Theaterstuk over moord op Tilburgs meisje 'I Buitenmaatse grafiek op de grens Shakespeare-komedie 4Maat voor maat' in regie van Pierre Audi GROTE GIDS D3 'Marietje Kessels' krijgt try-out in Etten-Leur v i' IN BEELD Jean Marois in Chassé Galerie Expositie en boekpresentatie Gille Drie B O A-leden in De Nieuwe Veste Jack Poell in De verbeelding Ger Lataster: overzicht 1957-1995 Foto's en schilderijen in Spiegelzaal DE STEM VRIJDAG 12 JANUARI 1996 ja. 14.950.- p.m. 224.- p. 9.950.- p.m. 149.- 15.950.- p.m. 239.- 15.950.-p.m. 239.- |a./ 5.950.-p.m. 89.- i 14.250.-p.m. 213.- |a. 6.950.- p.m. 104.- a. 16.250.- p.m. 243.- i. 11.950.- p.m. 179.- P-a8.950.- p.m. 134.- .a. 11.750.- p.m. 176.- .a. 14.950.- p.m. 224.- ..a. 18.750.- p.m. 281.- p.a. 14.950.- p.m. 224.- |.a. 1 13.750.- p.m. 206.- 18.750.- p.m. 281.- a./ 8.750.-p.m. 131.- )R UWAUTO! avan in. Iv.a. 8.250.- p.m. 123.- v.a. 21.750.-p.m. 326.- 20.950.- p.m. 314.- v.a. 13.950.-p.m. 209.- v.a. 13.750.- p.m. 206.- v.a. 11.950.- p.m. 179.- v.a. (2.950.-p.m. 194.- I. 19.750.- p.m. 296.- v.a. 13.750.- p.m. 206.- ;en zeer voordelige (gen géén bezwaar. Ikom Bel voor vrij- B6. kt-3-12mnd. garantie m beurt iet een nieuwe I Het Tilburgs professione le theatergezelschap ONS brengt 1 februari in Eindhoven de première van het stuk Marietje I Kessels. Het is een mix van eigentijds theater en i volkstoneel met als uit gangspunt de verkrach ting en moord op een elf jarig Tilburgs meisje in I een kerk in het jaar 1900. Op 26 januari is er al een try-out in De Nobelaer in Etten-Leur. Op 13, 14, 15 en 16 maart wordt met deze voorstelling de nieu we middenzaal van Theater De Vorst in Til- I burg geopend. DoorJace van de Ven Op 22 augustus van het jaar 1900 verdween het elfjarige meisje Marietje Kessels. Twee dagen later werd zij gevonden in de (inmiddels afgebroken) kerk van de Tilburgse wijk De Noordhoek, tweehonderd meter van haar huis, vermoord en verkracht. De dader had het lijkje verstopt in de loze ruimte tussen het dak en de bovenkant van de gewelven, waar deze als trechters uitlopen. In een van die trechters lag Marietje volgens het politierap port: „Het lijkje lag met het hoofd omlaag, de handen boven het hoofd, het linkerbeen gestrekt en het rechterbeen opgetrokken. Aan de neus was wat bloed te zien. Het lijkje was geheel ontkleed. Alleen de benen waren door zwarte kous jes bedekt. Om de hals was een wit kledingsstuk gesnoerd". De verkrachting van en de moord op Marietje Kessels werden onmiddellijk landelijk nieuws. Onder de kop 'de gruweldaad' volgde de pers alle details. De linkse bladen grepen de zaak aan om de katholieke kerk in diskre diet te brengen, de roomse pers verdoezelde aanwijzingen die mogelijk naar een geestelijke als dader zouden kunnen wijzen. De koster van de Noordhoekse kerk werd gearresteerd, daarna een schilder die er aan het werk was. Die laatste moest twee pro cessen doorstaan en werd pas in 1902 vrijgesproken. Tot die tijd verhoorde de politie bijna 200 getuigen, werd een flagrante meineed niet vervolgd door het Openbaar Ministerie en werd aan pastoors of kapelaans van de Noordhoekse kerk nooit gevraagd waar zij waren op 22 augustus 1900. I Bewijzen I De zaak Marietje Kessels verdeel- jde de Tilburgse katholieke I gemeenschap in twee kampen die I elkaar bestookten met verdacht- igen, roddel en intriges. Tot ig de dag. Er zijn brave Til- s die van hun oma of opa met 'bewijzen' hebben doorgekre- I gen dat de koster het gedaan had, I of de schilder, of nog een ander, "ofde pastoor. Pie laatste