Haast maken met b9
Wel winst, maar vaak niet voldoende
51
Rijnmond blijft achter
bij rest van Nederland
Badkamer
meubelen
ERBO-ENQUETE
A7
Wonen Totaal
Firma De Karweiman
Geldzaken
06-8282843
overheid
is 51 infolijn
ftamer van Koophandel vindt het hoog tijd dat de provincie knopen doorhakt
Een op de drie Westbrabantse bedrijven niet tevreden over rendement
Industrie
HHp Illpps SjfI
SONY
DE CONSUMENTENBAND.
EMBER 1995 A6
pESTEM
DONDERDAG 21 DECEMBER 1995
tell Street
ied signal
ler.brands
ier.tel.tel
ioco corp
arco inc.
an company
thl. steel
eing co
rlington sfe
n.pacific
evron
iquita
rysler
icorp
ins.edison
it equipm.
pont nemours
iw chemical
stman kodak
xon corp
rd motor
n electric
in. motors
lodyear
wlett-pack
bus.mach.
tel.tel.
airlines
m
cdonnell
erck co.
3bil oil
nega financ.
lilips
yal dutch
ars roebuck
xaco inc.
avelers
lited techn.
estinghouse
litman corp
oolworth
19/12 20/12
47% 473/4
44% 44%
66 65V4
70% 70%
32'/. 31%
41% 42
14% 13
75% 78
75 76%
17% 17%
50 51%
13% 14%
53 54%
66% 66%
31% 31
61% 62%
67 68%
69 70
66% 65
82 80%
28% 29
72 70
50% 50
44% 44%
84 83
91% 89%
117% 49%
34% 35%
36 36
88% 88%
63% 63%
109% 110%
31% 32%
35% 35%
135% 136%
39% 39
77% 76
59% 57%
92% 92%
16% 15
23% 22
13% 13%
830-20,430
oud
oud onbewerkt 19,
awerkt 22,030
ilver
ver onbewerkt 230-300
iwerkt 340
vorige koers
slotkoers gisteren
laten
bieden
ex claim
gedaan /bieden
ex dividend
gedaan en laten ex dividend
gedaan en bieden ex dividend
342
18,70
20,00
653
4,00 b
5,00
772
0,70
1,20
756
1.10
1,60
425
6,60
7,60
296
0,60
1,30 b
330
1,10
2,90
390
1,30
2,90 b
395
8,40
13,30
722
5,40 a
9,50
1607
3,40
6,40
1618
1,80
3,90
1263
0,90
2,40 b
266
6,30
9,50
528
3,20 a
5,10
376
2,30
1,00
944
3,70
1,70
1153
5,90 b
2,90 a
590
8,50 b
4,80
300
13,00 a
7,70
323
2,00
2,80
306
0,20
0,20
264
2,50
3,00 h.
337
2,20
1,50
824
1,80
3,10
322
1,80
2,60
263
I.Ma
1,30
355
3,10
2,50
1000
3,10 a
2,80
456
2,70
3,50
504
1,00
1,50
485
2,70
3,40
316
3,10
4,10
552
75,00
76,40
360
23,00 a
20,40
431
1,80
2,90
1228
1,00
1,60
1078
0,60
1,00
653
2,50
3,50
429
1,30
1,90 a
355
1,00
1,50 8
287
0,70
1,10
439
9,90 a
11,30
557
1,80 b
1,10
427
10,00
17,50
447
6,80
11,60
487
4,00
7,50
500
45,50 a
31,50
284
2,40
2,20 a
539
1,40
1,10
Levering direct van fabriek
tegen bodem-prijzen!
Voor meer informatie:
Havendijk 7 Oudenbosch.
tel. 0165-314037 (18-21 u-)_
Oud grenen boekenkast h
200x br 115 x ƒ600,-, el.
verrrijdb. kachel 65,-, ai-
les nw, tel. 076-5218214
Boereneiken eethoek met 4
stoelen. Tel. 076-5413154^
Fauteuil met beenonder-
steun, is met 2 knoppen te
verstellen tot bed, licht ver
plaatsbaar, 75 cm br. Wol
len bekleding, als nw.
