wmmm oris Ivens: idealist met oogkleppen Adriaan Jaeggi leest en musiceert in Roosendaal GROTE GIDS D3 izaamheid Hans Schoots schrijft kritische biografie van een gedreven cineast Spiegelhuis in Gorcums Museum Simon Woudwijk Eelco Brand IN BEELD Willem Adams BRUARI 1996 [)j VRIJDAG 9 FEBRUARI 1996 Ind van Heusden en M I de jaren tachtig van^ t eeuw een hoog vertreki fet ging hier om orthoïï Bisten, die 'door broods," tedrongen' de reis onden fear Michigan en Iowa B» pns in Heesbeen, AlmU Ifendijk en Werkend en hun krant wervende v' lover de Hollandse vestioij 1 Amerika. In het boek v F Stekelenburg wordt li |eeld genoemd van Dirk vd ■telt die in 1883 met vj Fee kinderen naar Ametjl pk. In 1905 toonde hij t;y Isteldheid aan de men! Nieuwendijk waren aikJ ■bleven. Het gevolg was gezinnen met hem op dek Jen, de oceaan over. Irabantse steden telden na»J Iks mee. In Iowa werd Is Breda gesticht, maard geen centrum van lies en op dit moment wone een nakomelingen meer mi rd-Brabanders. Het nan picht in Hier is alles voort j geeft nog wel wat inforu [ver emigranten uit KlumU H. en J. Schalekamp in M I. en W. Lips in 1912), Zevi pen (C. van Schendel t, In kinderen in 1884) en Zu l (P. Braspenning in 1904.ee, jere P. Braspenning in 19iofl Braspenning in 1912). fr.H.A.V.M. van Stekelenburi Nier is alles vooruitgang. Land ierhuizing van Noord-Brabi laar Noord-Amerika, 1880-I9t, pitg. Stichting Zuidelijk Historis lontact, Tilburg, prijs 49. phaalperspectief wisselt 1 willekeurig waardoor thaal niet zo sterk is g( sondanks hoop ik dat Pitemdj I doorgaat met schrijven, wat leken over het leven op Ltillen zijn een welkome t piling op de Nederlandse I Irboekenmarkt. Miep Diek feft daarom veel Antifa rijvers in spe gestimula aar tot nu toe heeft dat hel ^inig effect gehad. laatste jongen van Mai eesen is een mooi gevoelig vet aal over Adam. Adam is aan 4 he kant nog echt een kind, m an de andere kant kent hij I vijfels al en de eenzaamheid i |ij de pubertijd horen. Adam i i groep acht. Hij woont met zijl hoeder in een huis met een s lude tantes, de zusters van zijl ■verleden vader. Met één van dfl antes kan Adam slecht overwtjf i gedachten en in zijn dagbod hoemt hij haar een adder, 1 genadeloze oordeel van eenk naar als haar een ongeluk ovaj komt, begint hij een beetje t Iwijfelen aan zijn harde oordeelj 'ils je Heesens verhaal leest, lijk het of je in de schemer van eer i;root oud huis zit te lezen. Ove Been schemerige kindertijd wat [gaandeweg het verhaal meer licN Tin komt en de hoofdpersoon r" ■ruimte voor zichzelf krijgt, [gebeurt letterlijk als Adam f [geheime plek voor zichzelf kif I richt heeft, waar hij zich kaj I terugtrekken. Dan durft hij I voluit te kijken naar het port van zijn vader als een soort conj I frontatie met zichzelf. De tanter kissebissen eeuwig over de v of Adam wel of niet op zijn vadfj lijkt; Adam heeft zijn vader nm gekend. Hij durft dan ook ween! I kijken naar de meubels van zi]l I overleden grootmoeder van W hij veel hield. Haar verhakj brachten het huis voor Adami°j leven. Meestal worden jongens van e jaar of twaalf beschreven als JM gens die altijd vrienden onj?'j heen hebben en veel pret hebt) Het bijzondere van Heesens v haal is, dat het gaat om een j» J gen die graag alleen is- A®® niet echt schuw, maar hij ben0 zichzelf tegen kwetsende opiwj klngen, want hij voelt we I zijn leven anders is dan dat i andere kinderen. J Richard Pitternella: 'Toch naa' j