De Nationale Wetenschapsquiz
N^O
WST
DE STEM
I
'Deel ingrepen tijdens
bevalling is niet nodig'
indaag nog.
hringen
MAAR OP.
Sloom paddestoelenpad
DE STEM
LIJF LEVEN
E3
ROEP
Wat moet u doen?
onze verslaggever Nieuwe richtlijnen voor arbeidsongeschiktheid
Verschillend
Schaduwzijde
LU
Nieuw
adviesorgaan
volksgezondheid
'Chronisch zieken
de dupe van
beddenreductie'
x 53
WOENSDAG 13 DECEMBER 1995
Verkeer en
lanweg 1-6,
i Volkshuis-
Ordening
I Rijnstraat 8,
Ikaties ligt
\ie tracé WB3,
flieu-Effect-
derzoeksrap-
Imodeling
wterdam-Rotter-
pens de infor-
i wordt hier-
besteed.
nder-
ren
3, aanvulling
fectRapport
l Bestaande
t-Rotterdam
bm Uitgeverijen
\G
I 98 80
|r de hogesnel-
intact opnemen
I en Waterstaat
lesnelheids-
|ng
115
■iri Verteer en Waterstaat
Ifolkshuisvesting,
pning en Milieubeheer
CZ-zorgverzekering
leem alleen al onze
In de vele voordelige
bovendien betaalt CZ
%t immers bekend om
\nkt u van een eigen
nan 24 uur per dag
Je SOS International,
petenBij CZ hoeft dat
aan de zorgverlener
FJerte in de bus. Bel
Ip Zorgverzekeringen,
xgel niet nodig).
1
U/V*
Op Nieuwjaarsdag 1996, presenteert vpro-
televisie de tweede editie van De Nationale
Wetenschapsquiz. Deze quiz wordt
georganiseerd door de Nederlandse Organi
satie voor Wetenschappelijk Onderzoek,
nwo en Noorderlicht, het wetenschaps
programma van de vpro.
Onder leiding van Wim T. Schippers binden
vier wetenschappelijk onderzoekers en vier
politici met elkaar de strijd aan rond
nevenstaande tweeëntwintig vragen.
Ook u kunt met de quiz meedoen en kunt
daarmee een van de volgende drie prijzen
winnen:
Een korte ontdekkingsreis voor twee perso
nen naar Brazilië,
Een korte ontdekkingsreis voor twee perso
nen naar Barcelona,
Een korte ontdekkingsreis voor twee perso
nen naar Brussel of Beetsterzwaag.
In elk geval vallen de beste Belg en de beste
Nederlander in de prijzen.
Bij voldoende animo van schoolklassen
wordt er ook een schoolreisje naar Brussel
of Amsterdam toegekend.
De juiste antwoorden en de prijswinnaars
worden bekend gemaakt in de uitzending
van De Nationale Wetenschapsquiz door
VPRO-Noorderlicht op 1 januari 1996,
Nederland 3,19.30-20.30 uur en later in de
VPRO-gids. Een toelichting op de antwoor
den zal na afloop ook terug te vinden zijn
op Teletekst en op Internet.
1 Ongeveer 98% van het dna van chimpan
sees is gelijk aan dat van de mens. Wat is
toch uitgesloten tussen chimpansee en
mens
a Humor.
b Een succesvolle bloedtransfusie.
c Orgaantransplantatie.
Mieren vormen vaak zeer georganiseerde
gemeenschappen. Sommige vormen
van organisatie gaan wel heel ver.
Welke van de volgende werkzaamheden
wordt daadwerkelijk door mieren uitge
voerd?
Het aanleggen van een composthoop door
het verzamelen van uitwerpselen, dode die
ren en planten.
Het wieden van onkruid rond de plant waar
de mieren leven.
Het vergiftigen van mierenetende kevers
door het eten van voor deze vijand giftige
planten.
De Nationale Wetenschapsquiz leverde
vorig jaar zes finalisten op.
De notaris begon met het trekken van
de derde prijs. Volgens een krant zou
het eerlijker geweest zijn om bij de trek
king met de eerste prijs te beginnen.
