Weekend
Oostenrijk maskeert onzekerheid met trots
r Wendel
WONINGEN
RAAG 279^
0NESIE,
RE OOSTEN,
NIEUW ZEELAND.
DË STEM
E4
Voordelig
naar
Indonesië
Jörg Haider blijft
riskant-rechtse factor in
politieke machtsstrijd
m
Lastig, dat je rijk moet worden
van mensen waar je eigenlijk
een hekel aan hebt. Toeristen
dus. Op het moment dat je de
deur voor ze open zet, begin je
ze al weer weg te kijken. In som
mige delen van Oostenrijk zijn
ze het massatoerisme meer dan
zat. En tegelijk beseffen de Oos
tenrijkers niet zonder die bui
tenlanders te kunnen. Het toe
risme is voor de betaligsbalans
belangrijker dan de hele indus
trie en landbouw bij elkaar.
995
X 59
burg. De L i m b u r g e,
WAKITE
HUIZEN EN CHALETS
Volop Keus All-ln Prijzen
s: 070-35.033.09 (lid SGR)
lncl.:hotel, L/O, excursie reisl
,0314-363162 (SGR).
PRAAG is onze specialiteit
Diverse reizen 5/6/7/10 dari
v.a. 249,- incl. hotel, reis
en excur. Vertrek iedere
woensd. en zat. gehele jaar
door. B.v. nog mog. 2 jan
Voor groepen organiseren
wij op maat.Speciale Kerst-
reis 429,-. Speciale
Nieuwjaarsreis 299
Vraag reisgids bij MCT
Middle Continental Tours
(SGR) 043-3258484
PRAAG - VLUCHTIG
08.00-09.20, terug 18.30-
20.00. Vlucht v.a. 448 -
2 dgn. 3* htl. v.a. 333]-] I
Bel nu: Sunday Travel SGR
040-294.94.94.
ADVERTEREN in de rubriek
"Reizen en Recreatie" inl
Tel.: 073-6125225 Fax'
073-6157283.
programma s van
endel 1996 zijn uit!
NDEL GROEPSREIZEN
en het Verre Oosten
ENDEL INDIVIDUEEL
en het Verre Oosten
DER WENDEL
~n Nieuw Zeeland
r liggen zij voor u klaar bij
isburo of Rabobank,
n bellen: 023-5339151.
t u op de volgende data
e, gratis dia-presentatie
onesië bezoeken:
otterdam, 6/1 Maastricht,
g, 12/1 Amsterdam,
oven en 14/1 Breda,
r een plaatsreservering?
3-5339151
r in Heemstede informatieve,
entaties gehouden over
Azië en Australië.
ESIË SPECIALISTEN
rouwbaarheid! Lid ANVR/SGR.
ZATERDAG 16 DECEMBER 1995
De engelbewaarder van Oostenrijk
jlorgen worden in Oostenrijk
parlementsverkiezingen gehou
den. Het zijn de eerste verkie
zingen sinds het alpenland zijn
neutraliteit opgaf. Correspon
dent Frans Wijnands keek rond
ju Oostenrijk en constateerde
dat het land in grote onzeker
heid verkeert. Die onzekerheid
wordt gemaskeerd met trots.
Daarnaast worstelt Oostenrijk
met het probleem van de buiten
landers. Of het nou gaat om toe
risten, asielzoekers of gastarbei
ders, eigenlijk willen de Oosten
rijkers weinig van hen weten.
Eén politicus maakt als geen an
der gebruik van die vreemdelin
genangst: Jörg Haider. Hij zou
bij de verkiezingen wel eens een
enorme overwinning kunnen be
talen.
Door Frans Wijnands
RIE.
ICH-
geh.
en
atra-
00,-;
d.
d.
esi-
00,-
941/
988
186
naar
esië.