carnaval'. Uitg. Leopold, Prl) 27'50 i Martha Heesen: 'De laats» I gen'. Uitg. Querido, prijs jegin deze week werd gevaarlijk Leven - Een Ijografie van Joris Ivens' Fnomineerd voor de louden Uil, voor non- fictie literatuur, ter pootte van 40.000. Het seen blijk van waarde- ing voor de uitvoerige, xritische beschouwing te Hans Schoots wijdde fan leven en werk van leze pionier van de docu mentaire filmkunst. Uit ichoots' boek komt Ivens tevoorschijn als een Idealist die tijdens zijn leven de risico's niet uit fee weg ging. Maar ook lis een starre partijman het ijdele trekjes. kor Wil Kester een van de lelijkere pleinen in lijmegen staat een opvallend monu- fcent. 'Dikwijls, ver weg, bleef Nij- fcegen, mijn jeugd, toch dicht bij mij. fris Ivens', valt op de sculptuur te ra. Het is een hommage van kun- Itenaar Bas Maters aan het adres van i van Nijmegens beroemdste bur- lans Schoots herinnert zich de onthul- van het monument, in november 990, nog goed. De fine fleur van Nijme- h was aanwezig; Ivens' weduwe, Mar- tline Loridan, hield een geëmotioneer- rede en op de achtergrond keken de imes van plezier vanachter de rode ïpjes toe. „Ivens zou het allemaal achtig gevonden hebben," denkt choots. „Hij had zeker gevoel voor mor. En ook ijdelheid was hem niet emd." lans Schoots spreekt met kennis van 'ten wanneer hij het over Joris Ivens eft. Zes jaar lang beet hij zich vast in et leven van de man die geldt als een an Nederlands grootste cineasten. Wat ivankelijk een essay over de cineast in de Spaanse burgeroorlog had joeten worden groeide uit tot een Tvangrijke biografie. [ij zijn bronnenonderzoek stuitte choots op zoveel onbekend materiaal at hij zich verplicht voelde daar iets jee te doen. „Bovendien bleek ik te logen rekenen op de medewerking van 'agenoeg iedereen die tijdens zijn leven livens' nabijheid had verkeerd. Behal- dan van Helen van Dongen, een van 1 her vrouwen met wie hij getrouwd is tweest. Die wilde geen woord meer aan »ens wijden." Schrijver Adriaan Jaeggi op trombone foto prometheus Door Dirk Vellenga Adriaan Jaeggi is schrijver en musicus en beide kwaliteiten laat hij woensdag 14 februari zien in schouwburg De Kring in Roosendaal. Hij geeft een toelichting op zijn debuutroman De tol van de roem, die zich afspeelt in de muziekwereld en speelt vervolgens trombone in het orkest The Rolling Bones, dat jazz, funk en soul brengt, van Gerry Mulligan tot Stevie Wonder. Met Marceline Loridan, de weduwe van de in 1989 gestorven Ivens, sprak Schoots wèl. Toch zijn in zijn biografie geen uitspraken van haar terug te vin den. „Zij verbood op het laatste moment, zon der dat ze ook maar een woord van mijn tekst had gelezen, iets uit onze gesprek ken te publiceren," zegt Schoots. „Ze was ervan overtuigd, dat mijn werk destructief en zeer polemisch was. Bovendien vond ze dat hun liefde niet voor het grote publiek bestemd was." Van grote invloed op zijn biografie is het verbod van Marcelina Loridan niet geweest. Want veel van het materiaal, dat Schoots tijdens zijn interviews met de weduwe Ivens verzamelde, had hij ook al langs andere wegen in bezit gekregen. Uit de mond van Marion Michelle en Ewa Fiszer bijvoorbeeld, twee vrouwen die respectievelijk als partner (van 1944 tot 1951) en echtgeno te (van 1951 tot 1963) een grote rol in zijn leven hebben gespeeld. Schoots: „Tot aan zijn dood hebben die twee nog con tact met hem onderhouden. En nog altijd spreken zij met heel veel affectie over