CPud en
nieuw
De toekomsttunnel
JJ
DE STEM
OUDJAARSBIJLAGE
OUDJAARSBIJL
Het is het jaar 2005, tien jaar na nu. De toltunnel onder de Westerschelde is een half jaar geleden geopend.
Een oude provincieverslaggever stapt in zijn autootje en laat zich de oevers verbinden.
Een rit naar de overkant, zestig meter onder het wateroppervlak, zeseneenhalve kilometer lang.
Een duik in de toekomst.
persoonlijk
fioogteput
Eén tolhuisje slechts was
bezet. Genoeg voor
die enkele automobilist
die voorbijkwam
Het was niet
onprettig rijden.
De tunnelpsycholoog
had goed werk geleverd
Oude
liefdesbrievei
Knie-operatie
Kroon op carr
ZATERDAG 30 DECEMBER 1995 E4 DE STEM
Door Cees Maas
TEKENING RAYMOND VAN AALST
ij dacht aan
vandaag, precies
tien jaar geleden. De
Zeeuwse Staten
besloten op die vrij
dag een nieuwe dubbeldeksveerboot te kopen
voor zeventig miljoen gulden. Hij schreef het
trouw op, en maakte er een kranteberichtje
van. Het zou de laatste veerboot zijn die Zee
land zou kopen, zeiden ze. Want in 2002 ligt
er immers die nieuwe tunnel? En wie wil er
dan nog met zo'n langzame boot naar de over
kant? Ruim baan, voor de tunnel!
De provincieverslaggever schreef het destijds
allemaal op. Oh, met alle berichten plus rap
porten over die tunneleuforie, zou je de
Schelde makkelijk kunnen dempen, had je
helemaal geen tunnel meer nodig.
Het waaide nogal stevig op het tunnelplein bij
Ellewoutsdijk. De verslaggever stapte uit zijn
tien jaar oude Golfje en bekeek de rij van
veertien tolhuisjes bij de ingang van de tun
nel. 'Zeelandtunnel' stond er in letters van
afgebladderde verf op een bord tussen de
twee tunnelpijpen. En aan de horizon domi
neerde het leegstaande gebouw van de stilge
legde kerncentrale bij Borssele. Het tafereel
getuigde van een enorme treurigheid.
Eén tolhuisje slechts was bezet. Met een som
ber mens achter glas die zonder woorden een
kaartje verkocht aan de enkele automobilist
die voorbijkwam. Het deed de verslaggever
aan de Liefkenshoektunnel van vroeger den
ken. Die spooktunnel, waar je haast altijd
alleen reed, met in je achteruitkijkspiegel een
stille vlek van een BMW of een eenzame Mer
cedes, een metgezel op dezelfde droevige weg.
Ondanks de soms felle tegenstand kwam de
tunnel er natuurlijk wel. Drie jaar te laat en 2
miljard gulden duurder dan begroot, maar zo
gaat dat altijd met dergelijke grote projecten.
Nog nooit in Nederland is een werk van die
orde op tijd en voor de afgesproken prijs
opgeleverd. Ze hadden dus de laatste jaren de
wegenbelasting in Zeeland waanzinnig opge
schroefd, om maar aan geld te komen, wat
weer tot resultaat had dat veel Zeeuwen hun
auto wegens onbetaalbaarheid de deur uitde
den.
Waarna de verkeersprognoses weer niet uit
kwamen, omdat er minder auto's door de tun
nel reden en er dus minder tolopbrengsten
kwamen. Waarna het toltarief weer naar
boven moest. Waarna er weer minder mensen
gebruik maakten van de holle pijp. Waarna...
Nee, het was een krankzinnige cirkel van
tegenvallers die de Zeelandtunnel in zijn
greep had.
Het project had de haarlijn van de WD-gede-
puteerde Jaap Hennekeij, de onvermoeibare
motor achter de hele tuimel, doen opschuiven
tot een eind achter de oren. Hoe je kaal wordt
van een tunnel, dat heeft Jaap Hennekeij de
afgelopen tien jaar bewezen.
Kreunend won hij nog net de laatste verkie
zingen, puur omdat er groot gebrek was aan
politieke Zeeuwen die nog iéts voorstelden.
Maar de verslaggever had twee jaar geleden
de vrouw van Hennekeij geïnterviewd en die
vertelde hoogst vertrouwelijk dat manlief 's
nachts vaak schreeuwend wakker werd, en
nachtmerries had over zijn eigen hoofd als
roestvrijstalen boorkop, kompleet met inge
legde industriediamanten.
