THE VEkiVET
UnOERGRDUIU
Eendagsvliegen
bederven Oor's
Popencyclopedie
De vader van de pop-art was ook de vader van The Velvet Underground
DE STEM
GIDS
Ace of Base, Borsato en Take That winnen het van Cats, Jethro Tuil en Status Quo
nederland 1
nederland 2
nederland 3
belgië frans 1
belgië frans 2
duitsland 1
Radio
w te ttSSi*
VRIJDAG 8 DECEMBER 1995 |jl
Andy Warhols kindje
De 'bananenhoes' die
Andy Warhol in 1967
voor 'zijn' Velvet Un
derground - de Beatles
van de undergroun-
drock - maakte heeft
een broertje gekregen.
Alle platen die de Vel
vets ooit maakten zijn
nu samen met obscure
demo's en ander onuit
gebracht werk in een
doos met vijf cd's sa
mengebracht. En net
zoals het ouderwetse
vinyl plaats heeft ge
maakt voor het glim
mende cd-tje, is de ba
naan nu van een plas
tic dat keer op keer
van de doos te pellen
en weer terug te plak
ken is. Peel slowly and
see.
pESTEM
Lou Reed als The Phantom of Rock.
Door Joep Trommelen
Zo'n banaan stelt tegenwoordig
natuurlijk helemaal niets meer
voor. Er zijn wel mooiere cd-
hoesjes gemaakt. Maar in de ja
ren zestig was Warhols ontwerp
een unicum. Met zijn feilloos
gevoel voor publiciteit maakte
de vader van de pop-art van een
onbetekend bandje rond Lou
Reed dat in obscure New Yorkse
kroegen rondhing een culthit
Een vaak geciteerde uitspraak
van Warhol is: 'There are no
stars in the New York sky,
they're all on the ground'. Plaats
van handeling: The Factory,
Warhols kunstpaleis annex kan
toor in New York.
Veel andere creaties van Warhol,
waaronder zijn zogenaamde
'filmsterren', beleefden een min
der glansrijke carrière. In Victor
Bockris' Warhol-biografie be
schrijft hij hoe zij uitgebuit en,
veelal aan drugs verslaafd, aan
hun lot werden overgelaten.
„Ik denk dat onze opvattingen
over kunst en schoonheid sa
menvielen. Hij was op zoek naar
een rock 'n roll groep. Wij zoch
ten een baan. Hij was perfect
voor ons en wij waren perfect
voor hem," zei Lou Reed in 1991
in een interview.
Behalve voor de bananenhoes
zorgde Warhol voor de andere
ingrediënten die The Velvet Un
derground (de groepsnaam is
ontleend aan de titel van een
boekje over sado masochisme)
onsterfelijk zouden maken. Net
zoals hij van een blik Campbell's
Tomato Soup en een Brillo-doos
een kunstwerk maakte wist hij
ook dit stelletje ongeregelde
druggebruikers in iets bijzonders
te veranderen. Tien jaar na de
bananenplaat omhelsde de
punkgeneratie de groep als grote
voorbeeld.
Niet zo gek, want The Velvet
Underground speelde een tot op
het bot ontlede, zeer rauwe in
terpretatie van rock roll. Whi
te Light/White Heat en Waiting
for the Man stonden op het re
pertoire van ieder zichzelf res
pecterend punkbandje.
The Velvet Underground, en la
ter ook Lou Reed als solo-artiest,
werden in de Verenigde Staten
nooit zo bekend als in Europa.
En Nederland liep zoals wel va
ker gebeurde mee voorop. Din
gen werden in het vooruitstre
vende Nederland eerder opge
pikt dan aan de andere kant van
de oceaan, ook al kwamen ze
daar vandaan. En Andy Warhol
was hier veel minder belangrijk,
al blijft het de vraag of de band
zonder hem ook hier zoveel aan
dacht had gekregen.
Warhol was in Amerika behalve
kunstenaar vooral ook een
society-figuur, die uitgebreid de
schandaalpers haalde door zijn
opzienbarende gedrag. Daarvan
was in Europa geen sprake. De
Velvets deden het hier op eigen
kracht.
