DE STEM
'Darten is volkssport,
want wie komt er
nou niet in een café?'
Zijdemuseum in Wouw
haakt in op groeiende
populariteit van quilts
Middeleeuws
Proef
Barneveld en Scholten spelen in Etten-Leur
Loes Luca ver
tolkt in Breda de
titelrol in de kome
die De miraculeuze
come-back van Mea
L Loman.
Nelly Frijda speelt
in Breda en Bergen
op Zoom een barse
grootmoeder in
Verdwaald in New
York.
De Koninklijke
Militaire Kapel
geeft maandag een
concert in Breda.
Amish
Winkels
I Door Hans Rooseboom
IWouw - Uitgerekend
laan de vooravond van
Ide drievoudige quilt-ten-
Itoonstelling in Wouw is
Amerika in de greep van de
strengste winter van de eeuw.
.[Van de vliegvelden in het oos
ten van de Verenigde Staten is
|al dagenlang geen vliegtuig
meer opgestegen.
Zuinigheid
GIDS
DONDERDAG 11 JANUARI 1966 DEEL
Meesterwerken van
lapjes en steekjes
Eten in een middeleeuwse sfeer. Met onderborden van zwaar tin
in een bruin monumentpand, uitkijkend op het jachthaventje van
de goede stad Goes. Op mijn bord ligt een stuk vlees van, schat ik,
drie ons met een T-vormig been in het midden. Het rechter stuk
vlees in die T is veel malser dan het linker stuk, maar dat hoort zo.
Een koeienlijf is niet overal even zacht. Het vlees heeft een heer
lijke grill-smaak en drie verschillende dotjes boter er bovenop.
Karei V moet hier ooit in de buurt geweest zijn, want zo heet het
restaurant. Boven de voordeur zit een gevelsteen die gewijd is aan
deze middeleeuwer. Uit dank voor het feit dat hij de stadsbelas
ting voor Goes verlaagde na een brand die half de stad vernietig
de.
Braai-Tapperij Karei V heet het officieel, ook nog naar de braai,
de Zuidafrikaanse barbecue. Je kunt er a la carte bestellen, maar
de keus is niet heel groot. Het restaurant volgt de oprukkende
mode van de formule-restaurants: een stuk of vijf voor-, hoofd- en
nagerechten waar je wisselende driegangen-menu's uit kunt
samenstellen voor een kleine veertig gulden.
Ha, ha, mijn vlees alleen al kost als hoofdgerecht 45 gulden, maar
het is dan ook het duurste gerecht op de andere kaart. Natuurlijk,
in de middeleeuwen moet je je geld maar flink uitgeven en grote
hompen vlees happen terwijl je wijn slurpt uit de schedels van je
overwonnen vijanden. Veria-acht de vrouwen en de kinderen en
breng het gebraad aan!
Zo ging het natuurlijk niet, want Karei V is beschaafd, en ik zat
keurig met mes en vork op zijn twintigste-eeuws te peuzelen en
kinderachtig van vetrandjes te griezelen.
Het voorgerecht van kippelevertjes met champignons was in orde.
De levertjes waren niet te droog, en dan is zulk simpel en goed
koop eten zo lekker.
Een minpuntje betrof de aardappelen. Het moest eigenlijk verbo
den worden om als bijgerecht het loodzware Gratin Dauphinois te
serveren. De met kaas gegratineerde aardappelen, druipend van
room, zijn natuurlijk heerlijk, maar veel te dominant van smaak
en het geeft al snel een baksteengevoel in de maag, niet iedereen
blieft dat.
Een pluspuntje betrof de salade. Waar andere restaurants zich er
van afmaken met de eeuwige geraspte wortel, de sliertjes knolsel-
derie, de dressing uit de groothandel, de plukjes sla en dat door
schijnende plakje tomaat, krijg je in Karei V een heel aparte. Van
verse kiemgroeten en spruitplantjes, overgoten met een geheim
zinnig mosterdsausje. De jonkvrouw tegenover me vergeleek som
mige smaken met die van verse jonge erwtjes, zó van het akker
land in de mond. En dat moet zalig zijn, zeggen jonkvrouwen.
