Weekend
m
De laatste schokkerma
Een heerlijke
winter met
koek en zoab
MSÊÊMÈMi:',
rj
DE STEM
Hamzed Zaid Kailani is de enige
gevangenis-imam in Nederland.
Een imam zou je een voorganger
kunnen noemen. Hij bezoekt
moslim-gevangenen, wanneer ze
hem nodig hebben. Het zou hem
een lief ding zijn als het
christendom en de islam meer
naar elkaar zouden groeien.
Maar het lijkt wel of het juist
andersom gaat. Dat versterkt de
identiteitscrisis waarin jonge
moslims verkeren.
flJUV
plpl y\
-
Superioriteitsgevoel
Hamzed Zaid Kailani
heeft het zwaar als
enige gevangenis-imam
in Nederland
Frustrerend
'Veel jonge moslims
zijn niet opgewassen
tegen het systeem
in het westen'
Niet opgewassen
DE STEM
Winters leven vooral in de he
nnering en dan vooral in die
an oudere mensen. Maar ze
inters die in de herinnering
treng staan geboekstaafd, b 1
;en, in kille cijfers uitgedruk
iets bijzonders te zijn gewee
aar wellicht waren de wint
oeger wel zo koud, omdat i
ens er zich zo slecht tegen
eschermen.
I ben een volslagen idioot, want
i aas. Alleen honden zouden bazen
I it maar omdat ik er ook een
IW n ee" holve gare zijn.
ZATERDAG 6 JANUARI 1996 f
'Ik kan hier alleen maar troosten
De winter heeft een interessant effect op Neder
land. Het grote buitenland verdwijnt in de janu-
arimist, de kou sluit de grenzen. Het komt
natuurlijk weer door het water, onze traditione
le bondgenoot en kwelgeest. Het water stroomt
bij Limburg en Lobith overvloedig ons land bin
nen. Of het bevriest in de plassen, rivieren,
goten en kieren. Het water verstilt, ons leven
verliest plots vaart. We zijn alleen met onze
adem en met de buren die het ook zo koud heb
ben.
In het vorstendom Nederland houdt de verknus-
sing huis. Sneeuw, ijzel, wintertenen, bevoren
auto's, we leveren dagelijks strijd met de natuur.
We volgen de berichten over het weer en begin
nen ons steeds vaker af te vragen: kan er gere
den worden of niet? Wat gaat er om in onze ray
onhoofden?
Zonder dat heerlijke ritueel zouden we de winter
niet meer door kunnen komen. De route wordt
in kaart gebracht, we krijgen plaatjes te zien van
dorpen die alleen bij zeer strenge vorst lijken te
bestaan. De camera's richten zich op zwakke
plekken. Het plaatselijke rayonhoofd goochelt
met centimeters en celsius-graden en mompelt
iets van 'kan vriezen, kan dooien'. Vaak komt er
een zwaar ingepakte kerel langs met ijspegels in
zijn baard, die hijgt dat het best te doen is. Dat
de heren organisatoren niet zo schijterig moeten
zijn. Je voelt de spanning in de huiskamer. De
Tocht der Tochten komt steeds dichterbij.
In de laatste fase gaat het altijd om de klün-
plaatsen. Dit woord activeert in de zomer alleen
maar de lachspieren, maar in een strenge winter
staat het gewoon in het Groene Boekje. Waar
beslist niet gereden kan worden, wordt met stro
een overgang aangelegd. Daar mag men naar
hartelust vallen en opstaan.
Er is geen hond meer op straat als de definitieve
mededeling wordt aangekondigd. In Hilversum
wordt voor de zoveelste keer overgeschakeld
naar ijzelmeester Koot in de centrale in Drieber
gen. Hij is dan de machtigste man van Neder
land, het bevroren waterland. Als hij zegt dat
het zover is, gaat het feest beginnen. Eindelijk is
daar het verlossende woord, Nederland is glad
genoeg! Onze winter heeft zijn climax bereikt.
Ondertussen zijn wij op de hoogte van alle tech
nische details van het Zeer Open Asfalt Beton.
Wij koesteren die korrelige zwarte lappen in ons
landschap, die opgestapelde gatenlagen, die
een stortbui binnen drie seconden probleemloos
wegslurpen. Het zoab is over ons gekomen in de
tijd dat we dachten dat onze maatschappij open
moest zijn en toegankelijk voor elke werkende
automobilist. Het geluid van zoab klinkt ons als
muziek in de oren, vooral als het alle soorten
zout onschadelijk heeft gemaakt en de wijde
poriën zich vorstelijk hebben gevuld met pure
gladheid.