23 dgn JAVA/BALI 2860,-
30 dgn Java, Bali, Lombok
3325,-. KLM AIR-MILES
31 dgn Sumatra, Java, Bali
3360,-. 30 dgn Singapore
Sumatra, Java, Bali,
3550,- GARUDA
Voll. verzorgd 1996
Vak.beurs Utrecht F056
058-2137706/077-3517133
0180-427749/078-6174654
Oostenrijk zou heel dankbaar
moeten zijn. Sinds kort heeft
het land een nieuwe, van de
Alpentoppen afgedaalde
iéutspatroon, 'Een blauwe engelbewaarder',
zoals hij zichzelf noemt. Waarbij dat blauw
zowel op zijn ogen, als op de kleur van zijn
politieke partij kan slaan.
Jörg Haider (45) siert zich met liberaal blauw
;n plaats van het toepasselijker bruin. Hij
noemt zich de beschermer van de kleine bur
ger, van de ijverigen en vlijtigen. Van alle
oppassende landgenoten die - net als hij - een
lekei hebben aan buitenlandse armoedzaai-
tis, aan mensen die de sociale uitkeringen
misbruiken, die liever lui dan moe zijn. Maar
lie ondertussen wél op kosten van de Oosten
rijkse staat willen leven.
Heerlijk toch, dat er dan een loepzuivere poli
ticus rondloopt die daar een einde aan wil
maken? „Als jullie het willen gaan we samen
ons land vernieuwen. Ik ben bereid daarbij de
leiding te nemen." Donderend applaus, jube
lende bijval. Meer dan een kwart van alle
kiesgerechtigde Oostenrijkers geeft hem blin-
lelings hun stem. Van hen mag hij zijn gang
{aan. Alleen desnoods, want de ambitieuze,
Mhtse Haider wil uiteindeljk president-kan
selier worden, met een stevige greep op het
parlement. Beter kan het volk het volgens
1® ook niet wensen: een sterke leider die
aver hen waakt onder het trotse motto: 'Oos
tenrijk eerst'.
Uitmesten
tag Haider wil orde en gezag in zijn 'Derde
Republiek'. Hij wil een frisse wind door berg
talen en overheidsburelen laten waaien. Uit
aten wil hij Oostenrijk. Uitmesten
Daar zit de meerderheid van de Oostenrijkers
nou ook niet bepaald op te wachten. Het zou
al mooi zijn als de grenzen dicht gingen voor
die stromen, al dan niet criminele, gelukzoe
kers; als de welvaart niet te veel zou zakken
omdat aan de Maastrichter Verdragscriteria
moet worden voldaan; als er een einde wordt
gemaakt aan corruptie en belastingfraude.
Maar uitmesten?
Veel méér Oostenrijkkers dan alleen de aan
hang van Haiders partij, de 'Freiheitlichen',
kortweg F genaamd, horen 'der Jörg' graag
praten, spotten en schelden op de regering, op
het bankroet van de traditionele partijen.
Maar tegelijk boezemt zijn optreden angst in.
Hoezo een einde maken aan de heersende
politieke klasse en de privileges van de amb
tenarij, om maar iets te noemen. Uit enquêtes
is gebleken dat meer dan 60 procent van de
Oostenrijkers zich zorgen maakt over Haider
en zijn ideeën,
Blauwe ogen
Jörg kun je op zijn blauwe ogen geloven, zwij
melen zijn aanhangers en naaste medewer
kers. 'Gewoon eerlijk, gewoon Jörg', is al
jaren een populaire verkiezingsslogan, Dit
jaar is daar een variant bij gekomen. Een foto
van Haider tegen een bruingele achtergrond
waarop in blauwe letters de tekst: 'Hij heeft
jullie niet belogen'. Kon je dat als kiezer nou
maar eens geloven.
Want de kritische Oostenrijkse media - voor
al de weekbladen News en Profil - voeren een
grimmige campagne tegen Haider. Ze rakelen
alle (semi)schandalen op waar de F-leider bij
betrokken is, of is geweest. Ze tonen doorlo
pend aan dat Haider het met de waarheid in
zijn verkiezingstoespraken niet zo nauw
neemt. Haider heeft een fabelachtig talent om
schaarse en halve waarheden te combineren
met hele en bijna leugens, met karikaturen en
valse voorstellingen; dat alles voorzien van
veel dubbele bodems. Zijn tegenstanders heb
ben hem op veel verkiezingsaffiches daarom
dan ook een grote Pinokkio-neus opgeplakt.
