'Mentaliteit
van justitie
deugt niet'
Strengere medische keuringen
helpen niet, bijverzekeren wel
centrales
over hbo
iland KORT
IdeStem
BINNENLAND
A5
IMMENTAAR
ïoven behouden
[leur
ie asielzoekers uit
bruik Taxol op
slecht geregeld
Professor Groenhuijsen
van KUB zet kritische
kanttekeningen
bij onderzoeken
WUARI 1996 A4
ZATERDAG 20 JANUARI 1996
van het college van pro-
Id naar een aantal korps-
jt ze dat ze tijdens hun
fn afstand te nemen van
enquête aan het licht zijn
be politie-bazen hebben
lelijk in de kaart laten kij-
xlein aantal mensen zich
die niet door de beugel
!i die boven tafel kwamen
Jtie van justitie en politie
Dat gegeven moet niet
Idit gelijk in het openbaar
Inneer het gaat om orga-
jeke druk staan, zoals met
Jst geval is. De IRT-affaire
Ie indruk is ontstaan dat
ar tegen te werken en dat
iden die iedere wettelijke
'an wie het goede voor
in dat opzicht volledig
Ie strubbelingen is omge-
Tiheidsprijs. De (demissio-
enlandse Zaken en Hirsch
|e kabinet over de affaire
Justitie Sorgdrager van
Is niet te danken aan haar
bgst onduidelijke Sorgdra-
palitie niet uiteen wil laten
net al niet groter op. Die
vantrouwen moet worden
h, zoals Docters van Leeu-
[niet het meest geëigende
len
Ifplaats aan de Hofstraat in
■Vier graven zijn onherstel-
Jen beschadigd. De schade
left de politie in Winschoten
|p de naastliggende joodse
de politie is er op de joodse
j racistische actie. Gedacht
se graven 'in de wandeling'
Jen beschadigd.
1 van WD, CDA en de oude-
brovinciale staten van Zuid-
pt een WD-voorstel om Rot-
ropees regionaal vliegveld,
lie staten van Zuid-Holland
vorige statenvergadering, die
dig was.
Itrisch Ziekenhuis De Grote
de directeur behandelzaken
Volgens de directie van het
Jte emotionele band met een
eze ernstig in verwarring is
lin werking gezet. Van seksu-
„Wanneer twee mensen een
pr ook enige vorm van erotiek
niet over zeggen," aldus een
ëlaties heeft gehad met ande-
itz (Justitie, PvdA) is alsnog
ngenomen motie van CDA'er
:id uit te voeren. Zij heeft dit
Net voor de kerst steunde een
■achting in een CDA-motie.
automatisch een verblijfsver-
op uitsluitsel hebben moeten
laar, zodat er meer tijd is om
nd terug te sturen, nu de oor-
aanvankelijk fel op tegen.
r chappelijke Verenigingen van
stellen voor het gebruik van de
vent doet dit op verzoek van
Rond Taxol ontstond afgelo-
iport van de Ziekenfondsraad
dere patiënt in gelijke mate
uizen vergoeden Taxol voor
Anderen geven het patiënten
■rzoek of als de verzekeraar het
kankerremmer nu nog uit het
luiken Taxol voor de behande-
irstokkanker.
praakprocedures bij grote pro-
iding van Schiphol of de hoge-
danig te kort. Veel insprekers
de nota's zijn vaak nodeloos
nte voor discussie. Deze kritiek
ijke onderzoekscommissie van
ïaren adviseren dat inspraak in
den en niet wanneer de zaak al
nden kunnen ook maar beter
itshebben en 'insprekers dienen
en'.
es hebben forse kritiek op het
iderwijs) heeft gesloten met de
het hoger beroepsonderwijs'
m
Door Jan van de Ven
Tilburg - „De mentaliteit
van justitie deugt niet. Ze
jhoudt er geen rekening mee
verdachten mensen
Izijn, die enorme schade
oplopen als ze langdurig
als verdachte bekend
staan".
porden van professor M.
Groenhuijsen, docent straf-
sn strafprocesrecht aan de
'Universiteit Brabant in Til
burg. Zijn kritiek op het
justitie-app ar a at is niet
mals. En de slechte menta-
t is nog maar één van
de drie onderwerpen van
■Groenhuijsen zet desgevraagd
Ifenttekeningen bij twee opzien
barende zaken. De eis tot vrij-
t tegen Joep van den Nieu-
ihuyzen (Begemann), omdat
lij met voorwetenschap in aan-
Itelenzou hebben gehandeld. Om
|er zelf beter van de worden,
natuurlijk. Voor de rechter gaf de
■officier van justitie toe daar geen
■bewijs voor te hebben gevonden.