De finale van dit middeleeuwse maal bestond uit een mooi
gemaakte chocolademousse, met een verfijnde, diepe chocolade-
smaak. De mousse werd gedragen door een dikke plak pure cho
colade op een prachtig opgemaakt bord. Het oog wil ook wat.
Zelfs in de middeleeuwen.
CM
Karei V is tot begin februari gesloten en daarna doordeweeks
op maandag en dinsdag ook.
Door Marije de Vries
Etten-Leur - In poolcafé Happy Days in Etten-Leur begint
zondagmiddag om half een een koppel-dartstoernooi. Een spe
ciaal toernooi, want de poule-winnaars spelen uiteindelijk
tegen dé twee Nederlandse toppers, de Hagenaren Ramond
Barneveld en Ronald Scholten.
De populariteit van darts is enorm
toegenomen sinds Barneveld ruim
een jaar geleden tweede werd op
het Wimbledon van de darts: het
Embassy Professional World
Darts. Het was de eerste keer dat
een Nederlander de finale van het
wereldkampioenschap bereikte.
In Nederland vlogen de dartsbor
den vervolgens de deur uit en de
dartsbonden kregen te maken met
een enorme aanwas van duizen
den nieuwe leden. En kort geleden
schreef Scholten de British Open
op zijn naam.
Barneveld, door Engelsen steevast
Barney genoemd, heeft darts in
Nederland bij het grote publiek
bekend gemaakt. Maar is het ook
een blijvertje? Volgens Barneveld
wel: „Het is nog geen tennis of
voetbal, maar de populariteit van
darts blijft groeien. Het kan
natuurlijk ook prima een volks
sport worden, want in elk café
hangt wel een dartsbord en wie
gaat er nou niet naar de kroeg?"
Barneveld denkt wel dat het nog
een tijdje kan duren voordat de
sport definitief 'ingeburgerd' is bij
het Nederlandse publiek. „Op een
van mijn vele presentaties hadden
ze het bord op de kop aan een
touwtje opgehangen. Dat is de
onbekendheid en het kost gewoon
tijd om die kinderziektes eruit te
krijgen."
Barneveld zegt 'heel erg' teleurge
steld te zijn dat hij tijdens het
Embassy vorige week niet in de
finale stond.
„De eerste keer dat ik in de halve
finale stond, nam ik een soort van
underdogpositie aan. Daardoor
ben ik misschien wel zover geko
men. Maar dit jaar was ik niet
meer het onschuldige jongetje uit
Den Haag. Ik speel niet meer 'voor
de lol'. Ik wil iets bereiken en er
wordt natuurlijk iets van me ver
wacht. Maar ik ben maar een
mens en geen robot."
Bereidt hij zich goed voor op de
toernooien? „Nee, ik ben heel erg
lui. Ik train bijna nooit. Maar ik
kan thuis nog zo vaak 180 gooien,
je kunt niet trainen op zenuwen
Die overvallen je als je er staat.
Het is hooguit de Bacardi-cola.
die me een beetje rustig houdt.
Ondanks deze tegenvaller heeft
Barneveld er ook iets goeds aan
overgehouden. „Ze zijn er nu ein
delijk achter dat ik met behulp
van sponsoring misschien die tite
wél kan halen. Vorig jaar lukte he:
niet, maar nu heb ik al dri(
gesprekken lopen. Ik droom ervar
ooit nog eens professioneel spelei
te worden."
Zondag 14 januari, 12.30 uur, pool
café Happy Days in Etten-Leur,
koppel-dartstoernooi.
van vroeger, geboren uit armoede
en zuinigheid, heeft de quilt wei
nig meer te maken. Het quilten is
uitgegroeid tot een volwaardige
tak van kunstnijverheid of zelfs
van kunst.