185,-. 0165-534784.
GRENEN ronde
dressoir, rolluikburo. ie-
076-5712686.
Massief eiken SLAAPKA'
MER 2-pers. 2 nachtK.
100,-. 0165-561949
SNEL GELD NODIG?
Bel de leenlijn hoeven
24uur per dag bereikbaar
7 dagen per week.
0,20/min
TOT 9
Houten Chalet OP^
per, lokatie: Heesi
Dinther, inl.: 0162-3189_i-
poor Paul Verlinden
Breda - Als de uitgifte van
industriegrond in het huidige
telTipo doorgaat, moet West-
Brabant over enkele jaren
i'nee' verkopen. Daarom moe
iten er nu snel beslissingen
rvorden genomen over de aan
leg van nieuwe bedrijventer
reinen in deze regio.
I„ een toelichting op de Enquête
Begionale Bedrijfsontwikkeling
(Erbo) benadrukten voorzitter A.
Vermeulen en algemeen secreta
ris J. Hamers van de Kamer van
Koophandel gisteren dat er snel
jnopen moeten worden doorge
bakt over nieuwe bedrijventer
reinen in West-Brabant,
i Er is op dit moment nog wel vol
doende industriegrond in de
regio, maar toch dreigt West-
Brabant het imago te krijgen dat
alles is vol, met alle negatieve
gevolgen vandien," aldus
Hamers.
Vermeulen en Hamers toonden
zich tevreden over de Erbo-resul-
taten, al blijft de geringe groei
van de werkgelegenheid in deze
regio hen zorgen baren. Om het
tij te keren is het volgens hen op
de eerste plaats nodig de concur
rentiekracht van West-Brabant
te verbeteren en daarbij is een
goed aanbod van industriegrond
van levensbelang.
De aanleg van een grootschalig
industrieterrein a la Moerdijk
heeft hoge prioriteit bij de West
brabantse Kamer van Koophan
del. Voorzitter Vermeulen ver
wacht dat de provincie daar snel
duidelijkheid over verschaft.
„Concrete signalen heb ik niet,
maar redelijkerwijs kun je zeg
gen dat we daar binnen een paar
maanden iets over zullen horen.
Het móet gewoon."
Vermeulen en Hamers zien het
gebied rond de A4-Noord (nabij
Steenbergen en Dinteloord) als
goede locatie voor een nieuw
grootschalig terrein. „Daar heb je
een maagdelijk terrein, de bevol
kingspopulatie is relatief laag en
er zijn goede mogelijkheiden op
het gebied van infrastructuur,"
aldus Vermeulen.
De kamervoorzitter heeft de
indruk dat ook de provincie de
locatie bij de de A4-Noord niet
langer uitsluit. „Maar het maakt
ons verder niet zoveel uit waar
dat bedrijventerrein komt. Of het
de A4 is of het 'omklappen' van
Moerdijk of Dinteloord. Als het
terrein er maar snel komt."
Hamers vindt dat waar je ook een
grootschalig terrein gaat ontwik
keien, er niet één gemeente met
alle lasten opgezadeld mag wor
den. „Dat is een gezamenlijke
verantwoordelijkheid van West-
Brabant. Je ziet ook dat steeds
meer gemeenten daar zo over
denken."
Naar aanleiding van de Erbo-
resultaten uitte Vermeulen giste
ren ook zijn bezorgdheid over het
achterblijven van de consumen
tenbestedingen, waardoor er
vooral in de horeca en de detail
handel dit jaar slechts een margi
nale groei is opgetreden. „Het is
dan ook van groot belang dat het
besteedbaar inkomen niet verder
onder druk komt te staan door
grote verhogingen van regionale
en lokale belastingen."