Ivens." Ambivalent Uit de leesbare, omvangrijke biografie rijst een figuur op die ambivalente gevoelens oproept. Enerzijds krijg je het beeld van een begaafd kunstenaar, die prachtige films maakte; aan de andere kant zie je een man, die zich een rigide aanhanger van een totalitair systeem blijft tonen - ondanks alle gruwelijke dingen die om hem heen gebeuren. „Dat maakt de persoon Ivens tot zo'n boeiende, bijna niet te begrijpen figuur," duidt Schoots hem. „Enerzijds was hij een en al onbevan genheid, charme en beminnelijkheid. Maar tegelijkertijd bleek hij een commu nistische hardliner. Iemand, die louter op het kompas van de partij voer." Als voorbeeld noemt Schoots een gebeurtenis uit 1935. „Ivens was ergens in de Sovjetunie aan het filmen. Plotse ling stormde de geheime politie de set op en nam een van zijn medewerkers mee. Geen enkele reactie van Ivens. Want tja, de arrestatie gebeurde in opdracht van de partij. Dat moest dus wel goed zijn." Schoots laat er in zijn biografie geen misverstand over bestaan, dat Ivens een idealist was, die altijd oprecht in zijn overtuiging geloofde. Maar wel iemand, die altijd de oogkleppen op hield. „Je zou kunnen zeggen dat hij zich door de partij liet misbruiken. Van de andere kant betekende de partij echter ook een houvast voor hem," zegt Schoots. „Bovendien bood de partij hem avontuur en waardering. Waar hij ook kwam, overal en altijd werd hij door kameraden opgewacht. Want hij was de grote Ivens. Dat streelde zijn ijdelheid weer." Familiebedrijf In 1931 was Ivens lid geworden van de Communistische Partij Holland, de voorloper van de CPN. Maar in aanra king met het communistische gedachten- goed was Ivens al in het Berlijn van kort na de Eerste Wereldoorlog gekomen. De Duitse fotografe Germaine Krull bracht de telg uit het Nijmeegse familie-fotobe- drijf Capi (vernoemd naar zijn vader C.A.P. Ivens) met de links-radicale krin gen in contact. Zelf kreeg Krull de onmenselijke kanten van de Sovjet-heilstaat, die in haar ogen alleen maar kon leiden tot een autoritai re dictatuur, al spoedig in de gaten. Haar latere echtgenoot - zij waren van 1927 tot 1943 getrouwd - hield zich echter ziende blind. „Al zou ik die term alleen als omschrij ving willen gebruiken. Niet als verkla ring," beoordeelt Schoots de houding van Ivens. Verknochtheid aan de partij loopt als een rode draad door het leven van Ivens, zoveel maakt Schoots wel dui delijk. „Neem bijvoorbeeld de onderte kening van het Molotov-Ribbentrop- pact, het niet-aanvalsverdrag tussen nazi-Duitsland en de Sovjetunie. Waar anderen afhaakten stelde Ivens zich vierkant achter de partij. Hij wenste ver re van een saloncommunist te zijn." Iets dergelijks herhaalde zich in 1956, toen op 7 november Russische tanks in Boedapest de Hongaarse opstand neer sloegen. Ivens was die dag in Parijs. Daar vond de première plaats van de film Tijl Uilenspiegel, een Oostduits- Franse coproductie, die hij met Gërard Philipe had opgenomen. Schoots: „In de straten van Parijs vonden talloze demon straties plaats, vóór en tegen de Sovjetu nie. Philipe zat duidelijk met de hele situatie in zijn maag. Ivens bleef echter heel laconiek. 