■De tweede zaak betreft twee
liusterdamse journalisten, die
vervolgd omdat ze bij
RaRa betrokken
zijn geweest. Waarvoor
5 is gevonden.
„Twee voorbeelden, waarbij is
gebleken dat justitie er veel te
lang mee bezig is geweest". Niet
elk lang onderzoek van justitie
getuigt overigens van slecht
werk. „Er zijn nu eenmaal onder
zoeken, die enorm veel tijd in
beslag nemen. Van de andere
kant zijn er zaken die maanden,
vergeten, in een bureaula blijven
liggen
Terug naar de drie elementen van
Groenhuijsen, waarvan mentali
teit er een is. „Mentaliteit, dan
wel houding of instelling, en
mankracht in combinatie met
organisatie". Van de organisatie
klopt geen fluit. „Het justitie-
orgaan zou van bovenaf straffer
geleid moeten worden. Vanaf het
niveau van de procureur gene
raal. Iedereen moet weten waar
hij aan toe is. Pas dan kan
beschikbare mankracht effectief
in te zetten zijn". Pas dan blijkt
of er mensen bij moeten.
Groenhuijsen zegt een goed voor
beeld te hebben van hoe het kan:
de politie. Die organisatie heeft
zich gemoderniseerd, aangepast
aan de eisen van de tijd.
„Ik heb het over het OM-appa-
raat, niet over de enkele of groep
jes officieren van justitie, die met
grote inzet uitstekend werk ver
richten. Het apparaat deugt niet.
Het werkt minder strak georga
niseerd dan de huidige samenle
ving vereist".. Al jaren eigenlijk.
De kritiek op justitie klinkt al
l'H. Krikke en J. Muter tijdens een persconferentie direct na hun
Vrijlating in april vorig jaar. foto anp
jaren door de samenleving.
„Vandaar dat minister Sorgdra
ger een plan van aanpak in de
maakt heeft om het Openbaar
Ministerie te organiseren, om de
defecten op te lossen". Ze wil
meer teamwork, meer coördina
tie, meer sturing van bovenaf.
Groenhuijsen ontkent dat een
zodanig geleide overheidsinstel
ling onmenselijk voor verdachten
zou werken.
„Een verdachte heeft er recht op,
of hij nu een bekende Nederlan
der is of niet, dat een onderzoek
tegen hem vlot verloopt". Justitie
heeft naar het inzicht van de
hoogleraar de plicht in stilte een
onderzoek naar strafbare feiten
in te stellen. Zo lang mogelijk
buiten medeweten van de samen
leving aan een zaak werken. En
het onderzoek zo kort mogelijk
laten duren. „Vele belangen eisen
dat een onderzoek goed loopt".
Bijvoorbeeld omdat een zaak
tegen een bekende Nederlander
al gauw een niet te onderschatten
grote schade voor hem oplevert.
RaRa-zaak
De twee journalisten in de RaRa-
zaak weten ervan. Ze hebben het
onderzoek tegen ze ervaren als
een hel. Hun werk werd door het
onderzoek belemmerd. En zijn ze
nu voor het publiek vrij van alle
smet? Zou een vergoeding van
een half miljoen, de eis tot scha
devergoeding, geleden ellende
afdekken? De praktijk leert dat
er een smet tSp dë reputatie van
voormalige verdachten blijft lig
gen.
Groenhuijsen: „Het onderzoek
van justitie heeft te lang geduurd,
maar is dat zo gek?" Hij noemt
een onderzoek naar RaRa vrese
lijk moeilijk. Er is op die organi
satie geen vat te krijgen. „Daar
zijn slimme mensen bij betrok
ken. Misschien wel advocaten en
journalisten. Mensen als jij en ik.
Goed opgeleid. Ze laten zich niet
pakken". Daar een onderzoek
naar instellen lijkt onbegonnen
werk. Maar: „RaRa heeft grote
schade toegebracht. Er gingen
Macro-vestigingen in vlammen
op". De samenleving mag weten
wie de daders zijn en welke straf
fen zij van de rechter krijgen.
Professor M. Groenhuijsen: „Mentaliteit, mankracht en organisatie kloppen bij justitie van geen kanten".
Gepakt worden met het
etiket RaRa doet de goe
gemeente opveren.
„Ook de samenleving
verlangt een vlotte
voortgang van een
onderzoek". Als de man
in de straat te horen
krijgt dat een grote
ondernemer waarschijn-
lijk geld heeft verdiend
met slinkse praktijken, wil hij de
uiteindelijke afloop ook weten.
Volgt een veroordeling?