verdachtmaking mocht in Tilburg minstens tot aan Inet Tweede Vaticaans Concilie Piet uitgesproken worden. Maar dat de pastoor van de ware toe dacht van de nooit opgeloste moord geweten moet hebben, maakte de Tilburgse publicist Ed I schilders onweerlegbaar duide lijk via een doordachte recon structie, waarin alle feiten en mogelijkheden nog eens langs elkaar worden gelegd. Dat gebeurt in het in 1988 verschenen oek Uoordhoek waarvan sinds dien vier drukken op de markt 'jn gebracht en waarvan bijna ™ereen die het in handen gekre- Ipn heeft, vertelt dat hij of zij het ^m een ruk uitgelezen heeft. .Mussen rust Marietje Kessels al 'jna honderd jaar op het kerkhof de Bredaseweg in Tilburg een fraaie graftombe van J R gebeeldhouwd engeltje dat kruis omarmt. Het monument li™ de grafrechten tot het jaar 2000 pden met stuivers en dubbeltjes een gespaard door de arme Til— E?6 weversbevolking. Die had hL de van verdriet en Lj zich dat zo'n 'gru- 'ebeur ^en moes' T°neelproduktie van Schilders' boek maakte Pietjan tw mdsschrijver van ONS- Tfttrio?r£ ^eS' ^et sduk xi Pi Je^fssels> dat op 1 februari ®rpm ?a ^ura *n Eindhoven in premiere gaat. i et Marietje Kessels gaat ONS- at«produkties verder op de stijl die enkele seizoenen geleden met Zwarte Ruiter werd ingezet. Dat stuk over de Beek en Donkse crimineel en volksheld uit de vijf tiger jaren was een soort van dra matische collage met historische, sociologische en theatrale ingre diënten. Pietjan Dusee: „Bij het schrijven ben ik uitgegaan van de gebeurte nissen rond 1900 en het boek van Ed Schilders daarover. Een derde theatrale bouwsteen is de ploeg van vier acteurs die in 1996 het stuk Marietje Kessels gaat spelen. Het geheel heeft een beetje de sfeer alsof je op een repetitie bin nenkomt waar de spelers het stuk in elkaar aan het steken zijn. Ver schillende dingen staan al vast, andere worden nog bediscus sieerd. Zo wisselen elementen als sketch, discussie en verhaal elkaar af. Het stuk is een aaneenschake ling van stijlbreuken en alle vier de spelers vertolken een bijzonde re dubbelrol. Rob van Gestel bij voorbeeld speelt pastoor Van Zin- nicq Bergman, maar hij speelt ook de acteur Rob van Gestel die een bepaalde mening heeft over de toedracht van de zaak. Overigens met woorden die ik hem als schrij ver in de mond leg. Andere spelers laat ik weer anders tegen de zaken aankijken. Zo ontstaat er een extra conflict in de voorstelling". „Die structuur klinkt misschien ingewikkeld, maar het stuk is erg toegankelijk, de rode draad blijft altijd zichtbaar en door de uitver groting van sommige anekdotes door de regie mag er zelfs hier en daar gelachen worden. In een epi loog wordt het allemaal een beetje surreëel. Dan beschouwen de ech te hoofdrolspelers uit 1900 de gebeurtenissen nog eens op een manier alsof zij in 1996 nog zou den leven". Waarheid „De voorstelling gaat over 'wat is waarheid', maar ook over kinde ren, seksualiteit en incest. Tijdens het schrijven kreeg ik een corre spondentie tussen twee pedofielen in handen. In die brieven vertelt een van hen onder meer in geuren en kleuren hoe hij op de Phillipij- nen een meisje van tien jaar neemt. Een van die brieven wordt in Marietje Kessels voorgelezen. De voorstelling valt dan dood en moet weer op gang getrokken worden. Maar op die manier den ken we wel verder te komen dan in Zwarte Ruiter. Toen hebben we niet helemaal gehaald wat we wil den: de kijkers van nu een spiegel voorhouden". ONS is een klein professioneel theatergezelschap onder de artis tieke