Klopt dit
Ja, de notaris had met de eerste prijs moe
ten beginnen.
Nee, beginnen met de derde prijs is de eni
ge eerlijke manier.
Het maakt geen verschil, in beide gevallen
is de kans op de eerste prijs even groot.
Tropische'orkanen kunnen alleen ontstaan
in gebieden waar:
Het zeewater wanner is dan 27 graden Celsi
us.
De passaatwinden harder waaien dan
windkracht 6.
Het temperatuurverschil tussen het aard
oppervlak en de hoge atmosfeer meer is dan
70 Kei vin.
Thuis, in Nederland of België, laatje de
badkuip leeglopen. In welke richting draait
de wervel die boven het afvoerputje ont
staat?
a Onder invloed van de
Corioliskracht altijd
linksom,
b Onder invloed van de
Corioliskracht altijd
rechtsom,
c Soms linksom en soms
rechtsom.
1 10
Ongeveer 98 procent van het DNA van chim
pansees is gelijk aan dat van de mens.
foto burafo
2 Welke wiskundig belangrijke ontdekking
deden bewoners van India ca.1500 jaar
geleden
a Ze ontdekten het getal pi.
b Ze ontdekten het getal nul.
c Ze ontdekten het getal e.
3 Waarom worden er bij volwassenen die
vanaf hun geboorte doof zijn zelden elek
tronische gehoorimplantaties verricht?
a Bij aangeboren doofheid functioneert de
gehoorzenuw over het algemeen onvoldoen
de.
b Om goed te kunnen horen moeten de herse
nen op jonge leeftijd met geluid worden
gestimuleerd.
c Door verkalking van het slakkehuis kunnen
de elektroden bij mensen die vanaf hun
geboorte doof zijn niet goed geplaatst wor
den.
Je hebt 9 zakken met elk 1000 munten en
een gewone weegschaal. In één zak zitten
uitsluitend valse munten van 9 gram. De
andere zakken bevatten echte munten van
10 gram. Hoeveel keer moetje minstens
wegen om de zak met valse munten eruit te
halen?
1 keer.
4 keer.
9 keer.
11 Waaruit haalt een boom
zijn massa?
a Uit de bodem,
b Uit de lucht,
c Uit het water.
12 Wat heeft de mannelijke
eikel gemeen met delen
van gewone lippen?
a Een grote musculaire
flexibiliteit,
b Een identieke waterhuis
houding,
c Geen last van zonne
brand.
13 Waardoor werd de mate van verstedelijking
in de meeste Europese landen vóór de
19e eeuw vooral beperkt?
a Problemen voortvloeiend uit de voedsel
voorziening,
b Problemen voortvloeiend uit de energie
voorziening,
c Problemen voortvloeiend uit de kosten van
het verdedigingsstelsel.
14 Volgens Laplace kan iemand die op een
zeker tijdstip de exacte positie en snelheid
van alle deeltjes in het heelal weet, in prin
cipe alle toekomstige gebeurtenissen bere
kenen. Volgens moderne opvattingen is
deze stelling:
a In principe juist, maar praktisch niet haal
baar.
b Alleen juist als hij betrokken wordt op een
klein geïsoleerd deel van het heelal,
c In principe onjuist.
15 Je wilt graag een zachtgekookt eitje. Moet
er iets veranderen aan de kooktijd van het
ei als je geen gewoon kraanwater gebruikt,
maar zeewater?
a Ja, het ei moet korter koken,
b Ja, het ei moet langer koken,
c Nee, het ei moet even lang koken.
Wat werd mogelijk door het gebruik van de
scanning tunneling techniek?
De aanleg van de kanaaltunnel.
Het zichtbaar maken van atomen.
Het aanbrengen van putjes in een cd.
16
Een elektriciteitssnoer kan belast worden
met 2300 W. Waarom kan het als het over
een haspel gerold zit nog maar 880 W heb
ben?
De haspel werkt als een magnetische spoel.
Door de Ohmse weerstand van het snoer.
Door de interferentie die ontstaat bij wis
selstroom.
17 Het gewicht
van een mens
wordt voor
96% bepaald
door de ele
menten
H, o, N en c.
