wmmm
oris Ivens: idealist met oogkleppen
Adriaan Jaeggi leest en
musiceert in Roosendaal
GROTE GIDS
D3
izaamheid
Hans Schoots schrijft kritische biografie van een gedreven cineast
Spiegelhuis in Gorcums Museum
Simon Woudwijk
Eelco Brand
IN BEELD
Willem Adams
BRUARI 1996 [)j
VRIJDAG 9 FEBRUARI 1996
Ind van Heusden en M
I de jaren tachtig van^
t eeuw een hoog vertreki
fet ging hier om orthoïï
Bisten, die 'door broods,"
tedrongen' de reis onden
fear Michigan en Iowa B»
pns in Heesbeen, AlmU
Ifendijk en Werkend
en hun krant wervende v'
lover de Hollandse vestioij
1 Amerika. In het boek v
F Stekelenburg wordt li
|eeld genoemd van Dirk vd
■telt die in 1883 met vj
Fee kinderen naar Ametjl
pk. In 1905 toonde hij t;y
Isteldheid aan de men!
Nieuwendijk waren aikJ
■bleven. Het gevolg was
gezinnen met hem op dek
Jen, de oceaan over.
Irabantse steden telden na»J
Iks mee. In Iowa werd
Is Breda gesticht, maard
geen centrum van
lies en op dit moment wone
een nakomelingen meer mi
rd-Brabanders. Het nan
picht in Hier is alles voort
j geeft nog wel wat inforu
[ver emigranten uit KlumU
H. en J. Schalekamp in M
I. en W. Lips in 1912), Zevi
pen (C. van Schendel t,
In kinderen in 1884) en Zu
l (P. Braspenning in 1904.ee,
jere P. Braspenning in 19iofl
Braspenning in 1912).
fr.H.A.V.M. van Stekelenburi
Nier is alles vooruitgang. Land
ierhuizing van Noord-Brabi
laar Noord-Amerika, 1880-I9t,
pitg. Stichting Zuidelijk Historis
lontact, Tilburg, prijs 49.
phaalperspectief wisselt 1
willekeurig waardoor
thaal niet zo sterk is g(
sondanks hoop ik dat Pitemdj
I doorgaat met schrijven, wat
leken over het leven op
Ltillen zijn een welkome t
piling op de Nederlandse I
Irboekenmarkt. Miep Diek
feft daarom veel Antifa
rijvers in spe gestimula
aar tot nu toe heeft dat hel
^inig effect gehad.
laatste jongen van Mai
eesen is een mooi gevoelig vet
aal over Adam. Adam is aan 4
he kant nog echt een kind, m
an de andere kant kent hij I
vijfels al en de eenzaamheid i
|ij de pubertijd horen. Adam i
i groep acht. Hij woont met zijl
hoeder in een huis met een s
lude tantes, de zusters van zijl
■verleden vader. Met één van dfl
antes kan Adam slecht overwtjf
i gedachten en in zijn dagbod
hoemt hij haar een adder, 1
genadeloze oordeel van eenk
naar als haar een ongeluk ovaj
komt, begint hij een beetje t
Iwijfelen aan zijn harde oordeelj
'ils je Heesens verhaal leest, lijk
het of je in de schemer van eer
i;root oud huis zit te lezen. Ove
Been schemerige kindertijd wat
[gaandeweg het verhaal meer licN
Tin komt en de hoofdpersoon r"
■ruimte voor zichzelf krijgt,
[gebeurt letterlijk als Adam f
[geheime plek voor zichzelf kif
I richt heeft, waar hij zich kaj
I terugtrekken. Dan durft hij
I voluit te kijken naar het port
van zijn vader als een soort conj
I frontatie met zichzelf. De tanter
kissebissen eeuwig over de v
of Adam wel of niet op zijn vadfj
lijkt; Adam heeft zijn vader nm
gekend. Hij durft dan ook ween!
I kijken naar de meubels van zi]l
I overleden grootmoeder van W
hij veel hield. Haar verhakj
brachten het huis voor Adami°j
leven.