leiding van René Jagers. Het legt zich toe op nieuwgeschreven stukken en de onderzoekende kanten van theater. Muziek en beeld spelen daarbij vaak een gro te rol. Ook bij Marietje Kessels waarvoor Jacques Palinckx en Tjerk van Ham muziek maakten en Hedy Grünewald het toneel beeld ontwierp, is dat het geval. „Al die theateronderzoekingen betekenen niet dat onze stukken niet best een beetje naar Brabant mogen ruiken," zegt Pietjan Dusee. De Nieuwe Brabantse Kunst stichting heeft een bijzonder ini tiatief genomen om beeldende kunst over de grens heen te til len. Zes grafici uit Vlaanderen en zes uit Brabant hebben voor de gelegenheid zes duo's gevormd die aan een gezamen lijk grafisch product hebben gewerkt. De bron voor elk duo was een tekst die werd geschre ven door een van de zes auteurs, naar evenredigheid afkomstig uit de twee landsdelen. De grens die zoveel scheidt, heeft in dit geval een verbinding tot stand gebracht met een opmerkelijk resultaat. Opmerkelijk is in de meeste gevallen het ongewoon grote for maat van de bladen. Opmerke lijk is ook de geest van samen werking die hier en daar leidt tot interessante correspondenties, soms tot grafische bladen waar in het spoor van elk der indivi duele kunstenaars opgegaan is in een werkelijk gezamenlijk beeld. Voor hardnekkige indivi dualisten als beeldend kunste naars zijn, is dat allerminst gewoon. Het hele project, getiteld Grafiek op de grens is langs alle kanten een grensgeval. Elk Vlaams-Bra bants duo heeft gewerkt op een van de drie deelnemende grafi sche ateliers. Het Grafisch Ate lier De Bosch, het Grafisch Ate lier Daglicht in Eindhoven en het Frans Masereel Centrum in Kasterlee. Dat betekent uiter aard het verlaten van het ver trouwde eigen atelier en daar mee misschien ook wel de grens van het eigen werk. Zoiets kan tot een mentale opening aanlei ding geven die vruchtbaar werkt. De nieuwe grens voor de gele genheid was die van de tekst waar elk kunstenaarspaar mee van doen kreeg. Die teksten zijn vrijelijk uitwaaierende beschou wingen over het idee grens, soms al bestaand zoals de tekst van de literator A.F.Th, van der Heijden, maar in de meeste gevallen voor de gelegenheid geschreven. Voor de kunste naarsduo's is zo'n tekst een motief in woorden dat een eigen beeldende vorm moet krijgen. Het idee van de grens is dan geen scheiding meer maar een verbin ding tussen woord en beeld en tussen de twee grafici die tot elkaar veroordeeld zijn. Voor beperkte tijd en op en vreemde lokatie. Samenhang Wat deze presentatie zo de moei te van het zien en overdenken maakt is de samenhang die er zichtbaar bestaat. Je ziet een tentoonstelling waar de dingen inhoudelijk met elkaar te maken hebben. Dit is geen groepspre- sentatie van individuele kunste naars die zo maar bij elkaar gevoegd zijn in een toevallige ruimte. Dit is eigenlijk een installatie die vertrekt vanuit een idee die grenzen overstijgt en een bestaansreden vindt in een gezamenlijke inhoud. Die natuurlijk op individueel ver schillende manieren wordt opge roepen, maar als bindend ele ment een kader schept waarbin nen de dingen betekenis krijgen. Het gaat niet alleen om de kun stenaars maar vooral over dit werk, hun duo-bijdrage aan een installatie waarvan de tekst een integraal onderdeel uitmaakt. Het is om die reden dat de schit terend vormgegeven catalogus, voor maar 15 te koop, een noodzakelijk hulpstuk is bij het verstaan van dit project. Tekst, afbeeldingen van het in relatie daarmee gemaakte werk en foto's van de samenwerking aan Door