Hoe zwaar
zou een mens
wegen die uit
9,5X10"
atomen
bestaat?
a 95 kilogram,
b 1 ons.
c 15 gram.
18 In de postmo
derne filosofie
speelt het
begrip decon
structieeen
belangrijke
rol. Hiermee
wordt
bedoeld:
a Het doorzich
tig maken van
een complexe
tekst.
b Het achterhalen van de ware betekenis van
een tekst.
c Het tonen van de mogelijkheid om een tekst
anders te interpreteren.
19 Wat is, voor een psycholoog, tijdens een
verhoor de meest betrouwbare indicatie dat
iemand liegt?
a Het aantal woorden dat de ondervraagde
gebruikt.
b De beweeglijkheid van de ondervraagde.
c De oogopslag van de ondervraagde.
20 In de poolzee drijft een enorme ijsberg.
Onder invloed van het broeikaseffect smelt
hij. Wat gebeurt er met het zeewaterpeil?
a Dat stijgt.
b Dat daalt.
c Dat blijft gelijk.
Volgens Celsius bevriest
water bij 0 graden. Vol
gens Fahrenheit bij +32
graden. Volgens welk sys
teem zou je het het koudst
hebben bij -40 graden?
-40 graden Fahrenheit.
-40 graden Celsius.
Maakt geen verschil.
Mieren vormen vaak zeer georganiseerde gemeenschappen.
foto archief de stem
21 Als je een ballon met helium in een auto
vervoert, gaat hij tegen het autodak aan
hangen. Wat gebeurt er met de ballon als
je een bocht maakt:
a Hij beweegt naar de binnenbocht toe.
b Hij beweegt naar de buitenbocht toe.
c Hij blijft op zijn plaats.
22 Op hetzelfde moment dat iemand op de
grond een steentje precies 5 meter omhoog
gooit, schiet een ander op 10 meter hoogte
een kogel recht vooruit. Welke van de twee
raakt als eerste de grond?
a Het steentje,
b De kogel.
c Het steentje en de kogel raken tegelijk de
grond.
Vul het hier bijgevoegde antwoord
formulier in, knip het uit, plak het op de
achterzijde van een briefkaart en verstuur
die, voorzien van de gevraagde gegevens
naar
De Nationale Wetenschapsquiz
Postbus 93563
2509 AN Den Haag
Uw briefkaart dient uiterlijk 27 december
in het bezit van nwo te zijn.
Succes!
(Over de uitslag van de quiz wordt niet
getelefoneerd of gecorrespondeerd.
Personeelsleden van nwo en vpro en
hun gezinsleden zijn uiteraard
uitgesloten van deelneming.)
fout fout goed
Man vrouw'
'doorhalen wat niet van toepassing is
Vul het totaal van de aantallen
a-tjes, b-tjes en c-tjes in
a keer
keer
keer
'imegen - Keuringsartsen -WT A A i i
moeten tSrS Keuring ME-patiënten volgens nieuwe regels
^er enkele maanden de
schikking over richtlijnen
aaraan ze zich bij het keuren
mensen met onduidelijke
«Moeningen, zoals het chro-
etl vermoeidheidssyn-
®°Pm ME, moeten houden.
to,w°fuc''e van deze riehtlij-
Datias 4 echter niet dat ME-
snello i ^an raakkelijker of
en „ui, arbeidsongeschikte -
len j "gerechtigde - zul-
zalri M geaccepteerd. Wél
ge e verzekeringsgeneeskundi-
arts ^8n diagnose van huis-
geWOo sPecialist, een beter
°e". ccrdeei kunnen geven
Üovp- j montent het geval is.
°P bas zu^en ME-patiënten
voort^S Van ^eze nieuwe criteria
an overal op dezelfde wij
ze kunnen worden beoordeeld.