Meestal worden jongens van e
jaar of twaalf beschreven als JM
gens die altijd vrienden onj?'j
heen hebben en veel pret hebt)
Het bijzondere van Heesens v
haal is, dat het gaat om een j» J
gen die graag alleen is- A®®
niet echt schuw, maar hij ben0
zichzelf tegen kwetsende opiwj
klngen, want hij voelt we I
zijn leven anders is dan dat i
andere kinderen. J
Richard Pitternella: 'Toch naa' j
carnaval'. Uitg. Leopold, Prl)
27'50 i
Martha Heesen: 'De laats» I
gen'. Uitg. Querido, prijs
jegin deze week werd
gevaarlijk Leven - Een
Ijografie van Joris Ivens'
Fnomineerd voor de
louden Uil, voor non-
fictie literatuur, ter
pootte van 40.000. Het
seen blijk van waarde-
ing voor de uitvoerige,
xritische beschouwing
te Hans Schoots wijdde
fan leven en werk van
leze pionier van de docu
mentaire filmkunst. Uit
ichoots' boek komt Ivens
tevoorschijn als een
Idealist die tijdens zijn
leven de risico's niet uit
fee weg ging. Maar ook
lis een starre partijman
het ijdele trekjes.
kor Wil Kester
een van de lelijkere pleinen in
lijmegen staat een opvallend monu-
fcent. 'Dikwijls, ver weg, bleef Nij-
fcegen, mijn jeugd, toch dicht bij mij.
fris Ivens', valt op de sculptuur te
ra. Het is een hommage van kun-
Itenaar Bas Maters aan het adres van
i van Nijmegens beroemdste bur-
lans Schoots herinnert zich de onthul-
van het monument, in november
990, nog goed. De fine fleur van Nijme-
h was aanwezig; Ivens' weduwe, Mar-
tline Loridan, hield een geëmotioneer-
rede en op de achtergrond keken de
imes van plezier vanachter de rode
ïpjes toe. „Ivens zou het allemaal
achtig gevonden hebben," denkt
choots. „Hij had zeker gevoel voor
mor. En ook ijdelheid was hem niet
emd."
lans Schoots spreekt met kennis van
'ten wanneer hij het over Joris Ivens
eft. Zes jaar lang beet hij zich vast in
et leven van de man die geldt als een
an Nederlands grootste cineasten. Wat
ivankelijk een essay over de cineast
in de Spaanse burgeroorlog had
joeten worden groeide uit tot een
Tvangrijke biografie.
[ij zijn bronnenonderzoek stuitte
choots op zoveel onbekend materiaal
at hij zich verplicht voelde daar iets
jee te doen. „Bovendien bleek ik te
logen rekenen op de medewerking van
'agenoeg iedereen die tijdens zijn leven
livens' nabijheid had verkeerd. Behal-
dan van Helen van Dongen, een van
1 her vrouwen met wie hij getrouwd is
tweest. Die wilde geen woord meer aan
»ens wijden."
Schrijver Adriaan Jaeggi op trombone foto prometheus
Door Dirk Vellenga
Adriaan Jaeggi is schrijver en musicus en beide kwaliteiten
laat hij woensdag 14 februari zien in schouwburg De Kring in
Roosendaal. Hij geeft een toelichting op zijn debuutroman De
tol van de roem, die zich afspeelt in de muziekwereld en speelt
vervolgens trombone in het orkest The Rolling Bones, dat jazz,
funk en soul brengt, van Gerry Mulligan tot Stevie Wonder.
Met Marceline Loridan, de weduwe van
de in 1989 gestorven Ivens, sprak
Schoots wèl. Toch zijn in zijn biografie
geen uitspraken van haar terug te vin
den.
„Zij verbood op het laatste moment, zon
der dat ze ook maar een woord van mijn
tekst had gelezen, iets uit onze gesprek
ken te publiceren," zegt Schoots. „Ze
was ervan overtuigd, dat mijn werk
destructief en zeer polemisch was.
Bovendien vond ze dat hun liefde niet
voor het grote publiek bestemd was."
Van grote invloed op zijn biografie is het
verbod van Marcelina Loridan niet
geweest. Want veel van het materiaal,
dat Schoots tijdens zijn interviews met
de weduwe Ivens verzamelde, had hij
ook al langs andere wegen in bezit
gekregen. Uit de mond van Marion
Michelle en Ewa Fiszer bijvoorbeeld,
twee vrouwen die respectievelijk als
partner (van 1944 tot 1951) en echtgeno
te (van 1951 tot 1963) een grote rol in zijn
leven hebben gespeeld. Schoots: „Tot
aan zijn dood hebben die twee nog con
tact met hem onderhouden. En nog altijd
spreken zij met heel veel affectie over
Ivens."
