De mens sterft aan ouderdom'
Het leven is een labyrint
Gepensioneerde medicus schrijft boek 'De schok der biologie'
De Killen
ïlen vaak met
lw leerlingen
informatie
DE STEM
LIJF LEVEN
E3
Tentoonstelling in Comenius Museum in Naarden
wetenschap KORT
Nieuwe tulpenrassen
Dolfijnen
Weinig water op Jupiter
Algjes overleven crash
24 JANUARI 1996
Ie, dat wordt voorgeschreven
|r, het virus dat aids veroor
leze mensen de ongeneeslijke
len remming van het ziekte
Vit, het Zweeds-Amerikaam
1 Upjohn, heeft bekend
bleken. De onderneming heeft
tieeld met wetenschappelijke
b resultaten daarvan worden
Ideze maand in Washington
WOENSDAG 24 JANUARI 1996
Iweegschaal van Inventum.
iFysiq op de markt en weten-
aangetoond dat een dagelijkse
ii het cholesterolgehalte in het
l procent kan terugdringen. De
jut geen vet en levert dus ook
Inwezigheid van de melkzuur-
Tilesterol afgebroken. Dit effect
figsvezel inuline. Deze stof sti-
leriën in de dikke darm, die op
len in vetzuren die cholesterol
Idingsvezel ook om de vetloze
prgen.
Jezondheidsorganisatie om voor
lis gezondheidsprobleem is het
r gedaald. Om niet te vergeten
I gestreden, is het komende zon-
liënten geregistreerd. Tien jaar
10 miljoen patiënten. Leprazen-
Jdat succes is dat de medische
(nt.
Ide school een rol heeft in 6
■rouwverwerking van leerlingen
f Maar welke rol?
I Volgens Fiddelaers slagen d
meeste scholen er wel in fouten t
I voorkomen. Op basisscholen
I het vaak de eigen onderwijzer di
leen centrale rol speelt in he
I omgaan met verdriet van
I kind. Maar vooral in het voortge
Izet onderwijs is de kans dat
I wat fout gaat groot omdat er vel
I vakdocenten, de mentor, de con
I rector en de rector bij betrokke
I zijn. „De vraag is dan snel: wi
doet wat?"
Fiddelaers is voorstander van d
invoering van een draaiboek voo
scholen. In het voortgezet onder
wijs kent 38 procent van de scho
len dat, in het basisonderwijs i
het een tamelijk onbekend feno
meen. Daar heeft slechts zes pro
cent van de scholen een dergelij
plan.
Volgens Fiddelaers dwingt ee
dergelijk plan scholen ook na t
denken over de vraag hoever d
taak van de school gaat. „Ieder
een is het er over eens dat opvan
van de klas bij de dood van
leerling een taak van de school i!
Anders wordt het bij rouwver
werking in de klas, rouwbezoe
en met de klas naar de uitvaar
gaan. Daarover zijn de meninge
verdeeld, alhoewel de meerder
heid vindt dat dit ook een taa
van de school is."
een Indiase specialist die
int. De prent dateert uit 184
ry.
schiedenis en de (religieuze) ach
tergronden belicht.
Het Westen kan - en moet
heel veel van het Oosten
over de geheimen va
lichaam.
Oosterse geneeskunde.
lustreerde gids van de Len,nis-
geneeswijzen. Uitgeverij
caat. Prijs 95 gulden.
Door Mick Salet
Arnold van den Hooff was
hoogleraar in de weefselleer
aan de Universiteit van
Amsterdam. Nu woont de
gepensioneerde geleerde in
een vleugel van kasteel Slan
genburg in Doetinchem. Daar
schreef hij een boek over zijn
vakgebied en zijn visie op het
leven. 'De schok der biologie.'
Eén misverstand zou Arnold van
den Hooff het liefst metéén uit de
wereld willen helpen. Het begrip
biologisch staat niet alleen maar
voor groen en gezond. Maar ook
voor kanker en dood. „De natuur
is niet zo goedaardig als we
geneigd zijn voetstoots aan te
nemen."
