Geestelijk leven
Bisdom Breda
40 jaar geleden
fors uitgebreid
Paus treft bij tweede bezoek een
veranderd Midden-Amerika aan
m ét M
de stem
11.995,-
SCHAATS ka
'Aardbeving vernietigde
Sodom en Gomorra'
otterdam
lissingen
lissingen 'v
Antwerpen
<B> HYUnDBI v
Voordeel bij
Brengt de gezondheid ernstige schade toe, k.b. 4.10.1994, Stb. 720.
otterdam
y
J®""»*
Breda
Den Bosch
O
Breda
Terneuzen Antwerpen
B'eda. Generaal Maczekstraac 6-14, tel.
VRIJDAG 1 FEBRUARI 1996 A9
Tijdelijk is de complete Excel Liftback extr
scherp geprijsd. Zolang de voorraad
strekt kost een Hyundai Excel
Liftback geen 24.995,- maar
DONDERDAG 1 februari
stolwijk: Twee aan de stok, korte-
oaan, leden en niet-leden. 19.00 u.
0182-362818.
toertochten
Poldertocht De Hoef: 35 en 70 km.
10-14 uur. De Hoef (HSV-kantine),
Mijdrecht-Kerkvaartbrug.
Wcstvedöse Poldertocht: 20, 35 en 70
ï®- J0"15 uur- Jachthaven Woerden,
Verlat Cn in Woerdense
Plassentocht Kortenhoef: 10, 25, 40
10-15 uur. Ijsbaan Kattenbrug,
Kraaienest. Kortenhoefd door
natuurgebied 't Hol.
r'assentocht Ter Aar: 10, 20, 40, 60
rï1 Km. 10-14 uur. IJsclubgebouw
"ostkanaalweg en v.v. Altior in Lan
ghaar: 0172-602247/603114.
fri!! 1,kse Lansingtocht: 25, 50, 75,
100 km. 10-15 uur. Stolwijk en Bey-
gse. 0182-341302.
Westland Toertocht: 15, 30, 45, 60
10-14 uur. De Ark in De Lier,
molen Schipluiden, Wapen van
^asland, KV Natsec in Wateringen,
7.VV Honslersdijk. 010-5925295.
'en- en Merentocht: 15, 20, 30, 40,
Door Edith Lederer (ap)
Londen - Iedereen die de bijbel kent weet dat Sodom en
Gomorra door vuur en zwavel werden vernietigd vanwege
de zondige levenswijze van hun bewoners. Maar nu bewe
ren twee Britse geologen, dat het een aardbeving is geweest
en dat de vrouw van Lot niet echt in een zoutpilaar is ver
anderd.
Graham Harris en Anthony
Beardow, die bij de Dode Zee
hebben gewerkt en thans in
Canada wonen, zeggen dat hun
geologisch onderzoek het
bestaan van de twee steden
bevestigt, maar niet de wijze
waarop deze volgens de bijbel
aan hun eind zijn gekomen.
Al meer dan honderd jaar zoe
ken archeologen in het Dode-
Zeegebied naar de plek waar
de twee steden kunnen hebben
gestaan. Volgens beide geolo
gen moet de legendarische Sid-
dim-vallei waar de steden zich
bevonden ten noordoosten van
het schiereiland El Lisan heb
ben gelegen. El Lisan steekt uit
in de Rode Zee en verdeelt deze
ter plekke in twee bassins.
Harris en Beardow schrijven in
het Quarterly Journal of Engi
neering Geology dat de vallei
volgens hen verloren is gegaan
na een aardbeving, waarbij de
rotsgrond waarop Sodom en
Gomorra waren gebouwd is
gesmolten en de bebouwing
weggezakt en onder het water
van het noordelijke bassin ver
dwenen. Harris zegt dat smel
ting de enige manier is waarop
hele steden spoorloos kunnen
verdwijnen. In 372 voor Chris
tus ging op die manier de
Griekse stad Helice verloren.