In de pers werd Haider al eens vergeleken met
de menselijke mengeling van Robin Hood,
Jean-Marie ie Pen en moeder Teresa. De Oos
tenrijkse 'Gfoeneri' voegen daar vrijmoedig
nog een duidelijke kwalificatie aan toe: Hai
der is neo-fascist, aldus woordvoerder Johan
nes Voggenhuber.
Dat vindt ook een andere Oostenrijker: nazi-
jager Simon Wiesenthal. Voor hem is Haider
een dictator in een democratisch jasje, een
man die bij boeren en arbeiders een willig oor
vindt, omdat de grote partijen het verleerd
hebben om met de basis te communiceren.
Wiesenthal vindt Haiders partij een 'Führer'-
partij en zijn programma 'negatief'; een neer
slag van alles waar de kleine man het aan zijn
stamtafel zo graag over heeft.
De meeste Oostenrijkers, zijn politieke tegen
standers inbegrepen, gaan niet zo ver. Haider
is een populist, een volksmenner, extreem en
rechts, maar geen nazi. Hun genuanceerde
oordeel zal er ook wel mee te maken hebben
dat het nationalistische verleden in Oosten
rijk - anders dan bijvoorbeeld in Duitsland -
nooit zo openlijk verwerkt is.
Jörg Haider komt wel degelijk uit een nazi
nest. Zijn ouders waren overtuigde nationaal-
socialisten, actief in diverse organisaties.
Kleine Jörg hoorde thuis over strafkampen
praten, nooit over concentratiekampen. Hij
MBK
ïdentrip naar Duitsland begint met
elke stad wordt het? Want Duitsland
teden die allemaal hun eigen charmes
is bruisend Berlijn met z'n historische
rdigheden, z'n café's, cabarets en uit-
lijkheden waar de dag 24 uur duurt. Er
hanzestad Hamburg, het gemoedelijke
München, het romantische Heidelberg
met zijn bekende bouwwerken,
ijn er nog veel meer interessante steden
ak rijke museum-, theater- en muziek
el van die steden zijn in een prachtige
jelegen, waar de natuur zich uitstekend
eerlijk te wandelen of te fietsen.
u ook verblijft, overal bent u welkom
jke prijzen. Wilt u meer informatie over
vul dan de coupon in of ga naar uw
o jZEjG.. /k wee nöü toch zoiet5- ge/<<s
6EHO0*O -..JIJ i-cHljriJT S77EK.EM £3£Ni
VER.HOO P»A»CJ TE- HEBV5ÊAJ.'
verloor enkele jaren geleden de.hoogste poli
tieke post in Karinthië omdat hij langs zijn
neus weg opmerkte, dat het de nazi's toch
maar knap snel gelukt was nieuwe arbeids
plaatsen te scheppen.
Het Duitse nationalisme was voor de 'Frei
heitlichen' een rok die zelfs nader was dan het
eigen hemd. Maar een aantal maanden gele
den rekende Haider met die 'Deutschtümelei'
- dat dwepen met alles wat Duits is - af. F is
een Oostenrijkse partij; een heel nationale
bovendien.
Eigenlijk meer een Beweging; burgerbewe
ging die een verzekeringspolis wil zijn voor
alle patriottische Oostenrijkers. Een soort
van overeenkomst, waarin onder meer moet
worden geregeld de ombouw van de sociale
staat, de aanpak van de burocratie, de strijd
*Het Oostenrijkse weekblad 'Profil' ziet
Haider als een wandelend hakenkruis, de
mestvork over de schouder. Klaar om de
Alpenrepubliek eens goed uit te mesten.
tegen illegalen en/of criminelen, alsmede de
toetreding tot de Europese monetaire unie
onder bepaalde harde garanties. Dat alles
gebaseerd op drastische bezuinigingen, 'om
zodoende de arbeidsplaatsen terug te halen
die de grote coalitie heeft vernietigd', aldus
Haider.