In feite is de quilt al opgenomen
in de rijen der officiële kunstui
tingen sinds de tentoonstelling
(de voorkant) via een wirwar van
steekjes aan de onderkant terug
te zien. Quilts hadden van ouds
her praktisch nut,. Het waren
dekens, tafelkleden, voorwerpen
met een kouwerende functie. Die
praktische functie heeft de quilt
niet meer. Wat je in Wouw te zien
krijgt zijn hoogstandjes van deco-
Daarom hebben zij een rijke tra
ditie ontwikkeld in abstracte
decoratieve kunst. De Amish heb
ben aan het quilt-genre de zoge
naamde log cabin-techniek bijge
dragen. De lapjes stof worden in
een patroon aan elkaar genaaid
op de wijze zoals blokhutten
gebouwd worden.
van Amerikaanse quilts in het
Stedelijk Museum in Amsterdam
in 1972. De uitstalling in Wouw
bewijst dat die canonisering niet
ten onrechte is. Er worden in dit
genre ware meesterwerken
gemaakt. Dat is trouwens ook in
het Nederlands Textielmuseum in
Tilburg regelmatig te constate
ren.
Toch eerst nog maar even de
vraag gesteld: wat is een quilt?
Een quilt is een deken bestaande
uit drie lagen: een bovenlaag van
aan elkaar genaaide lapjes stof
(bijvoorbeeld zijde), een tussen-
vulling van een warmte-isolerend
materiaal en een derde laag om de
boel bij elkaar te houden. Deze
drie lagen worden op elkaar
bevestigd door middel van dui
zenden rijgsteekjes, die door de
lagen heen worden gestoken. Dit
doorstikken van de drie lagen is
het feitelijke quilten. Als de quilt
klaar is, zijn de contouren van het
stikpatroon op de bovenste laag
ratie, esthetiek, techniek en voor
al heel veel geduld.
Dat geduld is belangrijk: het is
niet ongebruikelijk dat het maken
van één quilt een paar jaar kost.
In Wouw is er één te zien van Will
de Regt uit Ovezande (Z), waar
aan de maakster gewerkt heeft
van 1991 tot 1995.
Een belangrijke rol bij de ontwik
keling van de quilt in Amerika
speelden de Amish, een religieuze
sekte in Pennsylvanië. De Amish
zijn streng gelovige protestanten,
afkomstig uit Duitsland en Zwit
serland, die in Amerika in afgele
gen dorpen wonen, geen gebruik
maken van de zegeningen van de
moderne tijd (geen elektra, geen
auto's) en die nog altijd Duits
spreken.
Voor deze fundamentalisten is
het, net als voor moslims, verbo
den om in hun kunstnijverheid
menselijke figuren af te beelden.
De Amish-iop cabin-quilt is vaak
uitgevoerd in donkere tinten, met
gele elementen die het lamplicht
symboliseren en rode voor het
haardvuur. Op de tentoonstelling
in Wouw zijn kunstige voorbeel
den te zien uit Duitsland. Want de
Amish-techniek en de Amish-
figuraties, zoals ze zijn ontwik
keld in Amerika, wordt tegen
woordig overal ter wereld toege
past.
Ook de kleine quilts die Tina Gra-
vatt uit het dichtgesneeuwde
Pennsylvania meeneemt zijn
gemaakt met patronen van de
Amish. Overigens is deze Tina
Gravatt een wereldberoemde
autoriteit, zo verzekert men ons
in het Wouwse Zijdemuseum. Zij
geeft cursussen en schrijft boeken
over quilts.
Quilts zijn zo populair dat er spe
ciale quilt-winkels zijn, waar je
alle benodigdheden kunt kopen.
Zeshoekige katoe
nen quilt van Marjan
van de Velden.
FOTO'S DE STEM/DICK DE BOER
Wat Nederland betreft organi
seerde het Openluchtmuseum in
Arnhem drie jaar geleden een
grote tentoonstelling over de
geschiedenis van de Nederlandse
quilt. De catalogus bij die ten
toonstelling is nu weer in de
boekhandel verkrijgbaar. Het
boek is geschreven door An
Moonen, de conservator textiel
van het Openluchtmuseum.
De historische quilt-catalogus is
heruitgegeven omdat quilts een
ware rage zijn geworden. De
vraag naar kennis over quilts is
groot. Dit boek over de geschiede
nis van de Nederlandse quilt is
geïllustreerd met tachtig afbeel
dingen van de mooiste historische
ontwerpen, afgedrukt in kleur.
