'Muziek onderstreept de emoties' riet het Dood Het Brabants Orkest begeleidt opnieuw de film 'Nieuw Babylon' halen GROTE GIDS D3 Bernd Lohaus John Körmeling IN BEELD Rijense kunstenaars in Gemeentehuis Wildschilderijen' in Ulvenhout Improvisatie met film, taal en muziek Bronzen, monoprints en schilderijen I VRIJDAG 5 JANUARI 1996 ramtische gebeurte- j m een king i.. Mulisch it later 'Onmiddellijk mijn naai... :even, jor r linde rr uit, iDe r meer andere roman van Moskou in 1981 het De aanslaq I idellijk ver- :n situatie van vier ogen, aan een Ik dacht aan desnoods tien die episode, maar er en meer, zon- in zicht kwam', t. De Bezige Bij i u* oer-Aanslag uit, ^ndgeschreven pagi- nscriptie van de tekst ihtende inleiding van t boekje van 68 blad- tegen de vijftig gul- rer heeft de afgelopen kt aan 'de eerste gro- ïse roman'. Gewaagd j februari in de boek- e 17-jarige Creoolse een toekomst in het 1 maar blijft verknocht boortegrond. Snoer is van de 29-jarige Sas- iswou en handelt vol- rbeiderspers over 'de rkant van de Neder- lligheid'. 5^8H ;ds in de knop. Zo' /an Berkum ongewild at er wel degelijk jon- neisjesdingen bestaan. ook duidelijk dat diel elkaar onderdoen, en lardige van dit verhaal. erking koning en de koningin le Vries zijn de tekenin- •deel van het verhaal, tekeningen zijn door ;en gemaakt. Sterker' elt dat het verhaal zich ltspon uit de wisselwer- en die twee. Het is een chitterend uitgevoerd oordevol gedetailleerde ningetjes, 120 in totaal, publiceerde eerder in! re jeugdtijdschrift Mik- t helaas ter ziele is lij kreeg zijn opleiding ogeschool voor de Kun- lampen waar Annemie een van zijn docenten de achterflap staat wat van haar leerling vindt: Vries is volslagen uniek ïaar. De humor in zijn pinnerige tekeningen is atbaar en tegelijkertijd zichtbaar, als een bin- iden lach verstopt in de details. Hetzelfde gevoel ïor spreekt uit zijn tekst, elijk van dezelfde hand' g is als de tekeningen, ben ik het helemaal mee Door Max Steenberghe Bet Brabants Orkest gaat zelden in herha ling. Maar 13 jaar gele den voerde het ook al originele Sjostako- vitsj-score uit bij een vertoning van de film Nieuw Babyion, een Russische klassieker uit de Stalin-tijd. Bij zondere muziek bij een bijzondere film: beide waren hun tijd ver vooruit en een nieuwe uitvoering is op zijn plaats, vindt kenner Theodore van Houten. Hij zet een film aan en bet geluid af. „Zie je wel, boor je wel? Zonder I muziek gaat vaak meer I dan de helft van zo'n film verloren. Muziek is een I door het publiek onder- e factor bij film. Muziek onderstreept de is. Aan de andere 'sant is muziek zonder beeld ook erg beperkt. ]e concerttraditie raakt cp zijn eind: wie gaat er au een hele avond naar een orkest of een pianist zitten kijken? Dan is dit stukken indringender." En bij dit wijst hij op de folder van Nieuw-Baby- m: een filmvertoning live orkestbegelei- f, De werkkamer van Theodore van Houten telt honderden boeken, meer videobanden, computertroep, maar ook een oude schrijfmachine. Foto's, mappen, folders, enve- loppen, gidsen, blaadjes, ils en krabbels I zwerven in het rond. Als hij er j vijf minuten verkeert, ligt alles meteen weer op een andere s. Als had hij vier paar armen, zo plukt hij links en rechts materiaal bijeen om zijn woorden te illustreren. Brieven, manifesten, foto's; alles weet hij te vinden in vuistdikke encyclo- in of beduimelde, uit elkaar vallende pockets. Vraag Theodore van Houten niet naar zijn passie, tenzij u een middagje vrij heeft. De drijvende j kracht achter de Stichting Silent Movie Music Live heeft een groot van zijn leven in het teken I gezet van - om heel precies te zijn - de muziek behorende bij de stomme film. I En hij is niet alleen, want anders er geen publiek voor zijn [vele publicaties, waaronder een