Kader Abdolah, een Iraans schrijver in ballingschap
'Wie een snor draagt, verzet zich'
K
DE STEM
GROTE GIDS
Van de Iraanse
balling Kader
Abdolah
verschenen tot
nog toe twee
boeken: 'De
adelaars' en 'De
meisjes en de
partizanen', beide
bij uitgeverij De
Geus, Breda. Zijn
verhalen zijn
doordrenkt van
heimwee en
verlangen.
Abdolah schrijft
in het Nederlands,
een opmerkelijke
prestatie voor
iemand die pas
een jaar of zes
geleden
kennismaakte met
de Nederlandse
taal.
de stem
VRIJDAG 29 DECEMBER 1995 D
ir
1i
r
4
V'
1-
b
_ja
r*'
/v.
-- v
fife. -*? - -«v
r***;", V».
J.---- A»tï "V-dL
-v
Rivieren spelen in het leven van Kader Abdolah een belangrijke rol In Nederland is het de IJssel die hem in gedachten lijkt terug te voeren naar Iran.
L."
>*-- -
V* JU
FOTO JAN DROST
Door Peter van Vlerken
Wie zijn verhalenbundels leest, krijgt dit beeld
van Kader Abdolah (1954, Iran): een man die
fietst over de dijken langs de IJssel, optornend
tegen harde wind en neerplenzende regen, maar
die droomt van het Perzië van zijn jeugd.
Hoe zou het komen, dat zoveel jaren later, op zo grote
afstand van zijn geboorteland, zijn herinneringen zo
levendig zijn? Zeker is dat de rivier daarbij een belang
rijke rol speelt. Abdolah groeide op langs de Sefiedga-
ni, de rivier, zo schrijft hij, die soms bloemen meevoer
de en soms een lijk. In Nederland, in Zwolle om precies
te zijn, woont hij langs de IJssel. En het is alsof die
rivier hem in gedachten terugvoert naar Iran, het land
dat hij op de laatste dag van 1986 moest ontvluchten.
„Elke dag opnieuw probeer ik te begrijpen wat het
betekent je huis te moeten verlaten. Ik voel me als een
kind van Adam en Eva: verbannen uit het paradijs. Ik
heb verlangen naar mijn ouderlijk huis. Mij zijn alleen
de herinneringen overgebleven. Daarom zijn ze zo
krachtig."
Iran een paradijs? Verre van dat. Toch: „Als schrijver in
ballingschap wil ik altijd terug. Maar dat kan niet. En
omdat ik me hier nooit echt thuis zal voelen, probeer ik
een huis voor mijzelf te verzinnen. Mijn verhalen zijn
als een dak boven mijn hoofd. Ik creëer een nieuw para
dijs: de wereld van Abdolah."
Vlucht
Als hem gevraagd wordt zijn vlucht uit Iran te beschrij
ven, aarzelt Abdolah. „Ik wil er niet te veel over kwijt.
Ik werkte in een ondergrondse partij die nog steeds een
beetje actief is, vandaar. Sommigen gingen per boot.
Anderen per vliegtuig. Weer anderen te voet door de
bergen. Het maakt niet uit. Vlucht is vlucht."
In een van zijn verhalen schrijft hij dat hij in een
vrachtauto de grens met Turkije werd overgesmokkeld.
„Daar kwam een Nederlandse delegatie van de Ver
enigde Naties kijken naar ons, een groep Iraanse vluch
telingen. Ik werd uitgekozen als een Perzisch tapijt. Ze
hebben me meegenomen in een vliegtuig. Ik heb niets
gedaan. Ik moest volgen. Ik was een getuige. Ik nam
alles op in mijn geheugen. Ik dacht: als ik ergens een
rustig plekje zou kunnen krijgen, zal ik beginnen te
schrijven."
Kader Abdolah praat zoals hij schrijft. Een gedrongen
soort Nederlands. Korte zinnen. Hij herhaalt zich vaak.
Zoekt er een nieuw woord bij dat hij beter vindt passen,
waarbij hij voortdurend een gebaar maakt met zijn vin
gers; alsof hij geld telt.
„In mijn vaderland wilde ik een groot schrijver worden.
