Studeren
'Kom hier niet
studeren voor
een limousine'
Altijd weer galtijd
empathisch moeten zijn'
ONDERWIJSBIJLAGE
F6
(CURSUSSEN
[ERHUUR PCs
SOFTWARE
IETWERKEN
jheer
pleidingen
3040
EN LEREN
:CT 5.1 of 6.0
E VAN BREDA
IE
/IJS OP MAAT
0RMATIE:
222501
Pabo's krijgen
allemaal hetzelfde
vakkenpakket
Onderzoek in
ruimtelijke
wetenschappen
op hoog peil
Pabo-studenten
makkelijker aan
de slag in westen
Veel kans op
een vaste baan
Snel betaald
werk vinden
Ineke Schram, decaan van heao Breda:
Sociaal-psycholoog Leo Prick bundelt onderwijscolumns in boekje
Taco Zuidema
Wel geld
verdienen
maar niet
tevreden
I JANUARI 1996 X 6J DESTEM
ZATERDAG 20 JANUARI 1996
3ro, Excel
act
:oxPro, Access
(ie Novell
-20.30 en 20.45-22.45
n uur les 210.00 p/p
vraag om inlichtingen
deeltijd middelbaar
beroepsonderwijs
contractonderwijs
vorming en educatie
'rabant is een instelling voor
irwijs waar cursisten in deeltijd
>treekschoo/ is er voor jongeren
(9/7 omscholen of bijscholen.
\heel breed, kent verschillende
W goede doorstroommogelijk-
bet Leerlingwezen als op
)o.leidingen en cursussen gebodt
vijsafdelingen.
f en verzorging
handel
ventechniek,
childeren
ikunde
elektrotechniek
k en meet- en
cursussen
contact opnemen met de afdeh
i Streekschool West-Brabant,
\tur.
jr tot 21.30 uur
lur tot 13.00 uur
BSO Fax 0164-259994
ekstverwerken met
veek van 9 tot 11.30)
55 56 06 90
VERWERKING
(L
i De Slag Willen
rjarige gesubsidieerde
mavo-havo-vwo
oor hoger opgeleide
/IEAO oude stijl
de opleidingen voor
administratieve en
aroepsbeoefening
lijkheden overdag en
en
Tel. (076) 522250
Fax (076) 520171*
De lerarenopleidingen basisonderwijs, de
pabo's, krijgen gemeenschappelijke vak
kenpakketten. De onderwijsprogramma's
komen in de toekomst voor 70 procent
overeen. De pabo's gaan in de toekomst
nauwer samenwerken om de kwaliteit
van de opleiding te verbeteren. Dat staat
in een overeenkomst die minister Ritzen
(onderwijs) en de HBO-Raad, de vereni
ging van hogescholen, hebben onderte
kend. Het akkoord vloeit voort uit de no
ta Vitale Lerarenopleidingen, die Ritzen
in mei uitbracht. Daarin doet de minister
voorstellen om de kwaliteit van de veertig
lerarenopleidingen te verbeteren, die blij
kens onderzoek van enkele jaren geleden
zorgwekkend was. Uit een laatste peiling
blijkt dat de pabo's al hard werken aan
verbetering. De afgelopen maanden heeft
de minister met de hogescholen overlegd
over zijn plannen, die voor een groot deel
zijn opgenomen in de overeenkomst. Rit
zen heeft besloten een fonds in te stellen,
dat de vernieuwingen bij de pabo's gaat
bekostigen. Daarin zit ruim 30 miljoen
gulden.
Het onderzoek in de ruimtelijke weten
schappen en milieukunde aan de Neder
landse universiteiten staat op een hoog
peil. Dat concludeert een internationale
onderzoekscommissie onder leiding van
prof. dr. I. Masser van de universiteit van
Sheffield. De commissie onderzocht 41
onderzoeksprogramma's op het gebied
van onder meer geografie, planologie, de
mografie en milieukunde aan acht uni
versiteiten. De commissie maakt zich wel
zorgen over de splitsingen binnen het
geografisch onderzoek. Er is al een schei
ding tussen sociale en fysische geografie,
en nu dreigt economisch geografisch on
derzoek meer en meer te worden onderge
bracht bij economische faculteiten. Dat
komt de samenhang binnen het vak niet
ten goede.