'Austrofascist'
De zogenaamde 'Austrofascist' Haider ziet
zichzelf graag als de draaischijf van gelijkge
zinden in Noord-Italië en Zuid-Tirol, in
Zwitserland en Beieren. Haider als de held
van het 'Alpenfascisme'. Hij is afkomstig uit
Karinthië. Boerenland; een stukje eigenhei
mers-Alpengebied waar vreemdelingen -
voor zover het geen goed betalende toeristen
zijn - en vreemde cultuurinvloeden per
definitie worden gewantrouwd en liefst
geweerd.
Haider, geboren in 1950, studeerde in Wenen
rechten en staatsinrichting. Nauwelijks 20
jaar oud dook hij in de politiek waar hij
sindsdien een opvallende carrière heeft
gemaakt. Uitsluitend bij de FPÖ, de toenma
lige Oostenrijkse liberale partij. Hij werkte er
nauw samen met Heide Schmidt die de partij
twee jaar geleden verliet, omdat onder Haider
een openlijke, bijna agressieve buitenlander-
vijandelijke koers werd ingeslagen. Zij richt
te het Liberale Forum op, de enig erkende
Oostenrijkse tak van de liberale Internationa
le, terwijl Haider de vertrouwde naam FPÖ
verving door de letter F van 'Freiheitlichen',
de vrijheidlievenden.
Edelweiss
Helderblauwe ogen, bruinverbrand, altijd
perfect in het pak. Getrouwd en vader van
twee tieners, maar zijn gezin betrekt hij
hoogst zelden in zijn politieke doen en laten.
Haider is in theorie miljonair, sinds hij van
een verre oom het levenslange vruchtgebruik
van het ruim 1500 ha. grote Berendal kreeg.
Een waterdichte belastingconstructie voor
komt dat Haider als grootgrondbezitter
wordt aangeslagen. Alles wat hij op zijn land
doet en oogst wordt immers op het (belas-
ting)conto van zijn oom geboekt. Het is een
van de affaires waarmee Haider zijn geloof
waardigheid niet vergroot. Maar zijn fans
zien dat soort handigheidjes door de vingers.
Haider; een liefhebber van edelweiss en
dirndl; een vijand van nieuwlichterij, vooral
op cultureel gebied. De Duitse regisseur
Claus Peymann die in Wenen werkt en Oos
tenrijk toch al één grote operette vindt, ziet
Jörg Haider hooguit als een slim, eerzuchtig
burgermannetje. Allesbehalve een demon.
Bovendien is er op zich niets tegen kleinbur
gers. „Alleen, als burgerman Haider in een
kritieke situatie, met zijn brouwsel van natio
nalisme, buitenlander- en kunstvijandigheid
aan de macht komt, tja, dan ziet het er anders
uit en heeft Oostenrijk een probleem,"
Precies. En dat gevaar blijft in Oostenrijk -
méér dan in de meeste andere Europese lan
den met een extreem-rechts blok - hoogst
actueel.
Door Frans Wijnands
ndanks een ernstige crisis in
de toeristensector denken de
Salzburgers -toch al geen
wereldburgers van geboorte -
sinds vorige zomer serieus na over een maxi
mum aantal toeristen per dag dat voortaan
hun stad in mag. Volgens het eenvoudige sys
teem van een maxi-parkeergarage. Vol is vol
en je wacht maar tot er ergens weer een par-
keerplaatsje, een terras- of theaterstoel vrij
komt, Het is de arrogantie ten top, maar ja, de
Salzburgers voelen zich in hun Mozart-decor
onder de voet gelopen door al die vreemdelin
gen. Datzelfde hoor je in Tirol, van oudsher
toch een toeristische goudmijn.
