DE STEM
Voor radio en tv is carnaval voorbij9
Arbeidsvitaminen als de muziekschool voor de modale Nederlander
ORT HB<
I Het was hét muziekprogramma
1 voor alle smaken en gezindten in
I je tijd dat de draaiers in Hilver-
I sum het moreel en esthetisch niet
I verantwoord vonden iets anders
J in de ether te brengen dan psal-
I men en gezangen, gladde orkest-
1 klanken en kleuterliedjes. Het
I was in de periode vóórdat de
I popmuziek oprukte en complete
Iers ging beheersen. Tot de
,Jt van jaren zestig waren de
1 arbeider aan de lopende band, de
I strijkende huisvrouw, de fluiten-
I de slagersjongen en de hongerige
I jongeling aangewezen op
I Arbeidsvitaminen. Dinsdag en
donderdag waren de lichtpunten
I in de werkweek en eens in de
[veertien dagen werd ook de
[maandagochtend leefbaar door
it populaire verzoekplatenpro-
en Recht
uw business card!
Sculptura terug
naar zijn roots
ZIE RAGAZZI OP ACHTERPAGINA - D5
Gids
ZATERDAG 17 FEBRUARI 1996 DEEL
Was het maar dinsdag of donderdag
Door Dirk Vellenga
{Arbeidsvitaminen bestaat maandag vijftig jaar. Feest
natuurlijk, vooral omdat het stokoude programma nog
j niet zo lang geleden werd opgewaardeerd tot het dage
lijkse fundament van Radio 3. Toch wordt de vreugde
even getemperd door de ontdekking dat een mooie, over
zichtelijke top-100 van de meest gedraaide platen in
Arbeidsvitaminen niet bestaat! Het zou een meer dan
I 'ionende klus zijn zo'n lijst samen te stellen uit de AVRO-
bodes en Televizieren van de afgelopen 50 jaar. Welke
muziek verwarmde deze halve eeuw het meest de harten
der Nederlanders? Wat kunnen cultuurhistorici en socio
logen hieruit opmaken?
1 a n G EN
iCH, COMMERCIEEL)
IL)
39 43 33
L*M6«WIZ»N
1 -Rnm»tBWUSIHST»UIH6
HOGESCHOOL
WE S T BRABANT
ituur en Beleid
Tel.: 076-52 50 691152 SO 696
I Jan met de pet
'Een vrolijk programma voor
huis en fabriek' was de ondertitel
die de AVKO in 1946 bedacht.
Voor het eerst kwam de voorkeur
van de gewone man, van Jan met
[de pet, aan bod in Hilversum,
[want de verzoeken kwamen van
[het personeel van drie of vier
[bedrijven. De BBC pastte die for-
[mule al toe in Music while you
[uiorfc en ook Herrijzend Neder-
I zou gebaat zijn bij muziek
|öie de werklust stimuleerde. De
naam Arbeidsvitaminen is waar
schijnlijk een vondst van mr. J.
i Daas, destijds programma
lleider bij de AVRO, maar het kan
ook zijn dat de roemruchte direc-
leur Willem Vogt het magische
[woord heeft laten vallen.
|ln de eerste twintig jaren was
Itrbeidsvitaminen op Hilversum
|l voor alle lagen van de bevol-
dé muziekschool waarin
a) alle genres aan bod kwa-
Televisie was nog in de
[kleuterfase en Hilversum 3
[bestond nog niet. Bert Hiddema
eschreef het belang van het pro-
ramma aan het eind van de
[jaren vijftig en het begin van de
[jaren zestig in zijn roman Scheu
ken in het'asfalt (1985). „We leven
bier bij de gratie van de Arbeids-
jtitaminen", laat hij een arbeids
recht in een naai-atelier zeggen,
hhet atelier stond de radio aan
en als je een nummer goed wilde
horen, stak je je hand in de lucht
en schakelde je je machine uit-,
„De Arbeidsvitaminen zijn verre
weg het populairst. Bij elk liedje
gaan er handen de lucht in. Soms
28, dan 80 of 100. Net een veiling.
Op dinsdagochtend zijn er elke
week Arbeidsvitaminen, behalve
als het op Kerst of Koninginne
dag valt. Nul handen bij de Koe-
koekswals, dertig bij Oh mein
.Papa, Jannie en Annie weer héél
melig vandaag en elkaar kus
handjes toewerpend als Frankie
Laine High Noon zingt met hon
derd handen omhoog. Jambalaya
zingen ze mee, terwijl ze hun
kauwgom laten klappen."