Studenten van een lerarenopleiding ba
sisonderwijs (pabo) komen in de Rand
stad beduidend makkelijker aan de slag
dan in andere delen van het land. Dat
blijkt uit een rapport van het onderzoeks
bureau B en A Groep in opdracht van het
ministerie van Onderwijs. Van degenen
die in '92 en '93 een diploma hebben ge
haald aan een pabo had vorig jaar gemid
deld 91 procent een baan als leerkracht in
het basisonderwijs. De kansen op werk
zijn de afgelopen jaren iets verbeterd. Bij
na driekwart van de afgestudeerden, 71
procent, had een vaste aanstelling. De
helft krijgt die baan tijdens of vlak na de
opleiding. De regionale verschillen zijn
echter behoorlijk groot. Van degenen die
in het westen van het land waren afgestu
deerd had 78 procent een vaste baan.
Voor pabo's in het oosten van het land ligt
dat percentage op 65. In het zuiden en het
noorden liggen de percentages op respec
tievelijk 63 en 60. De pabo's hebben vorig
jaar meer belangstelling getrokken dan
andere jaren. In '94 meldden zich 6800
studenten, tegen 5900 in '93. De directeu
ren denken dat dat wordt veroorzaakt
door de verbetering van de aanvangssala
rissen van beginnende leraren en de bete
re kansen op werk.
Mensen die na het hbo snel een vaste baan
kregen, delen een aantal kenmerken. Dat
zijn de volgende:
-vóór 1993 afgestudeerd
- gehuwd of samenwonend
- autochtone Nederlander
- mbo als vooropleiding
- afgestudeerd op hgzo of hsao
- snelle student
- relevante werkervaring vóór
afstuderen
- niet te lang werkzoekend
- lang in dienst van bedrijf
- opleiding in andere regio gevolgd
- werkzaam in het buitenland
- werkzaam in grote organisatie
-werken in non-profit-organisatie of
oij overheid
Eigenschappen die handig zijn als je na
een hoger beroepsopleiding snel betaald
werk wil vinden:
-afgestudeerd vóór 1993
-lage leeftijd
- gehuwd of samenwonend
- autochtone Nederlander
- vooropleiding mbo
- een heo- of hgzo-opleiding
- snel afgestudeerd
- werkervaring en bestuurlijke ervaring
- niet te lang wachten met zoeken
- opleiding in het westen van het land
Van onze verslaggever
Breda - „Ga niet naar de heao omdat je
later in een dikke auto wil rijden. Of om
dat je ouders het belangrijk vinden. Ga
naar de heao omdat je geïnteresseerd
bent in economie, omdat je inzicht in cij
fertjes hebt en omdat je een leidingge
vende functie in het bedrijfsleven am
bieert."
Ineke Schram gaat bij de heao over de toela
ting van studenten en ze heeft er genoeg
meegemaakt: jongelui die kiezen voor de
heao omdat het vrijwel gegarandeerd een
vette baan en dito automobiel oplevert.
„Maar met die motivatie halen ze het niet.
Én intelligentie is hier ook niet genoeg, je
moet ook de juiste studiehouding hebben en
je moet regelmatig studeren. Het is best pit
tig."
Dat de opleiding pittig is, neemt niet weg dat
er veel meer studenten interesse hebben voor
de heao-opleiding in Breda, dan er geplaatst
kunnen worden. „Dat is altijd al zo ge
weest," zegt Ineke Schram. „We nemen on
geveer zeshonderd studenten aan, terwijl
zich in eerste instantie negenhonderd aan
melden, waarna er zevenhonderd serieuze
kandidaten overblijven. We zijn de enige
heao-opleiding in Nederland met een nume
rus fixus."
