de stem
Een middeleeuws ambachtsman in Waspik
Nederlandse inzending
voor Triënnale Milaan
op de digitale snelweg
trijd VOOI
nderen
ij studie'1
Jazz-musicus, zanger en danser Jan Asselbergs wil als schilder in de schoolboekjes komen
EUWS KO
weekeinde
KT AGENDJ
TENNIS
ZAALHANDBAL
6 JANUARI 19%
In de KNVB heeft alle voet
|ag afgelast in verband met'
Grote Gids
VRIJDAG 26 JANUARI 1996 DEEL I
- van de afdelingscompetitie
'I viertallen knap uit de start
124 punten tijdens de eerste
ig staat het riant aan de lei I
roger ligt dan naaste concur
■oert het Terneuzense Luctor
Axel 3 beiden 24 pt, 3. BC Av„i
Emergo 2 en BC Hulst 2 beiden
!ergo 2 - 18, 3. Gelijk: BC Axel 3 J
lor 5 - 21, 3. Gelijk: BC Axel i
lenburg 2, allen 15.
■.or 6 - 23, 3. BC Aarden burr 1
Oostburg 3 - 12.
xel 3 - 39, 3. BC Axel 5
33, 4.1
Sardenburg 2 - 36, 3. BC Axel 4
'Dostburg 3 - 27.
delkamp begint met de
Inkel' bij Kruiningen op zoiiJ
Renners uit alle categorieën
4 en 11 februari worden op
den.
lostburg, aanvang 16.15 uur.
iondag 28 januari: Zeeuwse
ndoorcompetitie: MLTC l-Hull
ter Ambacht 1 (mixed eerste klasi
e), Den Dullaert Hulst, aanvang
4.00 uur; De Schelde 1-Goes 1
mixed eerste klasse), Racketcen-J
rum Kapelle, aanvang 12.00 uur;
e Schelde 3-Hulster Ambacht 1
mixed derde klasse), Racketcen-J
rum Terneuzen, aanvang 11.00]
ur; MLTC 6-Ludo et Emergo ll
mixed derde klasse), Racketcen-J
rum Kapelle,"aanvang 12.00 uui
Sluiskil 2-De Stoof 1 (manneg
weede klasse), Racketcentri
'erneuzen, aanvang 11.00 uur.
Zondag 28 januari
Afdeling Rotterdam: GSC-Wal-j
burg (vrouwen), Sportpunt Zee
land te Goes, aanvang 12.15 uurl
GSC-DWS 2 (mannen), SportpuntJ
Zeeland Goes, aanvang 13.30 u
Belgische competitie: HVSV-Don]
Bosco Gent (vrouwen), 't Zwaantje
Terneuezn, aanvang 13.00 uur. I
Hulst-Groot Bijgaardse (vrou-I
wen), Den Dullaert Hulst, aan-l
vang 11.15 uur. HVSV-Dender-l
monde 2 (mannen), 't Zwaantjj
Terneuzen, aanvang 14.15 uur. Hr
Hulst-Don Bosco 3 (mannen), Dei
Dullaert Hulst, aanvang 10.00 uui
xel wordt zaterdag 27 janus
oor paarden en pony's van
nderen. Voor de organisaf
jke rijvereniging en ponyd|
ette zijn thuisbasis heeft.
soon van Simon den Exteri_
Fanimo uit Kortgene. In tege
stelling tot De Loos heeft
Exter al twee wedstrijden f
den.
Sanja Dingemanse met Gulta
uit Biezelinge gaat in de M-kIa(
aan de leiding. Zij staat vl
zaterdag op de startlijst van
Z-klasse. Dus dan verdwijnt J
combinatie uit de competitie vj
de eindprijs. Daardoor xfl
Ellen Briquet met Queen van;
ruiterclub Hulst aan kop van I
M-klasse. Bij de L-klasse pa'
den is de strijd nog helen*
open. Daar staan 22 combina»,
genoteerd, die nog maar één"
strijd gereden hebben en
deelnemers met twee weds'.