Maar de verslaggever stond hier niet om over
vroeger te mijmeren. Zijn plan was om Ter-
neuzen te bereiken per toltunnel. Hij reed dus
op het ene tolhuisje aan.
Tot zijn grote verrassing zat er een oude
bekende achter het loket. Fred Vos, de direc
teur van de vroegere veerdienst PSD. Hij was
de enige van de 350 PSD'ers die ze niet zo
hadden kunnen ontslaan, maar een andere
baan hadden moeten aanbieden. Fred Vos, die
vroeger altijd zo vief was, met stickertjes van
het North Sea Jazz festival op zijn koffertje
rondliep, en alom werd gezien als de meest
invloedrijke ambtenaar van de provincie. Nu
zat hij hier, in dit treurigstemmend aquarium
van neon, een bordje omhoog te houden met
de tekst: 'niet praten met de loketbeambte,
een kaartje kost 25 gulden'. -
Geen spoor van herkenning in de oude ogen.
Het haar, nog witter dan ooit. Verboden de
dieren te voederen. Een termosflesje met thee.
Dat doet een tunnel met mensen.
En 25 piek! Jawel, eind veertarief is begin
tunneltarief, en we mikken op gemiddeld een
tientje. Dat was het politieke sprookje van
tien jaar geleden, waar de Zeeuwse Staten
telkens weer vrolijk intrapten.
Dat was vóór de tijd van de tegenvallers. Van
de boorkop die in tweeën brak op vijftig
meter diepte. Van de gastanker die voor de
rede van Terneuzen verongelukte, en twee
complete bouwketen plus de betonfabriek
voor de tunnelsegmenten naar de hemel joeg.
De verslaggever betaalde en versteef. Een
holle lach golfde over het tunnelplein. Het
was de geest van de Hulster ingenieur Van
Eeden. De man die de prijsstijging keer op
keer had voorspeld, maar naar wie niemand
wilde luisteren. Van Eeden was uiteindelijk
geëmigreerd naar midden-Australië, maar
zijn geest dwaalde nog over de veerpleinen,
meer mensen zeiden dat. Het kippevel op de
arm trok langzaam weg.
'Daaag Fred, blijf lachen,' riep de verslagge
ver nog naar het loket, maar het raampje was
al dichtgeklapt. De tunnel was licht en ruim,
de twee rijstroken in ouderwets zoab-asfalt
voldeden nog prima. Al snel werd de helling
steiler en de verslaggever kreeg het gevoel in
ijltempo naar het binnenste der aarde af te
dalen.
'U rijdt sneller dan zeventig kilometer per
uur!', priemde een neontekst ineens brutaal
aan het plafond van de tunnelpijp, en de ver
slaggever remde wat af. De banden zoemden
licht op het asfalt en strepen licht trokken
met regelmaat over de voorruit.
Het was niet onprettig rijden. De verslagge
ver had een claustrofobisch, opgesloten,
gevoel verwacht, maar de tunnelpsycholoog
had goed werk geleverd. Ruim zes kilometer
lange pijp was gebogen in korte stukken met
op elke driehonderd een heel flauwe bocht.
Het resultaat was dat je als gebruiker niet
eindeloos zat te staren naar een punt, zes
kilometer verder, dat maar niet dichterbij wil
komen, want daar wordt een mens helemaal
gek van. Psychologich was deze lange tunnel
in overzienbare stukken ingedeeld. Het nam
de onrust weg.
Aan vermaak was ook gedacht. Je had nog
wat te lezen onderweg. Aan de wanden had
men naar Stalinistisch voorbeeld de kreten
geschilderd die bekend waren geworden in
het politieke voortraject. De gevleugelde uit
spraken in keurig grafitti. De verslaggever
las: 'Wim, ik ben jaloers op je en zorg dat die
tunnel er komt', en tussen haakjes er achter:
(oud-minister Maij Weggen bij de benoeming
van commissaris van de koningin Van Gel
der). En, in grote paarse letters: 'hoe harder
hij lacht, hoe slechter het er voorstaat met de
tunnel', een bekende uitspraak over Henne
keij, destijds van het oud-Statenlid, nu
hoofdredacteur van Omroep Zeeland, Peter
Woudstra.
'Een tunnel, een tunnel, een fles wijn voor een
tunnel,' een andere kreet, vrij naar Shakespe
are, uit de mond van het oud-hoofd Provin
ciale Voorlichting Sjaak van der Linde, nu
woordvoerder van de staatssecreatris van
economische zaken. 'Ach, die Sjaak', dacht de
verslaggever, 'daar kon je wel mee lachen, en
zijn wijn smaakte ook best.'