Stabiel
Tien/vijftien jaar geleden groeiden de bomen
voor de Nederlandse heao-instituten tot in
de hemel. Ze konden eindeloos studenten
aannemen en de meeste hogescholen deden
dat ook. „Daar hebben wij gelukkig nooit
aan meegedaan," zegt Schram. „Wij zijn al
tijd stabiel gebleven en we hoeven, nu het
wat minder gaat, dus ook geen personeel te
ontslaan."
De heao in Breda heeft blijkbaar een goede
naam in Nederland. Dat komt volgens
Schram omdat er in het verleden aan de
poort altijd goed is geselecteerd: alleen de
besten mochten naar binnen en de resultaten
waren daar ook naar.
Tegenwoordig is een dergelijke selectie ech
ter van overheidswege verboden. Iedere ha
vo-klant met economie en/of wiskunde
maakt nu een behoorlijke kans als zijn eind-
lijst een goed gemiddelde te zien geeft. Ook
als hij verder een pretpakket heeft met een
10 voor gymnastiek.
Sterker nog: als je echt naar de heao wil, kun
je beter flink scoren op de havo dan sukkelen
op het vwo. Met een gemiddelde van 8 op de
havo, heb je altijd nog twee keer zoveel kans
dan met een gemiddelde van 6 op het athene
um. Niet de onderwijssoort, maar het gemid
delde cijfer op de eindlijst bepaalt namelijk
je kansen op plaatsing.
Pretpakket
„Maar niet je kansen op het halen van het di
ploma," waarschuwt Ineke Schram. „De ha
visten vallen namelijk bij bosjes af, zeker als
ze iets te veel voor een pretpakket hebben
gekozen. Om hier een redelijke kans te heb
ben, moet je economie en wiskunde hebben.
Als je een van de twee in je pakket hebt,
wordt het al heel moeilijk."
De beste kans om de propedeuse te halen
maken de kandidaten die zowel havo als vwo
als vooropleiding hebben. In de lichting '92
slaagde negentig procent van hen binnen
twee jaar voor de propedeuse. Van de stu
denten met alleen vwo behaalde 83 procent
binnen twee jaar de propedeuse. De
meao'ers scoorden 65 procent en van de ha
vo-klanten wist slechts 42 procent na twee
jaar door te dringen tot de hoofdfase.
Maar eigenlijk is het de bedoeling dat je de
propedeuse al na één jaar haalt. Tweederde
van de vwo'ers lukt dat, net als dertien pro
cent van de havo-klanten. Maar is de prope
deuse eenmaal gehaald, dan slepen de mees
te studenten ook het diploma binnen. Er valt
in de eindfase nog maar weinig af.
Aansluiting
Die aansluiting havo-heao is dus niet echt
een gelukkige en dat hebben ze zich op de
Hogeschool West-Brabant ook gerealiseerd.
„De kwaliteit van de instroom gaat naar be
neden, maar we zijn al volop in de slag om
die aansluiting te verbeteren," belooft Ineke
Schram.
Ze vindt zelfs het woord 'onderwijsrevolutie'
op z'n plaats.
Die 'revolutie' komt er op neer dat de stu
denten niet louter colleges meer krijgen,
maar dat ze samen werken in een project.
Drie dagen krijgen ze instructie, daarna
werken ze twee dagen in groepjes. Elk kwar
taal worden twee thema's behandeld, waar
bij het de bedoeling is dat men al doende
leert. Zo is het bijvoorbeeld voor te stellen
dat in één project zaken als marketing, sta
tistiek en Engels aan de orde komen. Een
'tutor' observeert het groepsproces en beoor
deelt de deelnemers. Elke week moeten bo
vendien toetsen op de computer gemaakt
worden.
Het lijkt allemaal veel op de onderwijsme
thode waarmee de sociale academie zich in
de jaren zeventig onsterfelijk heeft gemaakt,
maar we mogen het leereffect niet onder
schatten. Schram: „We merken steeds meer
dat studenten moeten leren om in teamver
band te werken. Later, als ze een baan heb
ben, kunnen ze tenslotte ook niet solistisch
bezig zijn. Ze moeten nu veel harder werken,
maar ze leren ook meer."