Frits de Coninck de drukpers als gelijkwaardige ingrediënten. Het installatieka rakter wordt versterkt door het soms enorme formaat van de gedrukte bladen. Voor grafiek niet zo gewoon, zoveel vierkante meters beeld. Het zegt iets over de kwaliteit als het formaat het beeld zo opblaast en het beeld toch zijn intimiteit behoudt. Hoerenkot Giovanny Dalessi uit Eindhoven en Francky Cane uit Moerbeke- Waas (vlak over de grens met Zeeuws-Vlaanderen) gaan in het opzicht van het formaat het ver st. Ze hebben een vijfluik van houtdrukken gemaakt met elk een omvang van 243 x 100 cm. Een wand vol grafiek. Voor elk der bladen hebben ze op de vloer een tl-lamp gemonteerd, vier rode en in het midden een blau we. Het plaatst ons onmiddellijk in de wereld van lust en verlei ding, het hoerenkot, waar de rode lamp als een lichtbak dient die het loslopende geile wild naar binnen lokt. Van ieder zien we twee bladen en de middelste, de grens, is een gezamenlijk product. Twee kun stenaars, twee stijlen, een motief, een verhaal. Het verhaal is van Peter Nissen, cultuurpro fessor aan de KUB in Tilburg, die wat willekeurige grepen doet uit de sociale geschiedenis van het hoerendom. Brabanders, naar het schijnt vooral Eindho- venaren, die voor hun gerief bij voorkeur naar de Antwerpse bordelen gingen. Ver van huis in elk geval, wat minder kans op herkenning waarborgde bij het genot van een biechtenswaardi- ge zonde. Wellicht is dat ook de verklaring voor het nog altijd relatief grote aantal huizen van plezier in de grensstreek. Even de grens over wippen. De blauwe grens van Dalessi en Cane is een blad met door elkaar heen de meer realistisch gete kende en van de ander de meer abstract afgebeelde zinnebeel den van de betaalde liefde. Daarnaast zien we de rood ver lichte prenten van een hoer ach ter de sanseveria's en een mytho logische verleidster, naast twee druksels waarop abstracter en tegelijk speelser op het gegeven wordt voortgeborduurd. Idee In enkele gevallen is niet te zien wie precies wat gemaakt heeft, terwijl er duidelijk van verschil lende handen sprake is. De naamkaartjes bij de tentoonge stelde werken geven een subtiele aanduiding door bij de vermel ding van de namen van het duo Vijfluik van Giovanny Dalessi en Francky Cane foto peter cox de naam van de maker van het ene blad in vet af te drukken. Maar belangrijk is het in het ver band van het project ook niet wie wat gemaakt heeft. Het is de gezamenlijkheid en het idee die voorop gestaan hebben, en ken nelijk niet de individualiteit. Hilde van den Heuvel (B) en Vin cent van Ojen (NL) zijn zo'n duo waarbij niet meer te zien is wat de bijdrage van elk is. Ze tonen vijf houtdrukken in kleur, esthe tische pastelkleuren waarmee ze ingaan op de gezelligheid waar over Eric de Kuyper schrijft. De gezelligheid waar we zo aan hechten en die we oproepen met behulp van kunstmatige dingen, bloemen bij voorbeeld. De leeg heid van het gezelligheidsritueel is de leegheid die de bladen van Van den Heuvel en Van Ojen zou moeten oproepen. Maar of dat nou zo pregnant gebeurt? De tekst is in dit geval overtuigen der. Eigen wegen Josien Brenneker en de Vlaamse Veerle Rooms zijn binnen hun samenwerkingsverband toch herkenbaar eigen wegen gegaan. De formule is vergelijkbaar: ze hebben elk twee grote zeefdruk ken gemaakt en acht kleine; de grote in het midden, de kleine aan weerszijden. Rooms op de ene muur, Brenneker aan de overkant. Een opstelling die zo gekozen is dat de vergelijking zich opdringt en het verschil beklemtoond wordt. De