den. De wedstrijden begin;
zaterdag om 13.00 uur me
pony's. De paarden gaan
15.00 uur van start. De jury'6,
zijn Paul Burm uit Kapelle
Patrick de Frel uit KoewacW|
Christian de Feyter uit Axel-
seizoen bij Walter Godefr
(Telekom). In 1993 kwam
abrupt einde aan zijn loop
Tijdens een trainingstocm
Olaf Ludwig in ZwitsaJ
kwam hij tijdens een
botsing met een hert-
Het betekende het einde
loopbaan. Een carrière waI
als hoogtepunten de °ve ,im|
in de Amstel Gold Race
twee Nederlandse titels 1„. J
'86) en Parijs-Brussel (19» <1
de. Zijn laatste zege boek» j-
1992 in Veenendaal-Veene
Hij verliet Post in dat F j
met zijn vriend Ludwg
Telekom te verkassen-
„In Duitsland kreeg ik a(
contract ooit. Twee jaa
getekend. Maar toen hl
nooit meer zou kunn®.
annuleerde de ploeg tem
zegt Hanegraaf nog s d!
spijt in zijn stem. bij
nog graag enkele 1" beta',
fietsen. Want die Duits»» ^1
den echt goed. Geld spe j j
zegd geen rol. Jammer-
Door Jace van de Ven
Jan Asselbergs concentreert
zich de laatste jaren vooral
op de portretschilderkunst,
maar hij heeft als
kunstenaar al zo'n beetje
alles aangepakt.
Hij regisseerde,
choreografeerde, maakte
decors en kostuums, trad op
als jazzpianist en
liedjeszanger, maakte twee
elpees en een eigen TV-show,
schreef lang geleden over
kunst in De Stem, is docent,
architect en
levenskunstenaar. Hij is een
gedreven man, altijd bezig.
Hij praat snel, alsof er geen
tijd te verliezen is.
Jan Asselbergs (58) woont in
Waspik en werd geboren in-
Nederlands Indië. Als kind in de
oorlog zat hij in verschillende
Jappenkampen. Hij verloor er
.zijn moeder en zijn zusje. Zijn
vader leverde hem in 1948 af in
Nederland, waar hij werd opge
vangen in diverse pleeggezin
nen. Na gymnasium A, haalde
hij de middelbare aktes tekenen
mo-a en mb, een zwemdiploma,
de eerste dan in jiu-jitsu en een
certificaat van de slipschool.
„Zeventien jaar geleden kwam
de oorlog terug", vertelt de kun
stenaar. „De Jappen. Ik stond
doodsangsten uit, terwijl ik
tegelijk gelukkig was, omdat ik
mijn huidige vrouw Christel had
leren kennen en de liefde gevon
den had. Merkwaardigerwijs is
er over die kampen niets in mijn
werk terug te vinden. Mogelijk
heb ik die periode bewust ver
drongen. Maar ik zal ook nooit
naar een film als Bridge over the
river Kwai kijken en het werkt
op mij als een rode lap op een
stier als iemand met een pet op
mij iets commandeert."
Bekendheid
Asselbergs kwam in 1961 in Til
burg terecht, omdat hij een aan
stelling kreeg aan het Paulus
Lyceum als tekenleraar. Dat
heeft Tilburg geweten, want hij
begon onmiddellijk te morrelen
aan het culturele leven, dat toen
in Tilburg op alle gebied nog
structuur moest krijgen.
„Ik heb nooit alleen leraar wil
len zijn, maar met het lesgeven
kon ik mijn vrijheid kopen om te
schilderen. Gelukkig had ik
altijd aardige rectoren die mijn
vrijdag vrijhielden."
„Ik dacht ook aardig piano te
kunnen spelen en zocht de cir
cuits van de jazzclubs op. Dat
was lang voor in Tilburg Para
dox bestond. We speelden onder
meer in de Moulin Rouge aan het
NS-plein en later in café Bee-
renhof, zelfs in het Amsterdam
se circuit. Maar nu durf ik niet
meer. Tegenwoordig is het
niveau van jazzmusici zo waan
zinnig hoog."