Na het hoger economisch onderwijs moet het
vinden van een baan niet als een al te groot
probleem worden gezien. Afhankelijk van de
richting zijn de meeste afgestudeerden bin
nen een jaar aan het werk. Om sommige spe
cialisten zitten de bedrijven zelfs te sprin
gen. Zoals om bedrijfskundige informatici,
mensen die als geen ander de weg weten op
de elektronische snelweg. Van belang voor
bedrijven die bijvoorbeeld op Internet wil
len.
Schram: „De arbeidsmarkt schreeuwt er om,
maar de studenten laten het afweten. Ze
hebben geen interesse. Ze zijn bang dat het
te technisch is en dat ze heel de dag zitten te
programmeren. Maar niets is minder waar,
het is een baan waarin je veel met mensen te
maken hebt. De belangstelling trekt nu wat
aan, maar daar hebben we heel erg ons best
voor moeten doen."
Volgens Schram zijn de studenten van de
heao in Breda, een half jaar na het afstude
ren, allemaal aan het werk.
Schram: „Maar ze zitten dan nog niet alle
maal op een plek waar ze thuishoren."
Net als bij de hts komen de meeste heao'ers
terecht in het midden- en kleinbedrijf, want
Shell, Unilever en andere multi-nationals
zoeken hun personeel eerder onder de titel-
bezitters.
Ineke Schram: „Havo'ers met een pretpakket vallen hier bij bosjes af."
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
Door Frank Lambregts
Er zijn tijden geweest dat studenten met
geen stok naar de pa(bo) waren te slaan en
ze hadden nog gelijk ook: in het onderwijs
moet je keihard werken, je verdient veel te
weinig en dat komt omdat je blij mag zijn
dat je een baantje hebt.
Tegenwoordig is de pabo de populairste
hbo-opleiding, vooral onder meisjes, en
ook de lerarenopleidingen leveren een con
stante stroom nieuwe, leraren af. Er kan
weer volop vers bloed voor de klas en als
deze nieuwe docenten het onlangs uitgege
ven boekje Vitale Leraren van Leo Prick
hebben gelezen, hebben ze er alvast weinig
zin in. Want het is geen halleluja-verhaal
dat Neerlandicus en sociaal-psycholoog
Prick over het Nederlandse onderwijs te
vertellen heeft. 'Het kan allemaal veel be
ter,' is zijn boodschap in een kleine zestig
columns, die eerder verschenen in Het
Schoolblad. Regelmatig geeft Prick een
hint hoe het anders zou kunnen en zo is het
een boekje vol overdenkingen geworden.
Somber
Prick heeft in zijn praktijk handenvol werk
aan de opvang van 'afge
brande' leraren en dat ver
klaart zijn sombere oordeel
over het Nederlandse on
derwijs.
„Altijd maar geven, nooit
krijgen, altijd weer empa
thisch moeten zijn," klagen
zijn cliënten.
„Een leven gedicteerd door
de zoemer, 40 jaar lang, 28
uur in de week, dat houden
maar weinig mensen vol,"
constateert Prick.
Meer dan de helft van de le
raren, met name de groep
van 40-ers, klaagt over da
gen vol stress en nachten
van slapeloosheid. Het
langdurig verzuim neemt na
de 40 enorm toe, ze nemen
hun toevlucht tot pep-,
slaap- en andere pillen. Ze
grijpen naar de fles en dui
ken in het rookhol.
Prick presenteert in zijn
boekje een verzameling af
gebrande leraren, die na
hun inzinking met geen
meer stok voor de klas te
krijgen zijn, 'iets anders'
willen, terwijl er geen enkel
alternatief is. Soms niet
eens een hobby.
Prick: „De traditionele ont
snappingsroutes voor oude
re leraren: ziekte, afkeuring
en wachtgeld, sluiten we af.