De Velvets speelden voor die tijd
ongekend heavy; Reeds door
feed-back vervormde elektrische
gitaar nam het op tegen de met
gitaar- en mandolinesnaren be
spannen, gillende altviool van
zijn tegenpool John Cale. Warhol
haalde de donkere kant in het
repertoire van de groep naar
voren. In plaats van over love
peace zong Reed over sm, heroï
ne en homoseksualiteit.
En door toevoeging van de mys
terieuze Duitse chanteuse Nico,
die zeer tegen de zin van Reed
op de bananenplaat mee moest
zingen maar voor wie hij wel een
paar prachtige nummers schreef,
maakte Warhol het plaatje en de
succesformule compleet. Een
paar jaar geleden nog kozen de
vaderlandse popcritici 'The Vel
vet Underground Nico' tot de
beste popplaat aller tijden. Lou
Reed zei over de plaat: „Iedereen
zou deze nummers moeten kun
nen spelen, daarom vind ik ze zo
goed."
Nu zullen die critici onder
'beste' wellicht 'meest invloed
rijke' hebben verstaan, een post
ume erkenning van een feno
meen en niet zozeer van één
plaat. Want van The Velvet Un
derground heeft Brian Eno ge
zegd dat iedereen die hen toen
ooit zag of hoorde zelf een band
begon. Hij zelf stond later samen
met Brian Ferry aan de wieg van
Roxy Music. Maar ook mensen
als Chrissie Hynde (The Preten
ders), David Byrne (Talking
Heads) en Iggy Pop behoorden
tot de kleine maar trouwe schare
Velvets-discipelen.
David Bowie
Meest geslaagde voorbeeld is
echter David Bowie. Met Ziggy
Stardust speelde hij zelf voor
Andy Warhol door zijn eigen ster
te creëren. Een truc die hij ook
nu nog toepast. Bowie heeft
zichzelf in een kwarteeuw net
zoveel imago's aangemeten als
een cameleon kleuren heeft.
En ook Lou Reed deed, nadat de
wegen van Warhol en de Velvets
een andere richting uit gingen,
hetzelfde, al duurde het even
voordat de trotse Reed het War-
hol-concept uit de kast haalde.
Onder leiding van Andy Warhol
maakte The Velvet Underground
met een aantal randfiguren dat
nog het meeste weg had van een
avant-garde dans, film en pop
art circus onder de naam 'The
Exploding Plastic Inevitable' een
geruchtmakende toemee door de
Verenigde Staten. Maar nadat
Warhol de groep als een leeg
blikje soep bij het vuilnis had
gezet mocht Lou Reed de kar
alleen gaan trekken.
De Velvets bestonden nog een
paar jaar, en maakten nadat ook
John Cale er de brui aan gaf nog
een paar platen, die echter nooit
zoveel aandacht hadden gekre
gen als Andy darling zich niet
eerder met de groep had be
moeid. Reeds eerste soloplaat
was een ramp. Daarna maakte
hij Transformer (met David Bo-
FOTO archief oe stem
wie als producer), waarop zijn
grootste hit Walk on the Wild
Side staat. Transformer sloeg,
zowel in de VS als Europa aan.
Lou's nieuwe identiteit was The
Phantom of Rock, een drugge-
bruikende, decadente nicht.
En toen kwam in 1973 Berlin
een zwaarmoedig, introvert
werkstuk dat in de VS volkomen
flopte. In Europa luisterde men
wél. Berlin kwam in de VS niet
verder dan plaats 98 in de Top
100, en belandde hier in de Top
10.
Tijdens de Berlin-toernee trans
formeerde Reed zich in de my
thische Rock Roll Animal die
zich - naar later bleek geveinsd -
op het podium een shot heroïne
toediende. De legende was defi
nitief geboren. Inmiddels werk
ten mensen als Iggy Pop, David
Bowie en Alice Cooper met een
zelfde formule. Reeds nichten
image was de inspiratie voor de
glitterrock.
De demo-opnamen die de nieuw
ste 'peel slowly and see' bevat,
bewijzen dat de Velvets in hun
meest bekende en gevreesde
vorm een echt Warhol-produkt
waren. Het dreigende sm-lied
Venus in Furs was in zijn eerste
vorm in 1965 een vrij lieflijk
klinkende folksong En in Pro
minent Men probeert Reed in
een heuse protestsong Bob Dylan
naar de kroon te steken.