Ook had Vermeulen kritiek op
het parkeerbeleid van sommige
gemeenten. „De bereikbaarheid
van binnensteden met de auto
staat onder druk. Omdat de over
heid tot nu toe heeft verzuimd
alternatieve vervoersmogelijkhe
den te verbeteren, komen onder
nemers in de binnenstad in moei
lijkheden."
Hamers merkte over het parkeer
beleid op dat de gemeenten op
dat gebied niet te ver uit de pas
moeten lopen. „Ik hoorde Etten-
Leur op de radio reclame maken
dat het parkeren daar zoveel
goedkoper is dan in Breda. Ik
denk niet dat je in de regio elkaar
op die manier moet beconcurre
ren."
Hamers heeft wel de indruk dat
de gemeenten in West-Brabant
steeds beter het belang van
samenwerking inzien. Hij is ook
Door Paul Verlinden
Breda - Negentig procent van
de Westbrabantse bedrijven
verwacht dit jaar met winst af
te sluiten. De winst levert ech
ter niet altijd voldoende ren
dement over het eigen vermo
gen op. Eén op drie bedrijven
bedrijven toont zich ontevre
den over het rendement.
Dit blijkt uit Enquête Regionale
Bedrijfsontwikkeling (Erbo), die
de Kamer van Koophandel voor
Westelijk Noord-Brabant giste
ren publiceerde in Breda. Zo'n
zestig procent van de drieduizend
aangeschreven ondernemingen
nam deel aan de Erbo.
West-Brabant steekt boven het
landelijk gemiddelde uit wat
betreft de groei van de omzet.
Landelijk nam de nominale
omzet dit jaar met vier procent
toe, in deze regio met 7,5 procent.
„Dit jaar is wat omzetgroei
betreft voor West-Brabant gelijk
aan het topjaar 1989. Helaas zie
je dat de groei van de werkgele
genheid nu achterblijft," aldus D.
de. Jager, beleidsmedewerker bij
de Kamer van Koophandel, in
een toelichting op het Erbo-rap-
port.
De Westbrabantse omzetgroei is
enerzijds aan de toegenomen
export (8,6 procent) te danken, en
anderzijds aan de toegenomen
binnenlandse afzet. De consu
menten geven hun geld echter
minder gemakkelijk uit, waar
door de groei in de horeca en de
detailhandel tegenviel.
Het vertrouwen van de Westbra
bantse ondernemers in een toene
mende omzet in 1996 blijft onver
minderd groot. De verwachtin
gen voor de werkgelegenheid zijn
iets positiever dan eind vorig
jaar, terwijl de verwachtingen op
bet gebied van investeringen juist
iets minder hooggespannen zijn.
De forse Westbrabantse omzet
groei in 1995 is in belangrijke
mate te danken aan de industrie.
Zowel de kleinere bedrijven
®,3 procent, nominaal) als de gro
tere (+15,1 procent) presteerden
goed.
Waar voor de kleinere industriële
bedrijven met name de export de
motor van de groei is geweest,
"as voor de grote ondernemingen
opvallend genoeg ook de binnen
landse afzet een zeer belangrijke
'actor. Dat laatste heeft onder
meer te maken met de toenemen
de vraag naar investeringsgoede
ren en halffabrikaten.
"ooral de in West-Brabant domi
nante proces-industrie is een
belangrijke motor achter de groei
geweest. In de voedings- en
genotmiddelenindustrie steeg de
omzet met ruim 19 procent, in de
onemie met 14 procent. De ruime
mjfers zijn vooral te danken aan
een beperkt aantal 'grote jon
gens'.
la de metaalindustrie steeg de
omzet met ruim 7 procent. Ook de
'extiel- en lederindustrie 6,4
Procent) en de papierindustrie
procent) presteerden goed. De
bout- en bouwmaterialensector
behaalde een geringe omzetstij-
j>ms van 2,6 procent.