De weg bleef dalen en dalen. Alles ging goed,
de verslaggever floot zacht het melodietje van
Yellow Submarine, tot een wiellager van het
oude Golfje knarsend de geest gaf. Bonkend
kwam het autootje tot stilstand, en de ver
slaggever stapte uit. Zestig meter onder het
wateroppervlak, helemaal alleen, in een pijp
van elf meter dik en zes kilometer lang. Hij
werd op slag tamelijk nerveus.
Een warme wind woei door zijn haar. De gro
te ventilatiepijpen aan de plafonds zorgden
voor een kunstmatige bries. De auto verstop
te een rijstrook, maar hij kon nergens anders
heen. Gelukkig hing er een telefoon verderop
in de vluchtgang, die de twee tunnelpijpen
verbond. 'Met het Hennekeij-team', hoorde de
verslaggever toen hij de hoorn opnam. 'Wat is
er loos? We zien u op de monitor en komen er
aan'. Binnen vijf minuten stopte er een soort
mini-wegenwachtje waar twee jonge breed
geschouderde Bressiaaners uit stapten. In
rode overalls met op de rug de tekst 'Henne
keij Team'. Oh ja, dacht de verslaggever. De
gedeputeerde heeft alle mannelijke inwoners
van zijn dorp de mogelijkheid geboden in de
tunnel te werken, dat was een harde eis in de
Europese Aanbesteding. Zo is Willem van
Hanegem trainer van het Hennekeij Team
geworden en Jacques de Milliano van Artsen
Zonder Grenzen benoemd tot Hoofd Medi
sche Zaken Zeelandtunnel. Oh ja.
De pech was snel verholpen. De ene jongen
tilde het autootje hoog op en de andere mon
teerde met blote handen een nieuwe wiella
ger. Het kostte maar driehonderd gulden en
de verslaggever kon verder.
De weg begon te klimmen. Eerst flauw, dan
steiler en steiler. Tot uiteindelijk het einde
was bereikt en het autootje in het volle licht
aan de kant van Terneuzen uit de tunnel
opdook. Had hij geen pech gehad, en trouw
zeventig gereden, dan had de hele rit (neem
zeven kilometer tunnel), slechts zes minuten
geduurd. Terwijl de veren er vroeger twintig
minuten over deden en dan moest je nog
wachten op de veerpleinen. Maar toen was
Fred Vos nog vrolijk.
'Bezoek het Zeelandtunnel Bezoekerscen
trum', zo lokte een bord op het tunnelplein in
Terneuzen en de verslaggever dacht: 'kom...'
Buiten het bezoekerscentrum hadden ze de
twee afgesleten boorkoppen gezet. Enorme
dingen van elf meter doorsnee. Je kwam het
centrum binnen, dat vond hij wel leuk, door
de oude bootdeur van de laatste veerboot, de
Koning Willem-Alexander. De verslaggever
herinnerde zich de laatste vaart van de
Zeeuwse veren. Een nostalgisch droevig iets
voor genodigden. Hij had er een verhaal voor
de krant over geschreven dat eindigde met:
'de bonk van de laatste Zeeuwse veerboot
tegen de aanlegsteiger klinkt als een vallende
kluit aarde op een grafkist'. Daarna was hij
dronken geworden.
Binnen stond een opengezaagde maquette
van het tracé, en aan panelen hingen foto's
van de het werk, met de betonfabriek en alle
arbeiders, druk in de weer. De verslaggever
vermaakte zich nogal bij de kast met tegen
standers. Daarin stonden wassen beelden van
de politici die destijds niets zagen in de tun
nel, of gaandeweg waren gaan twijfelen. De
meeste ruimte werd ingenomen d
CDA'ers. 'Wegens politiek onbenul niet voe
deren', stond er op een bordje bij.
Piet Everaert uit Walsoorden was er in was,
zoals ook Wies Saman in geel colbert, Frans I
van Kollem van GroenLinks, en Peter Woud
stra van Delta Anders, ze grijnsden de bezoe
ker onwerkelijk aan. Het was wel leuk, voni
de verslaggever, want de beeldenmaker had
elk beeld iets subtiels bespottelijks gegeven.
Spitting Image, zoiets. De CDA'ers trokken
twijfelgezichten, Van Kollem met zijn ver
warde bos haar had een hand vol bliksem- I
schichten en wat ze van Peter Woudstra had-
den gemaakt was niet makkelijk te duiden,
maar er was iets mee waar je van ging lachen
Misschien die druppel aan zijn neus.
