Weekend
DE
Ontploffing
INTERFACE
E3
loeipunten
)reigender
Machtskerk
Mogelijk eerherstel
voor Tsjech Jan Hus
en Italiaan
Girolamo Savonarola
Zuiveren
Woordvoerder
Concilie
Politiek
Rome wil processen
uit 'de donkere tijd
van de kerkgeschiedenis'
overdoen
Opstand
[RDAG 20 JANUARI 1996 E2 DESTEM
ZATERDAG 20 JANUARI 1996
niks'
I
FOTO JAN VERHOEFF
Itantie, heeft zijn invaliditeit geschat op 35
focent en om voor een uitkering in aaimer-
pg te komen moet het 45 procent zijn.
llgens Cees Boussardt is het percentage van
arbeidsongeschiktheid een van de 'knoei-
nten' van bedrijfsverenigingen en keu-
hgsartsen. „En er werd geknoeid en er
prdt nog steeds geknoeid," zo stelt hij vast
grond van tientallen zaken die hem door
llanghebbenden zijn voorgelegd,
pch heeft Marinus van Hees inmiddels een
krm van genoegdoening gekregen. Er o
[euwe hoop bij de invoering van de Algeme-
Arbeidsongeschiktheidswet op 1 oktober
1)76. Hij doet een beroep op deze wet maar
bnvankelijk wordt zijn arbeidsongeschikt-
pid op die datum slechts op 25 procent
pschat. In november 1976 ontvangt hij een
bgatieve beslissing van het GAK.
Icht maanden later, op 27 juni 1977, ont-
pngt hij het volgende verrassende bericht:
bnze beslissing van 25 november 1976 wordt
lij deze ingetrokken. In plaats daarvan komt
■ndervermelde beslissing."
lolgt een ambtelijke tekst waarin wordt
lesteld dat op basis van de beschikbare gege-
bns de arbeidsongeschiktheid van Marinus
an Hees in de zin van de aaw niet op 25 pro-
Ent gesteld moet worden maar op 80 tot 100
Irocent. Hij krijgt het uitkeringsbedrag met
erugwerkende kracht tot de ingangsdatum
fan de wet.
pe aaw-uitkering heeft echter niets te mak®
met de rechten die Marinus voor 1 oktober
1976 had en die hem onthouden zijn. Er loopt
lan ook nog steeds een poging om hem
genoegdoening te verschaffen voor het m
1931 ontstane letsel en de tegenslagen
fevolg daarvan die hij tientallen jaren hee
noeten slikken.
)p 9 december 1981 schreef Marinus
Hees een brief aan Cees Boussardt nadat
[n de krant een artikel over diens activiteit^
ïad gelezen. Boussardt dook in de zaa*Jjn
jond samen met Van Hees de strijd aan t
le instanties. De briefwisseling die hij in
iet de bedrijfsvereniging opende, wordt v
zijn kant steeds grimmiger en dreigender v
toon, terwijl de antwoorden van de bedflj
/ereniging uitmunten door ijselijkheid
rastbeslotenheid om niet te betalen.
fat Boussardt nastreeft is een smart6®
Ineens van 50.000 gulden voor Marinus
[Hees, als compensatie voor het onrecht
[hem onnodig veel verdriet heeft bezorgd-
bedrag dat hem in staat zal stellen in de
ste dagen van zijn leven nog iets aardig
doen.
„Dat vroeg ik in 1992. Hij was toen nog
ziek," vertelt Boussardt in zijn met dos
volgestouwde Tilburgse kantoortje, „kn
zie je zo een advocaat dan noteren. »e
hoor je niks meer. Je ziet ze denken: ach
Marinus van Hees, die vroeger zo opzag teg^
dokters en meneren, zal sterven zonf??r --«>
respect voor autoriteiten. „Want ze wule
profiteren, maar ze willen niet helpen-
Waar moet hij over klagen? Over de K
die zich in augustus 1995 openhaarae-
de suikerziekte die er kort gelederi bi] 8 u„i
men is? Neen. Hij klaagt over de rol y
geld in de wereld. „De hele were-ld i a
geld, geld. Als je dat niet hebt, word
geholpen."
