Hoor, wederhoor en commotie
Van 6 aflevering' tot
'zware criminaliteit'
DE STEM
BINNENLAND IRT
'■en van de 140!)
ra
Kleintje
ecreatie
Londen
d goed
niesingel 40
tpl 01 1 7-452679 I tA- toeters van Leeuwen, F. van der Putten, oud-CID- 'J. Valente, voormalig officier R. van Randwijck, oud-procu- K. Langendoen, oud-chef Cri- .J. Teeven, oud-Fiod-mede-
Itzl. \J f voorzitter procureurs-generaal chef Gooi en Vechtstreek van justitie Amsterdam reur-generaal Amsterdam minele Inlichtingendienst werker, nu officier van justitie
X 61
DONDERDAG 1 FEBRUARI 1996 A5
Gemengdkoor
Dacapo
oekt bassen en tenoren
gewenst. 076-5654655.
dgn. per luxe touringcar
otel met half pension incl.
kc Oversteek per shuttle.
Vertrek 17 en 22 febr.
359,-. Vraag onze gratis.
Maaskant Reizen.
Tel. 0412-482828.
Wintersport
Autoreizen
Goed en goedkoop op
wintersport. 8 dgn. Fügen/
Zillertal v.a. 598,-.
EV 419). 8 dgn. Niederau/
Wildschönau v.a. 459,-.
EV 422), 8 dgn.Wörgl/Tirol
v.a. ƒ298,-. (EV 424). Alle
eizen HP en incl. d/wc. Bel
KRAS Ster Vakanties 073-
5999999 of kom naar ons
reisburo Haagdijk 12a,
Breda.
•uimte
uimte in een karakterestiek
itrum van Breda. Het pand
gerenoveerd.
per maand.
Erasmusplein 11Breda.
50, Fax: 076-5658671
iditioning standaard,
len.
ie uitrustingsniveaus.
pk/64 kW of 100 pk/
Is stuurbekrachtiging,
pollenfilter, bestuur-
achterwielophanging
e garantie.
nnnenruimte. Logisch,
r boven bijstellen. Kom
ie blijft erin rijden.
$E. Nordholt: korpschef
Amsterdam.
RStraver, korpschef Haar- »K Wierenga, voorzitter *W. Sorgdrager, minister van »E. Hirsch Ballin, oud-minis- *E. Van Thijn, oud-minister
lem gelijknamige commissie Justitie ter van Justitie van Binnenlandse Zaken
7 december 1993:
De Amsterdamse 'driehoek' -
burgemeester Van Thijn, hoofd
officier van justitie Vrakking en
korpschef Nordholt doen een
persbericht uit dat veel vragen
oproept. Het Interregionale
Rechercheteam Noord-Hol
land/Utrecht, waarin de korpsen
gezamenlijk de strijd aanbonden
met de georganiseerde misdaad,
is opgeheven. Maar de exacte
reden?
December 1993/Januari 1994:
In de media verschijnen berich
ten dat de opsporingmethode niet
de werkelijke reden voor de
opheffing van het IRT was. Vol
gens de Utrechtse korpschef
Wiarda liep de samenwerking
spaak vanwege de corruptie bij
het Amsterdamse korps. De poli-
tiewereld staat vanaf dat moment
op zijn kop.
Begin Januari 1994:
len Dales, minister van Binnen
landse Zaken komt plotseling te
overlijden. Al snel komt de naam
van haar opvolger naar buiten: de
Amsterdamse burgemeester Ed.
Van Thijn.
17 januari 1994:
Advocaten beginnen gretig
gebruik te maken van de kenne
lijk duistere onderzoeksmethodes
van het IRT Noord-
Holland/Utrecht.
25 januari 1994:
Het kabinet-Lubbers III laat de
omstreden opheffing van het IRT
onderzoeken.
24 maart 1994:
De onderzoekscommissie onder
leiding van oud-burgemeester
Wierenga van Enschede, is stel
lig: het IRT had niet opgeheven
mogen worden.