Ik had talent. Maar het ging mis. Toen ze me kwamen
halen in Turkije dacht ik: dat wordt niets met mij in
Nederland. Dat is een klein land. Ik wilde in het Engels
schrijven om een beroemde schrijver te worden. Maar
eenmaal hier accepteerde ik mijn lot."
Hoe hebt u zo snel Nederlands kunnen leren!
„Ik hoefde niet zoveel taalcursussen te volgen. Ik heb
me in het diepe gegooid. Ik begon meteen met Mulisch.
Met Wolkers. Met Nederlandse gedichten uit het hoofd
te leren. Kopland. Ik besloot geen woord Engels meer te
praten, alleen nog maar Nederlands, om mijn plek te
kunnen veroveren in de Nederlandse literatuur."
Rituelen
„Maar dat gaat niet zomaar. Ik moet werken, hard wer
ken. Ik begon met dezelfde soort rituelen die mijn vader
thuis volgde. Hij begon de dag met een uur te lezen in
het heilige boek. Ik begin met oude Perzische litera
tuur. Daarna lees ik middeleeuwse Nederlandse poëzie.
Er zijn veel overeenkomsten tussen die twee. Korte,
krachtige taal. Je kunt er geen woord uit weglaten, dan
valt de zin." Abdolah citeert de bekende eerste Neder
landse zin: Hebban olla vogola... Alle vogels hebben een
nestje gebouwd, behalve ik en jij. Dan haalt hij een Per
zische dichtregel aan. Onbegrijpbare klanken. Hij ver
taalt: Hoe kan een berghert rennen op het vlakke land?
„Dat is mijn verhaal eigenlijk. Hoe kan een vluchteling
een nieuw leven beginnen?"
Het eerste Nederlandse woord dat u kende was 'Hallo'.
Een vriendelijke begroeting. Heeft dat woord gebracht
wat u ervan verwachtte!
„Als buitenlander ben je ook buitenstaander. Je zoekt
contact. Het simpelste, het mooiste is dan: 'Hallo'. Op
school in Iran had ik geleerd dat ik vreemdelingen
moest aanspreken met 'Hello'. In Nederland moest ik
dat ineens een beetje anders uitspreken. 'Hello' gebruik
je als je een pa ssant bent, een toerist. Ik ben hier om te
blijven. Dus zeg ik 'Hallo'."
„Maar één woord is niet genoeg om contact te maken.
Je moet zoeken naar het volgende woord. Toen ik op
Schiphol aankwam stond een man klaar om mij naar
het opvangcentrum in Apeldoorn te brengen. Op mijn
'hallo' begon hij meteen in het Engels te praten."
Groen
Ik vraag hem wat hem het eerst opviel in Nederland.
„Groen," antwoordt hij. „Het groen van gras. Het groen
komt altijd in imijn verhalen naar boven. Veel persona
ges hebben groene ogen." Zijn ogen zijn diepbruin. Ze
kijken zijn gesprekspartner indringend aan.
Groen is niet d e kleur van Iran
„In mijn vader land is geel de overheersende kleur. Het
geel van het za nd van de woestijn. En het paars van de
bergen. En het donkerblauw van de hemel. Hier is het
groen. Zelfs de IJssel is groen."
Wat viel hem verder op? „Het ontbreken van muren. In
mijn land staan hoge muren. Mijn ouderlijk huis was
erdoor omringd."
De muren lijken iets te symboliseren. Misschien het
gevoel opgeslo ten te zijn?
„Niet alleen cl at. Aan de ene kant kan het ontbreken
van muren democratie betekenen. Aan de andere kant
staat het voor een andere manier van leven.
Een open man ier?
„Dat zeg ik niet, want Nederlanders zijn niet zo open.
Anders. Die grote ramen die jullie hebben, kende ik niet
in mijn vaderhand. En dan met de gordijnen open. Bij
ons waren de gordijnen altijd gesloten. Als er aan de
deur werd geklopt, moest je altijd eerst het gordijn
opzij doen om te kijken wie het was. De reden daarvoor
moet je zoekeo in de dictatoriale geschiedenis van mijn
land. Er was al tijd wantrouwen."