De meeste mensen die lijden aan
het chronische vermoeidheids
syndroom ME - naar schatting
17.000 - komen op dit moment
zeker niet per definitie in aan
merking voor een arbeidsonge
schiktheidsuitkering. ME is,
zoals tien jaar geleden hyper
ventilatie, een zogeheten 'moei
lijk objectiveerbare aandoe
ning', waarbij de oorzaak van
lichamelijk afwijkingen niet kan
worden aangetoond maar de
patiënt wél last heeft van uit
eenlopende klachten waaronder
chronische vermoeidheid.
Ook al stellen artsen en specia
listen de diagnose ME, veel zorg
verzekeraars wijzen aanvragen
voor een uitkering van de hand.
Ook de Centrale Raad van
Beroep, de hoogste rechter in de
sociale zekerheid, heeft enkele
ME-patiënten een uitkering ont
zegd omdat de medische diagno
se voornamelijk is gebaseerd op
subjectieve klachten van de
patiënt. Met andere woorden: de
beperkingen die uit de kwaal
voortvloeien zijn niet vast te
stellen.
Keuringsartsen, die zorgverze
keraars over cliënten moeten
adviseren, gaan op dit moment
nog zeer verschillend met ME
om. Volgens de landelijk coördi
nator van verzekeringsgenees
kundigen, S. Knepper, moeten
keuringsartsen zich niet te snel
richten op de diagnose of op het
predikaat 'ME' dat door artsen
op een cliënt is geplakt.
„De uitkering is niet gebaseerd
op de ziekte, maar op de mate
van arbeidsongeschiktheid. De
keuringsartsen moeten straks
aan de hand van de nieuwe
richtlijnen en kritische gesprek
ken beter kunnen controleren of
de klachten aannemelijk zijn.
Het moet een integrale beoorde
ling worden waarbij het arbeids
verleden en het functioneren
thuis ook belangrijk zijn. De
ervaring leert uiteindelijk dat
bijna iedereen met ME nog wel
iets kan."
ME-patiënten, die al vele jaren
vechten om erkenning, hebben
er grote moeite mee dat ze bij
keuringsartsen hun ziekte voort
durend moeten aantonen. In elk
geval zou daar volgend jaar, als
de richtlijnen zijn uitgewerkt,
geen sprake meer van zijn.
Knepper: „Ook al zou de ME-
patiënt aantoonbare lichamelij
ke afwijkingen hebben, voor de
keuringsarts is dat straks niet
meer zo relevant. Ook dan zal
toch uitsluitend gekeken worden
naar de arbeidsmogelijkheden
die de cliënt nog heeft. Daarop
zal een uitkering zijn geba
seerd."
Volgens de landelijk coördina
tor, verbonden aan het Tica, de
regelgever in de sociale zeker
heid, heeft het medisch handelen
rond ME een schaduwzijde
waarmee keuringsartsen nu
voortdurend worden geconfron
teerd. „Huisartsen zouden deze
Ut
m
V
V
V
Door Cees Maas
Wandelbos kun je eten. Ik weet een heel geheim padde
stoelenpaadje dat je nooit in de krant moet zetten
omdat anders alle paddestoelen zö op zijn. Een heel
geheim paddestoelenpaadje, waar je cantharellen
vindt, de smakelijke russula, eekhoorntjesbrood (de
meest gezochte!) en een morielje, als je echt veel geluk
hebt. Morieljen sneed mijn vader vroeger simpelweg in
twee, bakte de helften in hete roomboter en vervolgens
werd het heel stil. Dan aten we bos, zo lekker.
Het paddestoelenpaadje maakt deel uit van een fraaie
wandeling rond het landgoed van het kasteel Westhove,
tussen Domburg en Oostkapelle. Deze plek, met vol
doende parkeerruimte in het bos, zit al meer dan vijf
tien jaar bij de. top tien van de zuidwestelijke zondag
wandelingen. Logisch, want je wandelt door bos, je
kunt de duinen in, en nog een stevig stuk over strand
ook. Elk wat wils. Het is er dus meestal druk op de zon
dagen. In de zomer hoor je er meer Brabants en Duits
dan Zeeuws.