internationaal standaardwerk, ïaar het liefst verwent hij het omstreden scene met de dronken vrouw in 'Nieuw Babyion'. FOTO ARCHIEF DE STEM publiek - en zichzelf - met pro jecten als Nieuw Babyion: de vertoning van een uitzonderlijke film, waarbij de originele film score live wordt uitgevoerd. Opbellen Van Houten en HBO weten wat hen te wachten staat. Het is de tweede keer dat het orkest de film begeleidt. De eerste keer was in-1982. Een gebeurtenis dié in Van Hou tens geheugen is gegrift, omdat het tevens de ontmoeting werd met een van zijn helden: de toen nog levende Russische regisseur Leonid Trauberg. Van Houten: „Ik miste nog wat gegevens voor het programma boekje. Maar toen ik telefonisch navraag deed in Rusland, zeiden ze: 'Vraagt u dat maar aan Trau berg zelf en gaven een telefoon nummer. Ik was verbijsterd te horen dat de man nog leefde. Toen ik hem aan de lijn kreeg en vertelde wat we van plan waren, werd hij lyrisch. Hij had de film zelf 53 jaar niet meer gezien, en slechts enkele keren met de ori ginele muziek erbij. Hij was dan ook graag bereid over te komen. Dat leek nog een heel moeilijke operatie omdat het IJzeren Gor dijn er nog hing, maar bejaarden mochten „toen al vrij naar het westen reizen en dus was hij even later hier en heeft hij in Eindhoven de première bijge woond." Het bleef niet bij die ene ont moeting. Het werden er meer, het werd een vriendschap, het werd een boek, de geautoriseer- de biografie van Trauberg. En via Trauberg kwam Van Houten in contact met vele andere nog levende legenden van de Russi sche film. Trauberg overleed op 89-jarige leeftijd, een bericht dat via Van Houten het westen bereikte. „Trauberg was een uitzonderlijk regisseur. Van huis uit dichter, schrijver en toneelmaker. Even na de Russische revolutie schreef hij een cultureel manifest wat vroeg om 'kunst zonder hoofd letter, voetstuk of vijgeblad'. De bedoelingen werden duidelijk in de praktijk van de FEX-groep, de Fabriek voor Excentrieke Acteurs, een collectief dat hij samen met kompaan Kozintsev oprichtte." „Lenin, en later Stalin, had ech ter andere ideeën en riep film uit tot kunstvorm van de toekomst. Vanuit de staatskas werd het Stalkino filmproductiecentrum uit de grond gestampt, inclusief peperdure studios. Jonge kun stenaars kregen het verzoek films te maken die hoogtepunten uit de socialistische geschiedenis moesten tonen." „Kozintsev en Trauberg kregen de opdracht de ondergang van La Commune te tonen. Een bewogen periode uit de Franse geschiedenis. Napoleon III had Pruisen de oorlog verklaard, maar de Pruisen joegen de Fran sen terug. Toen de regering uit Parijs wegvluchtte voor de ver wachtte Duitse inval, nam een Franse burgerbeweging de macht over. Een revolutie tijdens de oorlog. In enkele dagen von den 25.000 mensen de dood." „Een boeiend stuk geschiedenis, maar daarmee nog geen boeiende scenario. Kozintsev en Trauberg vertaalden het naar een liefdes drama: een jongen en een win kelmeisje - van warenhuis Nieuw-Babylon - worden ver liefd, maar het verhaal eindigt op de barricaden, met het meisje in het ene kamp en de jongen als soldaat aan de andere kant. Hij rijgt haar vader aan zijn bajonet, maar als hij uit eindelijk toch voor zijn hart kiest, is hij te laat en moet eigenhandig het graf voor zijn geliefde delven." Gecompliceerd „Het was een bijzonder gecompliceerde geschie denis. Moeilijk te verfil men. Er waren weinig professionele filmac teurs. Dus kreeg de boekhouder een rol, de producent, de loopjon gen. De film werd gedeeltelijk gedraaid in Odessa, maar ook was een ploeg drie maanden in Parijs. Daarvan is slechts een paar secon den beeld terug te vin den in de film: het dak van de Notre Dame." „Waarschijnlijk is een deel van de Franse opna mes gesneuveld in de montage-kamer. Want