'Het is niet leuk wat in Boedapest gebeurt' zei hij, 'maar het moet nu eenmaal'. Pro-China Over de Praagse Lente heeft Ivens vol gens Schoots nooit iets willen zeggen. „Maar dat was in de tijd, dat hij pro- China begon te worden. Een opmerkelij ke stap voor iemand, die al veertig jaar de rigide uitingen van een totalitair sys teem van zeer nabij had meegemaakt." Het verleggen van Ivens sympathieën van Oost-Europa naar China verklaart Schoots uit de stalinistische lijnen die partijvoorzitter Mao uitstippelde. „En waarschijnlijk heeft Marceline Loridan er ook invloed op uitgeoefend." In het China van de jaren zeventig, met zijn culturele revolutie, meende Ivens de ideale samenleving gevonden te hebben. Zijn bewondering voor die samenleving etaleerde hij overduidelijk in een van Joris Ivens en zijn vrouw Mar celine Loridan FOTO archief de stem zijn grootste successen, de bijna twaalf- urige filmcyclus Hoe Yukong de bergen verzette. Voor Schoots heeft de film een speciale betekenis. „Ik was in die jaren maoïst en politiek actief in de Vietnam-beweging. Maar ook filmliefhebber. En ik zag in Yukong politieke en culturele aspecten op interessante wijze met elkaar ver enigd. Ivens bleef voor mij vervolgens een intrigerend figuur. Ook toen ik later kritisch ten opzichte van de politieke beweging ging staan. Daarom spreekt Ivens' latere worsteling met zijn idealen zo aan." Afzweren In 1985, na de dood van Mao en de arres tatie van de 'Bende van vier' zou Ivens de idealen van de culturele revolutie afzwe ren en de vertoning van Yukon verbie den. Het is ook het jaar waarin de toen malige minister van Welzijn, Volksge zondheid en Cultuur Elco Brinkman 'de gang naar Canossa maakte,' zoals Schoots schrijft, en in het vliegtuig naar Parijs stapte om Ivens een Gouden Kalf voor zijn totale oeuvre te overhandigen. Het was de stoffelijke erkenning voor een groot cineast, net als het lintje (rid der in de Orde van de Nederlandse Leeuw), het ereburgerschap van zijn geboortestad Nijmegen en het monu ment in dezelfde stad. Hans Schoots: „Een knap en geëngageerd filmer was Ivens natuurlijk. En zeer beminnelijk in de omgang. Maar tegelijkertijd ook een starre partijman. Dat maakt van Ivens zo'n intrigerende persoon." Een persoon over wie Hans Schoots een even intrigerende biografie heeft geschreven. Hans Schoots: 'Gevaarlijk leven - Een bio grafie van Joris Ivens'. Uitgeverij Jan Mets, prijs 69,50. De 32-jarige Adriaan Jaeggi werd geboren in Wassenaar, maar bracht zijn jeugd groten deels door in Willemstad. De bin ding met West-Brabant speelt geen rol in zijn boek, maar is er nog wel degelijk: zijn ouders wonen in Wouw, vader is bedrijf- saquisiteur en moeder vertaalster (Engels). „Ik heb maar één talent", zegt de schrijver-musicus. „Ik gebruik het alleen op verschillende manieren." In de roman De tol van de roem laat hij zijn hoofd persoon zeggen dat luisteren naar klanken iets natuurlijks is en niks te maken heeft met oefening: 'Het is net zo eenvoudig ais kij ken of proeven. Iets dat lekker is om te eten herkent iedereen, en het kost ook geen enkele moeite om een mooie zonsondergang mooi te vinden. Ik vond het altijd vanzelfsprekend dat dat met lui steren ook het geval was, dat je je er niet voor in hoefde te spannen om het te herkennen.' Jaeggi studeerde Engels in Lei den en voltooide zijn 6'/2-jarige studie met een werkstuk, waarin zijn beide interesses elkaar ook al ontmoetten: De relatie tussen zwarte literatuur en zwarte lichte muziek in Amerika 1920-1960. Hij speelde in het klassieke stu dentenorkest van de Leidse uni versiteit en het Nederlands Stu dentenorkest, maar ook in het Leids Studenten Jazz Gezel schap, Fonebone Besteriester en het Wubbo Ockels Kwartet. Hij maakte tournees door het