Op zoek naar het aardse paradijs
Latijn:
Leven en tegenslagen
van 'Koning Gorilla'
'Palmwijn' aantrekkelijk Boekenweekgeschenk
BOEKENLEGGER
KINDERBOEKEN
02
Jack Higgins:
een hoog
RTL-gehalte
Boeken rondom El Dorado
Ma
Anne
verzorgt
haar
moeder
DE STEM
BOEKENGIDS
Bundel over Suriname en Antillen; Carolijn Visser reisde naar Nicaragua
dE STEM
g!
Een ander
mensbeeld
VRIJDAG 8 MAART 1996
Door Johan Diepstraten
In zijn vorige thriller Gevaarlijk
terrein (1994) mocht de avontu
rier Sean Dillon het enige exem
plaar opsporen van een verdrag
uit 1944 tussen Engeland en Chi
na waarin was geregeld dat
Hong Kong in 1997 aan China
zou terugvallen. Een beetje
onzin natuurlijk en inderdaad,
op pagina 262 mag de Britse pre
mier het document op het roos
ter van de Victoriaanse haard
leggen.
De nieuwe thriller De donkere
engel des doods is heel wat
realistischer en sluit bovendien
aan op de actuele gebeurtenis
dat op 10 juni 1996 alle partijen
om de tafel gaan zitten om de
kwestie Noord-Ierland te rege
len. De avonturier Dillon is een
ex-IRA activist en mag het nu
opnemen tegen een beweging die
zich Dertig Januari noemt, de
datum van de roemruchte
Bloody Sunday in 1972 toen
paratroepen in Londonderry
(Noord-Ierland) dertien burgers
doodschoten.
Wat Sean Dillon niet weet, maar
de lezer wel, is dat de terreurbe
weging uit een paar mensen
bestaat. Uit Tom Curry, een
hoogleraar in de politieke wijs
begeerte aan de universiteit van
Londen.
Te goeder trouw gaat hij voor
een Russische vriend, kolonel
Belov, een pakket ophalen met
geheime informatie over funda
mentalistische groeperingen
maar komt oog in oog te staan
met de huurmoordenaar, een
Arabische diplomaat. Per onge
luk wint Curry het gevecht. Om
iedereen - Scotland Yard en MI5
- op he. verkeerde been te zetten
bedenkt hij samen met Belov een
volkomen nieuwe terroristische
organisatie die de aanslag
opeist.
Einde verhaal, ware het niet dat
Curry en zijn vriend, minister
Lang, op de terugweg van een
theatervoorstelling zien dat twee
jongen van de Provisionele IRA
een vrouw verkrachten. Omdat
ze worden bedreigd, schieten ze
de jongens neer. Het slachtoffer
van de verkrachting, de bekende
toneelspeelster Grace Browning
sluit zich bij hen aan.
Schrijver Jack Higgins is niet
kinderachtig. De lezer is nog
maar net op weg, of hij heeft al
een aantal forse aanslagen ver
werkt. Om de tegenpartij van
Sean Dillon een menselijk
gezicht te geven, heeft hij de
leden van de terroristische
beweging een menselijk gezicht
gegeven: wat te denken van de
arme Grace die als kind van
twaalf jaar haar ouders verloor
na een roofoverval.
Ook de professor en de minister -
opgegroeid in de sfeer van de
meesterspionnen Philby, Bur
gess en Maclean - hebben een
reden om als wraakengelen te
opereren.
Het is uiteindelijk Grace die zich
ontpopt als de Engel des Doods.
Toen God in Exodus de tien pla
gen over het volk van Egypte liet
neerdalen, werd aan de joden
opgedragen om bloed aan te
brengen aan weerzijden van de
deurpost, opdat de Engel des
Doods hen zou overslaan. De
Engel des Doods? De legende
inspireert Grace Browning om
als Donkere Engel te gaan fun
geren.
Ze houdt er de merkwaardige
opvatting op na, dat ze verlost
kan worden van een kwade geest
die diep in haar aanwezig is, als
ze de ongestrafte ploerten naar
de andere wereld kan helpen.
Als het recht tekort schiet, is er
altijd nog de beweging vam Der
tig Januari.