En dat is grappig, want in de tijd
dat Warhol het gezelschap onder
zijn hoede had deed hij er alles
aan om het nichten-image van
zijn gevolg - inclusief de Velvets,
die later allemaal keurig trouw
den - af te zetten tegen de
macho-hetero's uit de Dylan-
scene. Een soort Beatles versus
de Stones, maar dan voor de
underground.
Na het uiteenvallen van de Vel
vets kregen Reed en Cale hun
eigen carrières. Drumster Moe
Tucker belandde als gescheiden
moeder van vijf kinderen uitein
delijk in de jaren tachtig achter
de kassa van een supermarkt, en
dankzij de hulp van Reed maak
te ze weer enkele platen om de
kas te spekken.
Dodenlijst
John Cale bleef zijn roots als
conservatorium-mannetje trouw.
Klassieke en rock-muziek gingen
bij hem hand in hand. De laatste
jaren maakte hij ook sound
tracks voor films. Een van zijn
meest geslaagde platen is 'Words
for the Dying', een bewerking
van gedichten van Dylan Tho
mas met hulp van een na de val
van de Muur voor een prikkie te
huren orkest uit Moskou.
Ook Nico ging solo. Ze raakte
zwaar verslaafd aan heroïne. In
'88 kwam ze aan haar einde.
Niet door drugs, maar als gevolg
van een hersenbloeding tijdens
een fietstochtje op Ibiza, waar ze
woonde.
Gitarist Sterling Morrison, de
onopvallendste Velvet, werd le
raar Engels. Hij stierf enkele
maanden geleden aan kanker.
De cd-doos met 'Bananenhoes'.
Tja, en dan Lou Reed. Samen
met Keith Richards voerde hij
jarenlang de dodenlijst in de
popwereld aan, maar beide oude
meesters bestaan nog steeds.
Zijn eigenzinnigheid bracht hem
bij Warhol, haalde hem er weer
bij vandaan en ontleende hem
zijn eigen image.
In een eveneens door Victor
Bockris geschreven biografie
werd hij vorig jaar genadeloos
van zijn voetstuk gehaald en
ontmaskerd als een egocentrisch
en als gevolg van in zijn jeugd
toegebrachte electroshocks
(Reed was een moeilijke puber
en electroshocks eind jaren vijf
tig een dan vaak toegepast ge
neesmiddel) volstrekt paranoïde
einzelganger. Niemand die het
lang met Reed uit kan houden,
als we Bockris mogen geloven.
Reed slaagt er telkens weer in
mensen te gebruiken om zijn
roem te vergroten en ze vervol
gens te dumpen.
In 1987 stierf Warhol. Cale en
Reed (de legende wil dat een
wederzijdse liefde voor Nico hen
uiteendreef, maar ook dat is een
Warhol-sprookje) besluiten ter
nagedachtenis nog een keer sa
men te werken. Het resultaat is
'Songs for Drella' (Drella was
Warhols bijnaam, een combina
tie van Dracula en Cinderella),
een plaat waarin ze op sobere en
ontroerende wijze het leven van
en hun relatie met Warhol schet
sen.
De als eenmalig bedoelde sa-
FOTO DE STEM JOHAN VAN5»
menwerking tussen Reed en Call
mondde uiteindelijk uit in nil
niemand had verwacht: een ral
nie van The Velvet Undsl
ground, zonder de overleden Nil
co uiteraard. In 1993 was het f
ver. Ook het Rotterdamse l
werd aangedaan; een j_
nis die zelfs het NOS-joui
haalde. Alsof de Beatles weer ij
elkaar waren, zo was de s
tijdens die concerten. De j
van Perron 0 zongen in
eigen tribunevak Heroine woorij
voor woord mee.
Maar de geschiedenis herhaalt^
dat jaar zich in meer
Reed ontpopte zich weer eensaij
een onuitstaanbare dictator. T
Velvet Underground was en
zijn bandje, zo besloot hij.
Het was aanvankelijk de b(
ling om na de reünie als j
verder te gaan, maar zo vij
kwam het niet. Reed s]
zelfs klaar om stiekum de dal;
bel-cd die van de concerten
gemaakt opnieuw te mixen. ZijJ
gitaar stond niet hard
Opnieuw barstte de bom t
Cale en Reed. Met een fax b
dankte de in zijn schulp gei
pen Reed zijn companen, i
Velvet Underground ging va|
de tweede keer ten onder.