'Herkansing' voor ketters
Nu het jubileumjaar 2000
naderbij komt, wil het Vaticaan
de processen tegen ketters uit
'de donkere tijd van de
kerkgeschiedenis', de
Middeleeuwen dus, nog eens
tegen het licht houden om te
zien of ze niet in ere hersteld
moeten worden. Tot de
kanshebbers op rehabilitatie
behoren de Tsjechische
hervormer Jan Hus (1370-1415)
en de Italiaanse
dominicanerpater Girolamo
Savonarola (1452-1498). Wat
hadden zij ook al weer
„misdaan"?
Door Jan Bouwmans
De Tsjechische priester en hervor
mer Johannes Hus werd op 6 juli
1415 in het Duitse Konstanz
wegens ketterij levend verbrand op de brand
stapel. Het Concilie van Konstanz had het
vonnis geveld.
Tegen het einde van dezelfde eeuw, op 23 mei
1498 om precies te zijn, treft de Italiaanse
dominicanerpater en boeteprediker Girolamo
Savonarola dezelfde banvloek. Hij wordt in
Florence eerst opgehangen, waarna zijn lijk
sp de Piazza della Signoria wordt verbrand.
Savonarola wordt schuldig bevonden aan
ketterij, schisma en opstand tegen he^ pause
lijke gezag.
Een kleine vijfhonderd jaar later blijken deze
en andere terechtstellingen uit wat paus
Johannes Pauslus II zelf 'de donkere tijd van
de kerkgeschiedenis' heeft genoemd, de
Rooms-Katholieke Kerk toch niet zo lekker
meer te zitten. Het Vaticaan heeft onlangs
bekend gemaakt dat de processen tegen een
onbekend aantal veroordeelden opnieuw zul
len worden gevoerd. De Franse kardinaal
Roger Etchegaray, hoofd van de Vaticaanse
commissie voor de viering van het Heilig Jaar
2000, heeft daarbij concreet de namen van
Hus en Savonarola genoemd. Volgens Etche
garay zullen de processen nog vóór 2000 over
worden gedaan. Eerherstel van slachtoffers
van de Inquisitie en het onverzoenlijke beleid
van sommige pausen is daarbij het oogmerk.
Dr. Otto de Jong behandelt in zijn boek
'Geschiedenis der Kerk' de periode 1100 tot
1500 onder de noemer 'De machtskerk'. (Zijn
gehele indeling is trouwens glashelder
benoemd: de vroege kerk (tot 312); de staats
kerk (312-1100); de machtskerk (1100-1500);
de scheurende kerk (1500-1600); de bevoog
dende kerk (1600-1775); de betwijfelde kerk
(1775-1914); de bestreden kerk (1914-1978)).
legen het einde van de elfde eeuw is de zoge
beten Investituurstrijd tussen de pausen en de
vorsten van Duitsland-Italië, Frankrijk en
Dageland over het gezag over de kerk
beslecht. De vorsten en hun leenheren hebben
geen macht meer over de kerk, maar alleen
De verbranding van Jan Hus afgebeeld op
een middeleeuwse gravure die gewijd is
aan het Concilie van Konstanz.
nog paus en bisschoppen. Laatstgenoemden
breidden echter in de loop van de daaropvol
gende eeuwen hun wereldlijke macht steeds
verder uit. Ze onderstrepen hun wereldlijke
macht door er eigen legers op na te houden.
Met die machtskerk komt Jan Hus in conflict.
Hus, circa 1370 geboren in Husmec in Zuid-
Bohemen, wordt in 1396 magister en docent
filosofie aan de universiteit van Praag. In
1400 wordt hij priester gewijd. Als predikant
in de Praagse Betlehemkapel oefent hij veel
invloed uit. Hij preekt fel tegen de verwereld
lijking van de kerk, wat hem conflicten van
gedeeltelijk theologische en gedeeltelijk poli
tieke aard oplevert. In zijn strijd tegen de ver
wereldlijking van de kerk is Hus een aanhan
ger van John Wycliff (1330-1384), de Engelse
filosoof/theoloog en kerkhervormer die van
1360 tot 1374 professor was in Oxford.