Het startsein is gegeven. De cracks stappen in
hun auto en glijden gretig de baan op. Het is
nog donker, de ochtend gromt vervaarlijk, het
neonlicht spiegelt zich pronkzuchtig in het glad
de, glimmende wegdek. Dit zijn de krachtpat
sers die zich stuiterend via de vangrails wagen
op de ijskoude vaderlandse achtbaan. De tv is er
bij, de hele dag. De uitvallers worden geïnter
viewd als ze nog maar net zijn geland aan de
voet van het talud of tussen de schotsen van het
kanaal. De barste tocht van Nederland eist vele
slachtoffers, maar dat maakt de overwinning
alleen maar glorieuzer.
Wat zijn wij zonder zoab? Wat is een Hollandse
winter zonder koek en zoab?
Terwijl wij bij onze hete chocolademelk genieten
van het ijsspektakel, fronsen ze in het buitenland
langdurig hun wenkbrauwen. Zij begrijpen ons
wintervermaak niet. Waarom ruimen jullie die
zoab-zooi, die levensgevaarlijke gatenkaas niet
op, vragen ze. Waarom leggen jullie geen
moderne snelwegen aan?
Wij gaan daar als Nederlanders uiteraard niet op
in. Wij hebben recht op onze eigen Hollandse
folklore. Dat moeten onze partners in Europa en
de NAVO maar begrip voor hebben.
jiij*
MM
- MS
Door Jeroen van Sambeeck
ijn hele bovenwoning in Utrecht
straal het uit: hier woont een een
Palestijnse moslim-theoloog. Er
hangen bordjes met koran-teksten aan de
muur en een mansgrote kaart van Palestina,
met Arabische tekst. In de boekenkast theolo
gische werken.
Op tafel ligt de koran tussen allerlei tijd
schriften. Opengeslagen ligt een artikel van
de omstreden christelijke filosoof dr. Hans
Küng. De titel van het stuk: 'Er is geen vrede
mogelijk tussen de landen als er geen vrede is
tussen de drie grote wereldreligies'.
Hamzed Zaid Kailani (62), de enige gevange
nis-imam in ons land, is het roerend eens met
die stelling van Küng. „Toen ik in 1967 in
Nederland kwam, werd ik door twee dingen
pijnlijk getroffen. Dat Nederlanders in het
algemeen zo erg pro-Israël zijn en vreselijk
veel vooroordelen hebben over de islam. Aan
dat eerste is niets te doen, dat accepteer ik.
Maar ik besloot wel om iets te gaan doen aan
die vooroordelen, vooral door lezingen te
geven, onder andere op scholen. En dat werkt.
Eerlijk gezegd verbaast het me dat ze alle
maal luisteren. Ik ontdek tot mijn plezier dat
scholieren vragen stellen die getuigen van
interesse."
Wederzijds begrip tussen islam en christen
dom - volgens Küng noodzakelijk voor de
wereldvrede - is hoe dan ook ver te zoeken.
„De vooroordelen zitten bij beide godsdien
sten. Veel christenen zien de islam als vrouw
onvriendelijk en agressief en kijken neer op
de islam. Veel moslims accepteren dat niet
van de in hun ogen goddeloze christenen in
het Westen waar de duivel aan het werk is en
de mensen alleen leven voor geld, seks en
drugs. 'Wie denken ze wel dat ze zijn om ons
de les te lezen', denken veel moslims over
christenen. Beide godsdiensten hebben dus
een superioriteitsgevoel ten opzichte van
elkaar."
Kailani die in 1965 het bezette deel van Jor
danië moest ontvluchten, wijst nadrukkelijk
op het feit dat beide godsdiensten evolueren.
„Pas drie eeuwen na Christus kwam tijdens
een concilie het idee op dat vrouwen ook een
ziel konden hebben en onlangs herdachten
moslims nog dat 900 jaar geleden de kruis
tochten begonnen. In naam van God werden
steeds andersdenkenden afgeslacht. Dat
gebeurde bijvoorbeeld na de ontdekkingsrei
zen met de Indianen en later met de Hugeno
ten. De bijbel wordt net als de koran mis
bruikt voor politieke doeleinden door een
kleine elite en sekten. In feite draaien alle
godsdiensten om de tien geboden. Er staat
nergens geschreven 'gij zult niet doden met
„De Nederlandse staat moet die jonge migranten gaan zien als Nederlandse moslims en niet als allochtonen. Het beleid moet op die visie afgestemd worden.foto erwinmJ
uitzondering van....' Je kunt in heilige schrif
ten iets altijd wel anders interpreteren dan
het bedoeld is."