Do goede industriële omzetpres-
«ties zijn vooral te danken aan
oe algemene economische ople
ng die voor meer klanten, een
betere benutting van de capaci
ty en betere marktprijzen zorgt,
yok bedrijfsinterne maatregelen
Jmrpen hun vruchten af.
e investeringen in de Westbra-
bantse industrie namen dit jaar
met 2 procent toe ten opzichte
am vorig jaar. Het investerings-
Patroon is echter grillig te noe-
j"on. Grootste investeerders
aren de textiel- en houtindus-
le. de papier- industrie, de gro-
0 chemiebedrijven "en de kleine
metaalondernemingen.
le,?mzet- en investeringsgroei
J" ben gemiddeld genomen geen
1 b banen met zich meege-
Va a ^dustrie. Net beeld
i de laatste jaren zet zich weer
°d met werkgelegenheidsgroei
JS^iSfiSSw+i >2 -fa»Sr):***»» -x*»ifTl
:s-Ss3?sSiill
Het achterblijven van de consumentenbestedingen speelde met name de detailhandel parten
2,4 procent) in de kleinere
bedrijven en een daling (- 0,8
procent) bij de grote onderne
mingen.
„In zijn totaliteit is er in de
industrie vrijwel sprake van
haanloze groei. Wel zie je dat er
steeds meer met uitzendkrachten
gewerkt wordt," aldus D. de
Jager.
De betere omzetcijfers in de
industrie hebben nog niet geleid
tot betere financiële prestaties.
De cijfers liggen ongeveer gelijk
ten opzichte van 1994. Bijna 90
procent van de bedrijven ver
wacht het jaar met winst af te
sluiten. Een derde is echter niet
tevreden over het rendement.
Bouwnijverheid
De bouwnijverheid heeft in 1995
tegenvallende resultaten laten
zien. De omzetdaling van de
Westbrabantse bouwbedrijven
met 0,1 procent steekt negatief af
bij de toch al niet erg hoge lande
lijke groei van 1,8 procent.
De prijzen staan volgens de bou
wers onder druk door hevige con
currentie. Bovendien valt het
aantal nieuwbouwprojecten in de
regio tegen.
Ook de investeringen in de bouw
zijn gedaald, vooral bij de grotere
bedrijven. Daarentegen is de
werkgelegenheid met bijna 3 pro
cent toegenomen. Daarmee zet de
al in 1993 ingezette groei van het
aantal banen door. De verwach
tingen voor 1996 zijn wat betreft
werkgelegenheid echter niet erg
hooggespannen.
„Dat er ondanks de mindere
resultaten in de bouw, toch
banen zijn bijgekomen heeft er
waarschijnlijk mee te maken dat
er momenteel vooral aan klein
schalige projecten wordt gewerkt
en die zijn meestal arbeidsinten
siever," aldus algemeen secreta
ris J. Hamers van de Kamer van
Koophandel.
Meer bouwbedrijven (7,5 procent
in 1995 tegen 3,5 procent in 1994)
denken het jaar met verlies af te
sluiten. Een op de vier onderne
mingen die wel winst maken, is
ontevreden. Bij de grote bouwers
is dat zelfs een op twee.
Groothandel
Na de voorzichtige omzetgroei in
1994 is 1995, met de export als
motor, een prima jaar voor de
Westbrabantse groothandel
geworden. De nominale omzet
groei bedroeg 6 procent. Op de
buitenlandse markt werd zelfs
een groei van meer dan 10 pro
cent bereikt.
Net als in de industrie is er spra-
EOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
ke van betere prestaties door de
oplevende economie én door
interne verbeteringen (bijvoor
beeld automatisering). Er is in de
groothandel veel meer geïnves
teerd 47 procent.) Ook de
werkgelenheid nam voor het
eerst sinds 1992 weer toe, met
ruim 3 procent.
Vrijwel alle grotere bedrijven in
de groothandel tonen zich tevre
den over de behaalde rendemen
ten in 1995. De totale sector is
wat minder juichend: een op de
vier zegt niet tevreden te zijn
over de winst in 1995.