Het vreemde van de thriller De
donkere engel des doods is dat
de beweging van de Dertig Janu
ari zowaar op enige sympathie
van de lezer kan rekenen. Niet
minder vreemd is het dat al na
50 pagina's de verhoudingen
tussen de twee strijdende partij
en bekend zijn. De enige vraag
die overblijft met nog zo'n 200
pagina's te gaan, is hoe de bewe
ging van Dertig Januari aan
haar einde komt, want dat de
avonturier Sean Dillon gaat
winnen, ligt voor de hand.
Een spannende thriller? Jawel,
ondanks het voorspelbare einde.
Maar wie de fabuleuze thriller
De IRA-getuige van Gerald Sey
mour kent over de kwestie in
Noord-Ierland zal teleurgesteld
zijn over het geringe politieke
gehalte van De donkere engel
des doods.
Veel actie, veel gebeurtenissen,
veel wisselende perspectieven,
de nieuwe thriller van Jack Hig
gins is vooral een RTL4 of SBS6
thriller. Bedoeld voor mensen
die geen televisie op hun slaap
kamer hebben.
I Jack Higgins: 'De donkere engel
des doods'. Uitg. De Boekerij,
prijs 29,90.
Door Dirk Vellenga
Identiteitscrisis, politieke mach
teloosheid, neergang. Het ging
niet goed met het Nederlandse
koningshuis in de tweede helft
van de vorige eeuw. Onder Wil
lem III, koning van 1849 tot 1890,
gleed de Oranjefamilie steeds
verder af. Na de neergang zou de
definitieve val moeten komen,
maar Emma, Willems tweede
vrouw, en Wilhelmina wisten dat
op miraculeuze wijze te voorko
men. Daarover gaat het boek Tel
oorgang en wederopstanding van
de Nederlandse monarchie (1848-
1898) van historicus Joris Abe-
ling.
Koning Willem III kon maar niet
wennen aan de grondwet van
1848, hij was eigenzinnig en
autocratisch en verder wordt hij
omschreven als weinig ontwik
keld, grof en onbeheerst. Hij leef
de in een liefdeloos huwelijk met
zijn nicht Sophie, die juist eru
diet, beschaafd en bereisd.
Rond zijn 70e verjaardag ver
scheen uit de socialistische hoek
de bijzonder pijnlijke, anonieme
brochure Uit het leven van
koning Gorilla in een oplage van
maar liefst 60.000 exemplaren.
Willem III behoort volgens dit
geschrift tot 'een Gorilla
geslacht, dat door wanbestuur en
knevelarij het volk diep ongeluk
kig had gemaakt'. Deze koning
pakte boerenmeiden en mishan
delde zijn dienaren en zelfs zijn
eigen vader.
Met de twee kroonprinsen liep
het slecht af. Prins Willem
(Wiwill) hield van jagen en fees
ten, onttrok zich aan alle ver
plichtingen en vluchtte het land
uit. Hij stierf aan longontsteking
in 1879. Prins Alexander was
nogal naïef en zijn politieke
ideetjes werden gevaarlijk
gevonden. Hij bezweek in 1884
aan tbc.
De 24-jarige Joris Abeling wilde
de bestofte en soms verstopte fei
ten helder op een rijtje zetten en
er een smakelijk verhaal van
maken. Hij rommelde in het
privé-archief van de Oranjes bij
paleis Noordeinde, 'het meest
exclusieve archief van Neder
land'. Hij constateert: 'Toch zijn
in dit hol van de leeuw niet alle,
of zelfs de belangrijkste stukken
over het Nederlandse konings-
Koning Willem III
FOTOARCHIEF DE STEM
huis te vinden. Van Wilhelmina is
bekend dat ze de schoorsteen van
het Koninklijk Huisarchief heeft
laten roken om gevoelige elemen
ten te vernietigen.'
Correspondentie en dagboeken
van prinsen en hovelingen liggen
verspreid over verschillende
archieven. Abeling heeft zijn best
gedaan, maar heeft geen nieuwe
vondsten gedaan die ons nopen
de geschiedenis grondig te her
zien. En hij begint zijn boek nog
wel zo prikkelend:
'Binnen afzienbare tijd zal
koningin Beatrix opgevolgd wor
den door Willem IV, de eerste
Nederlandse koning sinds meer
dan honderd jaar. Een periode
van weinig verrassende middel
maat ligt in het verschiet. De
troonopvolger is een voormalig
Leids corpslid met de culturele
bagage van de gemiddelde
Boeingpiloot; een even minzame
als nietszeggende jongeman,
wiens grootste interesse, zoals in
een televisie-interview bleek, het
besturen van sportvliegtuigen is.