Arnold van den Hooff, 72 jaar, is
een prof met pensioen die een
boek over de moderne biologie
schreef. De schok der biologie.
Een bundel beschouwingen over
biologische en medische onder
werpen. Over kanker. Over
homeopathie. Over cellen.
Over kanker.
„Weinig woorden hebben zo'n
ongunstig beladen klank als het
woord kanker. We ervaren kan
ker als een ziekte die laaghartig
het lichaam aantast en, als men
het proces op zijn beloop laat,
vernietigt. We vragen ons af: wat
is het wezen van kanker? Alleen
maar een duivels element in ons
bestaan? Strijdig met elke orde
ning, elke harmonie, elke zinvol
heid? In zekere zin kan kanker
model staan voor de manier
waarop de kwaliteit van het men
selijk leven onderworpen is aan
de onvoorspelbaarheid, inherent
aan biologische processen."
Over homeopathie.
„Ik kan moeilijk begrip opbren
gen voor artsen die zich nadruk
kelijk afficheren ais aanhanger
van de homeopathie of een ande
re irrationele richting. Hoe rij
men zij voor zichzelf hun vreem
de opvattingen met de rationele
natuurwetenschappelijke basis
van de hedendaagse geneeskunde
die hun is bijgebracht? Ik moet
welhaast concluderen dat wat
i hun aan academische kennis van
anatomie, celbiologie, fysiologie,
biochemie en ziekteleer resteert,
nogal gebrekkig is."
Over cellen.
„Steeds evidenter wordt dat het
wel en wee van de cellen bepa
lend is voor alle levensverschijn
selen, in gezondheid en ziekte.
Het zijn in laatste instantie func
tiestoornissen van cellen, vooral
in hun onderlinge wisselwerkin
gen, die het karakter en het ver
loop van elke ziekte bepalen."
Arnold van den Hooff: 'Veel plantaardige bestanddelen van ons dagelijks voedsel blijken in potentie kankerbevorderend.'
De medicus Arnold van den
Hooff schotelt geen simpele kost
voor. Hij schrijft soms pure stu-
diestof. Over het functioneren
van cellen. Over de wetten en toe-
valselementen van de natuurkun
de. Maar de gepensioneerde
geleerde gelooft dat iedereen die
kennis nodig heeft om een béétje
te begrijpen van de moderne bio
logie.
In uw boek schrijft u dat het voor
u een verrassing was om te lezen
wat de grootste risico's zijn om
een kwaadaardige kankeraan
doening op te lopen.
„Ja, dat heeft mij verwonderd. Je
zou denken dat het vooral met
milieuvervuiling of industriële
narigheid te maken heeft. Maar
dat is niet zo. De risico's liggen in
een hoek waar je ze niet zo gauw
zoekt. De meeste kankergevallen
komen voort uit onze normale
leefstijl. Tabak, alcohol en
bestanddelen in ons normale eten
en drinken spelen de belangrijk
ste rol. Luchtverontreiniging
schijnt van ondergeschikte bete
kenis."
Voor u weer een extra reden om
te zeggen dat de natuur 'die zo
goedaardig is?
„Ja, mensen associëren de
begrippen 'biologisch' en
'natuurlijk' al gauw met 'goed
voor de gezondheid'. Maar dat is
een misverstand. Veel plantaar
dige bestanddelen van ons dage
lijks voedsel blijken in potentie
kankerbevorderend.
U schrijft nogal negatief over de
homeopathie. Waarom?
„Omdat de homeopathie op een
natuurwetenschappelijke absur
diteit berust. Want wat is het
curieuze idee? Dat een ziekma
kende stof, die in sterke verdun
ning toe wordt gediend, een gene
zende werking zou hebben. Daar
bij kan de verdunning zelfs zó
extreem zijn, dat er in een flesje
met een homeopathisch middel
misschien niet één molecuul van
de werkzame stof zit. Maar dat is
ook niet nodig, heb ik in mijn stu
dietijd een homeopaat al horen
beweren, want het zou niet om
het materiële, maar om de essen
tie en de potentie van een stof
gaan.