In China zakten in 1921 door
smelting duizenden kilometers
aarde weg en in de jaren vijftig
smolt een deel van Valdez in
Alaska. Verdronken land zoals
dat bij het schiereiland El
Lisan staat erom bekend dat
het bij een aardbeving kan
smelten, zegt Harris. Het
gebied is nog altijd seismisch
actief en zou een zware aardbe
ving kunnen genereren.
De Britse geologen denken dat
Sodom en Gomorra in de zuid
oosthoek van het Noordelijke
Bassin hebben gelegen, omdat
daar zowel zout als bitumen
(asfalt), die bij Sodom en
Gomorra werden gedolven,
voorkomen.
Volgens de door Harris en
Beardow ontwikkelde theorie
is het bitumen, waarvan nu nog
resten in de grond zitten, bij de
aardbeving ontbrand, wat tot
de vernietiging van de steden
zou hebben bijgedragen. Ook
zou de aardbeving een vloed
golf vanuit de Dode Zee heb
ben veroorzaakt.
Lot was volgens het boek
Genesis de enige rechtschapen
bewoner van Sodom en werd
daarom tijdig gewaarschuwd
voor de op handen zijnde ver
nietiging. Toen hij met zijn
gezin vluchtte schond zijn
vrouw een goddelijk verbod om
achterom te kijken en werd
prompt in een zoutpilaar ver
anderd. Volgens de geologen is
het zo gegaan: Alvorens zich in
de Dode Zee terug te trekken
liet de vloedgolf op het nieuw
gevormde strand een wai van
zout achter. Lots vrouw is
waarschijnlijk door de golf
meegesleurd en toen Lot vanaf
zijn hoger gelegen vluchtplaats
omlaag keek zag hij alleen nog
de zoutpilaar. Een persoonlijke
tragedie kan zo tot legende zijn
verheven, zeggen zij.
Harris en Beardow hopen dat
hun theorie ertoe zal bijdragen
dat serieus onderzoek op gang
komt in het door hen aangewe
zen gebied - voor de kust van
de zuidoosthoek van het Noor
delijk Bassin aan de Jordaanse
kant van de Dode Zee.
„Pas als de plek is geïdentifi
ceerd en er spullen zijn opge
graven die met de oude steden
in verband kunnen worden
gebracht, zullen de speculaties
ophouden," zegt Harris.
Leeuwarden (anp) - Niet
alleen de vereniging de Frie-
sche Elfsteden werkt momen
teel koortachtig aan de voor
bereiding van de 'Tocht der
Tochten'. In heel Friesland
wordt alles op alles gezet om
in geval van een Elfsteden
tocht goed beslagen ten ijs te
komen.
Zo legt de politie momenteel de
laatste hand aan haar draaiboek.
Vrijdag is het ingevulde schema
klaar. Duidelijk is al wel dat in
totaal ongeveer 1100 agenten,
Door Jan Bouwmans
Breda - „Als je in Den Bosch
geboren bent, ga je niet naar
Breda. Dat was de mentaliteit
in die tijd. Voor de 'echte' Bra
banders hield de wereld toen
op bij Waalwijk en Tilburg."
Pastoor.W. van Gooi van Raams-
donksveer schiet bij de herinne
ring in de lach. Als geboren Til-
burger had hij er in 1956 niet
zoveel moeite mee om als priester
van het bisdom 's-Hertogenbosch
overgeheveld te worden naar het
bisdom Breda.
Die overgang was niet wat je vrij
willig noemt. In het midden van
de jaren vijftig was aan de top
van de Nederlandse kerkprovin
cie na veel gepraat en overleg met
Rome besloten om de indeling in
bisdommen te wijzigen.Er kwa
men twee nieuwe bisdommen bij:
Rotterdam en Groningen. Het
gebied van het bisdom Breda zou
worden uitgebreid met de
Zeeuwse eilanden en de noord
rand. van West-Brabant, dat toen
tot het bisdom Den Bosch
behoorde. Zeeuws-Vlaanderen
viel al onder het bisdom Breda.