Wie is er in vredesnaam bang
voor Willm IV?, vroeg een journa
list zich dan ook af.'
Joris Abeling: 'Teloorgang en
wederopstanding van de Neder
landse monarchie (1848-1898)'.
Uitg. Prometheus.
Door Johan Diepstraten
In 1535 deed het verhaal de ron
de over El Dorado, de vergulde
man. Ergens in Amerika -
Colombia, Venezuela? - moest er
een koninkrijk liggen dat zo
onvoorstelbaar rijk was dat de
koning zich dagelijks liet bedek
ken met een laagje stofgoud, dat
hij vervolgens weer afspoelde in
een meer.
Duizenden avonturiers uit Euro
pa, op speurtocht naar dat land,
vonden hun ondergang in plaats
van het aardse paradijs. Op zoek
naar El Dorado verschoof één
van de gedroomde locaties steeds
verder oostwaarts. Na vele ver
geefse pogingen van de Span
jaarden waren het in de 17e eeuw
de Engelsen die expedities naar
de binnenlanden van Guyana
financierden. Daar, ergens in de
onherbergzame binnenlanden,
moest de droom werkelijkheid
worden. De Nederlanders wer
den in de tweede helft van de 17e
eeuw heer en meester van Guya
na. Als ze al niet te nuchter
waren om bevangen te worden
door de goudkoorts, dan waren
ze in ieder geval wel veel te laat
om de werkelijk goud- en zilver
rijke delen voor zich te kunnen
opeisen. De troostprijs was Suri
name en de zes Antilliaanse
eilanden. Toch vond menig kolo
niaal er zijn eigen eldorado, want
de Nederlandse ondernemings
zin was zo groot dat er veel geld
werd verdiend.
Ondergang
Die geschiedenis van drieëneen
halve eeuw koloniaal verleden
kennen we: de ondergang van de
inheemse indianen, de groot
scheepse invoer van de Afrikaan
se slaven, de latere bevoogding
en de recente periode vol verha
len over wanbestuur, drugshan
del en de exodus richting Neder
land. Met El Dorado - het
gedroomde paradijs - lijkt 'West-
Indië' niets te maken te hebben.
Het tegendeel is waar, zo blijkt
uit Echo van eldorado, samenge
steld door Rosemarijn Hoefte en
Gert Oostindie. De weelderige
natuur van Suriname en de ver
scheidenheid van de bevolking is
in vele historische reisverslagen
opgehemeld. Een selectie daar
van is in de bundel opgenomen.
Wie de tegenwoordige reisgidsen
erop na slaat, weet zeker dat
Saba, Bonaire en Curacao para
dijselijke trekken vertonen. Een
paar voorbeelden daarvan zijn
aan het einde van Echo van eldo
rado te vinden.
In de verzamelbundel kijken
schrijvers uit Suriname en de
Nederlandse Antillen met heim
wee en weemoed terug naar hun
geboortegrond. Anderen (o.a.
Anil Ramdas) nemen afstand van
de nostalgie naar het land van
oorsprong. Maar daar tegenover
staat weer de bevestiging, nu van
Nederlandse schrijvers die daar
verblijven. Adriaan van Dis bij
voorbeeld: 'Bonaire laat een lui
heid in mij los die ik me elders
nooit toesta. Ik kan er uren onder
een boom liggen, zonder na te
denken. Nergens kan ik zo leeg
kijken en luisteren als daar.'
En er bestaat nog één eldorado:
veel Arubanen, Antillianen en
Surinamers zijn opgegroeid met
Carolijn Visser
de gedachte dat in het 'moeder
land' Holland alles groter en
beter zou zijn. Van dat Paradijs
van Oranje blijft weinig over.
Wat Astrid Roemer in 1974
schreef, is een veelgehoorde
ervaring: 'Holland kent geen
schemer als in Suriname. Geen
kikkers die luid om regen roepen.
Geen zingende muskieten. Geen
dieren. Alleen poepende honden
en traliebeesten in Artis. En die
zijn alle net de mensen stil,
stuurs en overvoed.'
Honderden teksten zijn voorra
dig om het thema van de Boeken
week - El Dorado - te illustreren.