Ambivalent
Uit de leesbare, omvangrijke biografie
rijst een figuur op die ambivalente
gevoelens oproept. Enerzijds krijg je het
beeld van een begaafd kunstenaar, die
prachtige films maakte; aan de andere
kant zie je een man, die zich een rigide
aanhanger van een totalitair systeem
blijft tonen - ondanks alle gruwelijke
dingen die om hem heen gebeuren.
„Dat maakt de persoon Ivens tot zo'n
boeiende, bijna niet te begrijpen figuur,"
duidt Schoots hem.
„Enerzijds was hij een en al onbevan
genheid, charme en beminnelijkheid.
Maar tegelijkertijd bleek hij een commu
nistische hardliner. Iemand, die louter
op het kompas van de partij voer."
Als voorbeeld noemt Schoots een
gebeurtenis uit 1935. „Ivens was ergens
in de Sovjetunie aan het filmen. Plotse
ling stormde de geheime politie de set op
en nam een van zijn medewerkers mee.
Geen enkele reactie van Ivens. Want tja,
de arrestatie gebeurde in opdracht van
de partij. Dat moest dus wel goed zijn."
Schoots laat er in zijn biografie geen
misverstand over bestaan, dat Ivens een
idealist was, die altijd oprecht in zijn
overtuiging geloofde. Maar wel iemand,
die altijd de oogkleppen op hield.
„Je zou kunnen zeggen dat hij zich door
de partij liet misbruiken. Van de andere
kant betekende de partij echter ook een
houvast voor hem," zegt Schoots.
„Bovendien bood de partij hem avontuur
en waardering. Waar hij ook kwam,
overal en altijd werd hij door kameraden
opgewacht. Want hij was de grote Ivens.
Dat streelde zijn ijdelheid weer."
Familiebedrijf
In 1931 was Ivens lid geworden van de
Communistische Partij Holland, de
voorloper van de CPN. Maar in aanra
king met het communistische gedachten-
goed was Ivens al in het Berlijn van kort
na de Eerste Wereldoorlog gekomen. De
Duitse fotografe Germaine Krull bracht
de telg uit het Nijmeegse familie-fotobe-
drijf Capi (vernoemd naar zijn vader
C.A.P. Ivens) met de links-radicale krin
gen in contact.
Zelf kreeg Krull de onmenselijke kanten
van de Sovjet-heilstaat, die in haar ogen
alleen maar kon leiden tot een autoritai
re dictatuur, al spoedig in de gaten. Haar
latere echtgenoot - zij waren van 1927
tot 1943 getrouwd - hield zich echter
ziende blind.
„Al zou ik die term alleen als omschrij
ving willen gebruiken. Niet als verkla
ring," beoordeelt Schoots de houding
van Ivens. Verknochtheid aan de partij
loopt als een rode draad door het leven
van Ivens, zoveel maakt Schoots wel dui
delijk. „Neem bijvoorbeeld de onderte
kening van het Molotov-Ribbentrop-
pact, het niet-aanvalsverdrag tussen
nazi-Duitsland en de Sovjetunie. Waar
anderen afhaakten stelde Ivens zich
vierkant achter de partij. Hij wenste ver
re van een saloncommunist te zijn."
Iets dergelijks herhaalde zich in 1956,
toen op 7 november Russische tanks in
Boedapest de Hongaarse opstand neer
sloegen. Ivens was die dag in Parijs.
Daar vond de première plaats van de
film Tijl Uilenspiegel, een Oostduits-
Franse coproductie, die hij met Gërard
Philipe had opgenomen. Schoots: „In de
straten van Parijs vonden talloze demon
straties plaats, vóór en tegen de Sovjetu
nie. Philipe zat duidelijk met de hele
situatie in zijn maag. Ivens bleef echter
heel laconiek. 'Het is niet leuk wat in
Boedapest gebeurt' zei hij, 'maar het
moet nu eenmaal'.