Mpt ingang van 1 februari 1956
trad de uitbreiding van het Bre
dase bisdom met de Zeeuwse
eilanden in werking. De Bies-
bosch en het Land van Heusden
en Altena volgde pas een goed
half jaar later. Die vertraging
had een curieuze reden. Men was
de Biesbosch en het Land van
Heusden en Altena gewoon ver
geten.
Toen men zich dat na een half
jaartje realiseerde, benaderde de
pauselijke nuntius volgens de
heer F. Oudejans, oud-perschef
van het bisdom Breda, de toen
malige Bossche bisschop mgr.
Mutsaerts met de mededeling dat
Rome besloten had om de Bies
bosch en het Land van Heusden
en Altena bij het bisdom Breda te
voegen.
Of mgr. Mutsaerts daar bezwaar
tegen had, was de vraag. Waarop
Mutsaerts gevraagd moet heb
ben: „Zitten daar mensen van
ons?" Waarop de nuntius geant
woord moet hebben: „Nee,"
Waarop Mutsaerts het meteen
best vond. Maar naast de paters
Franciskanen waren er in dat
gebied wel degelijk ook een aan
tal priesters van het Bossche bis
dom werkzaam. Ongeveer elf,
weet Van Gooi zich te herinne
ren. Die kregen op zekere dag;
zoals dat in die jaren simpelweg
ging, een brief in de bus met de
boodschap dat zij met hun
parochie met onmiddelijke
ingang waren overgeheveld van
het bisdom Den Bosch naar het
bisdom Breda.
Hoe reageerden de betrokken
priesters van het Bossche dio-
.cees?
Van Gooi: „We waren er heel
ongelukkig mee. We hadden emo
tioneel een sterke band met het
Bossche bisdom. Ik zat toen in
Raamsdonk. We hebben van het
bisdom Den Bosch nog wel een
fijn afscheid gekregen. Het wel
kom van het bisdom Breda
beperkte zich tot een briefje, dat
we voortaan dus tot Breda hoor
den."
Emeritus-pastor B. Kortman, die
nu in het Ginneken van zijn
betrekkelijke rust geniet, zat met
twee andere collega-priesters van
het bisdom Haarlem in Zierikzee,
toen bekend werd dat .heel de
provincie Zeeland van Haarlem
zou worden overgeheveld naar
het bisdom Breda.
„Het zal 1 november 1955 zijn
geweest, dat dit bekend werd
gemaakt. Er waren toen zo'n
twintig priesters op de Zeeuwse
eilanden werkzaam. Een aantal
van ons voelden zich erdoor over
vallen. Die keken meteen uit of ze
niet naar Holland terug konden.
„Vergeet niet," aldus Kortman,
„de Zeeuwse parochies waren
allemaal klein; een startplaats
dus voor beginnende priesters die
nu hun promotiekansen geslon
ken waanden. Mgr. Huibers, toen
bisschop van Haarlem, zei dat
iemand alleen weg kon, als een
ander vanuit Holland naar Zee
land toe wilde. Toen zijn er een
aantal Zeeuwen die elders in het
Haarlemse bisdom werkten,
teruggekeerd op hun geboorte
grond."
De toenmalige bisschop van Bre
da, Mgr. Baeten, heeft, herinnert
Kortman zich, zijn uiterste best
gedaan om het de Haarlemse
nieuwkomers naar hun zin te
maken. Baeten had volgens oud
perschef Oudejans ingeschat dat
de 'Haarlemmers' veel meer
moeite zouden hebben met hun
overheveling naar Breda dan de
'Bosschenaren' die immers ook
Brabanders waren. Het lag
andersom. Er zijn naar verhou
ding veel meer 'Bosschenaren'
niet meegegaan naar het Bredase
bisdom dan 'Haarlemmers'. Van
de elf 'Bosschenaren' zijn er vijf
gebleven, zegt Van Gooi, en van
de twintig 'Haarlemmers' toch
zeker meer dan vijftien, aldus
Kortman. Hij kan het verschil
wel verklaren. „De Bossche cle
rus was een veel hechtere club
dan die van Breda en Haarlem.