Maart/april 1994:
Roep om aftreden minister
Hirsch Ballin (Justitie) en Van
Thijn (Binnenlandse Zaken). Het
CDA sluit een cordon om Hirsch
Ballin.
Medio mei 1994:
D66 en WD zagen aan de stoel
poten van de ministers van Justi
tie en Binnenlandse Zaken. De
twee ministers zijn al demissio
nair - de verkiezingen zijn net
geweest - maar de aanval op hun
positie gaat voort. Door de afwe
zigheid van enkele PvdA-kamer-
leden ontstaat er een ontevreden
meerderheid in de Kamer.
27 mei 1994:
Hirsch Ballin en Van Thijn tre
den af.
31 augustus 1994:
Het kabinet-Kok legt de rege
ringsverklaring af. Op Binnen
landse Zaken komt WD'er Hans
Dijkstal, eertijds aanstichter van
een parlementair onderzoek naar
de opheffing van de IRT. Jacob
Kohnstamm (D66), de andere
aanstichter, wordt staatssecreta
ris van Binnenlandse Zaken.
december 1994:
De ERT-enquêtecommissie begint
na een gedegen onderzoek - ook
onder leiding van Van Traa - aan
haar werk, achter gesloten deu
ren eerst. De leden: Van Traa
(voorzitter), De Graaf (D66),
Koekkoek (CDA), Vos (WD),
Habbae (GroenLinks), Rouvoet
(RPF) en Aiking (Groep Nijpels).
Doodse stilte rond de IRT-com-
missie
5 september 1995:
De eerste onthulling over de
opsporingmethodes van politie
justitie komt voordat de
enquêtecommissie haar eerste
verhoor afneemt. In de Tweede
Kamer moet minister Sorgdrager
Maarten van Traa bekijkt in de Staatsdrukkerij de eerste drukproeven van het IRT-rapport. De pocketeditie gaat 55 gulden kosten.
van Justitie publicaties bevesti
gen dat in de periode '91-'95
onder regie van politie en justitie
tussen de 100.000 en 400.000 kilo
verdovende middelen ons land
zijn ingevoerd.
6 september 1995:
Start openbare verhoren. Profes
sor Fijnaut meldt dat er in
Nederland 30 tot 35 zwaar geor
ganiseerde misdaadbendes actief
zijn. Van 'in-nesteling' in de
bovenwereld is nog geen sprake.
Criminoloog prof. dr. F. Boven
kerk meldt dat veel Turken,
Marokkanen en Surinamers in
Nederland actief zijn voor geor
ganiseerde misdaadbendes uit
hun moederland.
13 september 1995:
De eerste twijfel over de door de
commissie-Wierenga toelaatbaar
geachte IRT-methode wordt
geuit. De Rotterdamse recherche
chef Jansen, die deel uitmaakte
van de commissie-Wierenga,
vindt de methode achteraf
toch onacceptabel, omdat de cri
minele informant zijn winsten uit
de drugtransporten mocht hou
den.
18 september 1995:
Onder regie van de politie zijn in
Nederland naast soft drugs ook
hard drugs op de markt gekomen,
meldt de Rotterdamse officier
van justitie De Groot.
2 oktober 1995:
Amsterdam is helemaal niet zo
brandschoon als de hoofdstede
lijke politiechef Weiten heeft
doen voorkomen, meldt plaats
vervangend hoofdofficier van
justitie Van Capelle. Het Amster
damse korps heeft zich volgens
hem helemaal niet verzet tegen
De parlementaire enquêtecommissie onder leiding van het PvdA-
kamerlid Maarten van Traa komt vandaag met haar eindrapport.
De commissie-Van Traa onderzocht welke methodes politie en jus
titie gebruiken bij de bestrijding van de zware criminaliteit.