Maar dat is dus het verleden. In
het Kant- en Zijdemuseum Ter
Zijde in Wouw is te zien hoe deze
eeuwenoude technieken toege
past worden voor het realiseren
van hedendaagse ontwerpen. De
quilt is springlevend en de ten
toonstelling zal menig verstokte
man verrassen.
In het Kant- en Zijdemuseum Ter
Zijde in Wouw, gevestigd in een
Jugendstil-schoolgebouw aan de
Schoolstraat, zijn vanaf vrijdag 12
januari drie tentoonstellingen:
'Quilts uit de regio', 'Zijden quilts
uit Duitsland' en 'Mini-quilts van
Tina Gravatt uit Amerika'. Het
museum is geopend van maandag
t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur,
zondag van 12.00-17.00 uur. (t/m
10 mrt.)
Op13enop15januari geeft Tina
Gravatt een workshop in het
museum.
Het boek 'Quilts, een Nederlandse
traditie', is geschreven door An
Moonen. Uitg. Nederlands Open
lucht Museum, Arnhem. Prijs
49,90.
lus begint men zich in het Kant
en Zijdemuseum Ter Zijde in
IWouw een beetje zorgen te
taaken, want de belangrijkste
deelnemer aan de tentoonstelling
mie vrijdag begint zit, mét al haar
'spullen, ingesneeuwd in Phi
ladelphia, Pennsylvania.
Het is de Amerikaanse quilt-kun-
fronares ^'na Gravatt, die naar
Ijrouw komt om een deel van haar
beroemde collectie mini-quilts te
onen, werkstukken die zijn
flnspireerd op de technieken
M het nijvere Amish-volk in
ennsylvania. Tina Gravatt komt
Wendien een aantal workshops
[even voor de grote schare quilt-
lefhebsters - want het blijft een
Touwenzaak.
jhar al zou deze grote dame uit
wereld van de quilt te laat
romen als gevolg van de sneeuw-
iverlast, dan heeft het Kant- en
ajdemuseum nóg wel wat achter
'e hand. Want het wordt alles bij
aar een heel quilt-gebeuren
aar in Wouw. Behalve met pro-
Wen uit Amerika zal het
ouwse museum volhangen met
pits uit Duitsland én uit de
West-Brabant en Zeeland,
wordt een driedubbele ten-
felling van de mooiste voor-
e den van de hedendaagse
Wt-mjverheid.
^'e quiltnijverheid heeft een gro
ttocht genomen. Dat blijkt wel
L_ ?'eb wat er inmiddels aan
ium is binnenge-
,„„4 uc komende tentoon-
lng Met de gestikte dekens
uitgekozen als raad-quilt,
bedoeld voor de kinderen. Uit
hoeveel lapjes bestaat deze quilt?
De bedoeling van dit raadsel is
dat de kinderen beter gaan kijken
hoe zo'n werkstuk is opgebouwd.
Overigens schatte de verslaggever
met een natte vinger dat de
betreffende quilt uit 250 lapjes
bestond. Dat bleek er ver naast te
zijn, maar dat was niet erg want
je kunt er toch niks mee winnen.
Quilts zijn geen Amerikaanse uit
vinding, maar het genre is in de
Verenigde Staten wel tot de
grootste bloei gekomen (populair
in alle kringen: een vriendin van
Frank Zappa maakte een quilt
van slipjes die tijdens concerten
op het toneel werden gegooid).
Oorspronkelijk stamt de quilt uit
het Midden-Oosten, de Arabische
wereld. De kruisvaarders brach
ten ze mee naar huis. Het procédé
raakte ingeburgerd in Frankrijk,
Engeland, Duitsland en Neder
land.
Stoffen, naaigaren, mallen, scha
ren, patronenboeken en andere
spullen. Dergelijke winkels zijn er
bijvoorbeeld in Roosendaal en
Oudenbosch.
In een gemiddelde quilt zijn hon
derden of soms zelfs duizenden
stukjes stof verwerkt. Op de ten
toonstelling in Wouw is er één
V