Bossa nova
„Ik heb'altijd geprobeerd buiten
het beeldende kunstcircuit ook
bekendheid te krijgen", bekent
Door Wil Kester
Jan Asselbergs: „Het is absoluut niet zo dat alles al gedaan is in de figuratieve kunst."
de kunstenaar. „Op de uitnodi
ging voor een expositie liet ik
zetten dat ik ook liedjeszanger
was en achter op een elpee met
luisterliedjes stond een verhaal
over Jan Asselbergs de schil
der. "„Ja, dat was allemaal eigen
werk op die elpees. Van Jou en
Mei heette er eentje. Het was de
eerste Nederlandstalige elpee
waar bossa nova's op stonden.
Het had iets van wat later
iemand - als Raymond van het
Groenewoud ging doen. En alles
begeleid door het Metropole
Orkest, behoorlijk jazzy."
Asselbergs deed tal van optre
dens in Nederland en Vlaande
ren. Hij werd gevraagd mee te
doen aan een serie van acht tele
visieshows die A star is born
heetten. Na die voorronden koos
de Avro Jan Asselbergs uit om
zijn eigen televisieshow maken.
„Dat was leuk", herinnert die
zich. „Het werd een Monty
Python-achtige voorstelling met
teksten van Herman Pieter de
Boer en regie van Fred Oster.
Ding Dong heette mijn show."
„In die tijd werd ik ook vaste
medewerker van het literair
radioprogramma Dichters in de
Vaart. Mijn opzet slaagde, want
door mijn shows en mijn optre
dens als liedjeszanger werd ik
ook bekend als schilder, maar al
vlug werd het drie avonden per
week in de auto op weg naar een
optreden mij te veel en heb ik
mijn voelsprieten weer elders
uitgestoken."
Big Band
Een van de favoriete tekenplek-
ken van Asselbergs was bij de
repetities van de Tilburg Big
Band. Van die musici zijn heel
wat schetsen gemaakt en een
drie vierkante meter groot
'schuttersstuk' dat tot voor kort
in de foyer van Schouwburg Til
burg prijkte. Nu hangt het in de
hal van de Tilburgse Dans- en
Muziekschool aan de Goirke-
straat. Maar Jan Asselbergs zou
Jan Asselbergs niet zijn als tij
dens het werken aan de ene
kunstdiscipline de andere
kunstdiscipline deze niet beïn
vloedde: hij begon muziek te
schrijven en liep op uitnodiging
zelfs twee jaar college bij de
compositieleraar van het Bra
bants Conservatorium, Jan van
Dijk. Asselbergs componeerde
heel wat lastige piano- en enkele
cellostukken en een concert voor
piano en Big Band. „Ten gevolge
van de moeilijkheidsgraad is het-
nooit tot uitvoering gekomen",
verklaart deze homo universalis,
„maar het stuk ligt er nog
steeds. Wie weet komt het er nog
eens van".
Intussen maakte Asselbergs ook
decors en kostuums bij de dans
voorstellingen van zijn toenma
lige echtgenote Tonny Geelen.
Hij trad zelfs op als danser,
regisseerde de Zuid Nederlandse
Operette Spelers in de operettes
La Belle Helène en Boccacio en
begeleidde twee maal per week
de Tilburgse Kunstvrienden, een
groep amateurschilders dié
onder professionele leiding ver
der trachtte te komen.
Eind zeventiger jaren stapte
docent Jan Asselbergs over van
het Pauluslyceum naar de Ange
la MBO in Kaatsheuvel. In die
plaats had hij enkele jaren eer
der een bungalow gebouwd. De
baanwisseling in 1978 viel
samen met zijn scheiding van
Tonny Geelen en Asselbergs
kocht een motorjacht als nieuwe
woning. Een jaar later kwam
Christel in zijn leven, zijn huidi
ge vrouw. Hij exposeerde twee
maal in New York, zegde het
onderwijs vaarwel, maar beleef
de tegelijk een crisis als gevolg
van zijn jeugd in de Jappenkam
pen.