Wycliff richtte zich met steun van Jan van
Gent, de hertog van Lancaster, tegen de
wereldlijke macht en rijkdom van de kerk.
Als hoogleraar wilde hij de filosofie zuiveren
van allerlei bespiegelingen en terugvoeren tot
de bijbel en de kerkvaders.
De bijbel bracht hem ertoe onderscheid te
gaan maken tussen de eeuwige kerk en haar
aardse gestalte. Van die eeuwige kerk was
niet de paus, maar alleen Christus het hoofd.
De aardse kerk mocht volgens Wycliff geen
bezit (land) hebben; dat kwam de staat toe.
Hij eiste van de hiërarchie dan ook een leven
in apostolische armoede.
De bijbel werd voor Wycliff steeds meer de
enige norm. Daardoor radicaliseerde zijn pro
test, onder meer ten aanzien van de kerkelijke
organisatie en het partijdige en verdeelde
pausdom. In dat pausdom zag Wycliff uitein
delijk de anti-Christ. Zijn visie op de kerk
ontwikkelde zich tot de opvatting, dat de
kerk bestond uit door God uitverkorenen die
daarom geen priester nodig hadden. Wycliff
verliest echter door de boerenopstand in 1381
de steun van Jan van Gent, waarna aartsbis
schop William Courtenay van Canterbury
erin slaagt hem uit Oxford weg te krijgen.
Wycliffs denkbeelden dringen door tot het
vasteland van Europa, omdat ook Tsjechische
studenten in Oxford studeren. Jan Hus wordt
er rechtstreeks door beïnvloed. In het Praag
van Jan Hus bestaan grote spanningen tussen
de Tsjechische bevolking en de grotendeels
Duitse hogere geestelijkheid.
Hus maakt zich tot woordvoerder van het
groeiende nationale zelfbewustzijn van het
volk, waarbij hij volop gebruik maakt van
Wycliffs ideeën over de kerk als gemeenschap
van uitverkorenen. Maar voor de rest houdt
Hus zich aan de officiële kerkleer, ook wat
betreft de eucharistie, hetgeen Wycliff niet
had gedaan. Hus levert echter net als Wycliff
scherpe kritiek op de kerkelijke organisatie
en gaandeweg op het pausdom. In zijn tijd
waren er eerst twee pausen die elkaar de
bevoegdheid betwistten en na 1409 zelfs een
tijd lang drie.
In 1410 vaardigt een van hen, paus Alexander
V, een bul uit tegen de denkbeelden van
Wycliff. De aartsbisschop van Praag weet dan
ook een veroordeling van Hus te bewerken.
Maar het hof, de adel en het volk van Praag
kiest de zijde van Hus. Hij verliest de steun
van het hof weer, als hij uiteindelijk het pau
selijke gezag en de hiërarchie verwerpt op
grond van de bijbel. De pausen en de hogere
clerus hadden het er zelf naar gemaakt, dat
iemand als Hus zich was gaan afvragen of
hun aanspraken op gezag wel geMig waren en
dat hij tot de slotsom kwam dat hun doen en
laten niet strookte met de bijbel.
Op het Concilie van Konstanz (1414-1418),
bijeengeroepen door de Duitse koning Sigis-
mund, moet Hus zich komen verantwoorden.
Hij krijgt van koning Sigismund een vrijge
leide. Maar het concilie neemt hem binnen
drie weken gevangen. Hij wordt aangeklaagd
voor zijn opvatting dat de ware kerk de eeu
wige kerk is, de gemeenschap van uitverkore
nen. Bovendien wordt van hem onvoorwaar
delijke onderwerp aan het concilie geëist.
Ondanks zware lichamelijke en morele folte
ringen geeft Hus niet toe, maar eist weerleg
ging van zijn opvattingen vanuit de H. Schrift
en weigert onvoorwaardelijke onderwerping.
Hij wordt ter dood veroordeeld en op de
brandstapel gezet.