Pro-China
Over de Praagse Lente heeft Ivens vol
gens Schoots nooit iets willen zeggen.
„Maar dat was in de tijd, dat hij pro-
China begon te worden. Een opmerkelij
ke stap voor iemand, die al veertig jaar
de rigide uitingen van een totalitair sys
teem van zeer nabij had meegemaakt."
Het verleggen van Ivens sympathieën
van Oost-Europa naar China verklaart
Schoots uit de stalinistische lijnen die
partijvoorzitter Mao uitstippelde. „En
waarschijnlijk heeft Marceline Loridan
er ook invloed op uitgeoefend."
In het China van de jaren zeventig, met
zijn culturele revolutie, meende Ivens de
ideale samenleving gevonden te hebben.
Zijn bewondering voor die samenleving
etaleerde hij overduidelijk in een van
Joris Ivens en
zijn vrouw Mar
celine Loridan
FOTO archief de stem
zijn grootste successen, de bijna twaalf-
urige filmcyclus Hoe Yukong de bergen
verzette.
Voor Schoots heeft de film een speciale
betekenis. „Ik was in die jaren maoïst en
politiek actief in de Vietnam-beweging.
Maar ook filmliefhebber. En ik zag in
Yukong politieke en culturele aspecten
op interessante wijze met elkaar ver
enigd. Ivens bleef voor mij vervolgens
een intrigerend figuur. Ook toen ik later
kritisch ten opzichte van de politieke
beweging ging staan. Daarom spreekt
Ivens' latere worsteling met zijn idealen
zo aan."
Afzweren
In 1985, na de dood van Mao en de arres
tatie van de 'Bende van vier' zou Ivens de
idealen van de culturele revolutie afzwe
ren en de vertoning van Yukon verbie
den. Het is ook het jaar waarin de toen
malige minister van Welzijn, Volksge
zondheid en Cultuur Elco Brinkman 'de
gang naar Canossa maakte,' zoals
Schoots schrijft, en in het vliegtuig naar
Parijs stapte om Ivens een Gouden Kalf
voor zijn totale oeuvre te overhandigen.
Het was de stoffelijke erkenning voor
een groot cineast, net als het lintje (rid
der in de Orde van de Nederlandse
Leeuw), het ereburgerschap van zijn
geboortestad Nijmegen en het monu
ment in dezelfde stad. Hans Schoots:
„Een knap en geëngageerd filmer was
Ivens natuurlijk. En zeer beminnelijk in
de omgang. Maar tegelijkertijd ook een
starre partijman. Dat maakt van Ivens
zo'n intrigerende persoon."
Een persoon over wie Hans Schoots een
even intrigerende biografie heeft
geschreven.
Hans Schoots: 'Gevaarlijk leven - Een bio
grafie van Joris Ivens'. Uitgeverij Jan
Mets, prijs 69,50.
De 32-jarige Adriaan Jaeggi
werd geboren in Wassenaar,
maar bracht zijn jeugd groten
deels door in Willemstad. De bin
ding met West-Brabant speelt
geen rol in zijn boek, maar is er
nog wel degelijk: zijn ouders
wonen in Wouw, vader is bedrijf-
saquisiteur en moeder vertaalster
(Engels).
„Ik heb maar één talent", zegt de
schrijver-musicus. „Ik gebruik
het alleen op verschillende
manieren." In de roman De tol
van de roem laat hij zijn hoofd
persoon zeggen dat luisteren naar
klanken iets natuurlijks is en
niks te maken heeft met oefening:
'Het is net zo eenvoudig ais kij
ken of proeven. Iets dat lekker is
om te eten herkent iedereen, en
het kost ook geen enkele moeite
om een mooie zonsondergang
mooi te vinden. Ik vond het altijd
vanzelfsprekend dat dat met lui
steren ook het geval was, dat je je
er niet voor in hoefde te spannen
om het te herkennen.'
Jaeggi studeerde Engels in Lei
den en voltooide zijn 6'/2-jarige
studie met een werkstuk, waarin
zijn beide interesses elkaar ook al
ontmoetten: De relatie tussen
zwarte literatuur en zwarte lichte
muziek in Amerika 1920-1960.