Bovendien zal de commissie proberen aan te geven wat de aard,
ernst en omvang van de georganiseerde misdaad in Nederland is.
De openbare verhoren van de commissie gaven een onthutsend
beeld van de werkwijze van politie en justitie. Vooral de bestuur
lijke chaos bij het Openbaar Ministerie in Amsterdam trok sterk de
aandacht. De commissie heeft haar gelederen goed gesloten
weten te houden, zodat niets naar buiten is gekomen.
Maar vast staat dat de commissie twijfel zal uitspreken over de lei
ding van de politie in het voormalige IRT-gebied Noord-
Holland/Utrecht. Juist door dat gebrek aan leiding konden politie
mensen bijna naar eigen inzicht methodes hanteren, die achteraf
op zijn minst twijfelachtig genoemd mogen worden.
Om het geheugen alvast op te frissen volgt op deze pagina een
overzicht, met weetjes, feitjes en verbazingwekkende gebeurte
nissen.
Samenstelling: Jan Greyn en Marianne Wuite, foto's ANP
een gecontroleerde doorlevering
van softdrugs. Van Capelle meldt
ook dat een keer in Amsterdam
een partij drugs uit het oog is
geraakt, omdat het observatie
team van het IRT op cursus was
gestuurd.
4 oktober 1995:
De Utrechtse korpsbaas Wiarda
trekt het boetekleed aan. Hij had
het Amsterdamse korps nooit van
corruptie mogen beschuldigen
nadat 'Amsterdam' had besloten
het IRT op te heffen.
9 oktober 1995:
De Haarlemse CID'ers Langen-
doen en Van Vondel vertellen dat
zij hun politie-operaties opzetten
met geld van criminele informan
ten. Officieren van justitie Tee-
ven en Snijders melden dat de
misdaad op de achtergrond de
operaties van de Haarlemse
agenten stuurde. Teeven vertelt
ook dat er in totaal 65 containers
met drugs met medeweten van de
politie de haven zijn uitgegaan.
11 oktober 1995:
Voormalig IRT-officier van justi
tie Van der Veen en voormalig
IRT-leider Lith bekennen dat de
controle op de drugtransporten
niet goed is geweest. Beiden ver
klaren niet te hebben geweten
dat Langendoen en Van Vondel
de operaties met crimineel geld
financierden. Van der Veen meldt
dat een informant acht miljoen
gulden aan de drugtransporten
heeft verdiend.
12 oktober 1995:
De politie heeft niet alleen
bemoeienis gehad met drugtrans
porten, maar mogelijk ook zelf
druglijnen gerund, meldt de
Amsterdamse hoofofficier van
justitie Vrakking.
16 oktober 1995:
De Haarlemse korpschef Straver
zegt dat hij niet geweten heeft
dat de informanten van Langen
doen en Van Vondel de criminele
winsten in eigen zak mochten
steken.
Hij wist ook niet dat de politie-
operatie betaald werd met crimi
neel geld en dat het duo na de
opheffing van het IRT elders in
het land met hun methode verder
aan slag is gegaan.
19 oktober 1995:
De Tweede Kamer is nooit volle
dig ingelicht over de opsporings
methode van het IRT, meldt de
Amsterdamse korpschef Nord-'
holt. Hij verwijst naar het gehei
me deel van het rapport Wieren
ga waaruit volgens hem zijn
gelijk blijkt.
23 oktober 1995:
De Nederlandse staat heeft vorig
jaar een informant van de Haar
lemmers Langendoen en Van
Vondel twee miljoen gulden
betaald, meldt Justitie-ambte-
naar Wooldrik.
2 november 1995:
Oud-politieman Van Vondel gaf
een oud-informant, een limona
defabrikant, geld voor een verre
reis om te verhinderen dat de
man over zijn activiteiten voor de
Haarlemmers door de rijksre
cherche of. door de enquêtecom
missie zou worden gehoord. De
man kreeg eerder van Van Vondel
al 'meer dan een half miljoen'
toen hij op het punt stond 'door te
slaan'. De Haagse hoofdofficier
Blok vertelt dat de huidige minis
ter Sorgdrager van Justitie toen
zij nog procureur-generaal was,
geïnformeerd is over een doorle
vering van honderden kilo's
cocaïne.