Het ergste zijn natuurlijk de Duitsers; vanwe
ge hun aantal. En hun taal, want taalver
wantschap verbroedert nog niet: Oostenrij
kers spreken en schrijven weliswaar Duits
maar zijn het daarom nog niet. Dat Bonds
kanselier Kohl al meer dan twintig jaar als
een vakantiependelaar steevast aan de Wolfs-
gangssee neerstrijkt, is natuurlijk heel aar
dig. Maar moet hij elk jaar een paar miljoen
landgenoten meebrengen? En dan praten we
nog maar niet over Duitse renteniers en
gepensioneerden die zich in groeiende aantal
len tegen de fraaiste Oostenrijkse zonhellin-
gen aanschurken. Als ik dit soort verhalen
hoor is het alsof ik aan de stamtafel van een
café aan onze eigen Noordzeekust zit. Daar
heerst(e) ook die 'welkom-wanneer-gaat-u-
weer-weg?'-mentaliteit.
Falend beleid, gebrek aan visie, rentabili-
teitszwakte en overinvesteringen ondermij
nen al jarenlang de Oosterijkse toeristenin
dustrie. Maar niemand die maatregelen nam,
over innovatie nadacht. Nu de problemen als
een verstikkende lawine over de grotendeels
oubollige horeca en hotellerie en de versleten
ski-pistes dendert, is het land in rep en roer.
Driekwart van alle horeca-ondernemers
noemt in een recente enquête de toestand van
hun bedrijf middelmatig tot zeer slecht.
De zomer was een catastrofe en de meeste
ondernemers hebben intussen wel geleerd dat
de eerste sneeuw nog geen garantie is voor
een goed seizoen. Dezer dagen is een nieuwe
directeur benoemd van het nationale Oosten
rijkse verkeersbureau. De pas 36-jarige
Michael Höferer heeft maar een opdracht:
haal de toeristen terug naar Oostenrijk.
Duur
Zouden de Oostenrijkers dan toch minder
gastvrij zijn dan him reputatie doet vermoe
den? 'Bij ons worden alleen de koeien gemol
ken, niet de gasten,' mag dan een aardige
reclamezin zijn, maar klopt-ie ook wel? In de
grote ^teden klagen de bezoekers - toeristen
net zo goed als zakenmensen - steen en been
over de veelal onbeschaamd hoge prijzen.
Hoeveel oprechtheid schuilt er achter die
veelgeprezen gemoedelijkheid in plattelands-
herbergen en knusse Konditoreien? En wat
heet nog traditioneel Oostenrijks?
In wezen vinden veel Oostenrijkers al die bui
tenlanders maar lastig. Zeker als ze geen geld
hebben. 'Nog meer buitenlandse vluchtelin
gen zijn eenvoudig niet meer te financieren,'
berichtte de Oostenrijkse pers dezer dagen.
Zeker niet als de nieuwe wet er door komt
waardoor het mogelijk wordt dat buitenland
se kostwinners voortaan hun familie mogen
laten overkomen. Als alle, op dit moment in
Oostenrijk werkzame mannen dat zouden
doen, dan staan er morgen meer dan 100.000
vrouwen en kinderen op de Oostenrijkse
stoep. De kopstukken van de grote partijen
hebben daarom al aangekondigd dat daar nog
maar eens rustig en zonder emoties over moe
ten worden gedacht en gepraat. Na de verkie
zingen...
Welvaart
Een op de acht Oostenrijkers leeft tegen, op of
onder de armoegrens: in totaal bijna een mil
joen mensen onder wie bijna 300.000 kinde
ren op een bevolking van ruim acht miljoen.
Het zijn statistische, dus multi-interpretabe-
le cijfers. Want er kan geen misverstand over
bestaan dat Oostenrijk een welvarend land is,
met een uitstekend stelsel van sociale voor
zieningen. Met een grotere produktietoename
dan bijvoorbeeld Duitsland; met een sterke
munt. Het land kent een stabiele economische
groei van rond de 2 procent, een inflatie van 4
procent en een werkloosheidspercentage van
5.
Die cijfers geven al een heel ander beeld van
de economische situatie. 'We komen niet als
halve bedelaars, maar als kapitaalkrachtige
contributiebetalers,' is nog altijd trots in
regeringskringen te horen als de toetreding
van Oostenrijk tot de EU ter sprake komt.