Men kan Hus geen voorloper noemen van de
Reformatie van de zestiende eeuw. Daarvoor
bleef hij theologisch te zuiver in de leer. De
kerkelijke wanorde van zijn tijd voerde hem
terug naar een bijbelse kerkvisie die wel
moest botsen met de kerkelijke macht van
zijn tijd.
Bij Girolamo Savonarola is het aan het einde
van dezelfde eeuw in wezen hetzelfde liedje.
Hij komt in conflict met de kerkelijke macht
en moet dat met de dood bekopen. Dat con
flict had niets te maken met ketterij, want
Savonarola week in zijn prediking in niets af
van de officiële kerkleer. Het was een zuiver
politiek conflict, waarbij de beruchte Borgia-
paus Alexander VI zijn belangrijkste vijand
werd. Het is de tijd van de decadente Renais
sance.
Savonarola verwierf met zijn boetepreken in
Florence, Ferrara, Brescia en Genua groot
aanzien en gezag bij het volk. Dat culmineer
de in Florence in een situatie, waarin de
bevolking van die stad zo armoedig en asce
tisch ging leven dat de mensen alle uitingen
van werelds leven gingen vernietigen.
De heersersfamilie van de Medici werd in
1494 door Karei VIII van Frankrijk uit de
stad verdreven. Savonarola verwelkomde de
Franse vorst als het zwaard van God zelf. Nog
datzelfde jaar weet Savonarola de Franse
vorst te bewegen Florence weer te verlaten.
De boeteprediker neemt dan het bewind van
de stad in handen. Het wordt een half theo
cratisch, half democratisch bewind, met een
onverbiddelijke rechtspraak en een campag
ne voor strenge zedelijke hervormingen. In
1495 wordt Savonarola door de Borgia-paus
ter verantwoording naar Rome geroepen.
Maar de boeteprediker acht het raadzamer
niet te gaan, doch zich schriftelijk te verdedi
gen. De paus reageert daarop weer door hem
een spreekverbod op te leggen. Dat legt Savo
narola naast zich neer.
Het conflict escaleert verder. De paus gooit
hem in mei 1497 de kerk uit. Maar Savonaro
la richt zich nu met een brief tot alle christe
nen en gaat gewoon door met preken. Hij
roept alle vorsten van Europa op om een con
cilie bijeen te roepen, waarop de kerk her
vormd moet worden en de zijns inziens
onwettige Borgia-paus Alexander VI afgezet
behoort te worden.
Het volk begint echter genoeg te krijgen van
de strenge leefwijze en komt in opstand. Als
Savonarola dan ook nog de steun ontvalt van
zijn beschermheer Karei VIII, die een bestand
had gesloten met de pauselijke Liga, is het
vrij gauw met hem gedaan. In april 1498
bestormt een menigte het klooster San Marco
in Florence, waar Savonarola resideert. Hij
geeft zich over. Hij moet terecht staan. Zijn
proces met foltering wordt gevoerd in aanwe
zigheid van twee pauselijke afgezanten.
Savonarola was rigoreus en overvroeg uitein
delijk het volk, maar verder... De kerkelijke
gezagdragers van zijn tijd, de Borgia-paus
voorop, waren bepaald geen toonbeelden van
deugdzaamheid. Al snel na zijn dood werd in
Savonarola een heilige en martelaar gezien.
Vijfhonderd jaar later wordt hij dan wellicht
toch nog in ere hersteld. Een kerkhervormer
als Maarten Luther kan zoiets wel schudden,
zolang de scheiding tussen Rome en Reforma
tie voortduurt.
Bent u bang dat uw hoofd ontploft? Mensen die wel
eens in het buitenland komen, weten precies wat ik
bedoel. Of het nou in Timbuktu is of in Hongkong,
in Seattle of in Sydney, het is altijd hetzelfde verhaal,
als er iemand vraagt waar je vandaan komt en je
moet naar waarheid antwoorden dat het Holland of
The Netherlands is. Of ze beginnen aan je hoofd te
zaniken over Ajax, óf ze willen weten of het inder
daad waar is dat je in Nederland een joint op straat
kan roken zonder dat de politie je mag arresteren.