7 november 1995:
Oud-BVD-chef en de huidige
voorzitter van de procureurs
generaal, Docters van Leeuwen,
oordeelt'dat de Haarlemmers bij
de drugtransporten niet de volle
dige regie in handen hadden. Hij
zegt het 'ontoelaatbaar' te vinden
dat de twee politie-operaties met
crimineel geld hebben opgezet.
Oktober 1995:
Procureur-generaal Graaf Van
Randwijck krijgt na lange onder
handelingen een gouden hand
druk.
Het gaat om een bedrag van een
half miljoen gulden. De Kamer is
woedend, want de procureur-
generaal stond onder zware kri
tiek. Sorgdrager raakt er door in
politieke nood, maar redt het
vege lijf.
9 november 1995:
Minister Sorgdrager bestrijdt dat
ze als procureur-generaal geïn
formeerd is over een doorlevering
van cocaïne. Ze vindt ook dat de
IRT-methode uit de hand is gelo
pen.
December 1995:
De hoogste ambtenaar op Justi
tie, secretaris-generaal Jan Suy-
ver, kondigt zijn vertrek aan. Ook
op hem is de kritiek sterk toege
nomen.
1 februari 1996:
De IRT-enquêtecommissie onder
leiding van Van Traa (PvdA) pre
senteert haar eindrapport.
d via Nissan Lease op basis van
F. Bovenkerk, criminoloog J. Brand, korpschef Den Haag
A: Aflevering, oftewel gecontroleerde aflevering. Politie en justi
tie staan oogluikend toe dat een misdaadbende een partij drugs
het land invoert. Op het moment dat de verdachten de partij in
ontvangst nemen, poogt de politie in te grijpen.
B: Bruinsma: Klaas Bruinsma oftewel De Dominee. Hij was eind
jaren tachtig de leider van een groot misdaadsyndicaat. Bruins
ma werd in 1991 geliquideerd, waarna de politie met Operatie
Delta de jacht inzette op de misdaadorganisatie van Bruinsma's
voormalige onderbaas, Etiënne Urka.
C: Criminele Inlichtingendienst: recherche-afdelingen van poli
tiekorpsen waar informatie verzameld wordt over criminele
organisaties. De CID's, die misdaadorganisaties in kaart bren
gen voordat er concrete verdachten zijn, stonden centraal in de
parlementaire enquête. Vooral de CID Haarlem ligt onder vuur.
De rechercheurs Langendoen en Van Vondel van deze dienst
zijn met hulp van criminelen en crimineel geld buiten hun
boekje gegaan.
D: Driehoek. De driehoek staat voor de drie mensen die per regio
over de politie gaan, te weten de burgemeester, de hoofdofficier
van justitie en de korpschef.
E: Eric Nordholt, korpschef Amsterdam.
F: Frontstore. Een dekmantelfirma van de politie die misdadigers
criminele goederen of diensten aanbiedt.
G: Gecontroleerde doorlevering: Operatie waarbij via een infilt
rant onder regie van politie en justitie drugs worden geïmpor
teerd en op de markt gebracht. De politie laat de drugtranspor
ten ongemoeid om zo het netwerk van een criminele organisatie
in kaart te brengen. De operatie staat bekend als de Delta
methode en IRT-methode. Tijdens de enquête bleek dat de cri
minele infiltranten winsten van de drugtransporten in eigen
zak mochten steken en tienduizenden kilo's drugs in het crimi
nele milieu zijn verdwenen. Het 'koningskoppel' Langendoen
en Van Vondel van de Haarlemse CID voerde de regie bij de
transporten.