Het aardige van deze verzamel
bundel is dat de samenstellers de
nadruk hebben gelegd op histori
sche teksten van vooral onbeken
de schrijvers. Een veelzeggende
introductie, daarna een kort
fragment. Het is een uiterst ple
zierige formule.
Bonanza
Origineel is ook de uitwerking
van het thema in het Boeken
week-essay (dat voor deze keer
een reisreportage is) Het goud
van Bonanza van Carolijn Visser.
In Nicaragua, midden in het
indianengebied van de Misqui-
to's, ligt een dorp met de naam
Bonanza, dat rijke ertsader bete
kent. Er zou een kluis zijn
geweest die uitpuilde van de bro
den goud. De indianen geloofden
niet in het bestaan van El Dora
do en werden daar door het
sandinistische leger voor
gestraft: hun dorpen werden
platgebrand, hun vee afgeslacht.
Wie kon, vluchtte over de grens
naar Honduras. Carolijn Visser
ging op zoek naar het goud van
Bonanza. Ze begreep goed in wat
voor wespennest ze zich begaf:
na de val van het dictatoriale
regime van Somoza, regeerden
de sandinisten vanaf 1979. De
burgeroorlog in 1982 leidde uit
eindelijk in 1990 tot vrije verkie
zingen waarbij Violeta Chamor-
ro tot presidente werd verkozen.
Maar het leger bleef in sandinis
tische handen.
Bonanza beschikt over een goud
mijn die geëxploiteerd kan wor
den. De nieuwe eigenaar of zet
baas, de Amerikaan Walter Smit,
heeft plannen om 3000 werkne
mers in dienst te nemen en de
infrastructuur te verbeteren. Hij
werkt samen met overgelopen
sandinisten, maar hij wordt
tegengewerkt door iedereen die
de buitenlandse inmenging ver
afschuwt. Het goud van Bonanza
is geen vrijblijvende reisreporta
ge geworden over de toevallige
stand van zaken. Tijdens haar
verblijf in Nicaragua laaiden de
conflicten in het dorp hoog op.
Net als Carolijn Visser verovert
FOTO ERIK PEZARO
de lezer langzaam het dorp. Na
54 pagina's is de mentaliteit van
de personages duidelijk, net als
de patstelling voor het exploite
ren van het goud. Maar mis
schien, zo overweegt Carolijn
Visser, is het echte eldorado niet
te vinden in de goudmijn, maar
in het omringende uitgestrekte
regenwoud met zuurstof, kost
baar hout en zeldzame planten.
De situatie in Nicaragua is pre
cies als vele eeuwen geleden. De
Britten en Spanjaarden stuurden
gunstige rapporten naar hun
koning dat ze El Dorado bijna
hadden gevonden. Het ontbrak
alleen aan fondsen om hun zoek
tocht te kunnen voortzetten. Nie
mand rapporteerde dat El Dora
do misschien wel niet bestond,
want dan hield de stroom duka
ten op. Ook nu dansen verschil
lende groeperingen rond de rijk
dommen van Nicaragua. Walter
Smit wacht op geld uit Amerika,
de burgemeester van Bonanza op
zendingen uit Europa. Carolijn
Visser zag het aan en schreef er
een prachtige reisreportage over.
I Rosemarijn Hoefte en Gert Oost
indie: 'Echo van Eldorado'. Uitg.
Koninklijk Instituut voor Taal-,
indie:
io van Eldorado'. Uitg.
Land- en Volkenkunde (KITLV),
prijs 15,-.
I Carolijn Visser: 'Het goud van
Bonanza'. Uitgave van de CPNB,
prijs 4,95
Door Johan Diepstraten
Wie de boekenweekgeschenken
van de afgelopen jaren achter
elkaar leest, krijgt een mooi kalei-
doscopisch overzicht van wat de
Nederlandse literatuur zoal te
bieden heeft. De mythische ver
beelding in Het volgende verhaal
(1991) van Cees Nooteboom, de
Tweede Wereldoorlog in In de
mist van het schimmenrijk (1993)
van Willem Frederik Hermans, de
obsessie voor de dood in Weerbor-
stels (1992) van A.F.Th, van der
Heijden, de zelfkant van de maat
schappij in de jaren negentig in
Transit (1994) van Hella S. Haas-
se, de individuele onmacht bij het
wereldgebeuren in Serenade
(1995) van Leon de Winter.