Trompe-l'oeil
In 1984 trouwde hij met Chris
tel. Asselbergs: „De crisis was
overwonnen; we bouwden -
voornamelijk Christel- een
woon-werkhuis in Waspik,
waarin ik de nodige wandschil
deringen en trompe-l'qeils aan
bracht. In die tijd ben ik ook
begonnen met mijn tachtigurige
werkweek, iets wat ik nog steeds
volhoud. Ik ontdekte het
procédé van de gewassen teke
ning. Ik was en spoel steeds
krijtlagen weg en werk dan door
op de in het papier achtergeble
ven sporen, de vlammen, de
De computer is niet meer uit ons dage
lijks leven weg te denken. De moge
lijkheden en het gebruik ervan zijn
inmiddels ook ontdekt in de architec
tuur. De Nederlandse inzending voor
de Triënnale in Milaan speelt daar op
m. In het door de Amsterdamse archi
tect Ben van Berkel ontworpen futu
ristische paviljoen gaan architectuur,
elektronica, beeld en informatie in
elkaar op. RealSpace in QuickTimes:
°ok de architectuur zit op de digitale
snelweg.
Wanneer je vroeger een architectenbu
reau binnenging dan struikelde je bij
wjze van spreken over de tekentafels.
Logisch, want daar gebeurde het; op
die platte vlakken werden de mooiste
gebouwen ontworpen.
Hoe anders valt anno 1996 een bezoek
aan een ambitieus architectenbureau
mt. Nauwelijks nog een tekentafel te
zien Een schetsbord? In een vergeten
boekje. En potloden liggen er voorna-
bielijk werkeloos bij. Het zijn grijze
ogen die je van alle kanten aangrijn
zen; vingers rammen op toetsenbor
den; veelkleurige lijnen lichten op;
beeldschermen hebben de macht over
genomen; de tekentafel lijkt uit het
architectenbureau verdrongen; zij is
ten prooi gevallen aan de digitale
revolutie.
Zo heeft ook in de architectuur het
eigentijdse adagium sneller, beter,
mooier een plek gevonden. RealSpace
in QuickTimes, de ware ruimte in snel
le tijden. Ole Bouman had geen betere
titel kunnen bedenken om het centrale
thema van de Triënnale in Milaan
gestalte te geven.
De architectuurtheoreticus en cul
tuurhistoricus is curator van de
Nederlandse inzending, die moest vol
doen aan de door de organisatoren
gestelde criteria Identiteit en verschil.
Bouman heeft die opdracht vertaald
een digitaal gedicht, geschreven op en
voor de computer.
Het is een gedicht als een revolutionai
re strijdkreet. Want de digitalisering
heeft immense gevolgen voor de archi
tectuur. Niet alleen verandert de
werkwijze van de architect, ook zorgt
de steeds grotere verfijning van de
technologie ervoor dat de architectuur
anders wordt ervaren. Ole Bouman
onderscheidt drie'niveaus in het digi
taliseringsproces van onze leefomge
ving: Computer Aided Design (CAD),
Smart-Tech en Virtual Reality. Een
van de architecten, die inmiddels zeer
vertrouwd is met CAD is Ben van Ber
kel. Het brein achter tot de verbeel
ding sprekende projecten als de Rot
terdamse Erasmusbrug en het te bou
wen Nijmeegs museum werd daarom
aangezocht om het Nederlands pavil
joen voor Milaan te ontwerpen.
Een fascinerende opdracht naar zijn
zeggen, omdat hij in één structuur een
digitale en virtuele ruimte wilde ver
enigen. Van Berkel heeft een futuris
tisch ogend, schelpachtig paviljoen
met golvende wanden ontworpen. De
bezoeker wordt langs videoschermen
en door 'intelligente ruimtes' gevoerd
waarin de omgeving op zijn aanwezig
heid reageert. „Alles raakt onvast,
zwevend of vloeibaar," aldus Van Ber
kel. „De structuur verenigt een digita
le en een virtuele ruimte in zich. Zij
reflecteert projecties en organiseert dé
ruimte.CAD is bij het creëren van het
paviljoen een onmisbaar hulpmiddel
geweest. Het stelde Van Berkel immers
in staat om direct driedimensionaal te
ontwerpen en diverse lagen informatie
op elkaar te stapelen.
Onder Boumans tweede niveau,
Smart-tech, wordt een aantal onzicht
bare voorzieningen verstaan, die het
leefklimaat in gebouwen veraangena
men, beveiligen, efficiënter maken of
verrijken.