toen de film al half af was, kregen de twee het idee voor een snellere montage: geen seconde rust meer, de beelden spuiten uit de projector. In Duitsland dacht men onlangs dat de censuur de nieuwe montage had gemaakt en controver siële delen had laten val len, maar het waren Trauberg en Kozintsev zelf die de saaie scènes eruit knipten", lacht Van Houten. „De film is razendknap gemaakt en zit volge stopt met vondsten. Er zit een fragment in van een timmerman, wat een kopie lijkt van Rembrandt's Abraham en zijn zonen. Er wordt veel met beeldentaal en symbo len gewerkt. Als de Franse sol daten naar het front gaan, rijdt de trein diagonaal van boven naar beneden door het beeld. Een heel vreemd beeld, maar het symboliseert de naderende ondergang van de soldaten, het kanonnenvoer gaat het graf in." Eisenstein „Nieuw-Babylon was duidelijk een revolutionaire film. En daar hoorde revolutionaire muziek bij, vonden ze. Eisenstein, hun grote voorbeeld, had originele muziek gebruikt voor zijn Potemkin, dus wilden Trauberg en Kozintsev dat ook in plaats van de gebruikelijke improvisa tie." „Sjostakovitsj was een filmpia nist. Wel had hij al serieus werk haal is een zelfbedacht: over een eigenaardigej en een koningin. De verzamelt schelpen, de bewaart hij in zijn muse e koningin is dol op berg- ren. Als het niet te mooi zitten ze samen op de n het land te regeren. Da >g een koningin-in murtoren op het dak van :is bedient, krijgt de koningin eei) op haar verjaarc k vindt ze daar niets a krijgt ze dit keer waar na een tijdje ïitkruipt. Sneu voor want die is bang voor Dan doet de hek le haar intree aan het 1 s gaat daarna mis. Maa een sprookje hoort, lo"P led af. uweeltje van uitgever ress die behalve bijzo'1®' okjes prachtige prenten® geeft. ie Cock: 'Stijn, Saar e» lie Kuypers: 'Het bos van Sil an Berkum:'Rosa' snny de Jonge, prijs Ur chriftje j, de Vries: 'De koning en ngin'. Uitg. Moonpress, Pr'J" aing en de koningin Het Museum voor Hedendaagse Kunst (MUHKA) in Antwerpen toont een overzicht van het werk van de beeldend kunstenaar Bernd Lohaus. In 1940 in Duits land geboren en in 1966 in Ant werpen aan komen drijven. Daar is hij blijven wonen en werken in zijn werk zijn de sporen daarvan zichtbaar. Het werk is aauw met het havengebied ver bonden zonder dat het zich daar inhoudelijk toe beperkt. Met het scherpe oog van de relatieve bui tenstaander heeft hij zijn instal laties gebouwd met wat het gebied aan materiaal verschaft. Het MUHKA ligt ingeklemd tus sen de Vlaamse Kaai, een enorm P'ein temidden van opslagplaat sen voor de over de Schelde aan- gevoerde goederen, en de Schel de zelf. Een plaats waar het werk van Lohaus mee verbonden 's geraakt. Zijn beste werk ademt de geest van een plek en de geest van een tijd. En dat is de Piekwaar de Schelde stroomt en itet menselijk bedrijf zich con centreert. De verloren resten zijn het materiaal waarmee Lohaus zijn installa^ 'les maakt. Aangespoelde plan- sen, achtergelaten pallets, stei- Serbalken, meerpalen. Ruw, ""geschilderd hout, ongelijk van 'aogte en vorm, hout met een Sjschiedenis. '"aast deze objets trouvés zijn er de kleine beelden uit de Pren '60 en '70, alsmede de wer- aenop papier en linnen die alles 'eg hebben van tekeningen en schilderijen maar het niet zijn. ontkennen eerder het medi ate tekening en schilderij juist er op te lijken. Maar deze 'De vierkante auto' van John Körmeling -*■ ^stuitingen, «„uigcu, gedateerd door minimalistische klimaat van jaren '60 dat het klassieke hüderij voor dood verklaarde, allen weg tegen de monumenta- mstallaties van zware balken le hij voor diefje lokaties f® gemaakt. Alsof P'igsproces een rij- van dertig jaar «mg ls geweest om een beteke- "s 'e veroveren die meer is dan tiiï ane^ote of een gril van de J; Be balken van