Detailhandel en horeca
De detailhandel kampt al jaren
met een stagnerende omzet. Vorig
jaar zag het er met redelijk cijfers
nog goed uit, maar dat was in zijn
geheel te danken aan de toegeno
men autoverkopen (met 4 pro-
omzetontwikkeling 1988-1995
140% tl
blij met de komst van C. Rutten
als burgemeester van Breda. „Hij
heeft in Zeeland laten zien heel
bindend tussen gemeenten te
kunnen werken."
Ondanks de kanttekeningen zijn
Vermeulen en Hamers positief
over de toekomst van de regiona
le economie. Ze verwachten veel
van het dit jaar gestarte Regio
naal Economisch Actieprogram
ma waarin bedrijfsleven en over
heid de handen in een slaan.
„Wij moeten onze concurrentie
kracht laten gelden op het gebied
van kwaliteit, want tegen subd-
idies die sommige Europese
regio's verstrekken aan bedrijven
kunnen we niet op. Daarom moe
ten we zorgen voor een goed aan
bod van bedrijventerreinen,
opleidingen en infrastructuur,"
aldus Vermeulen.
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995
werkgelegenheidsontwikkeling 1988-1995
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995
1120% tn
werkgelegenheidsontwikkeling 1988-1995
De chemie was met een omzettoename van 14 procent een van de sterkste groeiers in de West-Brabantse economie.
FOTO DE STEM/DICK DE BOER
cent, tegen dit jaar 1,8 procent).
In 1995 was slechts sprake van
een omzetstijging van 0,9 procent
(nominaal). Gecorrigeerd voor
prijsstijging komt dit neer op een
gelijkblijvend volume.
De geringe stijging doet zich ook
landelijk voor. De non-food-sec-
tor doet het in Nederland iets
beter dan de foodsector. Binnen
die eerste sector heeft de kleding-
branche het erg moelijk.
De ondernemers wijten de malai
se in hun sector onder meer aan
de tegenvallende particuliere
consumptie, de grote concurren
tie, het vestigingsbeleid en het
parkeerbeleid van de overheid.
Positief bericht is dat de jaren
lange investeringsdaling in de
detailhandel vrijwel tot staan is
gebracht. In 1995 was er voorts
een bescheiden groei van de
werkgelegenheid (0,5 procent).
In de horeca nam het aantal
banen met slechts 0,4 procent toe,
terwijl de omzetstijging (1,6 pro
cent) hier ook aan de magere kant
was.
Zowel in de detailhandel als de
horeca is een op de drie bedrijven
niet tevreden over het rendement
op het eigen vermogen.
Transport
De Westbrabantse transportbe
drijven zijn internationaler geö-
rienteerd dan gemiddeld geno
men in Nederland het geval is. De
helft van de omzet wordt door de
regionale transporteurs in het
buitenland gehaald. Landelijk is
dat slechts een derde.
De Westbrabantse transportsec
tor zag de omzet in 1995 met 4
procent groeien. Ook in het ver
voer liggen zowel externe facto
ren (aantrekken van de markt)
als interne factoren (onder ande
re de ontwikkeling van Value
Added Logistic) aan de goede
prestaties ten grondslag.
Een negatieve factor blijft echter
het stijgende kostenpeil, dat door
hevige concurrentie niet in de
prijzen kan worden doorbere
kend. Vooral bij de grotere
bedrijven leidt dat tot dermate
smalle marges dat bijna 60 pro
cent onvoldoende rendement
haalt. Desondanks hebben West
brabantse transportbedrijven dit
jaar behoorlijk geïnvesteerd.
Per saldo groeid de werkgelegen
heid met 0,8 procent. Dit komt
vooral voor rekening van de klei
nere bedrijven (+2,7 procent)
want bij de grote bedrijven daal
de het aantal banen met 1,3 pro
cent.