De nieuwsgierigheid naar, of bewondering dan wel
afschuw voor ons liberale beleid ten aanzien van
sommige geestverruimende middelen zal er de
komende tijd overigens niet minder om worden.
Pulp Fiction, de bizarre film van Tarantino, die we op
een zwoele zomernacht in de open lucht in de Bota
nical Gardens in Melbourne hebben bekeken, is ook
in Australië een hit. In de eerste minuten van de film
maakt John Travolta mooie reclame voor ons kikker
landje: je mag er zomaar hasj hebben en gebruiken,
niemand die je iets maakt en ze doen er mayonaise
op de french fries. Mayonaise! Dat laatste komt hem
blijkbaar nog het vreemdste voor, waar wij ons niet
voor kunnen stellen dat ze in Amerika tomatensaus
op hun frietjes knijpen.
Die internationale samenzwering van Ajax-suppor-
ters kan ik nu gelukkig even afbluffen, want ik heb
in de Sydney Morning Herald de volgende uitslag
gelezen: Tilburg 1, Ajax Amsterdam 0. Dat zal toch
geen tikfoutje wezen?
Nee, want de stand van de Dutch Competition stond
eronder, en daar stond toch ook echt één verloren
wedstrijd achter die van 'Amsterdam'. In Breda zal
het ook al geen feest wezen, want een dag eerder
las ik dat 'Eindhoven' met 4-1 van 'Breda' gewon
nen had.
Maar eens even het ANP opgehaald bij Compuserve,
kijken wat er nog meer aan de hand is in Holland.
Vervolgens heb ik moeten constateren dat dat GO
ANPNEWS bij Compuserve een rommeltje is, een
voorbeeld van hoe het niet moet. Ik neem maar aan
dat die wedstrijd in Tilburg op zondag gespeeld is,
want ik kan me niet voorstellen dat Gerrit Brokx, die
hem in december al een keer verboden had, hem nu
wel op zaterdagvond door heeft laten gaan. Omdat
het in Australië al mor
gen is als het in Neder
land nog vandaag is,
stond die uitslag pas op
dinsdag in de krant. Je
zou toch mogen ver
wachten dat hij dan
toch al maandagmor
gen hier, zondagavond
in Nederland, op het
ANPNEWS geparkeerd wordt Niks hoor, niet op
maandag, niet op dinsdag, sterker nog, hij is er
nooit op verschenen. Woensdag stond er nog steeds
achter Willem II - Ajax: 'volgt later'....
Toen Compuserve de ANP-sectie opende, werd
beloofd dat er dagelijks minstens vijftig berichten
ververst zouden worden. Ik nam toen maar aan dat
ze vijftig per sub-sectie bedoelden, zoals binnen
land, buitenland, sport, cultuur, weer en economie.
Het lijkt er echter op dat er totaal nog geen vijftig
per dag vernieuwd worden, en dan nog veel te laat
ook.
Op deze manier heeft het in ieder geval weinig zin,
en kun je beter, nadat via Compuserve of een ande
re provider de verbinding gelegd is, op het World
Wide Web de pagina's van Teletekst opzoeken. Of,
beter nog, als je tenminste thuis bent of in een Euro
pees land waar je een Nederlandse zender op de
televisie kan krijgen: even met de zapper naar Tele
tekst. Die pagina's zijn tenminste lekker actueel en
geven toegang tot een veelvoud van de hoeveelheid
nieuws en diensten die het ANP zo mondjesmaat via
Compuserve ter beschikking stelt.
Ik heb het idee dat ze bij het ANP nog niet goed
weten wat ze nou precies met dat Compuserve aan
moeten en dat ze maar wat aanrommelen.
Door Léon Krijnen
Reacties: E-mail: 100445.2062@compuserve.com
Genoeg gemopperd, er zijn gelukkig maar zat din
gen die wel goed gedaan worden. Voor wie van ver
re reizen houdt blijft Compuserve een onnavolgbaar
gemak bieden. Niet alleen vanwege het feit dat je
overal ter wereld een lokaal belletje kan plegen en
dan weer aan het Net hangt, en dat nog gratis ook.