Het gaat bijvoorbeeld om klimaatin
stallaties die automatisch reageren op
het aantal aanwezigen in een gebouw;
om systemen die automatisch gedeel
ten van een ruimte afsluiten voor
bepaalde personen.
Virtual Reality zou volgens Bouman
wel eens de architectuur van de toe
komst kunnen zijn. Architecten zijn in
staat dankzij zeer snelle computers
een ontwerp te visualiseren nog voor
dat de eerste steen gelegd is. Men kan
door zo'n - niet bestaande (virtuele) -
omgeving rondlopen en dingen aanra
ken. En indien nodig ontwerpbesliss-
ingen voor het toekomstige gebouw
bijsturen. RealSpace in QuickTimes
marmer-aders, de littekens en
slijtplekken. Uit zo'n geteisterde
achtergrond kan bijvoorbeeld
heel aangrijpend een stuk huid,
zoals het zich spant over een
schouderblad, opdoemen". Daar
in Waspik bruist het leven van
Jan Asselbergs de laatste tien
jaar verder. „Ik werk erg explo
sief", vertelt hij. „Twintig minu
ten bezig, tien minuten vrij. Tien
minuten aan de piano bijvoor
beeld. Het vult elkaar aan. Een
goed opgebouwd schilderij is
niet zoveel anders dan een parti
tuur. Je kunt beiden verticaal
lezen: een muziekstuk staat in
een bepaalde toonsoort. Een
schilderij óók, alleen heet het
dan kleurengamma. In een
muziekpartituur staan de ins
trumenten boven elkaar, in een
schilderij de kleuren. In een
goed muziek-arrangement krui
sen de melodielijnen elkaar of
lopen soms parallel, in een schil
derij doen dat de compositielij-
nen. In elke rijpe kunstuiting
gebeuren heel veel dingen
simultaan, boven of over elkaar
dus: verticaal." Jan Asselbergs
foto de stem johan van gurp
ziet zichzelf niet als een kunste
naar met een grote K, maar als
een middeleeuws ambachtsman,
een artisan.
„Het is gewoon je vak", ver
klaart hij. „En talent? Talent...,
dat krijg je mee. Dat is geen ver
dienste. Daarbij heb ik van thuis
uit altijd geleerd om je licht niet
onder de korenmaat te steken.
Dus benut ik alle talenten die ik
heb. Ik heb er evenveel plezier in
om vier strijkinstrumenten
samen te laten klinken in een
strijkkwartet als in het maken
van een schilderij. Alleen kom ik
er bijna niet meer aan toe aan
het schrijven van muziek. Te
druk. Te veel exposities.
Toen de zekerheid van een vast
salaris wegviel, ben ik me naast
mijn vrije werk gaan specialise
ren in het portretteren. Dat gaat
goed. Begin dit jaar heb ik bij
voorbeeld in opdracht van de
regering een portret van voor
malig premier Lubbers moeten
maken. In al dat portretteren
gaat veel werk zitten. Daarnaast
exposeer ik een keer of drie per
jaar. Dat betekent al: drie maal
zo'n vijftig werken maken,
waarvan je er minstens twintig
weggooit. Als je er per expositie
dertig kunt ophangen, dan moet
je er dus nog elke twee dagen
één maken. Je hebt als kleine
zelfstandige immers ook nog
eens de opdracht te zorgen dat je
naam houdt, dat je ster niet
dooft,"
Zijn ambitie als schilder is: „O,
heel verwaand hoor, om in de
schoolboekjes te komen. Al was
het maar om wat tegenwicht te
geven aan de conceptual art.
Van de weeromstuit geef ik mis
schien wel eens wat veel tegen
gas en schilder met opzet naar
de natuur, maar dat is de volle
inzet van de workaholic tegen de
terreur van de Rudy Fuchsen
van deze wereld. De kunstken
ners die het allemaal zo goed
weten en daarom allemaal het
zelfde laten zien. Denk je nou
dat het Stedelijk Museum ook
maar iets heeft van grote Neder
landse kunstenaars als Kees
Verwey, Paul Citroen of Carel
Willink? Niet omdat ze mijn
voorkeur hebben, verre van dat,
maar ze zijn wel een deel van
een trots erfgoed dat te zien
moet zijn."