Ieder geschenk is representatief
voor een type roman. Ook het
nieuwe boekenweekgeschenk
Palmwijn van Adriaan van Dis
past in een traditie. Qua thema
tiek sluit het aan bij de romans en
verhalenbundels waarin Neder
landse auteurs het wezen van
Afrika proberen te ontdekken
door de Westerse en Afrikaanse
cultuur aan elkaar te spiegelen.
Jan Brokken deed dat in De
regenvogel (1991) en Vulkanen
vanaf zee (1993), evenals Gerrit
Krol in Okaka's wonderpark
(1994). Maar Palmwijn past
natuurlijk het beste in de traditie
van Het beloofde land (1990) en In
Afrika (1991) van Van Dis zelf.
Palmwijn bevat het levensverhaal
van Susan Courtland die zich
heeft teruggetrokken op een
eiland voor de kust van West-
Afrika waar zij toeristen lastig
valt met tekeningen. Haar zoon,
Vietnam-veteraan, is bij een
bankoverval omgekomen, haar
man is van verdriet gestorven. Na
een leven vol omzwervingen, ver
zeilt ze in Afrika. Ze wordt gecon
fronteerd met een politieke situ-
Adriaan van Dis
atie van een land waarin het leger
de dorpen langs de zuidkust ont
ruimt, mannen deporteert en
vrouwen en kinderen de woestijn
injaagt.
In het overwegend islamitische
zuiden is olie gevonden, de rege
ring in het noorden gaat de sepe-
ratisten te lijf. Van Dis heeft de
politieke verhoudingen naar de
werkelijkheid getekend, maar het
eiland is op geen echte kaart te
vinden. Het gaat Van Dis ook niet
om gruwelheden tussen groepe
ringen als Renamo en Frelimo in
Mozambique (onderwerp van In
Afrika), maar om de innerlijke
ontplooiing van zijn eigenlijke
hoofdpersoon Susan Courtland.
In Afrika leert ze met haar gevoe
lens om te gaan. 'De tijd van ver
loochening was voorbij. Verande
ring... ook bij mij. Ik zou het ver
val in mijn lichaam niet langer
ontkennen. Voor het eerst wilde ik
werkelijk leven.' Door het drinken
van de Afrikaanse palmwijn is
haar leven namelijk drastisch ver
anderd. Je gaat er weliswaar van
hallucineren, maar dat bevordert
het contact met de 'bovenwereld'.
Ervaren drinkers kunnen met
geesten praten en met hun hulp in
de toekomst kijken. Bovendien
geeft de palmwijn een wijsheid die
voor gewone nuchterlingen niet is
weggelegd.
Die wijsheid heeft Susan Court
land wel nodig omdat haar huis
wordt bevolkt door geesten. Gees
ten van vluchtelingen die zij hielp
ontsnappen. Hun aantal was te
groot voor de boot, zodat in de
weken die volgden op de vlucht
poging 'de vloed ons treiterde met
lijken'. Susan wilde hen helpen,
hun lot verlichten en hen vleugels
geven, maar haar hulp pakte vol
ledig verkeerd uit.
Het spreekt voor zich dat dit
rampzalige incident het symbool
is voor de Westerse hulp aan Afri
ka. Al in eerdere boeken heeft Van
Dis vastgesteld dat Afrika de vuil
nisbak is voor de Westerse kern
centrales en chemische indus
trieën.
De bemoeienissen van goedbe
doelde hulpverleners zouden wel
eens averechts kunnen werken. In
Palmwijn laat Van Dis de interna
tionale waarnemer die het verhaal
van Susan Courtland aanhoort,
een keuze maken. 'Schuldgevoel
mocht niet langer een leidraad
zijn, het paste niet bij mijn opvat
tingen over gelijkwaardigheid. Ik
wilde niet meer de rechtvaardige
spelen die geld uitdeelde en advie
zen gaf waar niemand op zat te
wachten. Misschien waren we
wel bang voor Afrika, omdat het
ook werkte als we ons er niet mee
bemoeiden.'
Deze politieke boodschap - in
soortgelijke bewoordingen te vin
den bij Jan Brokken en Gerrit
Krol - heeft Van Dis verpakt in
een aantrekkelijk verhaal. De ver
teller van Palmwijn, de interna
tionale waarnemer, doet afstand
van zijn illusie dat hij anderen
moet redden, nadat hij het levens
verhaal van de oudere vrouw op
het eiland heeft aangehoord.