De groei van de Westbrabantse
zakelijke dienstverlening blijft
met 3,6 procent wat achter bij het
landelijk gemiddelde van 5,2 pro
cent. Met name de stagnatie bij
de kleinere bedrijven is hier
debet aan. De omzetgroei was in
zijn geheel te danken aan de bin
nenlandse afzet. De Westbra
bantse dienstverleners halen
slecht 9 procent van hun omzet
uit het buitenland.
Negatieve factoren die door
ondernemers worden genoemd
zijn de teruglopende milieu
markt, de prijsontwikkeling van
computers en de hevige concur
rentie. Maar positieve geluiden
hebben de overhand. Zo zorgt de
economische opleving voor meer
aandacht aan zaken als opleidin
gen, marketing en kwaliteitszorg.
De lage hypotheekmarkt heeft de
woningmarkt positief beïnvloedt.
Vooral de makelaardij heeft daar
garen bij gesponnen. In West-
Brabant noteerden de makelaars
een 12 procent hogere omzet.
De dienstverleners zijn positief
over de toekomst. Dat uitte zich
dit jaar al in de investeringscij-
fers, zowel bij grote als kleine
bedrijven. Ook is het aantal
banen toegenomen. De groei van
3,5 procent komt echter vrijwel
geheel op het conto van de kleine
ondernemingen.
De positieve omzetresulaten in de
zakelijke dienstverlening zijn
nog niet terug te vinden in de
financiële prestaties want 14 pro
cent van de bedrijven verwacht
het jaar met verlies af te sluiten.
95 De Stem bron: ERBO
Rotterdam (anp) - Het economisch herstel in de Rotterdamse
regio blijft beduidend achter bij de rest van Nederland. Dat
blijkt uit de jaarlijkse bedrijfsenquête die de Kamers van
Koophandel in hun eigen gebied houden. Voorzitter mr. R. de
Bok van de Rotterdamse Kamer van Koophandel maakte de cij
fers uit het Rijnmondgebied gisteren bekend.
Omzet en export bleven in groei
40 procent achter bij de landelij
ke trend. De werkgelegenheid
nam ook minder toe dan in de
rest van Nederland. Met name in
de industrie en het vervoer vielen
harde klappen.
Terwijl in Nederland het aantal
banen in deze sectoren toenam,
liep dat aantal in het Rijnmond
gebied juist terug. In de Rijn
mond nemen alleen kleine bedrij
ven tot vijftig personeelsleden
nog mensen in dienst. De tegen
vallende werkgelegenheid geldt
niet voor alle sectoren. De dienst
verlening en de bouw breidden in
1995 forser uit dan elders in
Nederland.
De 3200 ondervraagde onderne
mers in het Rijnmondgebied zijn
desondanks net zo optimistisch
over het komende jaar als hun
branchegenoten elders in het
land. Zij investeerden dit jaar
tezamen ruim 15 procent meer
dan bedrijven buiten het gebied.
Het Nederlands Economisch
Instituut wijst erop dat Rotter
dam en omgeving met de grootste
wereldhaven ondanks de jaren
lange mindere groei nog steeds de
kurk is waarop de rest van
Nederland drijft. „De werkgele
genheid vloeit weg doordat de
spin-off van de haven steeds ver
der weg komt te liggen. Toeleve
ranciers hoeven niet meer in het
gebied te zitten. Zij kunnen de
haven ook bedienen vanuit Ven-
lo, Tilburg of Arnhem," aldus een
woordvoerder.
(ADVERTENTIE)
De Sony E-180V VHS-videocassette is door de Consumentenbond
uitgeroepen tot Beste Koop (Consumentengids augustus 1995).
Een garantie voor een uitstekende prijs/kwaliteit-verhouding. Deze
VHS-videocassette kan zich dus met recht dé Consumentenband
noemen. Overtuig uzelf en ga naar uw Sony dealer. ONLY SONY.
BESTE KOOP VOLGENS DE CONSUMENTENBOND.