Dat is een absurd idee dat je ook
in het volksgeloof tegenkomt. Zo
haalde mijn grootmoeder altijd
de achtergebleven suiker uit de
kopjes, omdat de zoetkracht er af
zou zijn."
U stelt homeopaten en Klazien
uit Zalk op een lijn?
„Ja, daar zeg ik volmondig ja
op."
Zouden die homeopatische artsen
nou echt zo dom zijn?
„Ik begrijp ook niet hoe ze zo'n
absurd idee kritiekloos kunnen
aanvaarden.
Het ergert u nogal, hè?
„Er zit wel een klein beetje erger
nis in, ja. Ik erger me als ik in
zo'n placebotheek kom, zo'n dro
gist met van die obscure kruiden-
mengels, en daar een meisje ach
ter de toonbank met een stalen
gezicht hoor vertellen waar die
middeltjes allemaal wel niet goed
voor zijn... En dan de gigantische
bedragen die mensen voor die
middeltjes moeten betalen..."
En u wordt boos als ze vrouwen
FOTO THEO KOK
kalk aanraden als middel tegen
osteoporose.
„Tegen een redelijk advies om
kalkrijke voeding te gebruiken, is
op zichzelf niets in te brengen.
Maar ik maak wel bezwaar als ze
het 'de beste remedie' noemen om
osteoporose in de menopauze
tegen te gaan.
Osteoporose wordt wel botont-
kalking genoemd. Maar dat is
onjuist. Het gaat om het poreuzer
worden van het skelet. Bij osteo
porose is er sprake van verhoogde
botafbraak door toegenomen
activiteit van de afbrekende cel
len.
Het bot is in massa afgenomen,
maar het bot dat resteert is vrij
wel normaal van samenstelling.
Anders gezegd: er is minder bot,
maar dat bot is als regel niet ont-
kalkt. Het is daarom ook niet
juist om van botontkalking te
spreken. En het heeft ook weinig
zin bij osteoporose extra kalk toe
te dienen. Evenwichtige voeding
,j£ yoldoende om in de kalkbe-
lioefte te voorzien. Er is maar één
middel om het proces van de
osteoporose in de menopauze
effectief tegen te gaan, en dat is
het toedienen van hormonen."
U schrijft dat de mens sterft aan
ouderdom en dat het eindpunt
gemiddeld rond de negentig blijft
liggen.
„Er is niet altijd ziekte in het
spel. Als je onderzoekt waaraan
oude mensen gestorven zijn, vind
je niet altijd iets. Sterven is
onontkoombaar inherent aan het
verouderen. Als je in een curve
aangeeft hoe groot de statistische
kans is dat een mens een bepaald
aantal jaren na de geboorte nog
in leven is, krijg je een typisch
gevormde kromme. Gedurende
de eerste tientallen jaren is er een
geleidelijke, betrekkelijk geringe
daling. Later wordt de daling
steeds steiler, en gemiddeld rond
het negentigste jaar wordt het
nulpunt bereikt. In de loop der
eeuwen is de globale vorm van
deze curve niet veranderd. Wel is
de gemiddelde levensverwach
ting als gevolg van gunstiger leef
omstandigheden toegenomen.
Daardoor is de daling in de eerste
tientallen jaren duidelijk gerin
ger geworden. Dat komt vooral
door de afname van sterfte door
infectieziekten. Wat niet veran
derd is, dat is het bereikte eind
punt. Dit is rond de negentig jaar
blijven liggen. Aangenomen mag
worden dat bij een toekomstige
succesvolle behandeling van de
huidige fatale aandoeningen -
kanker, ziekten van hart en vaten
- dit eindpunt bij de negentig zal
blijven liggen. De te verwachten
gemiddelde winst aan levensver
wachting bedraagt slechts enkele
jaren. De curve zal dan tot vlak
voor het eindpunt nagenoeg hori
zontaal gaan lopen en pas tegen
het eind zeer steil dalen. De con
clusie die kan worden getrokken
is dat er in laatste instantie spra
ke is van een niet te stuiten ver
ouderingsproces. Dat de mens
uiteindelijk aan een terminale
ziekte sterft, komt dan door de
kwestbaarheid die uit de verou
dering voortvloeit."