Dat een autoriteit als een officier
van justitie een onderzoek in
stelt, doet meteen vermoeden, dat
er een veroordeling volgt. Anders
begint hij er toch niet aan? De
officier begint echter met een
aanwijzing, dat tot bewijs moet
Heiden. E'ahg niet zeker.
Klassejustitie
Volgens de hoogleraar moet
iedereen ervan doordrongen zijn
dat het Openbaar Ministerie geen
klassejustitie toepast. Een beken
de Nederlander niet vervolgen,
omdat hij bekend is, zou klasse
justitie zijn. Een zaak in de doof
pot stoppen zou net zo erg zijn.
Nog te vaak kijkt de 'onderkant
van Nederland' met een scheef
oog naar lui met een goede baan,
goed salaris, bekendheid. 'Ze
worden in bescherming genomen.
Grote heren bijten elkaar niet',
luidt de kromme maar hardnek
kige opvatting. De kromme
opvattingen liggen voor in de
mond, rechtvaardigen een vrijp-
raak bijvoorbeeld. „Justitie heeft
een grote mate van vrijheid van
werken". Niet alleen om vooroor
delen tegen te gaan, in de eerste
plaats om de wet te handhaven,
begint een officier van justitie
een onderzoek tegen een 'grote
jongen' als er verdenkingen in
zijn richting zijn.
Groenhuijsen noemt enkele voor
beelden van zaken die ook heel
lang hebben geduurd en van
begin tot eind spraakmakend
waren. „ABP en Masson, de Sla-
venburg-affaire. Veel verdachten
in die zaken zijn uiteindelijk vrij
gesproken. Justitie heeft toen
goed werk geleverd. Masson werd
uiteindelijk brankroet verklaard
vanwege torenhoge advocaten-
kosten, maar op het OM viel niets
aan te merken". Geen klassejus
titie en geen doofpot.
De zaken tegen Van den Nieu-
wenhuyzen en de journalisten
laten zich met voorgaande niet
vergelijken, omdat 'aantoonbaar
slecht is gewerkt'. Reden om er
aan toe te voegen: „Het trage
werken van justitie, daar zijn
vele voorbeelden van, heeft niet
geleid tot het ontwikke
len van een 'zelflerend
vermogen' bij het OM."
Officieren van justitie
vallen bij herhaling in
dezelfde fouten.
Seponeren
Mocht uiteindelijk het
OM tot seponeren van
een zaak overgaan dan
zal de verdachte om
te beginnen opge
lucht zijn en vervol
gens roepen op
wraak (schadever
goeding). Volgens de
hoogleraar komt er
nog een andere reac
tie, die van de
gemeenschap:
teleurstelling. Heb
ben we daar met z'n
allen zo lang op zit
ten wachten?
De minister van Jus
titie, Korthals Altes,
van de jaren tachtig
had oog voor het
seponeren van
zaken. „In 1985
kwam de opdracht
minder te sepone
ren", vertelt Groen
huijsen. Gevolg: het
Openbaar Ministerie
ging minder vervol
gen. Feiten bleven
strafbaar als voor
heen, alleen werd er
geen aandacht meer
aan geschonken. „Op
die manier kon het aantal sepots
met vijftig procent worden terug
gebracht".
Des te opvallender zijn sepots bij
grote zaken geworden. „In de
zaak Begemann kon de officier
niet meer tot sepot overgaan,
omdat hij de rechter er al in had
betrokken. Hij moest behande
ling voor de rechtbank afwachten
om tot zijn eis van vrijspraak te
Over de J. van den Nieuwenhuyzen-zaak heeft jus
titie volgens Groenhuijzen veel te lang gedaan.
foto de stem/johan van gurp
foto cor viveen
komen", want de man zag zelf
wel in dat hij niet voldoende
bewijs had kunnen vergaren.
De betrokken officier waagde
zich juridisch op glad ijs. Zegt de
wet immers niet, dat hij alleen tot
vervolging mag overgaan als hij
de rechter voldoende bewijs kan
voorleggen? Groenhuijsen: „Bij
onvoldoende bewijs mag hij niet
eens tot vervolging (aanhangig
maken bij de rechter)
overgaan". Had ie aan
het einde van het onder
zoek de zaak moeten
stoppen.
Zelfs als er bewijzen lig
gen hoeft de officier een
zaak niet voor de rechter
te brengen. Hij maakt
eerst de overweging of
het algemeen belang er
baat bij heeft. „Het ver
schil tussen beleids- en
bewijssepot", aldus
Groenhuijsen. Te relate
ren aan het onderwerp
van gesprek: een ver
dachte niet onnodig in
het strafrechtelijk sys
teem houden.