Onder de Bossche clerus heerste
een echte clubgeest, zij kende
jaargenoten-reünies en jaarclubs.
Door Paul de Schipper
Breda - De maanschijf lag oj
en het vroor bij alle winden,
gestreng ging de winter ove
Min twintig graden vroor
vroege uren van donderdag I
1942 toen om zes uur de de
gebouw De Harmonie in Lei
werden opengerukt en
schaatsenrijders het duiste
keiden.
Antoine Cantineau probeerde
werken uit de meute en rend
Zwette. De haren van het kon
zijn broek, schuurden langs zijd
zijn rug hing een zakje brood.
staken twee pantoffels. Zo bego
dase Brabander aan een moordt!
de Elfstedentocht, een tocht
doden zou eisen.
„Bij Sneek lagen er drie vingersl
afgesneden. Een man, half buitt
lag ernaast. Hij was gevallen
waren over hem heen gevlogen. 1
na twaalf kilometer koers."
Moeiteloos haalt hij zijn herinne]
'het vet.
,,'t Is donderdag Elfstedentocht!
is in Leeuwarden. Hier heb je 2'
Zie maar dat je d'r komt." Die 1
kreeg Antoine Cantineau op ma
zijn baas de elektronica-handel|
felbusch uit Breda. Antoine we:
vertegenwoordiger. Hij was in
een verdienstelijk schaatsenrijd
fluitend koppelkoersen in Chai
dert en bij zijn vereniging IJsv'
Breda. Maar dat waren 'rondf
toren' op houten Noren, veer
met een eindspurt, bij elkaa
twintig kilometer. Een Elfste
tweehonderd kilometer, was vocj
zoiets als de hele Tour de Fra
dag.
Hij startte in de wedstrijd, met 1
tienhonderd concurrenten. Op
houten bankjes aan de Zwette
ze bij het licht van een peertje hl
sen dicht en jakkerden weg in d|
nacht.
„De eerste kilometers ging hi
maar als je dan in het donker 1
ongeluk rijdt, schrik je wel even.fl
als het zo moet.."
In IJst moest hij van het ijs, kli
nekbrekende hard bevroren
met een nauwelijks bescherm^
stro erover heen.
Kleumende, voetstampende c|
stempelden hem in Sloten, na
vijftig kilometer, af als zeventi
zijn eigen verbazing draaide hij
kop van de wedstrijd.
Op het Slotermeer ging het mis.
„Ik raakte in gezelschap van c
De eerste viel over een vaa
sneeuwkorst, wij erachter gingei
maal op ons bek. Ik deed een wi
de veters van m'n schaats vast t
Het koelde zo verschrikkelijk i
andere schaats heb laten zitte
zen.' Ik was weer alleen, zocht
sloot, de afslag naar Staveren. 1
vinden. Ik zocht langs de wal
alles pikkedonker. Ik was de we
er was niemand. Ik keek omh
was Grote Beer. Zo kwam ik bil
ster en zodoende wist ik waar 1
was. Dat kostte me zeker een ha
Nog steeds door het duister sc
met beurtelings een hand voor hi
dan weer een hand voor het ai
bevriezing van het oogvocht t
men. Het konijnenvel in zijn brr
pakpapier tussen trui en waller
deden wat ze moesten doen: de
kou van zijn lijf houden.
„Je bent ongeveer driehondersti
Dat kende ze in Breda en Haar
lem niet."
„Ook in Zeeland vormden we niet
zo'n hechte club. In Zierkzee zat
je echt van God en iedereen ver
laten. Schouwen-Duiveland was
nog een eiland. Haarlem was voor
ons echt ver weg."