Wot doet u persoonlijk om de
daling van de curve zo lang
mogelijk uit te stellen?
„Ik rook niet, ik fiets elke dag een
uur, maar ik had, toen ik het nog
kon, wel wat beter op mijn lijn
moeten letten."
Maar het eindpunt blijft in de
buurt van de negentig jaar lig
gen?
„De tijd van de mens is eindig.
Daar is geen twijfel over moge
lijk. We hebben een soort klok
ingebouwd die aangeeft wanneer
de toegemeten tijd is opgebruikt.
Op een gegeven moment loopt de
klok gewoon af."
Arnold van den Hooff, 'De schok
der biologie', SUN, Nijmegen,
29,50.
Door Lauran Toorians
Weinig figuren zijn zo oud en
zo wijd verbreid als dat van
het labyrint. Labyrinten wer
den al in de vroege bronstijd
ingekrast in steen, speelden
een rol in de klassieke mytho
logie, werden in middeleeuw
se kathedralen in de tegel
vloer gelegd, al eeuwenlang in
tuinen geplant, en nog steeds
is geen kermis compleet zon
der een spiegelpaleis. Een ten
toonstelling over dit feno
meen is te zien in Naarden.
In 1656 vond de Tsjechische den
ker Jan Amos Komensk (1592-
1670) onderdak in de Republiek
der Nederlanden. Hij vestigde
zich in Naarden, waar nog steeds
een museum aan hem is gewijd.
Zijn vaderland moest hij verla
ten omdat daar als bisschop van
de Moravische Broeders geen
plaats voor hem was.
Enkele jaren eerder was heel
Midden-Europa door bloedige
godsdienstoorlogen verwoest:
1618-1648, de Dertigjarige Oor
log. Daarna was de godsdienstige
kaart van Europa opnieuw gete
kend en moesten velen die hun
geloof trouw wilden blijven huis
en haard voorgoed verlaten.
Onder de Latijnse vorm van zijn
naam publiceerde Jan Comenius
een groot aantal theologische en
nlosofische werken die nog
steeds van belang zijn. Zo geldt
"ij bijvoorbeeld als een belang-
INFORMATIE
Wie nadere informatie wil omtrent
artikelen in deze bijlage, kan
tijdens kantooruren bellen naar:
076-5312344 of 076-5312272.
Schriftelijk reageren kan ook.
Het adres daarvoor is:
De Stem, redactie Lijf Leven,
Postbus 3229,4800 MB Breda.
Eindredactie: René van der Velden.
rijk vernieuwer op onderwijsge
bied en als grondlegger van het
aanschouwelijk onderwijs. Eén
van zijn boeken draagt als titel
Het labyrint der wereld en het
paradijs des harten.
Het is zowel een persoonlijk boek
waarin Comenius zijn eigen
moeilijkheden met de chaotische
wereld beschrijft, als een onder
zoek om in die chaos toch nog
enige orde te ontdekken. Het
beeld dat hij daarvoor gebruikte
is dat van een doolhof. Het twee
de deel van het boek beschrijft
hoe deze speurtocht uiteindelijk
eindigt bij God, de schenker van
troost en inspiratie.
Dit idee, om de wereld om ons
heen voor te stellen als een dool
hof, was niet origineel. Verschil
lende denkers in de zestiende en
zeventiende eeuw maakten er
gebruik van, zoals zij ook het
menselijk geheugen wel als een
labyrint voorstelden.
Typisch voor een doolhof is dat
in een beperkte, afgescheiden
ruimte een weg is uitgezet van
maximale lengte, de paden zijn
meestal smal en de hele ruimte
wordt doorlopen. Het verschil
tussen doolhof en labyrint is
ddarbij nogal willekeurig. In het
Nederlands zijn beide woorden
synoniem, maar het verschil zou
kunnen zijn dat je in een doolhof
kunt verdwalen, terwijl in een
labyrint maar één route mogelijk
is.