Minder werken voor oude
ren maken we minder aan
trekkelijk en de scholen
krijgen net zo veel geld om
de personele problemen van
absentie op te lossen. Als je
muizen zo in het nauw
drijft, vreten ze elkaar op."
Nogal wat leraren kennen
het probleem van de 'om
hooggevallen schoolleider':
de collega die prachtig les
kon geven en het tot directeur schopte om
er vervolgens, bij gebrek aan menselijke en
management-kwaliteiten, een puinhoop
van te maken. Prick geeft er een paar in
structieve voorbeelden van.
Rechtzaken
„Hij was een verdienstelijk leraar Neder
lands en was 'het' geworden. Na een paar
maanden was het hem allemaal veel te veel.
Hij kon niet tegen de kritiek van docenten,
vergaderingen verliepen chaotisch, kortom
hij was diep ongelukkig. Het bestuur had
hem aangeboden weer leraar te worden,
maar dat wilde hij niet of het zou met be
houd van salaris moeten zijn. Zij hebben
hem benoemd dus zij zijn verantwoorde
lijk."
Daar komen soms hele eigenaardige recht
zaken van.
„De meeste mislukte schoolleiders lijken te
denken dat het hier gaat om zwaar onrecht
waar ze zelf part noch deel hebben en dat
hun probleem maar moet worden opgelost.
Alsof het niet hun eigen keuze is geweest.
Zij wilden toch directeur worden," aldus
de publicist.
Leo Prick: 'Burn-out.
Ook met de lerarenopleidingen is volgens
Prick een hoop mis. Hij heeft er zelf ge
werkt en vond veel van zijn collega's psy
cho- of socio-logen maar 'kletskousen' aan
wie het te wijten was dat studenten de op
leiding en de stageschool als twee verschil
lende werelden ervaarden.
„Het is een politiek schandaal dat studen
ten tot lerarenopleidingen worden toegela
ten enkel en alleen om de banen van de do
centen op dat instituut veilig te stellen.
Maar het grootste schandaal betreft het feit
dat er incompetente leraren zijn die hun
werk niet goed doen en dat daar niets aan
gedaan wordt."
Pensioen
Goed, het onderwijs mag in de belevings
wereld van Leo Prick een hoop ellende zijn,
hij geeft af en toe ook een welgemeende tip.
Een van de suggesties die hij aanbiedt om
de situatie in het Nederlandse onderwijs te
verbeteren komt' uit Canada, waar leraren
slechts zelden afbranden. De Canadese re
geling luidt ongeveer als volgt: een leraar
heeft recht op pensioen wanneer de optel
som van zijn leeftijd en diensttijd 90 jaar
bedraagt. Je krijgt
dan 70 procent
van het gemiddel
de salaris dat je de
laatste vijf jaar
hebt verdiend. Als
je op je 24e begint
te werken, bereik
je op je 57e je pen
sioen (want je hebt
33 jaar gewerkt).
Per jaar heb je
twintig ziekteda
gen. Ben je niet
vaak ziek, dan
spaar je ze op tot
een maximum van
200 dagen, die je
voorafgaand aan
je pensioen op mag
nemen, waardoor
je nog een half jaar
eerder postzegels
kunt gaan verza
melen.
Tot slot een waar
schuwing van
Prick voor oudere
leraren: „Het
HOS-akkoord
(minder salaris
voor jonge leraren)
zou nog wel eens
een tactische
blunder kunnen
zijn als we die na-
hossers straks vra
gen om solidair
met ons te zijn en
ons verzorgings
huis te betalen. Ik
denk dat we dan te
horen krijgen dat
het met minder
ook wel kan."
Vitale Leraren en
andere vreugdevol
le verschijnselen.
Uitgeverij Van Gen
nep, Amsterdam.
Prijs: 24,90.
FOTO STUDIO ANDRE RUIGROK
Leeftijd: 24 jaar
Woonplaats: Breda
Studeert: Hogeschool voor
Beeldende Kunsten
Sint Joost
Wat wil je later worden als je groot bent?
„Vormgever.