Oostblok, Indonesië en Syrië. De tocht door Syrië, op kosten van Shell, de studie Engels en nog meer autobiografische gegevens komen terug in De tol van de roem. Het boek is een prettige introduc tie in het circuit van muzikanten, die hun passie voor muziek delen en regelmatig van mening ver schillen over het repertoire. De ik-figuur is een trompettist (geen trombonist als Jaeggi zelf), die van zaal naar zaal trekt met Mis- ha (sax), Dario (piano), Monte (bas) en drummer HW. Als ze niet zelf musiceren, luisteren ze naar muziek, van Otis Redding en Tom Waits tot Chet Baker en Lester Young. De keuze tussen studie en muziek is niet moeilijk, maar als de hoofdpersoon moet kiezen tus- ssen zijn vriendin en zijn orkest je, ligt er een groot probleem. Het boek begint zo: 'Beroemd ben ik nooit geweest, maar het heeft weinig gescheeld. Er was een tijd dat je mijn naam regelmatig kon tegenkomen in reportages en aankondigingen in kranten en in weekbladen en programmaboek jes. In de begeleidende tekst onder de bandfoto stonden din gen als 'veelbelovend', of 'schitte rend jong talent' en één keer 'exciting new sounds', in een glimmend muziekblad met van die journalisten die vanzelf in het Engels overgaan als ze opgewon den raken. Ik werd weieens her kend op straat, vooral nadat we een paar keer op televisie waren geweest.' Genietend van dit type marginale beroemdheid betreedt Adriaan Jaeggi volgende week de Roosen- daalse schouwburg. Ondertussen heeft Adriaan Jaeggi een nieuwe roman, een dichtbundel en een bundel kritieken op stapel staan. Hij heeft nog meer pijlen op zijn boog, hij schreef twee liedjes voor het Nederlandse Songfestival dat in maart wordt gehouden. En verder heeft hij ook nog een ont werp gemaakt voor de nieuwe schouwburg van Deventer. Adriaan Jaeggi is woensdag 14 februari in schouwburg De Kring in Roosendaal, aanvang 20 uur. Adriaan Jaeggi: 'De tol van de roem'. Uitg. Prometheus De publiekstrekker van de Biennale van Venetië, het spiegelhuis geti teld Hommagio aan Mondriaan van Getulio Aviani, komt naar Gorin- chem. Om het Gorcums Museum wordt het spiegelhuis van 4x4 meter opgesteld. Door middel van negen draaibaar opgestelde hoekspiegels kan iedere bezoeker zijn eigen schilderij samenstellen. Het Gorcums Museum is gevestigd aan de Grote Markt 17 (oude stadhuis). Opening stijden dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur. (t/m 31 maart) nslagtekening van Annemed I De kleine bronzen beelden van I no ®'ienaar Simon Woudwijk 111958) hebben de mens geredu ceerd tot een functie. Die van I wachter. Transparante beeldjes ti?011 aan volume "n, tonen een anonieme - in abstracte toestand: I rechtop, stil, tekenachtig. De I gestalte wordt bepaald door wat l,!'nei\?ie elkaar komen en I an elkaar losgaan en zo, te I ramen, Je contouren van een D li.ef °ProePelr De mens als een |wrdunnmg van zichzelf. De jaens als idee. lu u0udwiik met 'wachter' Ika ls een metafoor voor I waanumen, zwijgen, herinne- waken en wellicht nog wel er zijn, een plaats uitst"1?1' zi'n beelden iets «totalen dan is dat inderdaad sivitnit§e'atenheid, een pas- de o ?e stlde keerzijde van nJri daad' Vanuit die ronng zijn de beelden dan ook zich o hetzelfde. Hij heeft Wionhnwi r ?tief gekozen dat Wordt UTo llk uit§ewerkt 'pani„; m Z1in werk op HaarZ'^ schilderijen toe. enkel osendaal gaat het nu Del0nizlln beelden. Het hm Zoe'{t in de vorm. I kleur ,ns ls alwisselend van lijk d'nr. eroorzaaKt