Hij speelde in het klassieke stu
dentenorkest van de Leidse uni
versiteit en het Nederlands Stu
dentenorkest, maar ook in het
Leids Studenten Jazz Gezel
schap, Fonebone Besteriester
en het Wubbo Ockels Kwartet.
Hij maakte tournees door het
Oostblok, Indonesië en Syrië. De
tocht door Syrië, op kosten van
Shell, de studie Engels en nog
meer autobiografische gegevens
komen terug in De tol van de
roem.
Het boek is een prettige introduc
tie in het circuit van muzikanten,
die hun passie voor muziek delen
en regelmatig van mening ver
schillen over het repertoire. De
ik-figuur is een trompettist (geen
trombonist als Jaeggi zelf), die
van zaal naar zaal trekt met Mis-
ha (sax), Dario (piano), Monte
(bas) en drummer HW. Als ze niet
zelf musiceren, luisteren ze naar
muziek, van Otis Redding en Tom
Waits tot Chet Baker en Lester
Young. De keuze tussen studie en
muziek is niet moeilijk, maar als
de hoofdpersoon moet kiezen tus-
ssen zijn vriendin en zijn orkest
je, ligt er een groot probleem.
Het boek begint zo: 'Beroemd ben
ik nooit geweest, maar het heeft
weinig gescheeld. Er was een tijd
dat je mijn naam regelmatig kon
tegenkomen in reportages en
aankondigingen in kranten en in
weekbladen en programmaboek
jes. In de begeleidende tekst
onder de bandfoto stonden din
gen als 'veelbelovend', of 'schitte
rend jong talent' en één keer
'exciting new sounds', in een
glimmend muziekblad met van
die journalisten die vanzelf in het
Engels overgaan als ze opgewon
den raken. Ik werd weieens her
kend op straat, vooral nadat we
een paar keer op televisie waren
geweest.'
Genietend van dit type marginale
beroemdheid betreedt Adriaan
Jaeggi volgende week de Roosen-
daalse schouwburg. Ondertussen
heeft Adriaan Jaeggi een nieuwe
roman, een dichtbundel en een
bundel kritieken op stapel staan.
Hij heeft nog meer pijlen op zijn
boog, hij schreef twee liedjes voor
het Nederlandse Songfestival dat
in maart wordt gehouden. En
verder heeft hij ook nog een ont
werp gemaakt voor de nieuwe
schouwburg van Deventer.
Adriaan Jaeggi is woensdag 14
februari in schouwburg De Kring
in Roosendaal, aanvang 20 uur.
Adriaan Jaeggi: 'De tol van de
roem'. Uitg. Prometheus
De publiekstrekker van de Biennale van Venetië, het spiegelhuis geti
teld Hommagio aan Mondriaan van Getulio Aviani, komt naar Gorin-
chem. Om het Gorcums Museum wordt het spiegelhuis van 4x4 meter
opgesteld. Door middel van negen draaibaar opgestelde hoekspiegels
kan iedere bezoeker zijn eigen schilderij samenstellen. Het Gorcums
Museum is gevestigd aan de Grote Markt 17 (oude stadhuis). Opening
stijden dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur.
(t/m 31 maart)
nslagtekening van Annemed
I De kleine bronzen beelden van
I no ®'ienaar Simon Woudwijk
111958) hebben de mens geredu
ceerd tot een functie. Die van
I wachter. Transparante beeldjes
ti?011 aan volume
"n, tonen een anonieme
- in abstracte toestand:
I rechtop, stil, tekenachtig. De
I gestalte wordt bepaald door wat
l,!'nei\?ie elkaar komen en
I an elkaar losgaan en zo, te
I ramen, Je contouren van een
D li.ef °ProePelr De mens als een
|wrdunnmg van zichzelf. De
jaens als idee.
lu u0udwiik met 'wachter'
Ika ls een metafoor voor
I waanumen, zwijgen, herinne-
waken en wellicht nog wel
er zijn, een plaats
uitst"1?1' zi'n beelden iets
«totalen dan is dat inderdaad
sivitnit§e'atenheid, een pas-
de o ?e stlde keerzijde van
nJri daad' Vanuit die
ronng zijn de beelden dan ook
zich o hetzelfde. Hij heeft
Wionhnwi r ?tief gekozen dat
Wordt UTo llk uit§ewerkt
'pani„; m Z1in werk op
HaarZ'^ schilderijen toe.
enkel osendaal gaat het nu
Del0nizlln beelden.