Dromen
„Als er geen muren zijn en geen gordijnen, wordt de
manier van lev.en anders. Jonge meisjes op straat. Meis
jes zie je haast nooit in mijn vaderland. Ze zitten altijd
binnen. En van een vrouw is niets zichtbaar. Ja, de
ogen, de wenkbrauwen. Donkerbruine ogen. Zwarte
wenkbrauwen. Je kijkt naar de ogen van een vrouw als
door het luikje in een deur. Het luikje is het enige wat
de mogelijkheid tot contact biedt. Als ik hier een vrouw
op straat tegen kom, raak ik in de war. Ik weet niet waar
ik moet kijken.
Ik vraag of hij na zes jaar Nederlands denkt. Hij beves
tigt dat. „Maar ik probeer mijn woorden zorgvuldig te
kiezen. Ik heb een hekel aan automatismen. Als ik auto
matisch Nederllands praat worden de verhalen bescha
digd die ik vertel."
Droomt u in he't Nederlands
Hij lacht. Vana chter een zware snor komen zijn tanden
bloot. „Als ik over de vrouwen in mijn vaderland
droom, dan droom ik in het Perzisch. Maar als ik over
Nederlandse vrouwen droom, dan gaat het in het
„Ik schrijf mijn verhalen niet, ik maak ze, als iets
ambachtelijks. Zoals een tapijtknoper een draad
zoekt, zo zoek ik naar een woord. Ik kijk naar de
kleur, of het past bij mijn verhaal.
FOTO UITGEVERIJ DE GEUS
Nederlands. Maar dat mag niet in de krant komen,
hoor!"
Waarom zou dat niet in de krant mogen?
„Nou goed, zet het er maar in. Maar dan als grappig
symbool van wat ik wil zeggen: als het over mijn verle
den gaat, droom ik in het Perzisch, gaat het over het
heden, dan droom ik in het Nederlands."
Abdolah is overigens in Nederland herenigd met vrouw
en kind die hij bij zijn vlucht uit Iran moest achterla
ten.
U beschrijft Iran in uw verhalen als een mooi land...
„Het is het land van sprookjes, van prachtige vrouwen,
van hoog-intellectuelen, van zon en zee."
...maar waar alles verboden is.
„Het is het land van de wijn en de liefde, maar de wijn
en de liefde zijn verboden. Het is het land van de poë
zie, maar als dichter mag je van het regiem niet alle
woorden gebruiken. Je mag alleen over de dood schrij
ven, niet over het leven. Over het water, maar niet over
de wijn. Over de mullah's, de geestelijk leiders, maar
niet over de vrouwen."
Heimwee
De vraag is hoe hij dan toch heimwee kan hebben. Hij
geeft toe dat hij romantische idealen koestert over zijn
land. „Mijn verlangen is een drijfveer voor mij als
schrijver. Voor een gewone balling is het gevaarlijk,
maar voor mij als schrijver is het prachtig."
Waarom is het voor een gewone balling gevaarlijk?
„Het is gevaarlijk als hij dromerig blijft. Hij raakt ver
lamd door het verlangen en kan niet functioneren in
zijn nieuwe omgeving. Ik als schrijver fantaseer
natuurlijk. Ik bouw mijn kasteel in de literatuur. Maar
als je als gewone balling blijft piekeren over je verle
den, verlies je je evenwicht. Daarom komen zoveel
vluchtelingen bij de psychiater terecht. Als balling
moet je een houvast hebben. Mijn houvast is de Neder
landse taal."
Abdolah steekt een merkwaardig kort sigaartje op. Bij
het aansteken schroeit hij bijna zijn snor. „Ik hak ze in
stukjes", licht hij toe. „Ik heb een enorme zelfdisci
pline. Ik mag niet te veel roken van mezelf. Niet te veel
drinken. Niet te veel eten. Ik moet heel veel sporten.
Hardlopen, twee drie keer per week vijftien kilometer.
Ik ben met iets heel serieus bezig: worstelen met de
Nederlandse taal. Boeken maken. Om verhalen te kun
nen schrijven moet ik actief gezond blijven. Geestelijke
en lichamelijke inspanning moeten in evenwicht zijn.
Daarom rook ik maar één sigaar per dag. Op feestdagen
anderhalve. Die hak ik in stukjes om er zoveel mogelijk
van te kunnen genieten. Met een slappe houding kom je
nergens, tenminste niet als schrijver."
Uw vader was tapijtknoper. Ziet u overeenkomsten tus
sen schrijven en tapijtknopen?