Komt hij er door een
sepot vanaf dan heeft hij
van justitie niets meer te
verwachten. Geen
excuus, geen bemoedi
gend woordje, niets. De
officier lijkt meteen op
weg naar de volgende
zaak. Zich niet bekom
merend om de achter
blijvende ex-verdachte.
ren in het hoger onderwijs 'oc f
geen gemeengoed is, dreigen
dupe te worden van de verkorting
van de cursusduur. Zij moeten
kortere tijd hun diploma halen e
krijgen minder studiefinanci
ring," aldus de brief.
De organisaties stemmen in
de oplossing die voor vwo ers
gekozen. t
Die houden recht op een hbo-s
die van vier jaar en bijbehoren
studiefinanciering. De hogesc
len hebben echter toegezegd P
te bekijken of een student sn®
door de opleiding kan. R'
wilde eerst ook de vwo'ers m
drie jaar geven.
ftwr Florence Imandt
da - Mensen waar 'iets'
e is, komen al jaren moei-
IJijk aan de bak als het om een
En het lijkt voor de
tand te liggen dat de medi-
jsche selectie binnenkort
pen maar strenger wordt,
binnenkort, als het voorstel
|®n de ziektewet af te schaffen
eenmaal door de Eerste
Kamer is en werkgevers zelf
Ipdraaien voor de kosten van
take werknemers.
rjfets van de ziektewet wordt
Temcht de wulbz (wet uitbrei-
j ®g wondoorbetaling bij ziekte)
Iat Kracht. Bedrijven worden
I 'armee verplicht gedurende een
JW minstens zeventig procent
I ffl het loon door te betalen.
Lp ^aar ^aar §eleden betaal-
i»lt bec!rijfsverenigingen het
ij. rzu™ van werknemers.
ens het kabinet zouden
ijven daardoor echter te wei-
doen om het ziekteverzuim
8 te dringen. Om daarin ver-
enng te brengen, kwamen ze
en ™ag op het idee werkge-
»p.S eersie twee tot zes weken
ziekteverzuim zelf te laten
en. Werkgevers zouden zo
actief verzuimbeleid
was de gedachte.
e praktijk betekende
r selecteren wie je bin-
proberen door een
!e medische keuring de
in buiten boord te hou-
Mensen met een stoma of
Patiënterziekte, ex-kanker-
ld«i» 1 mensen met een niet
llero' n)® ze^s mensen die
J'e;mediciinen gebruiken,
Ma? dan kij sollicitatiege-
)r«kken wel schudden.
[^achten
)*reetj'platfoim Verzekerin-
Patiëm de'^nS van dertien
en consumentenorga-
s) mventariseerde in 1994
gaan
dat
klachten van mensen die 'iets'
hebben. Uit die inventarisatie
bleek dat de positie van mensen
met gezondheidsproblemen, of
die nou psychisch of lichamelijk
zijn, ronduit slecht is. Zodra de
gezondheid te sprake komt, is het
gedaan. Aan een aanstellingskeu
ring komen ze niet eens toe. Want
'watjes kunnen we in dit bedrijf
niet gebruiken'.
Binnenkort wordt het allemaal
nog veel slechter, wordt er van
diverse kanten geroepen. Deze
week stuurde een groep hoogle
raren bijvoorbeeld nog een
alarmbrief naar de Eerste Kamer.
En bij de FNV in Amsterdam
komen telefoontjes van veront
ruste leden binnen. „Iemand
mocht bijvoorbeeld niet op win
tersport van zijn baas, vanwege
het risico iets te breken. Slaat
juridisch nergens op," zegt
woordvoerster E. Iking. „En het
is maar één voorbeeld, maar het
geeft een tendens aan. Mensen
worden onder druk gezet."
Afwachtende houding
Welke kant het nou precies
opgaat, is nog onduidelijk. Ten
eerste moet het afschaffingsplan
nog door de Eerste Kamer behan
deld worden. Ten tweede ver
wacht de artsenorganisatie
KNMG veel positiefs van de
nieuwe medische keuringsvoor
schriften die vanaf 1 januari dit
jaar van kracht zijn.
Het Instituut voor Midden- en
Kleinbedrijf in Breda constateert
bij bedrijven dan ook vooral een
afwachtende houding. Bedrijfs
adviseur H. van Dijk: „Begrijpe
lijk, want er verandert zo vaak
wat in allerlei regelingen. Wij
worden nog niet overstelpt met
vragen, maar op een voorlich
tingsdag over deze kwestie was
het overweldigend druk. Er is een
grote onzekerheid, dat wel."