Heb je voor deze studie gekozen uit inte
resse of voor het grote geld?
„In eerste instantie zat ik in de reclame.
Daar valt echt heel veel geld in te verdie
nen. Vervolgens ging ik dit studeren, met
het idee later weer terug de reclame-we
reld in te gaan. Maar de grafische wereld
vind ik toch iets interessanter. Maar ook
daar valt redelijk in te verdienen."
Wat zijn je kansen op de arbeidsmarkt?
„Het is verschrikkelijk moeilijk om aan
een baan te komen. Als je ai ergens bin
nen komt, moet je de eerste drie, vier jaar
de slechte klusjes doen. Ze moeten je le
ren kennen. Gelukkig heb ik veel contac
ten, dus binnenkomen moet lukken."
Wat is het interessantste vak of onderdeel
van je studie?
„Ik ben nu vierdejaars. Nu zie ik dat mijn
creativiteit zich echt ontwikkeld heeft.
Vooral bij de eindopdracht wordt dat erg
duidelijk."
En het sufste?
„Moeilijk. Het eerste jaar heb ik in Rot
terdam gezeten. Zo wilde ik het dus niet.
Ais ik het eerste jaar ook in Breda had
gezeten, had ik nog meer geleerd."
Hoe kom je elke maand financieel rond
„Gelukkig kan ik vrij karig leven. Stu
denten van de kunstacademie zijn altijd
heel veel geld kwijt aan hun studie. Voor
al de fanatieksten. Ik heb een kleine
schuld, maar dat is nog van vroeger.
Maar om die te beperken, moet ik wel de
hele zomervakantie hard werken."
Waar geef je het meeste geld aan uit?
„School dus. Het beetje dat ik over heb,
besteed ik aan een biertje. Ik heb ai drie,
vier jaar haast geen kleding gekocht."
Hoeveel tijd besteed je per week aan je
studie?
„Ik werk heel hard, soms tot na twaalf
uur. Zo kom ik wel aan 60 uur, met uit
schieters naar boven en beneden. Ook
naar boven, ja."
Heb je nog tijd over voor leuke dingen?
„Mijn zelfdiscipline is slecht. Zo kan ik
heel hard werken en dan ineens drie we
ken feestvieren. Daarna moet ik dan weer
alles inhalen."
Wie doet de was?
„Die doe ik zelf."
Het hebben van een vaste baan en een goed
salaris, wil nog niet zeggen dat elke hbo'er te
vreden is. Sterker nog: de meest succesvolle
hbo'ers op de arbeidsmarkt lijken ook het
minst tevreden over hun studie te zijn.
Gemiddeld is 22 procent van de hbo'ers ach
teraf ontevreden over zijn studiekeuze. De
oorzaak is waarschijnlijk dat men op het mo
ment van studiekeuze geen goed idee had van
de latere beroepspraktijk, hetgeen pleit voor
het beter voorlichten van de student over het
latere werkveld.
Maar liefst 27 procent van de heo'ers zou ach
teraf voor een andere studie gekozen hebben.
Terwijl die economen en bedrijfskundigen
het toch niet slecht doen qua vaste baan en
inkomsten.
Na het kunstenonderwijs heeft slechts 14
procent van de afgestudeerden 'spijt' van zijn
keuze. De slechtstbetaalde hbo'ers met de
minste kans op werk, zijn daarmee het meest
tevreden over hun opleiding.
Over de aansluiting tussen opleiding en werk
is ook niet iedereen even tevreden. De kunste
naars zouden de volgende keer dan weer wel
dezelfde opleiding kiezen, over de aansluiting
met het werk is bijna eenderde van hen be
paald ontevreden. De heo'ers op hun beurt
zijn wel tevreden over die aansluiting. Hun
opleiding sluit blijkbaar goed aan op de
werkpraktijk, alleen bevalt die praktijk niet
altijd even goed.
In het algemeen zijn vrouwên positiever over
de aansluiting dan mannen. Havo'ers en men
sen die komen te werken in het oosten van het
land tonen zich het minst tevreden.