„Inderdaad. Ik schrijf mijn verhalen niet, 'ik maak ze,
als iets ambachtelijks. Zoals een tapijtknoper een
draad zoekt, zo zoek ik naar een woord. Ik kijk naar de
kleur, of het past bij mijn verhaal."
Verzet
Tijdens .het bewind van de Sjah maakte uw vader deel
uit van het gelovige verzet, terwijl u later in opstand
kwam tegen Khomeiny. Leidde dat niet tot conflicten
tussen u en uw vader?
„Ik had mijn eigen keuze. Maar ook mijn vader was het
niet eens met Khomeiny. Het geloof van mijn vader was
de islam van de vrede, de vriendschap, de broeder
schap. Het geloof van Khomeiny was de islam van de
oorlog. Ook in het geloof van mijn vader geloofde ik
niet. Ik was links."
Hoe was uw opstelling ten tijde van de Sjah
„Ik zat toen op de universiteit en was lid van een onder
grondse beweging tegen de Sjah. Een jaar nadat ik mijn
studie had afgemaakt, moest de Sjah aftreden."
Toen kwam Khomeiny en richtte uw verzet zich op zijn
bewind.
„In het begin niet. In Parijs beloofde Khomeiny mooie
dingen: vrijheid, bijvoorbeeld. Hij was niet mijn held,
maar miljoenen mensen waren blij met zijn komst.
Later kwam niets van zijn beloften terecht en liep het
zelfs totaal verkeerd. Maar al die miljoenen wilden hem
houden. Wat konden een paar linkse mensen daartegen
beginnen: niets."
Vermoord
In een van zijn verhalen beschrijft Abdolah een fana
tiek aanhanger van de Sjah die later overliep naar het
fundamentalistische bewind van Khomeiny. Waren er
veel overlopers?
„Er waren duizenden van die mannen. Mensen waar
het volk onder de Sjah zo'n hekel aan had, kregen goe
de banen onder het huidige regiem. In het begin werden
veel van die mannen vermoord. Dat ging vaak in het
donker en gebeurde meestal door jongens. Van hun
ouders hoorden ze wie wat gedaan had en nu een goed
leven leidde. Dan werd zo'n man gepakt." Abdolah
maakt een snijbeweging als met een mes. „Stjitsch". De
overloper die Abdolah in zijn boek beschrijft komt als
lijk de rivier afdrijven. „Ik weet niet of dat moet of niet
moet. Zo gaat het nu eenmaal bij een revolutie."
Er wordt gezegd dat een volk de leider krijgt die het
verdient.
Sjah had alle andere leiders vermoord. Er waren geen
politieke bewegingen. Die werden onderdrukt. Het eni
ge wat de Sjah niet kon vernietigen was het geloof. Het
volk keerde terug in zijn religieuze gedachten en inde
moskeeën, waar de Sjah niet bij kon."
Iran heeft een lange geschiedenis van geweld. Abdolalis
overgrootvader, een bekend Perzich dichter en ex-pre
mier van zijn land, werd vermoord. Abdolahs broer
overkwam hetzelfde. Zijn zuster verdween spoorloos.
Met Abdolah zelf was het waarschijnlijk niet anders
afgelopen als hij gebleven was. Houdt hij hoop dat er
iets zal veranderen in zijn land?
„Ja, het is de wet van de geschiedenis dat alles veran
dert. De vraag is alleen: hoe lang duurt het." Abdolah
voorziet de komst van democratie eerder op een termijn
van eeuwen dan jaren.
Zal er toenadering komen tussen het Westen en Irani
„Dat lukt niet. Het fundamentalistisch geloof in Iran
komt uit een heel donker, vochtig plekje van het verle
den. De geestelijk leiders begrijpen de dingen niet. En
ze kennen geen compromis."
We praten over Salman Rushdie. De Fatwa - de dood
straf -, die door het bewind in Teheran is uitgesproken
over deze schrijver, blijft onverminderd van kracht.
Abdolah: „Ze trekken nooit hun woord in. Nooit!"
Bent u niet bang dat u iets dergelijks overkomt?
„In het begin wilde men hier in Nederland van mij een
nieuwe Rushdie maken. Maar dat wil ik niet. Één Rush
die is genoeg in deze wereld."
Als je als schrijver de vrijheid zoekt om je woorden te
kiezen, heb je niets te willen.