H: Heli's Angels: groepering die zich volgens de wetenschapper
Fijnaut steeds meer toelegt op de drughandel, met name xtc-
transporten.
I: IRT, ofwel een Interregionaal Rechercheteam. Nederland kent
zes van deze kernteams die jacht maken op de zwaar georgani
seerde misdaad. Het IRT is vooral bekend door het IRT Noord
Holland/Utrecht. Dit team waarin de korpsen uit Utrecht, 't
Gooi, Amsterdam, Haarlem en Alkmaar samenwerkten, spatte
eind 1993 uit elkaar. Met de opheffing van het IRT Noord-Hol
land/Utrecht begon de IRT-affaire.
J: Jonkheer Lodewijk de Beaufort, hoofdofficier van justitie in
Haarlem.
K: Kroongetuigen. Criminelen die in ruil voor strafvermindering
of zelfs invrijheidstelling belastende getuigenverklaringen
afleggen tegen een grote misdaadbaas. De mensen die door de
enquêtecommissie over deze deals met criminelen werden
gehoord, reageerden zeer verdeeld op de vraag of justitie
gebruik moet maken van kroongetuigen om grote maffiabazen
te pakken.
L: Landelijk Rechercheteam dat vorig jaar begon. Dit team zal
zich vooral richten de onderwereld die zich poogt in te nestelen
in de bovenwereld.
M: Maarten van Traa, voorzitter van de enquêtecommissie.
N: Nadenken, veel van de getuigen moesten eerst goed nadenken,
maar hun antwoorden stemden niettemin tot nadenken.
O: Opsporing gezocht. Titel van het rapport van de toenmalige
werkgroep Van Traa, die de Kamer adviseerde een parlemen
taire enquête naar de opsporingsmethoden van de politie te
houden.
P: Pro-actieve fase. Het werk van de enquêtecommissie spitste
zich toe op het politiewerk in de pro-actieve fase. Dit is de fase
dat er nog geen concrete verdachten zijn, maar wel verdenkin
gen. In de wet is veel onduidelijkheid over de vraag welke op
sporingmethoden de politie mag inzetten als er nog geen con
crete verdachten zijn.
Q: Quod attestor, hetgeen ik getuig.
R: Richtmicrofoons. Apparatuur waarmee op afstand gesprekken
zijn af te luisteren. Wettelijk voor politiegebruik nog niet toe
gestaan; schijnt ook niet echt te werken.
S: Sappenman. Man die handelt in vruchtensappen en voormalig
informant van de Haarlemse CID.
T: Tapes (spreek uit: teeps) ook wel de Van der Putten-tapes. Van
der Putten, CID-chef Gooi en Vechtstreek, nam in het geheim
gesprekken op met de Amsterdamse officier van justitie Valen
te. De 'tapes' werden illustratief voor de soms zeer beroerde
verhouding en het wantrouwen tussen Justitie en politie.
U: U-bochtconstructie, een constructie die CID-rechercheurs toe
pasten om onrechtmatig verkregen informatie over criminelen
legitiem te maken. Ze speelden de informatie door naar een CID
elders in het land die het daar officieel in de computer opnam
waarmee het harde en bruikbare informatie werd.
V: Vegen, jargon van de politie wat staat voor het onderscheppen
van een partij drugs.
W: Witwassen, criminele vermogens die via duistere wegen op een
legale bankrekening komen.
X: xtc een van de verdovende middelen waar criminele organisa
ties in handelen.
Y: Ijskoude douche. De IRT-affaire was vooral een koude douche
voor Ed. van Thijn. Hij verruilde zijn burgemeesterspost in
Amsterdam voor het ministerschap, maar sneuvelde korte tijd
later als minister van Binnenlandse Zaken.
Z: Zware criminaliteit. Criminelen die zich in georganiseerd ver
band toeleggen op zware misdrijven, zoals drughandel, wapen
en vrouwenhandel en moord.