„Bisschop Baeten was een heel
sympathieke en aimabele man.
Hij heeft altijd iets van een pas
toor gehouden. Hij deed zijn
uiterste best dat wij als Haarlem
mers ons in zijn bisdom thuis
zouden voelen. En hij is daarin
geslaagd," meent Kortman.
Bisschop Baeten speelde het ook
handig in die zin, dat hij op de
vrijgekomen post van deken van
Middelburg de 'Haarlemmer'
Holtkamp benoemde, die nog
leraar was geweest op het Haar
lemse klein-seminarie. Die
benoeming heeft, ook door per
soon Holtkamp, heel goed
gewerkt, zegt Kortman.
Ook uit de kring van de 'Bossche
naren' werd er een tot deken
benoemd en in het kapittel
gehaald. Al met al heeft de herin
deling wat Breda aangaat amper
een probleem gegeven en zijn
zowel de 'Haarlemmers' als de
'Bosschenaren' snel en soepel
thuis geraakt in het Bredase dio
cees. Al bleef de 'Bosschenaar'
die niet lang na zijn overgang
werd benoemd tot pastoor van de
Sacramentskerk in Breda, zijn
herkomst duidelijk demonstreren
door stug na elke mis te doen wat
in het bisdom Den Bosch de vaste
gewoonte was: Maria aanroepen
met de bede 'Onze Lieve Vrouwe
van Den Bosch: bid voor ons!'
(ADVERTENTIE)
W ,w,„ -xyjp.
%s_GeertruideiSerg O
n. Den Bosch
qQ. N
96 De Stem LvB
o
Geertruidenberg Q
96 De Stem LvB
Vaticaanstad (kna/eni) - Toen
paus Johannes Paulus II in
1983 voor de eerste maal Mid
den-Amerika bezocht, was het
gebied een slagveld van de
grootmachten. Rechtse doods
eskaders en linkse guerrilla
strijders zaaiden dood en ver
derf.
De Rooms-Katholieke Kerk was
er verdeeld tussen marxistische
priesters en gezagsgetrouwe bis
schoppen.
Bij zijn tweede bezoek, van 5 tot
12 februari, treft de 75-jarige
kerkleider een gebied aan waar
een breekbare vrede is ingetreden.
In landen als Guatemala en El
Salvador zijn de zorgen om de
mensenrechten echter allerminst
voorbij. Bovendien vieren net als
dertien jaar geleden armoede en
misdaad hoogtij. De RK-Kerk ziet
door de opkomst van evangelische
bewegingen haar macht afbrok
kelen.
„Rond deze landen hangt nog
steeds de geur van oorlog," zegt
de woordvoerder van het Vati-
caan, Joaquin Navarro-Valls. „De
paus hoopt dat hij hen kan helpen
om het verleden achter zich te
laten en de weg van verzoening in
te slaan."
Op zijn 69ste buitenlandse reis
bezoekt de paus achtereenvolgens
Guatemala, Nicaragua, El Sal
vador en Venezuela.
In Guatemala heeft de kersverse
president Alvaro Arzu beloofd de
35 jaar durende burgeroorlog,
waarbij ongeveer 100.000 mensen
zijn gedood, snel te beëindigen. paus Johannes Paulus II
Veel zal daarbij aihangen van het
leger. Pas vorig jaar werd een door de strijd- iokatie van diverse vredesconferenties is het
krachten gesteund paramilitair netwerk ont- ook een belangrijk bedevaartsoord, waar de
bonden, dat voor grootschalige schendingen 'zwarte Christus' al 400 jaar wordt vereerd,
van de mensenrechten verantwoordelijk De paus zal in de basiliek bij het kruisbeeld
wordt gehouden. bidden.