Het geheim van dat slome paddestoelenpaadje is dat je
het kunt vinden door met je rug naar de slotgracht van
het kasteel, recht het bos in te lopen. Na tweehonderd
meter zie je links van je een nep-Romeins bruggetje, dat
heel oud toont. Je loopt de brug over en twintig meter
verder aan je rechterhand slingert een smal konijnen
pad het struweel in. Wees een konijn en sla af, je staat
nu op het zeer geheime paddestoelenpad, dat je slinge
rend tweehonderd meter dieper het bos in zal voeren.
Draag geen dure jas, want het pad is smal en er zijn
bramendoorns ook.
Het pad is slechts een flard van wat een belangstellen
de wandelaar allemaal rond het kasteel kan vinden. Er
zijn ook tal van bewegwijzerde wandelingen, je kunt er
uren dwalen. Naar de oude, zwarte goudviskom in het
aanpalende Berkenbos. Door lanen van rodondendrons,
heel ongewoon in het Zeeuwse. Het geheimzinnige ste
nen bankje, weer een stuk achter de vijver, waar nog
voor de Romeinen de Keltische druïden hun offers
brachten, althans dat speelden we vroeger, met veel
huiver. Niemand wilde ooit offer zijn.
Tegenwoordig is de Vlaamse gaai er weer terug, hij
schiet als een rommelige vlek kobaltblauw door de
bomen. Maar meestal hoor je alleen zijn rauwe alarm-
brul en zie je niets. De gaaien houden niet bepaald van
wandelaars. De nachtegalen zijn veel vriendelijker. En
die zitten er tamelijk veel. Vooral bij het inzetten van
de schemering in de voorzomer klinkt dit bos als dui
zend Mozarts, maar dan veel mooier nog.
Daarmee is nog lang niet alles gezegd over deze plek.
Het kasteel Westhove, een verhaal apart, dat teruggaat
naar de twaalfde eeuw. Het wandelpark rondom, met
de eeuwenoude bomen. En, het nabijgelegen Zeeuws
Biologisch Museum, een prima en leerzame start voor
elke wandeling. Ze zijn daar ook bezig met het aanleg
gen van de Zeeuwse heemtuin, al met al wordt het en is
het een wandelplek van formaat. Compleet met geheim
paddestoelenpad.
Nijmegen (anp) - Eén op de tien kinderen in Nederland komt
ter wereld na een medische ingreep tijdens de bevalling. Het
aantal ingrepen stijgt nog steeds, maar achteraf blijkt ook
vaker dat sommige ingrepen onnodig waren. Artsen moeten dus
op zoek naar betere methoden om de toestand van het kind tij
dens de bevalling te bewaken.
patiënten niet meer naar specia
listen moeten doorverwijzen.
Het kost veel geld, heeft weinig
zin en honoreert het ziektege
drag. ME-patiënten komen
terecht bij internisten, psycholo
gen en reumatologen, maar
schieten er weinig mee op."
De Nijmeegse ME-deskundige
prof. dr. J. van der Meer zegt dat
de huidige wetgeving rond
arbeidsongeschiktheid voor veel
ME-patiënten onrechtvaardig
uitpakt. „ME is van begin af aan
gestigmatiseerd als een psychia
trische aandoening. We weten
nu dat het allemaal veel inge
wikkelder is en dat het niet
alleen maar tussen de oren zit.
Maar volgens de wet is chroni
sche vermoeidheid geen ziekte
die recht geeft op een uitkering.
Keuringsartsen kijken alleen
maar naar wat een'patiënt nog
wél kan en dan kom je vermoe
delijk terecht bij loempia-vou
wen."
Dat stelt drs. P. van den Berg, die
volgende week dinsdag aan de
Katholieke Universiteit in Nij
megen promoveert op een onder
zoek naar de zogenoemde puls-
oxymetriemethode tijdens beval
lingen. Gynaecoloog Van den
Berg noemt de methode 'veelbe
lovend, maar nog niet geschikt
voor standaard-toepassing'.
Puls-oxymetrie wordt nu bij ope
raties toegepast om het zuurstof
transport van de patiënt in de
gaten te houden. Een buitenlands
bedrijf ontwikkelde apparatuur
om ongeboren kinderen te kun
nen controleren. De methode is
bedoeld als verfijning voor de
gebruikelijke hartritme- en
weeënbewaking tijdens een zie
kenhuisbevalling. Artsen grijpen
tot nu toe in met een keizersnede
of een tangverlossing als het
hartritme stoornissen vertoont,
terwijl dat achteraf niet altijd
nodig was geweest.