Figuratief
„Je kunt natuurlijk geen Breit-
ners blijven maken", verduide
lijkt Jan Asselbergs zijn bedoe
lingen. „Maar het is absoluut
niet zo dat alles al gedaan is in
de figuratieve kunst. Er bestaat
ook niet zoiets als ontwikkeling
in de kunst, waar musea als het
Stedelijk zich op beroepen. Van
Egyptische naar Griekse kunst
is geen ontwikkeling. Het twee
de is namelijk niet beter dan het
eerste. En het eerste behoort met
de komst van het tweede niet
weggeworpen te worden onder
het motto 'we hebben weer iets
nieuws'. In het Concertgebouw
spelen ze toch ook niet alleen
Maurizio Kagel of Peter Schat?
Dat zou het Fuchs- of Beerenbe-
leid zijn. Met als gevolg alweer
lege gebouwen."
„Wat ik probeer in mijn manier
van realistische kunst maken,
dat is, iets toevoegen aan de
schilderkunst alleen. In een
schilderij als Trio Bartok pro
beer ik de muziek zichtbaar te
maken. Het schilderij moet zich
als een partituur laten lezen.
Toon je dat schilderij naast een
tje dat ik maakte naar aanlei
ding van Vivaldi dat zie je
meteen welke schilderij bij wel
ke muziek hoort."
„Ook kun je mij er niet van
beschuldigen dat allerlei stro
mingen en -ismen in de kunst
falikant langs me zijn afgegaan.
Ik begon mijn carrière met een
belangrijke kunstprijs voor een
abstract doek. Ik besteed nog
steeds erg veel zorg aan de abs
tractie van het schilderij. Dit
zijn mijn laatste werken. Naak
ten. Maar het gaat niet om een
geslachtsuitbeelding. Onderste
boven gehangen kloppen zé ook.
Het gaat om het lichtspel, klan
ken, contrasten. Eerst een goeie
ritmesectie neerzetten, eerst
goeie akkoorden schrijven en
dan muziek maken."
Jan Asselbergs exposeert tot en
met 18 febr. Kunsthandel Mark
Peet Visser in Heusden
Het paviljoen van de Nederlandse inzending voor Triënnale Milaan 1996,
een ontwerp Van Berkel Bos. foto cees van giessen
legt in het door René van Raalte van
ontwerpbureau BRS Premsela Vonk
aangeklede paviljoen via zeven video
films uit hoe de nieuwe technieken
functioneren en wat hun invloed is op
de hedendaagse architectuur.- Geput
wordt natuurlijk uit het werk van Ben
van Berkei, die als een van de eerste
Nederlandse architecten met de moge
lijkheden van computer-software als
architectonisch hulpmiddel aan de
slag ging. Ook komen projecten van de
architecten Zwarts Jansma (een
computeranimatie van Stadion Feye-
noord) en Kas Oosterhuis en kunste
naars als Cees van Giessen, Jan van de
Pavert en Monika Fleischmann aan
bod. De video's, afzonderlijk vallend
onder de thema's CAD, Smart-tech en
VR, zijn samengesteld door Ole Bou
man, Van Berkel Bos en Just Schim-
melpenninck.
Zij worden met elkaar in verbinding
gebracht door teksten, die regelmatig
tegelijkertijd op de zeven schermen
verschijnen. Deze one-liners zijn van
de hand van Ole Bouman en bestaan
uit intrigerende kreten als Can archi
tecture go digit-all?, Seeing belie
ving, Live like a Spartan, feel like
Caligula en Cyberspace is Real Estate.
Louter Engelse teksten, zeker -
Engels is nu eenmaal de computer
taal.
De titel van het digitale gedicht dat de
Nederlandse presentatie vormt op de
Triënnale in Milaan luidt dan ook niet
voor niets RealSpace in QuickTimes.
En zo bevindt de architectuur zich
anno 1996 on the digital highway. Op
de digitale snelweg.
De Triënnale Milaan, een driejaarlijkse
manifestatie op het gebied van stede-
bouw, architectuur, ontwerp en indus
triële produktie, wordt van 28 februari
tot en met 10 mei gehouden in het
Palazzo deil'Arte in Milaan.