Bernd Lohaus zijn merktekens die op monumentale wijze een plek markeren en aan de tijd ontstij gen. Voor de gelegenheid van deze tentoonstelling heeft Lohaus en installatie gemaakt getiteld Ant werpen die bestaat uit een aan tal massieve, houten vormen die direct op de vloer staan. De vor men zijn wat ze zijn en hebben geen sokkel, vitrine of muur meer nodig. Door de ogenschijn lijk willekeurig plaatsing op de vloer krijgt het oog geen greep op het massieve karakter dat de stukken hout toch hebben. Het is de massa die opgeheven is en het volume dat overblijft. Vrijwel alle objecten zijn lineair van karakter, doordat ze ooit door mensenhand gemaakt en bewerkt zijn om in een funktie te dienen die al lang verloren is. Niks past wat vorm betreft in of bij elkaar. Alles is te lang of te kort, te dik of te dun, te schuin of te recht. Aan wat Lohaus vindt, wordt niks veranderd, althans niet aan de vorm. Hij plaatst alles in een nieuw en ander ver band en regisseert zo een eigen orde met een verhalend karak ter. Een verhaal met een roman tisch verlangen naar andere, wellicht voorbije wereld. De enige ingreep die Lohaus pleegt, versterkt die romantische duiding. Hij kapt, schildert, kerft of schrijft taaltekens in het ruwe hout. Cryptische formule ringen als Dut als gegenüber/Ich, Zeichen von Gezeichneten, Ich en zo meer. Raadselachtige mededelingen die een dialoog willen zijn tussen beeld en kijker. In woord ver sterken ze het idee van melan cholie en verlangen dat in het hout met zijn eigen geschiedenis opgeslagen ligt. En alleen toe gankelijk is voor de verbeelding. De mooiste installatie is tegelijk de eenvoudigste en de indruk wekkendste. Ze is getiteld Temse naar de plaats vlakbij Antwer pen waar Lohaus haar heeft gerealiseerd. Een groot vierkant van meters lange balken die alle variëren van vorm. Balken waar scheepstrossen omheen horen maar hier werkloos rusten. Op een van de zijden steunen twee losse balken die daarmee buiten het vierkant komen te liggen, die een andere kant uitwijzen. Een geweldige vorm in een ver der grote, lege zaal. Wat van die ruimte het meest nadrukkelijk beleefd wordt, is de vloer. Het beeld is door het gewicht en de vorm van het materiaal onlos makelijk met de vloer verbon den. Het beeld ligt niet op een plek, het is een plek. En alleen met enorme inspanning zijn de twee losse balken aan de zwaar tekracht ontkomen en verheffen zich van de vloer. Waarmee de plek zo mogelijk nog meer bena drukt wordt. Deze installatie Temse is een variatie op een werk van Lohaus in het beeldenpark Middelheim in Antwerpen. Eenzelfde figura tie met loodzware balken, op de grens van bos en grasvlakte en in die context van groei en vergan kelijkheid nog indrukwekkender dan in de lege museumzaal. MUHKA, Leuvenstraat 32, Ant werpen; tot 15 januari. Alleen op maandag gesloten Van opleiding is de Eindhove- naar John Körmeling architect, van reputatie is hij beeldend kunstenaar. In zijn praktijk is hij een uitvinder, een bedenker, een utopisch commentator, een eigentijdse homo universalis die met zijn ideeën onze wereld in vormen een spiegel voorhoudt. Zijn ideeën bestaan meestal slechts in de staat van prototype en het is via het domein van de beeldende kunst dat we er ken nis van kunnen nemen. Het is kunst die steunt op een idee. Onze wereld is vergeven van bouwsels en gebruiksvoorwer pen wier vorm ofwel gedomi neerd wordt door de functie ofwel door de behoefte aan deco ratie. Veel lelijkheid is daarvan het verklaarbare gevolg. Het werk van Körmeling kan worden opgevat als een niet aflatende, beeldende aanklacht tegen lelijkheid die door zijn grote schaal voor ons een vanzelfspre kendheid is geworden. De auto is zo'n geval. In het Museum van Hedendaagse Kunst in Antwerpen toont hij twee door hem ontworpen