Vooral het (ver)dwalen vormt de
grote aantrekkingskracht van
doolhoven in parken, tuinen en
op de kermis. Op een paar vier
kante meters ronddwalen in de
veilige wetenschap dat je nooit
echt verloren kunt raken, dat is
altijd leuk. Doolhoven met hoge
heggen hebben daarbij altijd nog
de extra aantrekkelijkheid gehad
dat het goede schuilplaatsen zijn
en je altijd een goed excuus hebt
om er lange tijd in te blijven. Ide
aal voor zowel geheime liefdes
als voor het smeden van com
plotten.
Vaak werden ook exotische ste
den en grote gebouwen uit de
oudheid - maar ook nu nog -
omschreven als doolhoven: wie
er vreemd was verdwaalde erin.
De bekendste voorbeelden zijn
wel het Paleis in Knossos op Kre
ta, waar ook in de mythologie het
labyrint zo belangrijk was, en
het zogenaamde Egyptische
labyrint uit de oase van Fajoem.
In de psychologie van Jung
wordt ook het onderbewustzijn
wel beschreven als een complex
van gangen en tunnels. Zowel in
dromen als in de moderne kunst
wordt de doolhof dan ook vaak
met angst en onzekerheid geas
socieerd. Een mooi voorbeeld is
het schilderij Bange reis van De
Chirico.
Labyrinten die maar één route
kennen, lijken vanouds een ritu
ele functie te hebben gehad, al is
vaak onduidelijk welke precies.
In Gotische kathedralen stond in
het midden van een labyrint
vaak de naam Jeruzalem. Aange
nomen wordt dan ook dat het
doorlopen van zo'n labyrint kon
gebeuren ter vervanging van een
echte pelgrimage, eventueel met
verdienste van een vergelijkbare
aflaat.
Een proefje dat ik ooit in Amiens
deed, leerde dat het geconcen
treerd en afgepast doorlopen van
het labyrint dat daar in het schip
van de kerk weer is hersteld een
klein half uur in beslag nam.
Voldoende tijd voor een devote
meditatie.
Frivoler zijn de hinkelbanen die
vaak ook de vorm van een spira-
lend labyrint hebben. Vakjes
dragen dan namen als 'hemel' en
'hel' en zowel die namen als het
hinkelen zelf duiden op een oude
rituele oorsprong. Hinkelen,
mank lopen en op ingewikkelde
manieren springen lijken trou
wens vast verbonden met derge
lijke labyrinten.
Ook de Chinezen kennen zo'n
magische dans met rare stapjes
en een ingewikkeld patroon: de
Fragment uit een schilderij dat de Griekse mythe van Theseus en de draad van Ariadne uitbeeldt.
zogenaamde 'Stappen van (kei
zer) Yu'.
En dichter bij huis mogen we in
dit verband misschien denken
aan de springprocessie in Ech-
tema'ch.
Over al deze aspecten van het
labyrint in heden en verleden
gaat de expositie in het Comeni
us 'useum in Naarden.
I 'Het labyrint, een bron van ver
warring', tot en met 18 februari
in het Comenius Museum in
Naarden-Vesting. Open: dinsdag
tot en met zondag van 14.00 tot
17.00 uur, maandag gesloten.
</l
9
Ze zeggen dat de aapmens op een goede dag de kruin
der bomen heeft verlaten om rechtop in de savanne te
gaan wandelen. Dat leek ze destijds spannender dan de
hele dag aan een tak hangen. Ik had het evenwel niet
erg gevonden als mijn apegrootouders gewoon in dat
bos waren blijven wonen, want op zo'n kale vlakte ben
ik me nooit echt thuis gaan voelen. De overtreffende
trap van kale vlakte is de verzameling polders tussen
Hank en Werkendam. Onder'een flets zonnetje en een
schurende winterwind ligt de gevriesdroogde klei er te
verrekken van de kou. De platheid wordt alleen door
broken door rijen ondenkbaar ijle elektriciteitsmasten.
