelijk onderbouwd
weerbericht, geeft Van Gurp toe. „Het was
vooral op statistische en gevoelsmatige gron
den. We hadden al te veel zachte winters ach
ter elkaar gehad. Het moest een keer gaan
vriezen."
Tja, dan had uw verslaggever eind december
hemellichaam bepalen weer en wind in
belangrijke mate. Net als trouwens 'het
warmte-reservoir in de oceanen' (De Meijer).
De warme golfstroom doet het in het Noorse
bergen nog regenen als verderop in heel Scan
dinavië Koning Winter regeert. Het ergste
voor meteorologen is dat beide factoren moei
lijk voorspelbaar zijn.
„Dan wordt door vulkanische activiteit op de
bodem van de oceaan voor de kust van Zuid-
Amerika het water ineens een stuk warmer,
meestal rond kerst. Daarom noemen ze dat
het kerstkind, en dat kan meteen een stempel
drukken op ons weer," zegt Van Gurp.
Met andere voorspellende verschijnselen
moet je bij de heren niet aankomen. Ik opper
ferm: „Neem maar aan dat de invloed van de
maan miniem is." Hup, weer een wereldbeeld
de prullenbak in.
Dieren dan als weer-indicatoren. Een vlucht
regenwulpen, of de in V-formatie overkomen
de 'vriesganzen' die naar het zuiden trekken,
muizen die diep in hun holletjes wegkruipen,
kunnen de meteorologen daar omheen? Jawel,
makkelijk.
„Dieren reageren op het weer. Daar zijn al die
weerspreuken op gebaseerd," zegt Van Gurp,
die een onderzoekje instelde en concludeerde
dat 'er geeneen klopt'. Vissen komen naar
boven, schoon weer te beloven. „Ja, hallo.
Maar dan is het al warm weer, waardoor die
vissen minder zuurstof krijgen en naar boven
de oceaan als het gaat om de loop en de kracht
van depressies. Een kleine turbulentie boven
zo'n eiland kan een sterk vermenigvuldigend
effect hebben, dat weten we. Maar het bere
kenen is een heel moeilijke opgave. Dat geldt
eigenlijk ook voor de invloed van de Noordzee
op ons weer. Die is groot, dat weten we en we
weten ook dat je er meestal weinig goeds van
moet verwachten. Alleen, hoe het uitpakt kun
je nooit zeker zeggen."
Weerstations
Het zou de Vlaamse weerman een lief ding
waard zijn als er, terwille van de 'meteo op
kleine schaal', meer weerstations beschikbaar
zouden zijn. „Want dat is het grote gebrek
van ons werk, het gemis aan waarnemingen.
Op het noordelijk halfrond zijn nu driedui
zend stations. Op het land is de dichtheid heel
behoorlijk. Dat is ook niet zo moeilijk.
„Het probleem ligt op zee. We krijgen wel
informatie van schepen, maar dat is erg wis
selvallig. Bovendien bestrijken de vaarroutes
maar een deel van de oceaan. Het is helaas
een vrijwel onoplosbaar probleem. Misschien
dat de technische evolutie er nog eens toe
leidt dat satellieten die functie kunnen over
nemen."
Computer
Die dag zal de vlag uitgaan bij De Meijer.
Want waarnemingen - van windrichting,
temperatuur, luchtdruk, neerslag, zonne
schijn -, liefst zpveel mogelijk, vormen, de
basis van alle voorspellingen. Gevoegd bij de
voortdurende stroom opnamen uit de ruimte
van 'Meteo-sat' gaat het allemaal de compu
ter in, die dusdanig is voorgeprogrammeerd
dat er een zinnig woord over het verwachte
weer valt te zeggen.
Maar dan nog moeten de weermannen hun
ogen de kost geven. Daar leggen ze allebei de
nadruk op. Een scheut ervaring en een beetje
intuïtie zijn net zo belangrijk voor de inter
pretatie van alle gegevens als een blik op het
zwerk. „Van wolken kun je veel aflezen,"
leerde Cees van Gurp al van zijn vader. Is dat
dan wel wetenschappelijk genoeg? Ja, want
de meteorologie heeft de ervaringsgegevens
van alle luchtkijkerij intussen keurig op een
rijtje staan.
„Natuurlijk moet je ook naar buiten kijken,"
zegt Michel de Meijer. „De wolken vormen
een heel belangrijke indicatie voor wat het
weer gaat doen, daar is geen twijfel over
mogelijk. Dan zijn wij met heel onze weten
schappelijke benadering toch ook gewoon een
beetje boer op het land."
Nuchter
Vlaanderens weerman heeft wel graag dat we
met alle kritiek op het weerbericht 'ook nuch
ter blijven'. „De laatste twintig jaar is er een
enorme evolutie geweest. Nu vallen de foutjes
op, toen viel het op als het een keer klopte. Ik
verwacht dat het nog beter wordt, maar die
ontwikkeling zal vanaf nu langzamer gaan.
En een exacte wetenschap wordt voorspellen
natuurlijk nooit. Een weersverwachting uit
spreken is gegevens interpreteren.
Zijn befaamde voorganger Armand Pien zei
kortgeleden dat we 'in de toekomst' vrij
betrouwbare prognoses voor een dag of acht
kunnen verwachten. Cees van Gurp is een fan
van Pien en verwacht dat de man gelijk krijgt.
De Meijer is voorzichtiger. Zijn uitsmijter
past wel in de traditie van Pien: Vlaams fleg
ma en de nog niet geheel aan feministische
randvoorwaarden aangepaste charmeurs-
trekken (typisch zo'n weerhaan, vindt een
vrouwelijke collega).
„Het weer," zegt Michel de Meijer, „is zo'n
wisselvallig geheel. Volgens mij is er maar één
ding wisselvalliger en dat zijn vrouwen."
WEEKEND 2
WEEKEND 3
WEEKEND 4
DoorJan Jansen
Van wolken kun je veel aflezen, leerde weerman Cees van Gurp al van zijn vader.
FOTO'S RUBEN SCHIPPER
dat hun voorspellingen de
[fgelopen twintig jaar sterk zijn
verbeterd. Maar dat je er niet
I altijd op mag blindvaren, er
kennen ze ook.
Weekend
ZATERDAG 9 MAART 1996 DEEL I