vergelij king laat iets zien wat ook het verschil uitmaakt tussen Neder landse en Vlaamse kunst in het algemeen. Ze laten zien dat er inderdaad ook een grens is. Brenneker heeft duidelijk din gen geschilderd, bestaand of niet bestaand, dat doet er niet zo veel toe.Dingen, voorwerpen die met nadruk een vorm zijn, een auto nome vorm met een eigen bete kenis. Dat is iets abstracts, wat versterkt wordt door de druk techniek die de vorm tot stand brengt. Die aandacht voor vorm en middel zien we sinds de Renaissance in de beeldende kunst van Noord-Nederland en enigszins generaliserend zouden we dat de formalistische kant van Nederlandse kunst kunnen noemen. Daar tegenover staat het meer verhalende en picturale dat, weer met wat overdrijving, meer de Vlaamse cultuur kenmerkt. Bij Veerle Rooms zien we zoiets. Ze beeldt herkenbare voorstel lingen af uit de klassieke cul tuur, het katholicisme en de kin derwereld. Beelden die veel meer een verhaal vertellen en zich minder op de vorm richten. Op de presentatie bij de NBKS gaapt er en zaal aan betekenis tussen deze twee werelden aan weerszijden van de grens. 'Grafiek op de grens' is tot 29 januari te zien in het I.C.C. (di. t/m zo. 10-17 uur), Meir 50, Ant werpen en bij de N.B.K.S. (di. t/m zo. 13-17 uur), Reigerstraat 16, Breda. Van onze kunstredactie Pierre Audi, directeur van de Nederlandse Opera, is de regis seur van Maat voor maat (Meas ure for measure), de weinig gespeelde Shakespeare-kome die die op 31 januari bij Het Zuidelijk Toneel in Eindhoven in première gaat en vervolgens op toernee. Op 6 en 7 is deze groot bezette voorstelling (15 acteurs) in Breda, 22 februari in Tilburg en 23 februari in Roosendaal. In Maat voor maat worden hooggestemde discussies over de moraal afgewisseld met komische scènes op straat waar hoererij aan de orde van de dag is. De hertog van Wenen (Jappe Claes) besluit de stad een tijdje te verlaten omdat hij zichzelf te toegeeflijk vindt. Als plaatsvervanger kiest hij de strenge en puriteinse Angelo (Steven van Watermeulen), die de jongen Claudio (Ramsey Nasr) ter dood veroordeelt omdat hij zijn verloofde zwan ger heeft gemaakt. Claudio's zuster Isabella (Kat- lijne Damen) pleit voor het leven van haar broer bij Angelo, die tot zijn schade leert dat de wereld niet alleen geregeerd wordt door geschreven wetten, maar ook door natuurwetten. Zelf ontvlamt hij in een tomelo ze begeerte naar de kuise Isa bella en is bereid om al zijn principes te verloochenen om haar te kunnen bezitten. Intus sen blijkt dat de hertog de stad helemaal niet heeft verlaten, maar incognito de gebeurtenis sen stuurt en zelf verliefd wordt op Isabella. „Maat voor maat heeft de trek ken van een sprookje, een klucht en een nachtmerrie", aldus een woordvoerder van Het Zuidelijk Toneel. „Niet de romantische liefde is de drij vende kracht achter het hande len van de personages (zoals in andere Shakespeare-komedies), maar begeerte en seksuele lust. Wel worden aan het slot een aantal bruiloften gevierd, maar het toekomstig huwelijksgeluk lijkt niet bepaald verzekerd." Het stuk wordt gespeeld in een nieuwe vertaling en bewerking van Janine Brogt (dramaturge Toneelgroep Amsterdam). De vormgeving is van Jean Kal man, vaste lichtontwerper bij alle produkties van Pierre Audi. Vorig seizoen deed Audi zijn eerste Nederlandse toneelregie, Timon van Athene, eveneens een zelden gespeeld stuk van Shakespeare, in een volledige mannelijke bezetting op lokatie in het Transformatorhuis in Amsterdam. Audi is sinds 1988 artistiek