Het hm Zoe'{t in de vorm.
I kleur ,ns ls alwisselend van
lijk d'nr. eroorzaaKt waarschijn-
fkKa° ^chemische bewer-
geeft S h,et meleriaal. Verder
®eetbodvdn beeldies wat
stokies t bet gebruik van
Waarmee to e" repen linnen'
^Wikkelt t mmi&e beelden
materieel ?1St die beelden die
%nogheuieVarieerderziin'
te6 net Wteressantst. om te
zien. Misschien ook gewoon
omdat ze de beperktheid en een
tonigheid doorbreken. Want het
zijn uiteindelijk toch wat je zou
kunnen noemen: eendimensio
nale beelden. En dat is beelden
de kunst die niet meer is dan
wat ze te zien geeft. Die geen
enkele andere faculteit aan
spreekt. Als een beeld geen rela
tie heeft met tijd en ruimte, en
daardoor ook niet met de
beschouwer, blijft er niet meer
over dan een hebbedingetje op
een sokkel.
De beelden van Simon Woud
wijk worden samen getoond met
schilderijen van Hans Leyer-
zapf, doeken die veel meer wil
len bedoelen dan ze als schilde
rij aankunnen.
Woudwijk en Leyerzapf in 't
Tongerlohuys, Molenstraat 2,
Roosendaal. Alleen op maandag
en tijdens de carnavalsdagen
gesloten. Tot 4 maart.
Twee schilderijen slechts, in een
grote zaal. Meer toont Eelco
Brand niet in Lokaal 01. Maar
die twee die tegenover elkaar
zijn gehangen, ieder aan een
einde van de zaal met de vloer
als gapende leegte, zijn zo op
elkaar betrokken dat de kijker
zich erin opgenomen voelt. En
daardoor gebeurt er veel meer
dan elk van de doeken letterlijk
laat zien. De leegte van de ruim
te wordt gevuld met een verhaal
dat tussen de schilderijen in
hangt en dat alles te maken
heeft met de betrokkenheid van
de kijker. Eelco Brand heeft zo
gemanoeuvreerd met het point
of view dat hij de kijker het
schilderij in geschilderd heeft en
Door Frits de Coninck
zo de twee doeken met elkaar
heeft verbonden. De twee schil
derijen zijn samen een plek,
geladen met een voelbare bete
kenis.
In het sparrenbos, daar speelt
zich de scène af waar de kijker
aanvankelijk onmerkbaar deel
van gaat uitmaken. Kijken is
deelnemen. Op het doek dat je
het eerst ziet hangen bij binnen
komst heeft Eelco Brand een
brede uitsnede van het bos
geschilderd. In de inmiddels
bekende stijl van hem: uiterst
precies en beladen. In het mid
den op een open plek leunt een
jonge vrouw tegen een boom. De
ogen lijken gericht op een man
die van bovenaf de scène
inspringt. De vrouw staat roer
loos, achteloos. Het licht glijdt
langzaam langs de voorkant van
de boomstammen naar beneden.
De bruine paddestoelen als klei
ne broertjes van de hoge, rechte
boomstammen. Alom stilte. En
tegelijk gebeurt er van alles. Om
te beginnen is het beeld breder
dan het oog in één opslag aan
kan. Het oog beweegt dus van de
ene kant naar de andere om alles
te kunnen waarnemen. En auto
matisch past het oog zelf de
focus aan.
Eelco Brand heeft al schilderend
het beeld zo gemanipuleerd als
of het oog dat nu juist niet doet
en steeds dezelfde focus houdt.
Het gevolg is dat we het deel
waar het oog zich op instelt, heel
scherp zien, en in dit geval is dat
niet voor niks het centrum met
de wachtende vrouw en de
springende man, zodat we de
boomstam waar we veel dichter
bij staan heel wazig zien. Als we
vervolgens wat meer afstand tot
het doek nemen, wordt wat
wazig was scherp en wat scherp
was wazig. Zo laat de schilder
het heel nadrukkelijk aan de
kijker over om te bepalen wat
hij ziet.