Het huidige misbruik van islam en koran door
bepaalde regimes in ontwikkelingslanden
doet de Utrechtse imam denken aan de
bekende zegswijze uit het zuiden van Neder
land: de burgemeester houdt de mensen arm
en de pastoor houdt ze dom.
Kailani, gehuwd en vader van twee dochters,
denkt dat het christendom zo evolueert dat de
christenen hun identiteit meer en meer verlie
zen, net in een periode waarin moslims steeds
meer terug gaan naar hun originele identiteit
(fundamentalisme). Christenen komen steeds
meer los van de kerkelijke hiërarchie en deze
evolutie van secularisatie en ontzuiling gaat
verder.
„Daar komt een essentieel verschil bij wat
betreft de eigen verantwoordelijkheid van de
gelovige. De christen heeft Jezus als bemidde
laar en een katholiek geestelijke kan in naam
van God zonden vergeven; bovendien horen
veel christenen tot een bepaalde kerk of
parochie en is er een strakke kerkelijke hiër
archie. In de islam geldt dat iedere moslim in
iedere moskee over de hele wereld welkom
hoort te zijn en iedereen is zelf verantwoorde
lijk voor zijn daden en het nakomen van de
dingen die in de koran voorgeschreven zijn.
Er is geen instantie die je daarop aanspreekt.
En niemand, alleen God, kan je schuld weg
nemen. Je kunt dus heel gemakkelijk als gese
culariseerde moslim leven."
Imam Kailani kan als gevangenis-geestelijke
- op afroep beschikbaar - dus geen absolutie
geven (zoals katholieke priesters) aan een
islamitische gedetineerde. „Ik ervaar het
gevangeniswerk als emotioneel vermoeiend
en soms frustrerend," zegt hij. Hij noemt twee
belangrijke knelpunten.
„Ten eerste zijn er gevangenissen waar de
gedetineerde moslims niet echt de gelegen
heid krijgen om hun geloof uit te oefenen.
Directies verbieden mij weliswaar niet het
houden van gebedsdiensten en preken, maar
stellen mij niet in de gelegenheid dat te doen
op de dagen en tijdstippen die de koran voor
schrijft, bijvoorbeeld het vrijdaggebed. De
reden is vaak personeelsgebrek. Maar er zijn
ook huizen van bewaringen die wel alle
medewerking geven, zoals Den Bosch."
„Ik kan in Nederland alleen maar troosten,"
zo geeft Kailani het volgende knelpunt aan.
„Maar volgens de islam zou ik veel meer moe
ten doen. Ik zou de gevangene moeten kunnen
helpen aan een baan, iets voor zijn familie
moeten kunnen betekenen."
„De leer van de islam zegt dat als iemand
voor de eerste keer na een flinke fout de
gevangenis indraait het zijn eigen schuld is;
iedereen maakt immers fouten. Maar als
iemand voor de tweede keer naar de gevange
nis gaat, is het de schuld van ons allemaal. Je
moet dus als moslim en zeker als imam meer
kunnen doen dan alleen troosten."
Kailani wijst erop dat dat in de Westerse
samenleving moeilijk is. Hulpverlening zoals
de reclassering, arbeidsbemiddeling en maat
schappelijk werk zijn er in hokjes en anoniem
georganiseerd. In de islamitische traditie is
dat niet het geval en kunnen individuele men
sen, en zeker ook de imam, een ex-gevangene
terug brengen in de samenleving.
Kailani, die behalve imam ook tolk en leraar
maatschappelijke vorming is, wordt er ver
drietig van als hij ziet hoeveel jonge Turken
en Marokkanen in Nederland de gevangenis
ingaan. „Ik beschouw ze als mijn eigen kinde
ren. Ze hebben natuurlijk wel wat verkeerd
gedaan, maar is dat een reden om hun leven te
verwoesten?"
Volgens de gevangenis-imam komt het daar
in Nederland uiteindelijk vaak op neer omdat
de allochtone jongere na zijn celstraf in
dezelfde omgeving terugkomt waarin hij het
niet kon bolwerken. En hij komt bovendien
terug met het stempel van ex-gedetineerde.