Hiddema beschrijft een uitzen
ding met onder meer de nummers
Holiday for strings, Bij ons in de
Jorclaan, Volare, Jealousy van
Malando, Thank you fox calling
van Jo Stafford, In the Mood,
Jezebel van Frankie Lane,
Koning Voetbal, Mona Lisa van
Nat King Cole, Les feuilles mor-
tes van Juliette Gréco, Skokian
van The Four Lads, Ik sta op
wacht van Joop de Knegt (zonder
broek, zonder hemd!), Ik zou wel
eens willen weten (Jules de Corte)
en I'll be home van Pat Boone.
Een probleem op de werkvloer is
het gat tussen de dinsdag en de
donderdag. Bert Hiddema
noteert: „Op woensdag zendt de
VARA uit en zijn er geen Arbeids
vitaminen. Een vreemde dag. Net
alsof je niet echt bestaat."
Stevige mars
Het eerste nummer in de eerste
Arbeidsvitaminen was Go Ahead
(van de Bredase componist Louis
de Morée) van het Columbia
Orkest en sindsdien begon
Arbeidsvitaminen steevast met
een stevige mars of twee. Als je de
mars Alte Kameraden of Koning
Voetbal hoorde, wist je dat je
goed zat.
Jan Vilters was de eerste samen
steller van Arbeidsvitaminen,
daarna namen Wim Harsma en Jo
Fisher jr het delicate keuzewerk
over. Na ,Piet Wielinga en Jan
Steeman rust die taak nu op de
schouders van Jaap de Groot, die
in de jaren zestig gitaar speelde
bij de Maskers van ZZ. Samen-
w'
Samensteller Wim Harsma: geen klassiek en geen wilde muziek.
foto sticht Caterina Valente en haar broer Silvio Francesco.
Mieke Telkamp
fotoarchief de stem
stellen deed je niet zomaar, aan
het programma lag een uitge
kiend systeem ten grondslag.
Laten we bijvoorbeeld eens kij
ken hoe de Arbeidsvitaminen er
precies 35 jaar geleden uitzagen.
Op dinsdag 21 februari 1961
moeten eerst vaste programma's
als de Dagopening (met Anthon
van der Horst op piano), Recht
door naar school en kantoor (8.15
tot 9.00 uur), Ochtengymnastiek
voor de vrquw (door Ab Goubitz),
De Groenteman, De Waterstan
den en de Morgenwijding afge
werkt worden. Vervolgeps
bespreekt prof. dr. A.A. van
Ruler in vijf minuten 'een boek
voor het geestelijk leven' en dan
is het eindelijk 10.00 uur. We
kunnen beginnen.
Componist
Aanvragen komen deze dinsdag
van bedrijven in Tiel, Beverwijk
en Oss. Eerst klinkt de Twelfth
Street Rag van Pee Wee Hunt. De
naam van de componist wordt in
die jaren ook keurig vermeld, nog
vóór de artiest. Dan passeren
Nooit op zondag van Anneke van
Hooff, Selectie van The 3 Jacks
ons, Darling, ik ben zo blij van
Ria Valk, La Paloma van Manuel
en zijn orkest en Zeg kleine ree
van de Limbra Zusjes.
Daar klinkt Send me the pillow
van Lydia (en haar Melody
Strings), een Apeldoorns meisje
van Indische afkomst dat kort
daarna emigreerde naar Canada.
De Dixieland dirigent van The
Spotlights, Sennerin Abschied
von de Alm van Karl Schriebl,
Prego, prego, gondoliere van
Mielke Telkamp, All of me van de
Blue Diamonds (van wie Ramona
en Little Ship ook veel gevraagd
werden), Papieren rozen van Ria
Verda en The Cotton Song van
Chass McDevitt en zijn .Skiffle
Group. Skiffle was populair in
die periode; diezelfde middag
bracht Hilversum 2 nog 20 minu
ten met de Nederlandse Light
Town Skiffle Group. Via Walt
zing Mathilda van Jimmie Rod-
gers ging het naar Dans nog een
maal met mij van de Fouryo's
(een Nederlandse versie van Save
the last Dance for me en nummer
één op dat moment). Ook het vol
gende nummer, It's now or never
van Elvis Presley, is redelijk
actueel. De Boogie March van de
Koninklijke Luchtmachtkapel is
de positieve afsluiter. Dan is het
alweer tien voor elf: Kleutertje
luister o.l.v. Lily Petersen en
Herman Broekhuizen.
Bruggetjes
Samensteller Wim Harsma (nu
72) heeft ooit het geheim van
Arbeidsvitaminen uit de doeken
gedaan. Klassiek en 'te wild'
kwamen onder zijn bewind niet
in aanmerking en conferences
maakten ook geen kans. „Ik
maakte bruggetjes: eerst wat op
de oude toer en dan langzaam
naar rock 'n' roll. Ik lette dan
.vooral op de overgangen. Een
goede overgang hoor je niet." De
modernste nummers werden
helemaal achterin gezet.