Ook veel rooms-katholieke leken zijn in de In Nicaragua hoopt de RK-Kerk dat de pijn-
jaren tachtig wegens vermeende banden met lijke geschiedenis van het pausbezoek in 1983
de linkse guerrilla vermoord. In een poging zich niet zal herhalen. Toen werd de paus
zijn imago in de ogen van de RK-Kerk op te meermalen onderbroken door spreekkoren
poetsen, heeft het leger van Guatemala een uit het publiek. Voor het oog van een geërger-
hypermoderne pausmobiel gebouwd. de paus hieven de toenmalige Sandinistische
De paus zal tijdens zijn bezoek aan het land president Daniel Ortega en enige medestan-
rondrijden in het witte voertuig, dat is voor- ders hun vuisten en riepen 'de macht aan het
zien van satelliettelefoon en minibar. volk'.
„Het leger probeert de boodschap over te De linkse Sandinisten moesten na de verkie-
brengen dat het niet hetzelfde leger is dat ten zingen van 1990 het veld ruimen. De huidige
tijde van de dictatuur aan de macht was," autoriteiten zeggen klaar te zijn voor het
aldus een anonieme bron binnen de Rooms- pausbezoek, ondanks de golf van bomaansla-
Katholieke Kerk. „Het leger is bezorgd over gen op rooms-katholieke kerkgebouwen die
zijn imago." het land sinds mei vorig jaar teistert. De poli-
De paus reist op 6 februari naar Esquipulas, tie heeft in verband daarmee inmiddels meer
het drielandenpunt op de grens van Guate- dan tien Sandinisten en studentenleiders
mala, El Salvador en Honduras. Behalve de gearresteerd.
Sandinistenleider Ortega,
die betrokkenheid bij de
aanslagen steeds heeft ont
kend, beschuldigt de rege
ring ervan het pausbezoek
te misbruiken voor een
heksenjacht onder de oppo
sitie. In een brief aan de
paus veroordeelt hij de
aanslagen en heet hij de
kerkleider van harte wel
kom. „We hopen dat zijn
boodschap van bemoedi
ging en hoop bijdraagt aan
vrede in Nicaragua," aldus
Ortega.
In 1983 wees de paus voor
het oog van de wereld de
linkse priester Ernesto
Cardenal terecht wegens
diens lidmaatschap van de
Sandinistische regering.
Daarmee veroordeelde de
paus tegelijk de toen popu
laire bevrijdingstheologie,
die de politieke strijd voor
de armen als belangrijkste
taak van de kerk ziet.
Volgens woordvoerder
Navarro-Valls is de bevrij
dingstheologie ditmaal
geen thema tijdens het
pausbezoek. Nu weet ieder
een wat in deze tak van
theologiebeoefening wel en
niet mag.
In de Salvadoraanse hoofd
stad San Salvador zetelt
sinds vorig jaar een aarts
bisschop die wars is van
linkse theologie. Mgr. Fer
nando Saenz Lacalle, lid
van de uiterst conservatie-
foto anp ve organisatie Opus Dei,
verzet zich tegen de ver
menging van geloof en politiek. Dit in tegen
stelling tot zijn voorgangers Arturo Rivera y
Damas en de in 1980 vermoorde Oscar Rome
ro. Mede dankzij de bemiddeling van Rivera y
Damas beleeft El Salvador na een bloedige
burgeroorlog inmiddels een breekbare stabi
liteit.
Venezuela, dat de paus voor het laatst in 1985
bezocht, is de laatste bestemming van het
pausbezoek. Het land gold lange tijd als een
oase van stabiliteit in de onrustige Latijnsa-
merikaanse regio. In de afgelopen jaren is de
sociale ongelijkheid echter toegenomen. Ook
dringt de Colombiaanse drugmafia steeds
meer in het land door.
De RK-Kerk in Venezuela heeft zich meerma
len openlijk voor sociale gerechtigheid uitge
sproken. „Het is nutteloos om de kerk naar de
sacristieën en de godshuizen te verbannen,"
aldus aartsbisschop Ignacio Velasco Garcia
van Caracas.
Voor zijn roep om solidariteit hoopt hij van de
paus een steuntje in de rug te krijgen.