Wat dat betreft is het nu i
daad de tijd om de zaken o
rijtje te zetten met een dot
cd's. De Velvets zullen niet»
eens uit hun as herrijzen.
The Velvet Underground, I
slowly and see. Polygram Records
Door Wim van Leest
De vermakelijkste pagina's in
de jubileumeditie van Oor's
eerste Nederlandse popency
clopedie zijn wel de bladzij
den 404 tot en met 407. Op
die pagina's staan namelijk
de namen van de groepen en
artiesten vermeld die nog wel
in een of meer van de negen
voorafgaande uitgaven ston
den, maar deze tiende editie
niet meer gehaald hebben.
Het leuke schuilt 'm vooral in
het turven van de namen die
alleen in deel negen voorkomen
en nu al wegens kennelijke on
beduidendheid uit de boot geval
len zijn: American Music Club,
Babes in Toyland, Curve, Dr.
Alban, En Vogue, Gavin Friday,
Fish, Buddy Guy, House of Pain,
Jellyfish en nog een paar han
denvol andere acts hadden tegen
het uitkomen van de negende
editie enig plaatsucces en moes
ten, ten koste van andere acts,
mee. In deel 10 zijn ze ingeruild
voor andere lichtgewichten en
eendagsvliegen als Ace of Base,
Take That, Marco Borsato en
Van Dik Hout.
Tevergeefs
Dat zou nog niet zo erg zijn als
er uit deel 10 ook niet een aantal
andere, niet te missen namen
geschrapt waren. De Cats bij
voorbeeld zul je tevergeefs zoe
ken eri ook Jethro Tuil, Emmy-
lou Harris (momenteel weer he
lemaal terug), Chic, John Cale,
Steve Miller, Motörhead, Robert
Palmer, Status Quo, Super
tramp, Phil Spector of Siouxie
and the Banshees vind je in deel
10 niet meer met een eigen entry
terug. Je wordt daarvoor naar de
negen voorafgaande delen ver
wezen.
Aan enkel deel van popencyclo
pedie van Oor heb je om meerde
re redenen niets. Het systeem
van terugverwijzingen naar de
voorafgaande delen is immers
alleen bruikbaar als je die vorige
edities in je bezit hebt. Zo ze
allemaal nog leverbaar zijn, dan
ben je gemiddeld een gulden of
veertig per deel kwijt, dus dat
wordt een tamelijk dure grap als
je vandaag zou besluiten om
eens een complete popencyclo
pedie aan te schaffen.
Waan
Iedere nieuwe uitgave van Oor's
popencyclopedie is een tamelijk
willekeurige selectie, waarin
vooral de waan van de dag de
inhoud bepaalt. Als na deel zes
bijvoorbeeld wordt besloten om
een bepaalde groep of artiest
niet langer apart mee te nemen,
dan valt in de volgende delen
nergens meer te achterhalen wat
er verder nog aan plaatmateriaal
van de betreffende act is ver
schenen.
De samenstellers van de encyclo
pedie hanteren met regelmaat de
term selecte discografie en als je
als muziekliefhebber op zoek
naar plaattitels, labels en ver
schijningsdata ergens niets aan
hebt dan is het wel aan de term
selecte discografie. Als naslag-
Marco Borsato werd belang
rijk genoeg bevonden om in de
tiende editie van Oor's eerste
Popencyclopedie te worden
opgenomen. foto cor viveen
werk schiet zo'n encyclopedie
dan volstrekt te kort.
De entry's zoals ze door de sa
menstellers geschreven worden,
zijn rommelig en uitermate sub
jectief. Er worden kennelijk nor
men gehanteerd om de muziek te
beoordelen, maar die normen
worden nergens duidelijk. Het
ergste is dat al die subjectieve
oordelen ten koste gaan van re
levante, objectieve informatie.
Naar klare feiten zoeken, is wel
haast onbegonnen werk.