waarschijn- fkKa° ^chemische bewer- geeft S h,et meleriaal. Verder ®eetbodvdn beeldies wat stokies t bet gebruik van Waarmee to e" repen linnen' ^Wikkelt t mmi&e beelden materieel ?1St die beelden die %nogheuieVarieerderziin' te6 net Wteressantst. om te zien. Misschien ook gewoon omdat ze de beperktheid en een tonigheid doorbreken. Want het zijn uiteindelijk toch wat je zou kunnen noemen: eendimensio nale beelden. En dat is beelden de kunst die niet meer is dan wat ze te zien geeft. Die geen enkele andere faculteit aan spreekt. Als een beeld geen rela tie heeft met tijd en ruimte, en daardoor ook niet met de beschouwer, blijft er niet meer over dan een hebbedingetje op een sokkel. De beelden van Simon Woud wijk worden samen getoond met schilderijen van Hans Leyer- zapf, doeken die veel meer wil len bedoelen dan ze als schilde rij aankunnen. Woudwijk en Leyerzapf in 't Tongerlohuys, Molenstraat 2, Roosendaal. Alleen op maandag en tijdens de carnavalsdagen gesloten. Tot 4 maart. Twee schilderijen slechts, in een grote zaal. Meer toont Eelco Brand niet in Lokaal 01. Maar die twee die tegenover elkaar zijn gehangen, ieder aan een einde van de zaal met de vloer als gapende leegte, zijn zo op elkaar betrokken dat de kijker zich erin opgenomen voelt. En daardoor gebeurt er veel meer dan elk van de doeken letterlijk laat zien. De leegte van de ruim te wordt gevuld met een verhaal dat tussen de schilderijen in hangt en dat alles te maken heeft met de betrokkenheid van de kijker. Eelco Brand heeft zo gemanoeuvreerd met het point of view dat hij de kijker het schilderij in geschilderd heeft en Door Frits de Coninck zo de twee doeken met elkaar heeft verbonden. De twee schil derijen zijn samen een plek, geladen met een voelbare bete kenis. In het sparrenbos, daar speelt zich de scène af waar de kijker aanvankelijk onmerkbaar deel van gaat uitmaken. Kijken is deelnemen. Op het doek dat je het eerst ziet hangen bij binnen komst heeft Eelco Brand een brede uitsnede van het bos geschilderd. In de inmiddels bekende stijl van hem: uiterst precies en beladen. In het mid den op een open plek leunt een jonge vrouw tegen een boom. De ogen lijken gericht op een man die van bovenaf de scène inspringt. De vrouw staat roer loos, achteloos. Het licht glijdt langzaam langs de voorkant van de boomstammen naar beneden. De bruine paddestoelen als klei ne broertjes van de hoge, rechte boomstammen. Alom stilte. En tegelijk gebeurt er van alles. Om te beginnen is het beeld breder dan het oog in één opslag aan kan. Het oog beweegt dus van de ene kant naar de andere om alles te kunnen waarnemen. En auto matisch past het oog zelf de focus aan. Eelco Brand heeft al schilderend het beeld zo gemanipuleerd als of het oog dat nu juist niet doet en steeds dezelfde focus houdt. Het gevolg is dat we het deel waar het oog zich op instelt, heel scherp zien, en in dit geval is dat niet voor niks het centrum met de wachtende vrouw en de springende man, zodat we de boomstam waar we veel dichter bij staan heel wazig zien. Als we vervolgens wat meer afstand tot het doek nemen, wordt wat wazig was scherp en wat scherp was wazig. Zo laat de schilder het heel nadrukkelijk aan de kijker over om te bepalen wat hij ziet. Het licht valt hoog vanuit de ruimte waar de kijker staat, de zaal dus, het bostafereel binnen en spreidt daar een mooi gefil terd maar ook wat onnatuurlijk licht. Alles in tinten bruin, geen groen te bekennen. De man wordt door een