Het Bredase IMK wacht met
adviseren over 'bijverzekeren' tot
duidelijk is wanneer de nieuwe
regeling van kracht wordt. Voor
al voor kleine bedrijven is het
afdekken van het ziekterisico een
absolute noodzaak. Want zij kun
nen onmogelijk een zieke werk
nemer een jaar doorbetalen en
tegelijkertijd ook nog eens een
vervanger betalen.
De verzekeringsbranche wacht
handenwrijvend op het aan
staande senaatsbesluit. De diver
se maatschappijen strijden alle
maal voor een stukje van de
nieuw te verdelen taart die vol
gens onderzoek tussen de een en
drie miljard gulden groot is.
Hoe hoog de premies zullen wor
den, daar valt nog weinig over te
zeggen. Sommige bedrijven zul
len zich voor 100 procent willen
indekken, terwijl andere kiezen
voor veertig of vijftig procent met
een fors eigen risico. Die keuze
voor een bepaalde polis is afhan
kelijk van aantal werknemers
van een bedrijf en het ziektever
zuimverleden.
S cliij nzekerheid
Financiële indekking lijkt voor
lopig een verstandigere oplossing
voor het ziekteprobleem dan het
strenger medisch keuren. Want
wie garandeert immers dat een
kerngezonde sollicitant na een
paar jaar geen kanker krijgt of
aids? Een aanstellingskeuring
biedt slechts schijnzekerheid.
Toch kozen werkgevers de afge
lopen jaren echter vrij massaal
voor strengere keuringen. Uit
onderzoek van het College van
toezicht op sociale verzekeringen
(CTSV) in maart vorig jaar blijkt
dat 47 procent van alle werkge
vers bij sollicitaties strenger op
gezondheid gingen selecteren.
Het aantal aanstellingskeuringen
steeg explosief: in 1993 met 43
procent en vorig jaar met 57 pro
cent. Het CTSV verwacht de
komende tijd een verdere toena
me met 63 procent. Het aantal
afkeuringen steeg van 1,8 procent
in 1991 tot vijf procent in 1993.
De KNMG heeft inmiddels richt
lijnen opgesteld voor aanstel
lingskeuringen. (Overigens werd
daar al aan gewerkt voordat de
ziektewet-uitholling een paar
jaar geleden begon.) Werkgevers
organisaties hebben dat protocol
mede-ondertekend en moeten
zich dus, net als de keuringsart
sen, aan die richtlijnen houden.
Vanaf 1 januari 1996 is het proto
col in werking.
Belangrijkste uitgangspunt van
dat protocol is dat een aanstel
lingskeuring alleen nodig is, als
de aard van de functie daar om
vraagt. KNMG-stafmedewerker
dr. E. de Bruijn: „Een medische
keuring heeft geen voorspellende
waarde.
De gezondheidstoestand van
iemand zegt niets over de kans
dat hij ziek wordt. Wij vinden dat
een keuring alleen zin heeft als er
gezondheidsrisico's zijn. Het kan
bijvoorbeeld risicovol zijn om
iemand met huidaandoeningen in
een laboratorium te laten wer
ken."
Op dit moment is nog niets te
zeggen over de werking van het
protocol. Een klachtenprocedure
bedoeld ter controle van het pro
tocol, is er namelijk nog niet.
Keuringsarts
Een belangrijke beschermer van
de zwakkere broeders kan de
keuringsarts zijn. Opmerkelijk in
dit verband is dat volgens het
CTSV de artsen van de arbodien-
sten veel meer mensen afkeurden
dan huisartsen die bedrijfskeu-
ringen verrichtten.
Niet verwonderlijk misschien
omdat de arbodiensten worden
ingehuurd door bedrijven en zich
misschien daarom wel eens onder
druk laten zetten. Dr. J. Timp van
Arboned Breda bestrijdt dat.
„Daar moet je als arts niet aan
meedoen. Onafhankelijkheid is
toch juist je handelsmerk? Verlies
van een klant weegt nooit op
tegen het belang van werkne
mers. Als alle keuringsartsen zich
op dit standpunt stellen, ver
wacht ik weinig problemen."
Timp heeft naar eigen zeggen uit
sluitend te maken met 'nette'
bedrijven die zijn oordeel tot op
heden nog nooit in twijfel hebben
getrokken. Juridisch kan dat wel,
want de arbo's hebben slechts
een adviserende functie. Volgens
Timp telt Nederland zo'n vier
honderd keuringsdiensten,
slechts 250 daarvan zijn of wor
den straks 'gecertificeerd',
bevoegd om te keuren.
Het meten van de bloeddruk is vast onderdeel van medische keuringen.
fotoarchief de stem
V