auto's, die, naar te vrezen valt, nooit in productie genomen zul len worden. De eerste is De Vier kante Auto, voluit aangeduid als de Variomatic Sport 1100 cc. Het prototype is eerder geëxposeerd op de Biënnale in Venetië. Zijn recente ontwerp is een vervolg daarop: De Platte Auto 1400 CVT Race. Het zijn kooicon structies van aluminium en plexiglas die nog het meest weg hebben van een aquarium. Een kritisch commentaar op onze dierbaarste welvaartstrofee die juist door niet noodzakelijke toevoegsels zo prijzig is en daar mee zoveel status heeft kunnen verwerven. De auto's van Körmeling zijn anarchistisch, maar met humor. Ze ontwrichten het ons door en door vertrouwde beeld van de auto door er alles aan weg te Door Frits de Coninck laten wat voor ons een auto pas echt tot een auto maakt. Een dat is natuurlijk veel meer dan de primaire bestaansreden om de bezitter op een beschutte manier van A naar B te vervoeren. Als wij daarmee tevreden zouden zijn, dan had Körmeling niet meer deze ideeën hoeven te ont wikkelen. Dan hadden wij niet anders gekend dan deze minima listische kooien op wielen. Een motor, stuurinrichting, vier kuipstoelen, ruitewisser en vier lampen en klaar is de auto. John Körmeling is een Tijl Uilenspiegel die met artistieke middelen kritisch commentaar geeft op onze banaliteit. Dat strekt zich uit tot de architec tuur, design, gebruiksvoorwer pen, stedebouw enz. Maar wei nig is echt uitgevoerd en in gebruik. Maar zijn betekenis is daarom niet minder. Hij stelt het vanzelfsprekende aan de kaak, de dictatuur ook van de wan smaak. Dat wat vertrouwd is, brengt hij graag aan het wanke len door er utopische alternatie ven voor aan te dragen. Een gla zen brug voor Venetië, een muse um in de vorm van een projectie met laserstralen (want exposi ties moeten voor hem kort en hevig zijn), een theehuisje voor een park in Breda dat gevormd wordt door de letters van alle artikelen die daar verkocht zou den kunnen worden. Zijn duide lijkste uitspraak is toegevoegd aan de presentatie in het MUH KA: Hi, Ha, een lachsalvo in neonletters. John Körmeling, tot 15 januari in het MUHKA, Antwerpen. Theodore van Houten op zijn naam staan - onder andere de Gogol-opera De Neus - maar dat was weer te controversieel voor het grote publiek. Het kon Trauberg en Kozintsev echter niet absurdis tisch genoeg zijn, ook zij ado reerden Gogol. En ze vroegen Sjostakovitsj dan ook om de film te bekijken. Hij keek, ging weg en kwam na 9 dagen terug. De twee dachten dat hij kwam afzeggen of de film nogmaals wilde zien, maar hij ging achter de piano zitten en speelde de hele score achter elkaar. 'Vindt u dit wat?' vroeg hij. 'Het is fantas tisch', zeiden zij. 'Dat dacht ik ook', moet hij toen weer gezegd hebben. Hij kwam een week later terug met de uitgewerkte parti turen: ruim 350 vellen vol." Handgeklap „Het was bijzondere muziek en klinkt ook nu nog hypermodern. Er zit een cancan-scene in, die in contrapunt voortkomt uit de Marseillaise. Stukken Offenbach hoor je, parodieën op meesters, bepaalde vondsten die samen vallen met beeldbewegingen: handgeklap valt samen met een bekkenslag. Als een directeur staat te gebaren, lijkt hij de muziek te dirigeren." „De muziek was zo radicaal, dat hij vrijwel meteen werd geschrapt. Echt waar, hij is mis schien drie keer uitgevoerd en werd toen vervangen door, ja, door geïmproviseerd gepingel. Trauberg loog niet toen hij zei dat hij de film zelden in zijn compleetheid had gezien. De partituur verdween zelfs en is in een museum gevonden toen in 1971 de herdenking van de Com mune plaatsvond. En al die decennia is de muziek nooit samen met de film uitgevoerd, tot in 1982, in Eindhoven. Geen FOTO DIJKSTRA wonder dat hij stond te trappe len om over te komen." Het kostte Van Houten geen moeite