Sinds 1 januari dit jaar is het zover. Oosten
rijk ligt niet meer alleen in het hart van Euro
pa, het land behoort tot de Europese Unie;
een eerste stap naar verdere internationale
integratie.
Bezorgdheid
Maar de meeste Oostenrijkers die voor voor
toetreding stemden, zijn al lang niet meer zo
enthousiast. Hun aanvankelijke jubel is lang
zaamaan veranderd in bezorgdheid. Onzeker
heid over hoe het nu verder moet. Met die vei
lige neutraliteit, met de schilling die gaat ver
dwijnen, met de bureaucratische terreur uit
Brussel.
Na al die jaren neutraliteit gaat het nu alle
maal wel erg snel. De Oostenrijkse regering
stond, net als het super-neutrale Zwitserland
toe, dat Navo-troepen op weg naar de Balkan
de Oostenrijkse en Zwitserse Alpenpassen
mogen passeren. Terwijl beide landen toch
zo'n gruwelijke hekel hebben aan transit van
zwaar materieel. Vandaar dat Oostenrijk nu
ook maar een autowegen-vignet gaat invoe
ren, en een extra tol op de Brenner-Auto
bahn.
Volgend jaar bestaat Oostenrijk duizend jaar.
Ook in Oostenrijk is de aanleiding tot een
mooi feest gauw gevonden. Het geeft in elk
geval aanleiding om volgend jaar nog eens
liefdevol te pronken met het culturele erfgoed
der vaderen. Ook de Oostenrijkers maken
zich zorgen over het behoud van wat zo veel-
omvattend-vaag 'de eigen identiteit' wordt
genoemd. Het land heeft in de aanloopperio
de naar de Europese aansluiting al gemerkt
dat het afscheid moet gaan nemen van veel
wat zo lang, zo vertrouwd eigen was.
Enerzijds wil het land niets liever dan inter
nationaal volwaardig meedraaien; de schakel
zijn tussen oost en west; gids, advocaat en
toeverlaat van de kleine midden-Europese
staten. Maar anderzijds heeft het land zelf
een coach nodig om met een stuk eigen verle
den te durven breken. Er moet ongetwijfeld
een Oostenrijkse variant bestaan op het
spreekwoord dat je wel weet wat je hebt,
maar niet wat je krijgt.
Klestil
Het eeuwfeest geeft de Oostenrijkers in ieder
geval de kans zich in de internationale schijn
werpers te presenteren. En dat streelt de
eigenwaarde. Te lang heeft het land in de
schaduw van zichzelf moeten leven; toen pre
sident Kurt Waldheim zich in de Weense Hof-
burg verschanste. Zichzelf en zijn land in een
vernederend internationaal isolement voe
rend. Zelden zijn de rode lopers zo weinig uit
gerold ais in die jaren, toen iedereen van
naam en rang Wenen meed, alsof er opnieuw
de pest was uitgebroken.
Dat is voorbij. De diplomaat-staatsman Tho
mas Klestil mocht dan enige tijd een innig-
geliefde maitresse in zijn Hofburg verstopt
houden hetgeen veel preuts-conservatieve
landgenoten maar matig konden waarderen,
als staatshoofd kan de aristocratisch-opere-
rende Klestil geen kwaad doen. Hij heeft het
aanzien van Oostenrijk in korte tijd glanzend
opgepoetst. Niemand die zijn uitnodigingen
afslaat waardoor Wenen weer iets van die
internationale rol terugkrijgt die het altijd al
zo graag heeft kunnen en willen spelen.
In eigen land buit Thomas Klestil zijn grond
wettelijke bevoegdheden meer dan uit. Hij
bemoeit zich rechtstreeks met de dagelijkse
politiek. Praat over opheffing van de neutra
liteit, over verdere internationale samenwer
king van Oostenrijk. Desnoods dwars tegen
de regerigskoers in.
Mogelijk dat zijn zelfverzekerde optreden
zijn landgenoten wat meer zelfvertrouwen
geeft. Want achter de trots op hun eigen land,
gaat bij veel Oostenrijkers de onzekerheid
over de toekomst ervan verborgen.