Een landschap onder hoogspanning.
Het is de bedoeling dat de enorme polder Jannezand
een spaarbekken wordt voor Rotterdams drinkwater.
Hoewel het een gek verhaal is om een stuk land, dat
met hopen menselijk leed overwonnen is op de zee,
weer onder water te zetten, hebben ze mijn zegen. Als
Gods water dan toch over Gods akker moet lopen, kun
je het maar het beste hier doen. Dit landschap kan er
alleen maar gevarieerder van worden. Hoewel er ook
wel iets voor te zeggen is om, vanwege de naam, de
naburige polder Boerenverdriet vol te laten lopen.
Aanvankelijk lijkt het avontuur hier in geen velden of
wegen te bekennen. Maar als de weg na enige kilome
ters letterlijk veld wordt (ineens een hek en weg is de
weg) begin ik toch enige beklemming rond het hart te
voelen. Het is ineens niet meer de paden op en de lanen
in, maar strompelen over bevroren graspollen en je
vertwijfeld afvragen of dit wel de bedoeling kan zijn.
Kilometers lang word ik begeleid door een strook ver
dwaalde Biesbosch: een knotwilgenplantage waar
blijkbaar nog flink geknot wordt. Het is hier dat ik
mijn avontuur beleef. Omdat ook mijn bloed kruipt
waar het niet gaan kan, laat ik me verleiden het steeds
dichter wordende knotwilgenbosje in te stappen. Tot
de wandelpadsuggestie ophoudt en ik verdwaald blijk
in een prehistorisch oerwoud, want je kunt van een
knotwilg zeggen wat je wilt, maar niet dat het een
moderne boom is.
Devies 1: nooit dezelfde weg terug, want dat is onver
geeflijk laf, dodelijk saai en zonde van de tijd.
De enige overgebleven mogelijkheid om op de officiële
route terug te komen is de hachelijke oversteek van een
drie meter brede sloot, realiseer ik me. Het flinterdun
ne ijslaagje op de sloot kraakt vervaarlijk als ik, met
gevaar voor eigen leven, op twee vuistdikke wilgetak-
ken balancerend, naar de overkant schuifel. Waren
mijn voorouders maar aan die tak blijven hangen.
Als ik aan de overkant even gelukzalig bij lig te komen
van dit Schwarzenegger-scenario denk ik tevreden:
hier ben je nu avonturier voor geworden.
Een wandeling door een kaal polderlandschap lijkt me
een geschikte therapie voor mensen die hun hoofd vol
besognes eens lekker leeg willen schudden. Net zo leeg
als de polder Jannezand.
Een wandeling langs de boorden van de Biesbosch is
van een universele schoonheid, onder meer door de
rietpluimen die, tegen de achtergrond van uitgestrekte
waterpartijen, opvlammen in het zonlicht. Stappend
over de dijk ligt rechts de Biesbosch op zijn gemak
natuurpark te wezen. Links liggen uitgestrekte lande
rijen, startbanen voor de honderden fouragerende gan
zen, die met veel lawaai opstijgen als de wandelaar te
dicht in de buurt komt. Als dan rechts een squadron
eenden ook nog eens paniekerig het luchtruim kiest is
de lucht vol gakkend en snaterend gevogelte. Paté met
vleugels. Mijn lievelingskost. Hier met dat geweer.
Verder is de dijk bezaaid met schapen en lege zoetwa
termosselschelpen. Alsof ze gisteren een mosselavond
je hebben gehad. Het landschap links wordt doorbro
ken door waterlopen, die hier killen heten. En de KLM
is er ook. In een zo'n kil van blauw water liggen twee
witte zwanen prachtig reclame te maken. Voor de
natuur wat mij betreft.
Wandelroute De Killen is een uitgave in de serie middel
lange wandeltochten van de VW, het Stadsgewest Breda
en net Streekgewest Westelijk Noord-Brabant. Lengte:
22 kilometer (ongeveer vijf uur, halve route lopen is ook
mogelijk). Kosten: 2,50.