Donderdag 23 februari 1961:
Radetzki Mars van het Berlijns
Politie-orkest, Schön ist die
Jugend van Leni en Ludwig (sie
kommt, sie kommt nie mehr....),
Circus Renz van Fred Roozen-
daal, Ik kom uit Alpenland van
Olga Lowina, Jackson's dance
parade (nr.9) van The 3 Jacksons
(alweer), Pony Song van Herman
Emmink (die toen zong en nog
niet presenteerde), Meine Liebste
van de Egerlander Musikanten,
Sterren en strepen van Annie
Palmen (Al heb je geen sterren op
je kraag, al heb je strepen op je
mouw, toch hou ik van jou),
Wenn der weisse Flieder van Hel
mut Zacharias en zijn orkest,
Dich werd' ich nie vergessen van
Caterina Valente, Baby Doll van
The Butterflies (die in 1958
scoorden met Willem wordt wak
ker), Melodie der Nacht van
Freddy, Grosshands Boogie van
Winfred Atwell (piano), Wooden
Heart van, Elvis Presley, Bei mir
bist du schön van de Dutch
Swing College Band, Es war in
Portugal in Mai van Caterina
Valente en Silvio Francesco (nu
met broer), Sweetheart, my dar
ling, my dear van Bill en Jack
Door René van der Velden
Breda - Ze zijn er wel maar
doordat er op radio en tv niet
of nauwelijks aandacht wordt
besteed, lijken ze er niet te
zijn. Waar zijn de nieuwe car
navalsliedjes? Enkele tiental
len zijn er de afgelopen weken
uitgebracht maar geen mens
die ze kent. De grootste carna
valshit van 1996? Geen idee.
Waar zijn de tijden gebleven?
Van Chiel Montagne met zijn Op
Losse Groeven, Andr,é van Duin
als aanvoerder van het Hilver-
sumse carnavalsgeweld, de jaar
lijkse strijd om het populairste
carnavalslied. Dat ene deuntje
dat in elk café de menigte laat
hossen en meezingen.
Vader Abraham is met zijn inleg-
kruisje-lied niet de enige die
geboycot wordt door Hilversum.
Afgezien van een half uur carna
val op tv in Op Nieuwe Toeren
met Albert West is het stil. Te stil.
K. Stellwag van muziekhandel
Spronk in Breda schudt de
namen van artiesten en titels zo
uit zijn mouw. Hij telt 53 carna
valssingles onder de nieuwe lich
ting leut. Maar om nou te zeggen
dat er eentje uitspringt waarvoor
mensen de deur platlopen, nee.
„Het aanbod is nog groot genoeg,
maar het wordt nauwelijks
'Uit de weg' van de Bredase
coryfee Joep Peeters doet het in
Breda het beste. 'Het is een
plaatselijk gebeuren geworden'.
gedraaid. De media negeren de
carnavalssingles en daarom is er
niet één liedje dat het echt
gedaan heeft. Er zijn 53 nieuwe
liedjes maar in de Top 40 zie je
daar weinig van terug. Vader
Abraham staat er in, maar ik kan
niet zeggen dat dat nou zo goed
verkocht wordt. Het leeft gewoon
niet."
Spronk heeft zelf een carnavals
single uitgebracht van de Breda
se muziek- en feestcoryfee Joep
Peeters (het door sommige Bred-
anaars het hele jaar door gezon
gen 'Uit de weg want ik moet
weer overgeven, kijk, er komen
allemaal harde stukskes mee') en
dat loopt als een trein. „Daar
hebben we er al 750 van ver
kocht. Dat betekent dat carnaval
nog wel leeft bij hét publiek.
Maar voor radio en tv is het voor
bij. Het is eén plaatselijk gebeu
ren geworden."
Deurzakkers
In Utrecht heeft Radio Noordzee
Nationaal afgelopen zondag Wij
vieren feest van de routiniers De
Deurzakkers uitgeroepen tot de
Carnavalssingle van het Jaar.
Maar wat kunnen we verder zoal
uit de speakers verwachten? Mijn
tante heeft een olifant van AHe
Vijf, Helaholala van De Blaoska-
ken, Schattebout 't ging weer
even fout van de Gebroeders
Grimm, 't Was bij de konijnen
van het Duo Rozewater, De
Kwek-song van The Talk of the
Town, M'n Neus van Van Alles
Wat, Dielaila van C'est Tout,
André Riool ofwel De Violenwals
van Tineke Schouten, Leve de
Après Ski van Die Knapen, Wij
gaan voor Oranje van Kleintje
Pils, Holland is the club for me
van Hans Versnel, Ik heb echt
genoten van m'n echtgenote van
Eddie Reber en ga zo maar door.