„Dat is zo. Ik kan een klap krijgen door de verhalen die
ik tot nu toe heb geschreven. Ze kunnen mij ook mak
kelijk doodmaken, al denk ik niet dat ze dat zouden
doen in Nederland. Als ik bijvoorbeeld naar Duitslank
ga, ben ik wel eens bang. Overigens denk ik
Iran geen tweede Rushdie wil hebben."
Respect
U heeft, als ik uw verhalen goed lees, niet de
om scherp uit te halen naar de religie.
„Ik heb respect voor de ander. Voor mijn vader en zijn
geloof. Zelf ben ik niet gelovig, maar als mijn va®
gelooft, is het goed voor hem. Ik lees de Koran als ee
literair boek, een boek vol poëzie over de geschiede
van de mens. Hoe zou ik me daartegen kunnen ver®'
ten? Hetzelfde geldt voor de Bijbel. Ik probeer stuks
daaruit van buiten te leren. Dat is goed voor de ver»
len die ik zelf schrijf."
Merkwaardig genoeg verdiept Abdolah zich momen
in de geschiedenis van Nederland. Hij heeft een baan P
het Rijksarchief Overijssel in Zwolle. Hij inventanse
oude boeken. In een van zijn verhalen komt eelLm rj
voor die werkt in de kelder van een bibliotheek, fa
mee is het lot van een buitenlander in Nederland aa s
weergegeven: onderaan beginnen. Kon Abdolah,
zijn afgeronde studie natuurkunde, zich met een
rig baantje verzoenen? „Als je weet wie je bent en
je kunt, heb je er geen probleem mee. Bovendien is
goed voor een schrijver: je hebt in de kelder
vrijheid.
NEDERLAND 1
,500 Journaal
,607 Flairck, muziekspecial
,6 36 My so called Life, serie (slot)
,729 The Cosby Show, comedy
,7 58 Blue Heelers, politieserie
1828 Boggle, spelletje
,3 57 Twee vrouwen op stap in... Hels
inki
27 Wie van de drie?, spelletje
20.00 Journaal
20 24 Weeroverzicht
2030 Nationale nieuwskwis, spelletje
2149 Brandpunt actualiteitenrubriek
2219 Chicago Hope, ziekenhuisserie
23.07 Nacht van de romantiek, poëzie,
dans en muziek vanuit het Con
certgebouw in Amsterdam (tot
23.57)
NEDERLAND 2
,5.45 Kleine sterren, grote sterren,
serie portretten: tapdanser Savion
Glover
16.13 Kids for Animals
25.30 Captain Scarlet poppenserie
16.59 Mega Top 50
17.29 2Vandaag, actualiteiten met 17.30
en 18.00 Journaal; 18.43 Sportjour
naal en 18.51 Hoofdpunten uit het
nieuws gevolgd door het weer
19.00 Dierenmanieren
19.35 Voor 't eerst voor 't laatst
reportage-serie
20.07 Hallo met Bert spelletje
21.02 Sins of the Mother, tv-film
22.35 Nieuwe genezers en oude wijs
heden, documentaire-serie
23.30 Journaal
23.38 (Socutera) Opstap voor een
kind, uitzending Stichting Liliane
Fonds (tot 23.41)
NEDERLAND 3
07.00 Journaal
07.07
07.22
07.30
07.33
08.07
08.30
08.33
09.00
09.05
09.08
09.29
09.54
10.04
10.49
10.59
11.04
11.32
11.59
13.00
13.08
16.00
16.07
Klokhuis
Een verhaal dat groeit
Journaal
Captain Scarlet
Journaal
Widget
Journaal
Wat heb jij gedaan vandaag
Journaal
PP: Uitzending RPF
Kook tv
Een kijkje in de kloosterkeuken
De katechismus van de Katho
lieke Kerk
Indonesië: Taal en cultuur
Encyclopedia Galactica
Landschappen tekenen en schil
deren
Grand Gala du Disc special: De
Dijk
Boggle
MiddagEditie
Journaal
De wintermiddag op 3 met Nonni
en Manni, jeugdserie; 13.59 Phoe
nix and the Magic Carpet, avontu
renfilm; 15.24 Buddy Frog and
Charlie Cricket, animatiefilm
Journaal
De wintermiddag op 3 met The
Storyteller, serie sprookjes; 16.33
Dieren centraal, serie over dieren-
Abdolah leunt achterover. Lang praten in
het Neder
lands kost hem zichtbaar inspanning. Hij strijkt
zijn haar, gitzwart met hier en daar een sPn ,eJ
Gaat met zijn onderlip over zijn snor. Ik wil nog
waarom zoveel mannen uit het oosten zulke
snorren dragen. „Bij ons was het een teken van in
tualiteit. Als ik met dit gezicht door mijn vaderlan^.(
lopen, zouden de mensen denken: daar gaat if®8g
dingen weet." Na een handdruk ten afscheid ko
even later terug. „En het is een teken van x
„Iran kon geen andere leider krijgen dan Khomeiny. De hij nog. „Wie een snor draagt, verzet zich."