Niet alleen vanwege de politieke
implicaties en het vertelde verhaal
is Palmwijn een waardig boeken
weekgeschenk. Het is bovendien
een novelle vol beeldende
beschrijvingen, zoals de opening
al laat zien: 'Vorige winter kreeg
ik een brief uit Afrika. Hij voelde
warm aan, de zon zat als versteke
ling in de envelop. Maar toen ik
hem openmaakte kreeg ik kippe-
vel: er zat een doodsbericht in.' Na
deze aantrekkelijke opening vol
gen nog negentig zorgvuldig
geschreven pagina's.
Adriaan van Dis: 'Palmwijn'. Boe
kenweekgeschenk 1996. Uitgave
CPNB.
Rondom het thema van de Boe
kenweek laten de uitgevers een
groot aantal boeken verschijnen
uit Zuid-Amerika of publikaties
die daarmee verband houden.
Hieronder een greep uit het aan
bod.
In Caribische wint,er, het roman
debuut van Anna Bridié, wordt
het verhaal verteld van een
'Shell-kind', de dochter van een
werknemer van de oliegigant op
Curasao. Uitg. Atlas.
Francisco Coloane, geboren en
getogen in Vuurland, beschrijft
in Kaap Hoorn de harde strijd om
het bestaan in dit onherbergzame
gebied. Uitg. Atlas.
Robert Lemm trekt in Eldorado
de sporen na van de goudzoekers
die tussen 1530 en 1600 hun ein
deloze strooptochten maakten.
Uitg. De Arbeiderspers.
De Surinaamse Astrid Roemer
schreef een nieuwe roman,
Gewaagd leven over het verlan
gen naar een betere toekomst.
Uitg. De Arbeiderspers.
Tekst, muziek en stripverhaal
zijn geïntegreerd in de multi
media roman De wetten van de
liefde van Laura Esquivel. Uitg.
Arena.
Cynthia Mc Leod vertelt het wel
en wee van een Hugenoten-fami
lie in het 19de eeuwse Suriname
in Ma Rochelle Passée, Welkom
El Dorado. Uitg. Conserve.
Konfidenz van de Chileen Ariel
Dorfman combineert een politie
ke thriller met een erotisch ver
haal. Uitg. De Bezige Bij.
Aiiiji
De Mexicaan Homero
schreef een historische
over decadentie en wri
heer der laatste dagen.
Meulenhoff.
Onschuldig is de titel van
voetbalthriller rond Diego Mata
dona, geschreven door M
Llinas en Fernando
Uitg. Meulenhoff.
Van Mario Vargas Llosa »9
schijnt bij Meulenhoff een
raire autobiografie. Centra:,
vraag: heeft wat een schrijv»
doet ooit echt invloed op dew»
kelijkheid?
Bij Bert Bakker komt
Neruda's jeugdwerk uit
titel Twintig liefdesgedichten
een wanhoopslied.
Over Che Guevara verschijnt bi
uitg. De Geus een biografie
de hand van Jean Cormier.
In Caribische verhalen zijn stuk.
ken gebundeld van Cees Nooit
boom, V.S. Naipaul en JanBroi
ken gebundeld. Uitg. Atlas.
Seepersad Naipaul, de vader»#
de beroemde zoon V.S. Nai
schrijft in De avonturen i®
Gurudeva over het dorpsleven
Trinidad. Uitg. Atlas.
Fleur Bourgonje situeerde 4
acht verhalen van haar bundd
De Bruiden alle in Latijns-A»,
rika. Het zijn verhalen overliet),
en verwachting. Uitg. Atlas.
Onder de titel Zingende eiland#
heeft uitg. De Bezige Bij verhalen
verzameld van o.a. Boeli
Leeuwen, Cola Debrot en lï
Marugg over de Cariben.
Illustratie van Harrie Geelen in 'Ami\
Door Muriel Boll
Carry Slee ontving sinds haar
debuut in 1989, tweemaal een
prijs van de Nederlandse Kin
derjury; in 1993 kwam daar de
Venz-Kinderboekenprijs bij
voor Sneeuwman, pak me dan,
het bestverkochte kinderboek
van dat jaar. Juist die laatste
prijs maakte dat Slee zich reali
seerde dat ze nog iets anders
wilde en kon dan gezellige boe
ken schrijven voor een groot
publiek.