Een onderzoekster van het Wageningse instituut voor Plantenver-
edelings- en Reproduktieonderzoek heeft een techniek ontwik
keld om snel en effectief nieuwe eigenschappen in te planten bij
tulpen. De methode, die al bestond voor andere planten, kan de
ontwikkeling van nieuwe tulpenrassen met ruim tien jaar ver
snellen, verwacht het instituut. De onderzoekster promoveerde
aan de Katholieke Universiteit in Nijmegen op haar bioteehnolo-
gische werk. Met de techniek worden balletjes erfelijk materiaal
(dna) met grote snelheid op stukjes stengelweefsel van bestaande
tulpen afgeschoten. Het lukte de onderzoekster op die manier om
het nieuwe genetisch materiaal opgenomen te krijgen in de plan-
tecellen. Vervolgens liet ze uit dat weefsel nieuwe tulpen groeien.
Het op deze manier maken van nieuwe tulpenrassen gaat veel
sneller dan via de traditionele veredeling.
Een verfstof die TBT heet is mogelijk verantwoordelijk voor de
dood van talloze dolfijnen in Europese en Noordamerikaanse
wateren. De verf bevat een chemische stof die voorkomt dat mos
selen en andere schaaldieren zich aan de scheepshuid vasthech
ten. De stof is echter zo giftig dat de meeste landen het gebruik
ervan voor kleine schepen inmiddels hebben verboden, al wordt
ze op grotere boten nog altijd toegepast. Tot nu toe werd gedacht
dat vooral schaaldieren ten prooi vielen aan TBT. Japanse onder
zoekers hebben echter ook hoeveelheden van de stof aangetroffen
in dolfijnen die op geheimzinnige wijze waren omgekomen.
De dampkring van Jupiter bevat minder water dan tot dusver
werd aangenomen, en er woeden hevige stormen. Dit hebben
wetenschappers afgeleid uit de eerste beelden van een ruimteson
de, die de aarde via Jupiterverkenner Galileo hebben bereikt. De
sonde dook in december in de dampkring van Jupiter en ver
brandde daar na een missie van 57 minuten. De informatie, die de
sonde in dat korte tijdsbestek vergaarde, nopen de wetenschap tot
bijstelling van een aantal theorieën. Nasa-geleerden van het
onderzoekscentrum in Mountain View in de Verenigde Staten
spraken van 'verrassende ontdekkingen'. In tegenstelling tot wat
veel wetenschappers vooraf vermoedden, bleek er geen sprake
van een uit drie lagen bestaande wolkenlaag. Ook was het heli-
umgehalte slechts ongeveer de helft van wat verwacht werd.
Nederlandse algjes die vorig jaar in dienst van de wetenschap
door de ruimte reisden, hebben het neerstorten van hun ruimte
capsule overleefd. Dit omdat de algjes in een zo zware winter
slaap waren gebracht, dat de crash geheel ongemerkt aan hen
voorbijging. De satelliet, met diverse andere Europese proefop
stellingen aan boord, raakte total loss. De Russische onderzoeks-
satelliet Foton 10 keerde na zijn vlucht aanvankelijk zonder pro
blemen terug op aarde. De Russen bonden de onderzoekscapsule
nadien onder een helikopter om hem naar het ruimtevaartcen
trum te vliegen. In zwaar weer begon de satelliet zo te slingeren
dat de piloot de kabel moest doorhakken, waardoor de satelliet -
met alle proefopstellingen - alsnog van grote hoogte te pletter
sloeg. Daarmee leken al de proeven voor de wetenschap verloren,
ware het niet dat de algjes van prof. dr. van der Ende van de Uni
versiteit van Amsterdam de vrije val in goede gezondheid over
leefden. De professor had zijn eencellige diertjes voor de start al
in een winterslaap gebracht, om te voorkomen dat ze van streek
zouden raken door de schokken en versnellingen van de lance
ring. De proefdieren bleken in hun slaap zo schokbestendig dat
zelfs de ruwe landing hen niet deerde. Of de beestjes wakker zijn
geworden van het ongeluk is niet bekend.
V