ander, meer hel der licht gevangen. Hij komt uit een andere ruimte en heeft het licht met zich meegenomen. Zijn sprong is dan ook niet vanaf een boomtak maar letterlijk van bovenuit de zaal. Hij springt het beeld in en doorbreekt daarmee de illusie van het schilderij. Aan de overkant het tweede schilderij, met vrijwel dezelfde plek. De kijker is kennelijk een aantal stappen doorgelopen, waardoor de kijkpositie iets gewijzigd is. De bomen en de paddestoelen nog altijd roer loos. De vrouw en de man zijn uit het beeld verdwenen, opge lost in het niets. Het licht komt oorverdovend fel en wit vanuit de achtergrond en schijnt de kij ker recht in het gezicht, en over hem heen natuurlijk in het andere doek. Dan valt het oog op vijf lege patroonhulzen op het naaldta pijt. De mensen weg, de padde stoelen als stille getuigen. Welk drama heeft zich hier afge speeld? Lokaal 01, Kloosterlaan 138, Bre da. Open donderdag t/m zondag van 1 tot 5 uur. Tot 4 maart. De schildersnatuur van Willem Adams blijft onveranderd in beweging. En met een altijd dezelfde hevigheid. In al die jaren dat hij schildert (en tekent) is een schilderij van hem een hartgrondige mededeling, zo'n nors bericht van iemand die niet gewend is veel te spreken en die dan opeens zijn mond open doet, zonder omwegen en dus niet mis te verstaan. Een schilderij van Willem Adams staat als een huis, stevig opgebouwd in volle kleuren en lijvige, abstracte vormen. En gaat altijd over iets. Geen fijn besnaard intellectueel discours, geen narcistisch geneuzel van iemand die zich kunstenaar voelt, geen theoretische opris ping van iemand die voor de zoveelste keer de kunst aan de orde wil stellen. Het enige wat Adams blijft doen is schilderen, gewoonweg omdat hij dat kan en omdat hij altijd iets te ver beelden heeft. Bij galerie Resy Muijsers in Til burg, zijn vaste stal, toont Wil lem Adams recent werk. Die toe voeging recent is eigenlijk .over bodig. Geen enkel doek van hem blijkt gedateerd te zijn in al die tijd, sinds zijn debuut in 1967, dat hij exposeert. En waarom zou hij eigenlijk ook. Zijn hele oeuvre is een voortgaande poging om met grote nadruk en te schilderen en te tekenen. De verf is sterk van kleur, dik van substantie en door de bezeten schildershand gedwongen in een vorm die staat. Wat de voorstelling vervolgens altijd domineert, is het motief van de landschappelijkheid. Verf en vorm, of potlood en lijn, zijn altijd in beweging naar een diepte, een hoogte, een centrum. Zonder te beweren dat hij altijd landschappen schildert, zou je kunnen zeggen dat elk werk een gevoel van landschappelijkheid geeft. De verbeelding van land schappelijke kwaliteiten. Ook al schildert hij een lepelaar of een schild van het Asmat-volk op Nieuw-Guinea. De verf lijkt hoe dan ook altijd in dienst te staan van een tot op het bot doorleefd landschappelijk gevoel. In die zin hangt rond een doek of een tekening van Adams een zelfde soort bezetenheid als rond de door schilderswoede doortrok ken doeken van Van Gogh. Niet voor niks de eerste en grote inspiratie van de Brabantse boe renzoon. In galerie Muijsers toont Adams olieverfschilderijen die een Asmatschild als motief hebben en enkele 'lepelaar'-doeken. Daarnaast sepiatekeningen en foto's. Galerie Resy Muijsers, Nieuw- landstraat 22, Tilburg; open woensdag t/m zaterdag. Tot 18 februari. 'Asmat' van Willem Adams, te zien in Tilburg

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1996 | | pagina 17