Het licht valt hoog vanuit de
ruimte waar de kijker staat, de
zaal dus, het bostafereel binnen
en spreidt daar een mooi gefil
terd maar ook wat onnatuurlijk
licht. Alles in tinten bruin, geen
groen te bekennen. De man
wordt door een ander, meer hel
der licht gevangen. Hij komt uit
een andere ruimte en heeft het
licht met zich meegenomen. Zijn
sprong is dan ook niet vanaf een
boomtak maar letterlijk van
bovenuit de zaal. Hij springt het
beeld in en doorbreekt daarmee
de illusie van het schilderij.
Aan de overkant het tweede
schilderij, met vrijwel dezelfde
plek. De kijker is kennelijk een
aantal stappen doorgelopen,
waardoor de kijkpositie iets
gewijzigd is. De bomen en de
paddestoelen nog altijd roer
loos. De vrouw en de man zijn
uit het beeld verdwenen, opge
lost in het niets. Het licht komt
oorverdovend fel en wit vanuit
de achtergrond en schijnt de kij
ker recht in het gezicht, en over
hem heen natuurlijk in het
andere doek.
Dan valt het oog op vijf lege
patroonhulzen op het naaldta
pijt. De mensen weg, de padde
stoelen als stille getuigen. Welk
drama heeft zich hier afge
speeld?
Lokaal 01, Kloosterlaan 138, Bre
da. Open donderdag t/m zondag
van 1 tot 5 uur. Tot 4 maart.
De schildersnatuur van Willem
Adams blijft onveranderd in
beweging. En met een altijd
dezelfde hevigheid. In al die
jaren dat hij schildert (en
tekent) is een schilderij van hem
een hartgrondige mededeling,
zo'n nors bericht van iemand die
niet gewend is veel te spreken en
die dan opeens zijn mond open
doet, zonder omwegen en dus
niet mis te verstaan.
Een schilderij van Willem
Adams staat als een huis, stevig
opgebouwd in volle kleuren en
lijvige, abstracte vormen. En
gaat altijd over iets. Geen fijn
besnaard intellectueel discours,
geen narcistisch geneuzel van
iemand die zich kunstenaar
voelt, geen theoretische opris
ping van iemand die voor de
zoveelste keer de kunst aan de
orde wil stellen. Het enige wat
Adams blijft doen is schilderen,
gewoonweg omdat hij dat kan
en omdat hij altijd iets te ver
beelden heeft.
Bij galerie Resy Muijsers in Til
burg, zijn vaste stal, toont Wil
lem Adams recent werk. Die toe
voeging recent is eigenlijk .over
bodig. Geen enkel doek van hem
blijkt gedateerd te zijn in al die
tijd, sinds zijn debuut in 1967,
dat hij exposeert. En waarom
zou hij eigenlijk ook. Zijn hele
oeuvre is een voortgaande
poging om met grote nadruk en
te schilderen en te tekenen. De
verf is sterk van kleur, dik van
substantie en door de bezeten
schildershand gedwongen in een
vorm die staat.
Wat de voorstelling vervolgens
altijd domineert, is het motief
van de landschappelijkheid.
Verf en vorm, of potlood en lijn,
zijn altijd in beweging naar een
diepte, een hoogte, een centrum.
Zonder te beweren dat hij altijd
landschappen schildert, zou je
kunnen zeggen dat elk werk een
gevoel van landschappelijkheid
geeft. De verbeelding van land
schappelijke kwaliteiten. Ook al
schildert hij een lepelaar of een
schild van het Asmat-volk op
Nieuw-Guinea. De verf lijkt hoe
dan ook altijd in dienst te staan
van een tot op het bot doorleefd
landschappelijk gevoel. In die
zin hangt rond een doek of een
tekening van Adams een zelfde
soort bezetenheid als rond de
door schilderswoede doortrok
ken doeken van Van Gogh. Niet
voor niks de eerste en grote
inspiratie van de Brabantse boe
renzoon.
In galerie Muijsers toont Adams
olieverfschilderijen die een
Asmatschild als motief hebben
en enkele 'lepelaar'-doeken.
Daarnaast sepiatekeningen en
foto's.
Galerie Resy Muijsers, Nieuw-
landstraat 22, Tilburg; open
woensdag t/m zaterdag. Tot 18
februari.
'Asmat' van Willem Adams, te zien in Tilburg