Wanneer komt er nou eindelijk eens een echte con
current voor die Nederlandse PTT? In Amerika en
Australië zijn ze stomverbaasd als ze horen datje in
vrijwel alle andere landen nog timed local calls hebt,
waarbij je nog per minuut moet betalen voor een
telefoontje in dezelfde stad. Ze vinden het über
haupt al een belachelijke zaak dat je voor zo'n call
moet betalen, en dan ook nog per minuut? 'Sode
mieter op', zou Youp van 't Hek zeggen.
Dat kennen ze in de VS en Down Under al lang niet
meer, dankzij de concurrentie van de particuliere
telefoonmaatschappijen. Die vechten elkaar zowat
dood voor iedere klant die ze kunnen krijgen, en die
klant spint daar het meeste garen bij. Lokale tele
foontjes zijn helemaal gratis en internationaal bellen
is ook veel goedkoper dan in Nederland
Zodra er in Nederland een andere maatschappij op
de markt verschijnt, ben ik PTT-abonnee af, want die
vaderlandse tikkenboer heb ik nou onderhand lang
genoeg mee vet zitten te mesten.
Maar we hadden het
over het gemak dat
Internet reizigers biedt.
In een boekhandel in
Sydney heb ik een ver
rekte handig boekje
gevonden, niet alleen
voor reizende Internet
ters: The Internet
World Wide Web, the
Rough Guide. Geschreven door Angus J. Kennedy,
from The Internet, zoals op de omslag staat.
Het is in tweeërlei opzicht handig. Om te beginnen
is het formaat dat van het missaaltje waar meneer
pastoor vroeger de godzalige dag in liep te koeke
loeren, zodat het in je borstzak past. Angus is blijk
baar ook gek op reizen en geeft een veelvoud aan
tips en adressen die voor of tijdens het reizen van
pas kunnen komen. Wie na mijn bijdragen van de
laatste weken ook zin begint te krijgen in een tripje
naar 'Ozzie' doet er goed aan met zijn browser een
bezoekje te brengen aan de home-page van Qantas.
Wie de film Rainman met Dustin Hoffman heeft
gezien weet dat de Queensland and Northern Terri
tories Aerial Services nog nooit een vliegtuig heeft
verloren door een ongeluk en dat moet voor vlie-
gangstigen een geruststellend gevoel zijn. Ik vind
het belangrijker dat Quantas met zijn tarieven aan
het stunten is en ga daarom vaak even kijken op
http://www.anzac.com/qantas/qantas.htm Is het tic
ket besteld dan is er boeken vol informatie te vinden
over Australië op http://www.lonelyplanet.com.au
De uitgevers van Rough Guide zijn overigens ook te
vinden op het World Wide Web, waar ze in een
soort samenwerkingsverband met Hot Wired, meer
dan duizend pagina's hebben gedeponeerd. Het is
de volledige inhoud van het boek Rough Guide to
the USA, met allerlei 'links' naar clubs, restaurants,
hotels en toeristenorganisaties in alle vijftig staten:
http://roughguides.com
Gevoel voor humor heeft Angus gelukkig ook,
gezien de verwijzingen naar de sectie weird. Ga op
de Disaster of the Day maar eens na wat voor
invloed uw geboortedatum op de wereldgeschiede
nis gehad heeft: http://www.ora.com/cgi-bin/crash-
cal
Voor wie het allemaal teveel wordt zijn er twee aan-
radertjes. Als u bang bent dat u hoofd van al die
informatie uit elkaar gaat knallen is er een pagina
met tips die u de beginnende symptonen helpen te
identificeren. Ga meer eens kijken op:
http://www.mit.edu:8C)01/people/mkgray/head-
explode.html
De laatste tip is voor degenen die een zwakke blaas
hebben. Voor hen is er de home-page Pee on It. Die
is te vinden op het adres:
http://www.catalog.com/impulse/info/pee
Vooral met die laatste pagina wens ik u veel plezier
toe.