directeur van de Nederlandse Opera, waar hij naam maakte met opzienbarende Montever- di-enscèneringen. Onlangs regisseerde hij ook de door Karei Appel aangeklede Mozart-opera Die Zauberflöte. De Brit Pierre Audi was de ini tiatiefnemer en voormalig directeur van het succesvolle Almeida Festival in Londen voor hedendaagse muziek en muziektheater. Maat voor maat wordt gespeeld door de vaste acteurs van Het Zuidelijk Toneel (ook Chris Nietveld, Bart Siegers en Camille Siegerts), aangevuld met gastacteurs als Jappe Claes (kardinaal 'Camillo in De Cenci), Kees Coolen, Kenneth Herdigein, Pol Pauwels en Adriaan Olree. Pietjan Dusee bij een schaalmodel van de kerk van De Noordhoek dat in 'Marietje Kessels' wordt gebruikt. foto ralph van de lisdonk De kunsthistoricus Georg Hol lander opent op zaterdag 13 januari in de Chassé Galerie een tentoonstelling met werk van de Canadese (Quebequois) kunste naar Jean Marois. Kenmerkend voor de werkwijze van deze kun stenaar is het componeren van een kunstwerk uit verschillende onderdelen, gezaagd in multi plex, en beschilderd. De Chassé Galerie is gevestigd in het gelijk namige theater in Breda en is iedere dag behalve zondag geo pend van 13.00-18.00 uur. (t/m 7 maart). Tijdens de opening van de ten toonstelling met werk van Elmar Gille, op zondag 14 januari tus sen 13.30 en 17.30 uur in galerie De Ringeloor in Gilze, zal ook een boek over deze van oorsprong Duitse kunstenaar worden gepre senteerd. Van Elmar Gille wor den olieverfschilderijen en reliëf diepdrukken tentoongesteld. Tegelijkertijd loopt een expositie van de keramist Hans Meeuwsen in De Ringeloor, Nieuwstraat 15. Gilze. Geopend woensdag t/m zondag 13.30-17.30 uur. (t/m 17 feb.) Werk van Elmar Gille, te zien in Gilze Op de tweede verdieping van De Nieuwe Veste aan de Molenstraat te Breda exposeren momenteel drie leden van de Westbrabantse beroepsvereniging van beeldend kunstenaars BOA. De drie zijn Ludovicus van Eijnatte met objecten in hard steen, René van Gageldonk met foto's en Paul van Gils met foto- copies en fotowerken. De ten toonstelling is te zien tijdens ope ningstijden van De Nieuwe Veste, (t/m 1 feb.) Bronzen en keramische beelden van Jack Poell zijn vanaf van daag te zien in De Verbeelding, Klokkenstraat 12 in Baarle-Nas- sau. De expositie wordt van avond om 19.30 uur geopend, de dichter Hans van de Waarsen- burg verzorgt de inleiding. De Maastrichtse beeldhouwer expo seerde twee- jaar geleden ook in De Verbeelding. De tentoonstel ling is open van donderdag t/m zondag van 13.00 tot 17.00 uur en duurt tot 11 februari. In Galerie Willy Schoots in Eind hoven wordt op zondag 14 janu ari om 15.00 uur de tentoonstel ling 'Ger Lataster - een overzicht van 1957 tot 1995' geopend. Naar aanleiding van deze ten toonstelling vindt op zondag 3 maart een lezing plaats door Daniël Lataster, zoon van de kunstenaar (reserveren 040 2449705). Galerie Willy Schoots, Willem straat 27 Eindhoven, is geopend wo/do/vr 11.00-18.00 uur, za 11.00-17.00 uur, zo 13.00-17.00 uur. (t/m 23 mrt.) In kunstsalon De Spiegelzaal, Reigerstraat 22a Breda, wordt op zondag 14 januari een tentoon stelling geopend van fotowerken van Paul C. Bogaerts en schilde rijen van Frans Bosch. Tijdens de openingsplechtigheid, die om 15.00 uur begint, zal acteur John Segers een deel van de voorstelling 'John West' spe len, geschreven door Marian Boy- er. Geopend op vrijdag, zaterdag en zondag, 14.00-18.00 uur. (t/m 11 febr.)

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1996 | | pagina 19