Bij puls-oxymetrie krijgt de
ongeboren baby een zuignapje op
zijn wang. In de zuignap zit een
sensor, die zelf een slagadertje in
het gezicht van het kind zoekt.
De sensor meet het zuurstofge
halte in het bloed tijdens elke
hartslag en geeft dat via beelden
Den Haag - Negen onafhan
kelijke deskundigen vormen
sinds vorige week de Raad
voor de volksgezondheid en
zorggerelateerde dienstver
lening (RVZ).
De RVZ is het nieuwe
adviesorgaan van het minis
terie van volksgezondheid.
Hij komt in de plaats van de
huidige 33 adviserende
instanties.
De raad adviseert het minis
terie over preventie,
gezondheidsbescherming en
zorg, verzekeringen, plan
ning, financiering en oplei
dingen. Daarnaast kan VWS
ook adviezen tegemoet zien
over zogeheten zorggerela
teerde dienstverlening,
zoals bejaardenoorden en
voorzieningen voor gehan
dicapten.
In 1996 buigt .de raad zich
over privacy in verpleeghui
zen, de toekomst van het
ziekenhuis, zorg voor jeug
digen, de relatie sociale
zekerheid en gezondheid en
doelmatigheid in ziekenhui
zen.
door.
Omdat zuurstofrijk bloed roder is
dan zuurstof arm, kan de arts zien
of het kind mogelijk te kampen
heeft met zuurstoftekort. Zuur
stoftekort tijdens de bevalling
kan de hersenen beschadigen,
waardoor het kind lichamelijk en
geestelijk gehandicapt kan
raken.
Van den Berg heeft in de afgelo
pen vier jaar bij tientallen vrou
wen puls-oxymetrie toegepast.
Volgens de promovendus is een
groot probleem van de nieuwe
methode, dat de zuignap tijdens
de bevalling door de bewegingen
van het kind en de baarmoeder
verschuift. Als dat gebeurt vallen
de beelden weg. Dat gebeurt tot
nu toe te vaak, stelt de gynaeco
loog. Van den Berg heeft nog geen
oplossing voor dit probleem kun
nen vinden, zonder het ongebo
ren kind te beschadigen.
Van den Berg presenteert zijn
bevindingen tijdens een twee
daags symposium, dat zondag en
maandag in het Academisch Zie
kenhuis Nijmegen St. Radboud
wordt gehouden.
Dan komen ook de resultaten van
het dieronderzoek dat drs. R. Nij-
land deed met puls-oxymetrie
aan de orde. Ook Nijland promo
veert dinsdag op zijn onderzoek.
Utrecht - De beddenreductie in
ziekenhuizen dupeert reumapa
tiënten en andere chronisch zie
ken. Acute patiënten gaan voor
waardoor chronisch zieken op de
wachtlijst komen. Terwijl ook zij
ziekenhuiszorg nodig hebben.
Dit zei prof. dr. Sj. van der Lin
den, voorzitter van de Nederland
se Vereniging voor Reumatologie,
bij de uitreiking in Utrecht van de
Galenus-prijs. De onderschei
ding, door farmocologen, gaat
naar het middel Enablex, een
nieuw middel voor de behande
ling van gewrichtsontstekingen
dat nog niet in Nederland ver
krijgbaar is. Volgens Van der Lin
den is thuiszorg een oplossing
voor reumapatiënten. „Maar een
aanzienlijk deel van de patiënten
loopt uiteindelijk thuis vast en
heeft ziekenhuiszorg nodig. Ze
hebben zeer veel pijn en hebben
hulp nodig bij de verzorging. Op
het moment van acute gewrichts
ontsteking is ziekenhuisopname,
met voortdurende beschikbare
medicatie, fysiotherapie, ergothe
rapie en eventueel operaties door
een reumachirurg, de aangewezen
behandeling," zegt Van der Lin
den.