Context
Als een act een volgende editie
haalt, dan worden er aan het
stukje uit de vorige editie wat
zinnetjes toegevoegd en daar
blijft het dan bij. Vrijwel ner
gens wordt een poging tot dui
ding ondernomen en getracht de
act in een bepaalde context te
plaats. 'Fraai' voorbeeld daar
van is het stukje over wijlen
Frank Zappa. Je zou mogen ver
wachten dat een popencyclope
die er werk van zou maken om
zo'n fenomeen in heldere be
woordingen te plaatsen en zijn
rol in de popgeschiedenis uit de
doeken te doen. In plaats daar
van tref je echter een stukje®
vol irrelevante informatie 4
nog computerfouten bevat wj
Encyclopedieën kunnen da®'
zo leuk zijn, omdat ze verlec
bevatten, maar bij Oor is hetf
historisch besef wel erg cto»
gesteld. Zo is een toch niet o®|
langrijk genre als country
eens goed voor twee gestw
kolommetjes tekst, terwijl
twee keer zoveel ruimte Wfl
besteed aan de rol van Spanfl
de popmuziek! I
Het zou allemaal zo erg niet ;S|
als er volop andere, def
popencyclopedieën voor I
waren, maar dat is dus niet
geval. Alle kritiek ten spijt1atj
Oor tenminste een
wat helderheid te
alleen al daarom is dat im"s
te prijzen.
Floppy
Het grote probleem is
de vorm die gekozen is, ff"
weg onhanteerbaar is gew
Een degelijk, redelijk co:
naslagwerk voor de pop"1
is Oor's eerste Nederlandst'
pencyclopedie op deze ma
niet.
Wellicht is het zinvol om
verschenen 10 delen door e l
zake kundige redactie knti 1
laten bekijken, uit al die
de overvloed aan eendagsv
weg te schrappen en de v
geschiedenis van de pop® 1
relevante acts te vermeW
een wat feitelijker naslagu
In boekvorm wordt zoie
licht heel dik en dus pepe
maar op floppy of cd-rom
tegenwoordig schitteren
misschien zelfs meertalig
lijkheden die een dergeüj"
ject lonend kunnen maken-
Oor's Eerste Nederlandse W
clopedie, uitgeverij
prijs 52,50
,6.00 Journaal
608 De week van, gesprekken
,5 38 Murder, she Wrote, misdaad
serie
1729 The Cosby Show
17 57 Blue Heelers, politieserie
1827 Boggle, spelletje
1857 Twee vrouwen op stap in
Havana, toeristisch programma
,9 27 De beesten, de baas
20.00 Journaal
20 30 On(t)roerend goed show
2151 Brandpunt actualiteiten
22 23 Chicago Hope, ziekenhuisserie
2313 Hoe zit dat?, spelletje
2346 Flairck, muziekspecial rond de
groep Flairck met fragmenten
uit Chambers, hun laatste
theatertour
0011 Nachtgedachten, overdenking
(tot 00.16)
09,oo Koekeloere (tot 09.15)
1000 Nieuws uit de natuur (tot
10.20)
1100 Schooltv-weekjoumaal (tot
11.30)