Het resultaat was dat ze onder
de naam Sofie Mileau twee boe
ken schreef die sterk afweken
van wat haar vaste lezers van
haar gewend waren. Dat was
ook de reden waarom Slee bij die
boeken voor een pseudoniem
koos. Een jaar geleden kwam
Haas en Kip uit; poëtisch aan
doende dierverhalen, waarin je
een vleug Teilegen en een vleug
Velthuijs herkent. In Anne, dat
kortgeleden verscheen, bespeur
je eveneens invloeden van bui
tenaf: een beetje De blauwe
stoel, de ruziestoel v^in Dros en
een beetje Lieveling Boterbloem
van Heymans. Dat is geen reden
om Anne links te laten liggen.
Het is een mooi verhaal - haar
eigen levensverhaal - en ik denk
dat je bijna altijd onbewust hou
vast bij anderen zoekt als je aan
iets heel nieuws begint. Mis
schien heb je dat houvast nodig
om je eigen stijl te vinden.
Het verschil met Heymans en
Dros is dat de fantasiewereld
van Mileau's Anne minder afge
sloten is, er blijft een verbinding
met de werkelijkheid. Dat kan
ook niet anders want Anne moet
zorgen voor haar (geestes)zieke
moeder. Sterker nog, Anne
sleept haar moeder door elke cri
sis heen. Die verantwoordelijk
heid maakt haar eenzaam. Droe
vig eenzaam, en ook dat maakt
dat de toon van Mileau toch
anders is dan die van Heymans
en Dros.
Anne zou zo graag willen dat de
voordeur voor haar open wordt
gedaan, gewoon door haar moe
der die vrolijke muziek op heeft
staan, in plaats van dat ze zich
zelf via het touwtje uit de brie
venbus binnenlaat. Eenmaal
thuis, verdwijnen de blije din
gen, de acht voor het dictee. Ze
ziet de jurk en het ondergoed
over de leuning van de stoel han
gen en ze weet dat haar moeder
onrustig is en weer ziek in bed
ligt.
Soms wordt Anne middenin de
nacht door haar moeder gewekt
om te schuilen in de kelder. In de
kast die daar staat, ligt altijd een
pil klaar waar haar moeder rus
tig van wordt. Het glaasje water
ernaast wordt elke dag ververst
n A»«|
door Anne. Je vraagt je af, wasl
om de vader niet ingrijpt.
er af en toe voor een
moment, zegt tegen zijn do
'je redt je wel, hè?' en is erwt
vandoor.
Annes enige troost is Lappenlii!
Alleen die mag binnen in I
donkere, veilige huis onder
tafel. Kinderen van school kus]
nen nooit bij Anne komen spelt
en die geloven niet dat An
moeder altijd ziek is. Ann
niet alleen thuis eenzaam,
op school staat ze aan de k
Geen wonder dat ze droomt i
een Lappenmoes die loot wie va
de zich verdringende kindere
met Anne mag spelen. Het
haal eindigt als Lappenmoesr
gedaante van Mieke, zich Anmj
lot aantrekt en ervoor zorgt dal
de moeder in het ziekenhr
wordt opgenomen.
In Anne komen net als in
tje Lie flarden van versjes
Niet van die vreemde onheilspeij
lende waarmee Dros de toon ze'
Mileau gebruikt de gewone ven
jes die elk kind kent en ze hek
ben ook niet die kracht als
Annetje Lie, maar ze luchten i
zware sfeer op. Er zijn
stukjes tekst: 'Anne zweefde^
kamer in, aan een dun dras1
net als een trapezewerker u
lucht. Maar dan zonder v.'
net.Ontroerend vind ik ook
passage waarin Anne haar W
ders blauwe feestjurk om»
houdt en laat dansen om N
aandacht te trekken.
Harrie Geelen schilderde gets
perde platen bij dit verhaal
een ouwelijk aandoende
met haren die efficient doi
koordje bij eengehouden w<
De starre kamerinrichting
hij als achtergrond geW
maakt Anne's eenzaamheid
te voelbaarder. De platen w
op Anne voorleest, een
schrijft of op een andere®*
contact heeft met een
wezen, zijn veel leven
geschilderd.