BELGIË FRANS 1
13.00 Nieuws 13.15 Olivier Olivier, Franse
speelfilm uit 1992 15.00 Japon - La zoofo
lie, reportage 15.10 Vivre libre, reportage
15.20 The Fall of Icarus, ballet 16.10
Autant savoir 16.35 Maguy, serie 17.00 Si
Shakespeare m'était conté, animatieserie
17,30 The Young Indiana Jones Chronicles,
serie 18.30 Régions soir 18.50 Mr. Bean
19.30 Nieuws 20.10 Bon week-end spécial
21.20 Papy fait de la résistance, Franse
film-komedie uit 1983 23.05 Le centenaire
a la peau dure, documentaire over verle
den en toekomst van de film 00.20 Laatste
nieuws (tot 00.45)
BELGIË FRANS 2
15.45 Paardesport: Jumping de Malines
17.30 Aquatica, watersportmagazine
18.00 lei Bla-bla spécial Noël 19.00
Maguy, serie 19.30 Nieuws 20.04 Paarde
sport: Jumping de Malines 21.35 Cheval
Passion, paardesportmagazine 22.05
Nieuws 22.25 Tour du monde en 8 jours
22.55 Top motos, magazine (tot 23.20)
DUITSLAND 1
85.30 Morgenmagazin, ontbijttelevisie
09.00 Tagesschau 09.03 Ferien-Fieber,
Kindermagazine 11.00 Tagesschau 11.04
Die Peter Alexander Show 1995 12.45
Umschau 12.55 Presseschau 13.00 Tagess
chau 13.05 Mittagsmagazin 13.45 Wirt-
schafts-Telegramm 14.00 Tagesschau
14.03 Höchstpersönlich: zanger Heino
14.30 Abenteuer Überleben, natuurdocu-
"lentaire 15.00 Tagesschau 15.03 Car-
OjjPP'ng. Duitse speelfilm uit 1979. 15.03-
0-30) 16.30 Alfredissimol, culinair maga-
ilne 12.00 Tagesschau 17.10 Brisant, bou-
'evardmagazine 17.55 Verbotene Liebe,
serie 18.25 Marienhof, serie 18.54 Non-
stop Nonsens, sketches 19.25 Herzblatt,
atingshow 20.00 Tagesschau 20.15 Vater
r Willen, 3-delige komedie (slot)
ri-40 1995. Das Jahr 23.10 Tagesschau
.5 Critters, speelfilm 00.40 Nachtma-
9azin 01.00 Nurses, comedy 01.25 Whe-
re s Poppa?, speelfilm
DUITSLAND 2
05.30 Morgenmagazin 09.00 Naturwelt,
ocumentaire over enige berenreservaat
li Cariada rijk is 09.25 Sport Extra: Skiën,
a|om dames, 1ste manche vanuit Wenen
n'vc Das 'aus9efallene' Sport-Studio
•55 Sport Extra: Skiën, slalom dames,
afa |manc^e 12-40 Sport Extra: Skiën,
«daling heren te Bormio 13.45 Dalli Dalli,
dp ci f 14,19 benjamin Blümchen und
,'^ant, der sprechen kann, tekenfilm
d-00 Logo, jeugdjournaal 15.15 heute
■20 Bruder Cadfael, misdaadserie 16.35
«de Menge Leben, serie 17.00 Heute I
Iflnn Landeri°dmal 17.55 Frankie, serie I
2o ic Heute 19-25 Der Landar2t, serie
Zhi °er A'te' misdaadserie 21.15 Die
-reportage: Der König von Jena - Lot- I