om Het Brabants Orkest opieuw voor zijn karretje te spannen. „Integendeel. Bij de vorige uitvoeringen merkte ik hoezeer iedereen ervan genoot. Sjostakovitsj is op zich al bijzon der pittig werk om te spelen, maar deze score is binnen zijn oeuvre extra moeilijk. Met daar naast ook nog uitdagingen in de praktijk. Je moet natuurlijk de tempo-aanwijzingen van de muziek volgen, maar boven je hoofd zie je precies wanneer het beeld voor- of achterloopt." Van Houten is bijzonder te spre ken over HBO. „De eerste keer, in 1982, had Trauberg tranen in zijn ogen. Het was perfect gedaan, met het juiste gevoel erbij. Er zijn niet veel orkesten dat nadoen. Ook niet veel die het willen doen, trouwens. Sommige orkesten denken dat ze erdoor in een bijrol worden geduwd. Maar dat is onzin. Een orkest hoort in een orkestbak. Orkesten hebben vaak genoeg een begeleidende rol. Wat is het verschil tussen het begeleiden van een zanger, een solist, of een film? Dat kan juist veel mooier zijn, beeld en muziek versterken elkaar en die symbio se tussen twee kunsten levert een veel hoger rendement op." Het Brabants Orkest voert onder Mark Fitz-Gerald de originele Sjostakovitsj-score uit bij de ver toning van de film 'Nieuw Baby- Ion'. Maandag 8 januari is de première in Theater aan de Para de te Den Bosch. Verder: 9 jan. Muziekcentrum Enschede, 11 jan. Singel Antwerpen, 13 jan. Vredenburg Utrecht, 15 jan. Phi- lipszaal Den Haag en 16 jan. Muziekcentrum Frits Philips Eind hoven. In het gemeentehuis van Gilze en Rijen, gelegen in Rijen, wordt een overzichtstentoonstelling gehouden van het werk van drie landelijk bekende kunstenaars die in Rijen wonen: de schilder Matti Schilders, de beeldhouwer Adriaan Seelen en de schilder-beeldhouwer Simon Woudwijk. Tijdens de opening van de driemanstentoonstelling, zon dag 7 januari om 15.00 uur, wordt tevens het drieluik Synergie ont huld, een kunstwerk dat de drie kunstenaars eendrachtig hebben gemaakt en dat permanent in de hal van het gemeentehuis zal blijven hangen. Geopend tijdens kantooruren, (t/m 2 febr.) De beeldhouwer Maarten Luijk en de wildschilder Nico Bulder expo seren vanaf zondag 7 januari in galerie De Pekhoeve, Dorpsstraat 92, Ulvenhout. Zowel Ossenaar Maarten Luijk - die werkt in hout en steen - als Nico Bulder - die in zijn woonomgeving op de Veluwe zijn objecten in het wild bestudeert - vinden inspiratie in de tradities van de Noordamerikaanse indianen. De opening vindt zondag plaats tus sen 15.00 en 17.00 uur. Geopend donderdag t/m zaterdag 11.00-18.00 uur, zondag 13.00-17.00 uur. (t/m 17 feb.) Uitgaande van een virtuele partituur presenteert een groep kunste naars een eenmalige improvisatie onder de titel Une suite transfi- gurée. Dat zal gebeuren in De Spiegelzaal in Breda. Het evenement vindt op donderdag 11 januari plaats in het kader van het langlopen de project De Blauwdruk, dat wordt georgeniseerd door de Bredase kunstenaarsgroep DELOODS. Uitvoerenden zijn de cult-videotheek Next Page, de musici F. v.d. Kooij en D. Breukers, en M. Koeman voor het tekst-aandeel. De Spiegelzaal, Reigerstraat 22a Breda, 11 januari, 21.15 uur. In kunstgalerie De Mollegangen wordt op zaterdag 6 januari om 15.00 uur een dubbelten toonstelling geopend. Enerzijds bronzen beelden van de beeld houwer - hij zegt zelf beeldenmaker - Joop Houthuijzen, geba seerd op het thema 'de vrouw'. Anderzijds schilderijen en monop rints van Emy van Geel, die een achter grond in de textiele vormgeving heeft. Galerie De Mollegan gen is gelegen aan de Molstraat 12-14, Ber gen op Zoom. Geopend vrijdag 10-21 uur, zaterdag 10-17 uur. (t/m 26 jan.) 'Doortastend', een brons (32 cm) van Joop Houthuijzen, te zien in De Mollegan gen te Bergen op Zoom.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1996 | | pagina 17