De galerij der helden was niet om te lachen
'Wegens diep politiek inzicht weer op stem-
men', zo luidde de tekst bij deze beeldenkast
Commissaris Van Gelder stond hier streng») I
aan zij met de politica Maij-Weggen, oud
minister Jorritsma, oud-gedeputeerde en n»
staatssecretaris economische zaken Daan
Bruinooge, en natuurlijk Jaap Hennekeij. D'
voormalig Zeeuwse vlootvoogd, nu tunnelad-1
miraal. Een prachtig beeld had hij gekregen,
met op de sokkel de tekst: 'Hennekeij, verbin
der der overkanten'. 'Zo kan-ie wel weer
dacht de oude verslaggever en hij stapte naar
buiten. Waar op dat moment een regentje
begon te vallen en een autootje stopte bij da'
ene bemande tolhuisje in de rij van veertien
Het grauw van de avond viel over het stille
plein en de krijs van een meeuw kaatste over l
het asfalt. 'Wat moet ik hier nu over schrij' I
ven?', dacht de verslaggever. En hij dacht aan
vandaag, precies tien jaar geleden.
v
hi
Dt
Een paar weken geleden
redactie de lezers naar
hoogtepunten van 1995.
stortvloed aan reacties op.
Bij een aantal briefschrijven
bezoek voor een nader gesprei
Uit de overige inzendingen n
selectie. Op deze en de volgen
u de weerslag daarvan.
We schrijven 1945. E
oproep in ons dorp voo
om zich aan te melden
groep 'Zuid helpt Noc
groep die in Amsterdam
bieden aan de mensen
in nood zijn.
Wij hadden toen enkel
den verkering, zij was
jaar. We hielden veel va
Zij gaf gehoor aan de o
werkte 3 maanden in
dam. Zij schreef elke
brief en ik eveneens. Hi
brieven over de d
gebeurtenissen en over c
te liefde. Wij bewaardei
brieven van elkaar.
We trouwden in 1946. W
een groot gezin en hac
drukke zaak. De briever
we samen opgeborge
nooit meer gelezen. O
laatst een reünie werd g
van de voormalige 'Zu
Noord', besloten we
deze reünie haar brievei
lezen om nog eens wat g
nissen uit Amsterdam 11
halen. Mijn brieven zo
na de reünie lezen.
Na 50 jaar deden we dit
dekten toen opnieuw h
onze liefde toen in die
Wij kregen er echt een 1
en beleefden alles m
opnieuw. Op de voorav
onze 50-jarige bruiloft z
alle staten van geluk. 2
maar wat oude liefde
teweeg kunnen brenge
was voor ons een bijzom
IJzendijke,
P. de Smet
Na twee knie-operaties
kreeg ik eerst een paar r
therapie. Daarna moest
vier weken in het gips
schijnlijk als gevolg
kreeg ik ook nog trom
overleg met mijn huisar
tot de conclusie gekomei
tijd was voor een secc
nion. Na overleg met mi
specialist hier in Breda
zelf voor een andere s
gezorgd. Daardoor ben
maart 1995 in Deventer
men en geopereerd er
dagen was ik weer thuis,
ratie was voor 100
geslaagd. Ik kan weer
lopen en fietsen een
nieuw leven: een echt
punt
In goed overleg is veel n
want de nazorg doet m
cialist hier in Breda,
concurrentie is geen spra
Breda,
P. Maes
Ik heb dit jaar een on vei
moment meegemaakt, w
als de kroon op mijn car
verpleegkundige.
In september 1995 heb il
van mijn carrière tot
bereikt. Sinds enkele jar
ik als verpleegkundige
Gemeentelijke Gezon
dienst (GGD) en houdt r
bezig met de tuberculose
ding, een ziekte die de
jaren weer fors toene
getal.
Naast mijn provinciale l
den op dit gebied, ben
landelijk actief in een we
tuberculose voor intern,
contacten. Deze werkgro
uit van de vereniging vo
aal verpleegkundigen in c
(LVSVGGD). Enkele lec
de werkgroep kregen
LVSCGGD de gelegenh
een wereldcongres bij te
over longziekten inht Pd
Congres in Parijs en a
participeren. Een mijlpa
verpleegkundigen algemt
op een congres voor ar
wetenschappers een eig
pleegkundige sectie te
verworven, die cont
krijgt door de jaarlijks
tings.
Op het congres heb ik eei
gegeven over de opzet var
culoseonderzoek in de on
van een TBC-patiënt, te
staan van verpleegkundi
de gehele wereld, werkz
de tuberculosebestrijdii
heb hier een jaar na
geleefd, de lezing ging pi
zie dit als een kroon op m
rière. Een onvergetelijk
ring
Breda,
Anja Bunsma-Boeker