15.46 Kleine sterren, grote sterren:
Van Morrison
16.14 Kids for Animals, reportage
16.32 Captain Scarlet, poppenserie
17.00 Mega top 50, muziek
17.29 2 Vandaag met actualiteiten,
17.30 en 18.00 Journaal, 18.43
Sportjournaal en 18.51 Hoofd
punten uit het nieuws
19.02 Radar, consumentenrubriek
19.38 Op nieuwe toeren, muziek
20.15 De andere kant van de tun
nel, tv-film
21.47 Hallo met Bert spelletje
22.34 Trials of Life, natuurdocumen-
taires: Van generatie op genera
tie
23.30 Journaal
23.40 Opstap voor een kind, Stich
ting Liliane Fonds
23.43 Studio sport (tot 00.23)
07.00 Journaal
07.07 Klokhuis
07.22 Landscapes of Ireland
07.29 Ontbijt-tv met elk half uur
Journaal en 8.10 Sportjournaal
09.00 Journaal
09.05 (PP): WD
09.08 Kook tv
09.29 Kruispunt
10.04 Indonesië: Taal en cultuur
10.34 De specialist
11.04 De week van
11.31 Boggle
11.59 MiddagEditie met Journaal,
12.15 Den Haag en 12.30 Sport
journaal
13.00 Journaal
13.09 Oppassen!!!
13.37 Sonja op zaterdag
14.26 Poggibonsi
15.06 (ZW) Charlie Chaplin
15.15 Aile dieren tellen mee
15.41 Kids for animals
16.00 Journaal
15.15 Vacaturebank 15.35 Musique.
Document ballet: Rien de réel 16.00
Autant savoir 16.25 Maguy, serie 17.00
La bande a Carlos, magazine 17.25
Chips, politieserie 18.30 Régions soir
18.50 Cartes sur table 19.10 Le quoti-
dien des sports 19.30 Nieuws 20.10 Bon
week-end spécial Saint-Nicolas 20.50
les dés du paradis, Franse komedie uit
1991 van Philippe de Broca met Gérard
Jugnot, Pierre Arditi en Philippine Leroy-
Beaulieu 22.35 Grand document: A mon
pére résistant, 3-delige documentairese-
ne over het gewapend verzet in België
tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deel 1
23.50 Nieuws
17.30 Champion's '95, autosportmaga
zine 18.00 lei Bla-bla, kinderprogramma
19.00 Maguy, serie 19.30 Nieuws 20.05
Zoom arrière, Champions League 21.35
Tour du monde en 8 jours, actualiteiten
22.05 Nieuws 22.30 Coup d'envoi, voet-
öalmagazine 22.45 Top motos, motor
sportmagazine (tot 23.10)
05.30 Morgenmagazin 09.00 Heute
us.03 Die Pyramide, amusement 09.45
Ze:<?ïm- Tai 'chi 09.55 Sport extra met
sklën Super-reuzenslalom dames 1e
manche 11.00 Heute 11.04 Adventska-
ender der Volksmusikanten 12.10 Kein
Kroner Land, muzikale rondreis 12.55
resseschau 13.00 Mittagsmagazin
'"5 Sport extra met WB Skiën Super-
euzenslalom dames 2e manche 14.30
Überleben-Das Magazin
'■>■00 Tagesschau 15.03 Achtung:
™eng geheim!, serie 16.30 Alfredissi-
Culinair magazine 17.00 Tagess-
R.a„; T10 Brisant, magazine 17.40
Tot informatie 17.50 Tagesschau-
'eiegramm 17.55 Verbotene Liebe,
18.15
18.30
18.40
19.00
19.30
20.00
20.30
21.09
21.50
22.00
22.16
22.34
23.04
23.17
07.10
07.15
08.08
08.35
09.30
10.00
11.00
11.45
12.30
13.30
14.30
15.10
16.00
16.10
17.00
17.10
18.30
19.00
19.30
20.00
20.30
21.35
22.30
23.15
23.30
00.05
16.25
16.40
17.10
18.00
18.50
19.00
19.30
20.00
20.30
22.15
serie
Tage
Nonsj
datirl
Strasj
door]
22.1
Youf
speel
Steil"!
tret
van 4
ses, i
speet*
jBADIO RIJNMOND
Henrietta r"6 met Veel nieulvs en ««"aliteiten. 9.0(1
van fc 0„ .V,e met Nederlands produkt. 10.00 Han
14 00 r„J enno Tammin9- 12.00 Paul de Leeuw.
M**» BRABANT
7.05 Artifif>Rad'° 9evolgd door regionaal nieuws
man Johan V» u 7'2° De krant in Brabant 123 Wcer'
man ST"1'732 Actuali»eiten. 7.55 Weer
(regio WB? f" N'0J "5 De krant in Braban
N'euwscpntrai Verkeersinformatie. 8.10 Radi,
NSuziektin.t Actualiteiten. 8.55 Weerman. 9.0
bank 10 3n n u°e Kheurkalender. 10.07 Draai
illODefhe Vc, urkalender' "71.07 van harte, me
agenda 3 in B ^nd.er 1205 Actualiteiten, service e.
'en en setvir. N|euwscentrale. 13.34 Actualitei
Muziek ifinn ï°0r.de re9'°" 1408 Muziekkiosk. 15.0:
,en-1732 re!I°enSt'Sch Pro9ramma. 17.05 Actualite'
Reacties van luisteraars. 18.08 Verkeersinfoi