Een van de mooiste platen
ik die waarop Anne met een
speelt. Alleen door de stan
de kattenpootjes aan de en
en die van Anne's handen a^
andere kant, weet je da
ruit is, maar je ziet hem
echt. Het licht blijft bij w
het sterkste punt, ook n
springt de afbeelding van
die een brief schrijft Wuj
dellijk uit door de hchtp J
die door de ramen op de
vloer vallen, maar van d
zie je alleen de vensterbar
een heel klein stukje rui
Sofie Mileau: 'Anne'.
Jorge-Luis Borges
Door Huub van As
Op zoek naar een thema voor de
Boekenweek stuitte de CPNB op
het feit dat Paula van Isabel
Allende en Over de liefde en ande
re duivels van Gabriel Garcia
Marquez tot de best verkochte
j vertaalde titels van 1995 behoren.
De Boekenweek kreeg daarom dit
jaar als motto Eeuwig El Dorado,
waarmee de literatuur van
Latijns-Amerika en het Caraï-
bisch gebied onder de aandacht
wordt gebracht.
Maarten Steenmeijer, hoofddo
cent moderne Spaanstalige letter
kunde aan de Katholieke Univer
siteit Nijmegen en vertaler, kan
het er alleen maar mee eens zijn
dat, ter gelegenheid van de Boe
kenweek, oude titels nog eens
onder de aandacht worden
gebracht: „Er wordt momenteel
niet minder geschreven en niet
minder verkocht dan gedurende
de topjaren, de zogenaamde boom,
begin jaren zeventig in Nederland.
Op dat moment waren Borges en
Cortazar al in het Nederlands ver
schenen en ook meteen succesvol.
De eerste vertalingen van Mar
quez en Vargas Llosa, die in de
jaren zestig verschenen, kenden
dat succes niet. Dat veranderde in
1972 toen Honderd jaar eenzaam
heid van Garcia Marquez hier uit
kwam.
„Toen begon één grote inhaal
manoeuvre. Het succes van dat
boek vormde min of meer het sein
om ook andere Spaans-Ameri
kaanse schrijvers te gaan vertalen.
Dat wil niet zeggen dat er in de
jaren zeventig plotseling zo'n gro
te oogst was, maar dat er toen veel
boeken uit de jaren veertig, vijftig
en zestig alsnog werden vertaald.
Het heeft lang geduurd voordat de
belangstelling er kwam. En er
druppelt nog heel veel na."
Steenmeijer noemt minder beken
de schrijvers, zoals Aridjis, Arlt,
once de León, Esquivel,
5 wards, Garcia Ponce, Posse,
aer. Een rijtje dat deels bestaat
ui mensen die tientallen jaren
schreven, zoals de rond
wu werkzame Arlt, en deels uit
D
d
li
d
k
H
c;
al
Geelen. Uitg.
'ma en Warendorf, PriJs 1
vanaf 5 jaar
bOTie IVIIiedU. ry v-
Harrie Geelen. Uitg- *a
Verspreid over de tentoonstel
lingsruimte in De Pont in Til-
urg staan de nieuwe aanwin-
en. Beelden die zich uitspre-
en,over de mens, op verschil-
Me manieren, op verschillen-
n'veaus' vanuit verschillende
Mpunten. Een ding hebben
ho£Tn: ze onderzoeken het
hp ft be mens van zichzelf
nlet meer via omwegen
7iüVOrm' materiaal en verwij-
g maar op een fysieke manier
Zl ee,n dlrecte betrokkenheid
maakt kl-iker noodzakelijk
dierbTld dat Thierry de Cor-
0„rhomas Schütte, Tony
stelle!1™!.1 Viola aan de orde
in een f beeld van de mens
00 een "m Dat is §een beeld
derii sokkel. dat is geen schil-
Plek in w muur' dat is een
en riïo museum die je opeist
me ie dwingt tot stellingna-
de beeldend!136 ?°nt Stult je °P
dinv uit! ?le een mentale hou-
van een U k™' In die zin is er
sPrake MaarT/?8??61^11610
niet bii ei? beelden horen
nabiihiiH ?r' zouden eikaars
°mdat H nlet verdragen,
ker hi beslas* waar^angs de kij-
verseliiii jg genomen wordt zo
Zo'n onn?4d !s' Het aardige van
Verspreid kkelÜke opstelling
is dat ai °Ver d'verse plekken
draden n ervaringen als losse
ss^^mhet hoofd van de