„Gevangenen die daaraan behoefte hebben,
kunnen bij mij een soort religieuze belofte
afleggen dat zij niet meer in de fout zullen
gaan. Sommigen willen dat niet, omdat ze
voelen dat ze de belofte toch niet na kunnen
komen. Sommige gedetineerden weten
gewoon dat zij opnieuw crimineel m
omdat ze geen andere mogelijkheid zien]
Criminaliteit bij jonge Turken en
nen heeft, zo merkt Kailani op,
gevolg dat bij veel Nederlanders eenne^
beeld ontstaat over jonge mannen meti
terraan uiterlijk. Die negatieve beeldvol
heeft in veel gevallen extreme ge
vrouwtjes die hun handtas strak omkli
als ze een donker type tegenkomen. Dei
probeert dat beeld steeds te ontzei!
Onder andere door erop te hamertil
slechts een paar procent van de allo
jongeren over de schreef gaat. Jot
niet alleen dader maar vaak ook in
slachtoffer zijn.
„Het niet weten of je thuis of op straatta
zo omschrijft Kailani de identiteit]
waarvan veel jonge allochtone crimineh
slachtoffer zijn. Thuis zijn de ouders
spronkelijk vaak van het platteland
en op straat zien de kinderen een
wereld.
„Veel jonge moslims zijn niet opgi
tegen het systeem in het westen waarbij]
sen veelal zondags hun geloof belijdf
voor de rest leven in een omgeving r
zaken als winkeldiefstal, druggebruike|
no. In de Arabische wereld is het d
leven en de cultuur doordrongen
geloofsbeleving."
„Veel allochtone jongeren voelen daa
sterke behoefte aan onderlinge steun,
len eigen ruimten, waar ze onder elkaifl
nen zijn, elkaar kunnen helpen en nieti
kelijk zijn van de straat. De Nederi'
staat moet die jonge migranten dus gaat
als Nederlandse moslims en niet als allo]
nen. Het beleid moet op die visie
worden."
We visten van Moerdijkbrug tot aan zee toe, tot aan de kop van Goeree. Slapen deed je tussen de tijen door.
foto collectie willem weeda
VERVOLG VAN VORIGE PAGINA
De visafslag van Moerdijk werd vooral
bekend door een vrouw, Nederlands enige
vrouwelijk afslager Jet Vos, een ongetrouwde,
zeer gewaardeerde dame die het vissersvolk
aardig de baas kon. Kreeg ze de wind van
voren van de schokkermannen dan bekte ze
onverbiddelijk terug: „Opspelen doe je thuis
maar tegen je vrouw."
Jaren die zich aaneenrijgen, 's Winters vrie
zen de Moerdijkse vissers van de rivier af en
breien netten. De seizoenen zijn slecht. Ze
schrobben de schubben van de zeebliek af en
verkopen die als eendenvoer naar Volendam
en naar kooplui die ze doormarchanderen
naar lui die er valse paarlemoeren kettingen
van fabriceren.
Dan de oorlog. Op 10 mei 1940 landen Duitse
parachutisten bij Moerdijk. Het dorp duikt in
de kelders. Die dag sterft Thijs de Visser, snel
en onnodig.
„Mijn vader en moeder woonden naast ons
aan de haven. Er werd geschoten, vader keek
af en toe door de deur. Aan de andere kant
van de haven zat een Duitser, die legde steeds
aan, als vader keek. Op het laatst schoot-ie
echt. Vader stond toen net op de keldertrap,
half uit het luik. De kogel vloog dwars door
de deur, recht in zijn borst, hartstikke dood."
Na de oorlog vreten de wolhandkrabben de
netten weg. Het zijn Chinese veelvraten die
hangend onder schepen via Rotterdam in
onze wateren zijn geïmporteerd. Veel Moer
dijkse vissers laten zich noodgedwongen
inschrijven bij de Arbeidsbeurs in Zevej
gen.
In 1964 liet Arjaan de Visser voorff*
laarzen in het gangboord staan,
genoeg geweest. Hij werd havenm»
taxeerde later op een rijks-uurtarief1®!
entwintig gulden van Zwaluwe tot aal
ree vissersbedrijven die moesten stoppel
wege de afsluiting van het HaringvW f
Zesenveertig jaar lang speelde zijn led
op het water af. Gekleed in een oMj
een boezeroen met leren mouw draa»
lier dat de asem voor zijn kont hing.