Goed verkocht is het geen van
alle. Het enige waar nog een beet
je vraag naar is in de platenzaak
zijn de verzamelcd's. Daarvan
zijn er een stuk of vier op de
markt gebracht onder het aloude
motto De Daverende Dertien
(plus vier extra). Op die cd's
staan nieuw en oud broederlijk
naast elkaar, waarbij nieuw vaak
toch oud blijkt te zijn. „Veel werk
wordt heruitgebracht," weet
Stellwag.
De lijst van titels is lang genoeg.
Maar waar moet op gehost wor
den? Wat moeten we meezingen,
of sterker nog, wat moeten we
meezingen? Geen idee.
Stellwag doet een voorzichtige
gooi néar een paar titels die wel
eens wat zouden kunnen gaan
doen de komende dagen. Polonai
se van De Nachraove, Laat maar
waaien van Pater Moeskroen en,
wat hem betreft nog de grootste
kanshebber, het vorige week vrij
dag uitgekomen Per Spoor
(kedengkedeng) van Guus
Meeuwis, die ons tenslotte ook de
zomer doorgeholpen heeft met
zijn 'Nacht'.
Mocht het allemaal niks worden
met die nieuwe liedjes vallen we
maar gewoon terug op de Gouwe
Ouwe: Het feest kan beginnen,
want wij zijn binnen. Maar voor
al: Zak es lekker deur!
(dat ook bestond in de versie van
de zeer geliefde Caterina Valen
te), Dear hearts and gentle people
van Perry Como en aan het slot
Sons of the brave van de Amster
damse Politie Kapel. Dat waren
19 nummers in 50 minuten.
Schriftje
Vier maal een vocaal nummer
achter elkaar, dat mocht sowieso
niet in ArbeidsvitaminenDaar
hoorde een instrumentaaltje tus
sen. Wim Harsma oordeelde ver
der dat hetzelfde nummer niet te
vaak gedraaid mocht worden.
Om dat correct bij te houden,
noteerde hij alle titels in een han
dig schriftje. Er moest zeker een
periode van drie weken tussen
zitten. Geen enkele kans maakten
pikante nummertjes. „Als AVRO
heb je nog altijd een zeker
niveau. We zijn een nette
omroep'-', 'zei Wim Harsma.
Op dinsdag 30 oktober 1962
wordt vrolijk begonnen met de
Eurovisie mars van de Mariniers
kapel en daarna signaleren we
ó.a. Dorus met Figaro, het Draai
orgel De Arabier, Alley-Oop van
het Cocktail Trio, Heimweh van
Freddy, Speedy Gonzales van Pat
Boone, twee keer Connie Francis
en Old Soldiers never die van
Gene Autrey. De donderdag
daaropvolgend zaten Middel
landse Zee van Toon Hermans en
Ketelbinkie van Frans van
Schaick voorin. Tussen de vocale
nummers door klonken Bob
Moore en zijn orkest met Mexico,
Billy Vaughan en zijn orkest met
A lovers guitar en In the mood
van Glenn Miller. Niks op aan te
merken dus.
Dan nog even 31 maart 1964:
Posthoorn Galop van de Bieten
bouwers, Rote Korallen van
Nana Mouskouri, Washington
Square van de New Orleans Syn-
copaters, Rijst met kouseband
van Max Woiski jr., Koffie van
Rita Corita, Wini wini van Orkest
Don Costa, Goody goody van Tri-
ni Lopez, Red Sails in the sunset
van Fats Domino en Kiss me
quick van Elvis.
In die tijd liet de dienstdoende
omroeper zich om de drie num
mers kort en droog horen. De
geleidelijke overgang van Duitse
schlagers op Engelse hits ging
voor sommige omroepers nog een
beetje te snel.
Toen ergens in 1966 Doo-wah-
diddy had geklonken, werd als
uitvoerende artiest Manfred
Mann genoemd, maar dan zéér
Duits uitgesproken.
Sinds de bijna-dood van Arbeids
vitaminen in 1991 en het eerher
stel op Radio 3, is er van de ver
fijnde constructie niets meer
over. Het is nu niet meer te
onderscheiden van andere ver-
zoekplatenprogramma's. De
afgelopen week waren You've
lost that loving feeling van de
Righteous Brothers (1965) en
Wild Thing van de Troggs (1966)
de oudste nummers. Geen orkes
ten meer en ook geen woord
Duits.
Magisch
„Een mooie omgeving zorgt
ervoor dat elke plaat boeiend
blijft. De formule van Arbeidsvi
taminen is magisch," zegt Hans
Schiffers, de presentator anno
1996, om de moed er in te houden.
Waar ligt de grens op dit
moment? House kan wel, death
metal niet.
„Arbeidsvitaminen is de moeder
van alle verzoekplatenprogram-
ma's," stelt Jan Steeman, oud
samensteller. Bedankt, lieve
moeder!
Annie Palmen en Herman Emmink.
foto dijkstra