In een vrij weekeinde stonden ze op 4
keken naar de lucht en naar de vaantpj
masten. Een zuidwestenwind bracht»
nalen, steurkrab en spiering, een
wind bracht zeebliek en zalm de rivia'l
Nu stelt Moerdijk als visserplaats n®|
voor. Het is een verloren hoek W
industrie en de snelweg. De v
gestopt of naar elders vertrokken.
Nog elke dag gaat Arjaan de Visser'1']
kaai. Daar liggen nu binnenschepe»
heb ik niks aan."
Ogen dwalen over het Hollands Diep>'
contact met het verleden. Met de se"
mannen.
Ze zijn weg, de mannen van Kante,'J
Leest, Adriaan de Visser om zijn fW
wijde broek 'het rouw-weer-®
genoemd.
Verleden tijd. Hij is de laatste.
Mocht hij nog eens kiezen: „Ik z°u
doen."
Floor Aad Jongbloed
ie wind. Die strakke, harde,
de wind. Die uit het ol
kwam en laag over de pi
gierde. Tot hooguit anderhalve meter
Ie grond blies hij, alleen om de schoolk:
jen onbarmhartig en laf te treffen. Om
krangen te striemen en hun handen te ver
pen van de kou. Hoger was geen wind.
ton je zien aan de bomen waarvan de kri
astgevroren waren aan hun eigen siltu
Hl.
lijn grootvader had van winters verteld,
jchte winters, waarin mensen zo maar a;
jtraat vastvroren en losgebikt moesten
len door de brandweer. Winters waarii
wolken geen sneeuw of hagel loslieten,
paarin de witte flarden in de blauwe luc
lén klap naar omlaag kwamen als gebr
fciegelglas. Met punten zo scherp als
lolk.
Jijn grootvader moet het hebben gehad
p beroemde winter van 1890/1891, to<
jen onafgebroken vorstperiode was va
Jagen. In 1929, vertelde hij ook, zag
[rootvader hoe het Leidse stadhuis afbr
Ie, omdat het water dat uit de brandsla
pram direct bevroor. In die tijd ook
kgens een prins carnaval tijdens de op1
loodgevroren.
ïatuurlijk had ik mijn grootvader gel
pok toen hij vertelde dat hij ooit, war
jas dat ook weer, op de zee had gelopen,
pijn eigen eerste winter drong in het beu
Tjn door in 1945 en blijft sindsdien mijn
nering teisteren. Het had natuurlijk
pet de nakende bevrijding te maken ri
Bke ochtend feestelijke bloemen op de ie
ponden die in de loop van de dag nauwe
«ten. Hoe zou de vorst geweten mc
lebben dat de Duitsers op de terugl
paren en dat de hongerwinter de laatste i
fling van een oorlog was?
|et moet in die hongerwinter veel meer
•rrr-koud geweest zijn, vooral ook doord,
■eu intenser gevoeld wordt door mensen
fëe magen.
fitter koud, zei mij moeder elke ochtem
met niet zelden ook door mij gestolen
e noodkachel aanmaakte, mijn kleren j'
t Wasrekje er vlak bij hing om het
t ik h
heb
Iia! i"? .'n f"6- Mijn openingszin
I l! overigens geleend van een
I pP„ s er' zullen er onder u onget'
I rit u3r z^n van mening zijn c
I wi! hierboven naadloos aansluit op
I ?aam hier ergens boven staat.
I zelfde Van ^arte'en voor rest v:
■Drptt^ 'k nieuwe jaar met een bij:
die g.-V<f1 beg0nnen ben, misschie:
torV,er°i1S kettingbrief eind dece
I eer„t geholpen, heb ik besloten o
Ibmf zaterdag van het nieuwe jaar or
Ikwem 0^,te vrolijken. Eerlijk is eerl:
|w. °°b op het idee door de eerste
iJole Vaiï iaar' waarin Francisc
Ibieph?1? afgelopen woensdag op
Rttiwf m oyberspace wees. Op
lb Z^ww-interlog.comraaron
luitseR e^at stomste streek is
Rissen Tevens kun je de
Reerink311 eollega-stommerikken
van fl "i aan ^et biezen van de si
Üeder 1 ,S' bovenstaand biechtje
Hoor fk de Ult m eerlijkheid.
voor et. ,f r letnand roepen dat ik een
'lekenrin t eit zou ontvangen als ik eei
[adres znf ,erface ter nominatie o
lis tenmin Paleren? Zo'n kat mag ik we
ste humor, en daar ontbreel
een
het
kui
die j
bel
lez
ston
blo
