DE STEM •ijd om GENDA ofee Jan Blokker tegt j romantische sympathie voor Indonesische leider in toneelstuk Heel Den Haag in teken Festival Indië Indonesië ÖSSSï* /0LLEYBAL TENNIS 3ER 1995 C2 fiks gescoord. In :er het net gevon- e/V-Deco dat met twee doelpunten jr. had eveneens uyter gewonnen Engelhard-Disco rvt7 kwam voor de OV ond daarom voor Marine Service 6- Cysouw/Roeland 7- huis/Van Waes 6-7 1-3, Engelhard 5-o' iet! ts klassement bij- is de nieuwe lei- en sloot de par- met uizondering voegde twee pun- ïaar huis gestuurd naast Dikke van plaats. roosman/Casuals 6- A 7. Rabo Aarden- klaSSe libre ereniging CBC uit ren gerechtigd om site nemen aan het ;west Zuid-Neder- anden is Perry Bos jn om in deze titel- ichap wordt gehou- ontenisse Al-HW'24 ;e Al-Hoek Al Hoek ;omen. JUNIOREN D: Middelburg Bl- -0, RCS Bl-DOSKO Bl-Longa BI 2-0, 1-Terneuzen BI 0-3, vVilhelmina BI 7-0, IZIGO BI 3-1. RCS B2-Kapelle BI Arnemuiden Bl-Vlis- 8. Terneuzense Bo |B1 7-1. evelanders Bl-Zierik- kzee B2 niet opgeko- Wolphaartsdijk Bl- •1. ICS B3-Walcheren B2 Koewacht Bl-SDO BI JUNIOREN Walcheren Cl-RCS delburg Cl-Seroosker- eling Zeeland eerste ?eland Sport-Clinge, !orn Boys, Hansweert- -Lewedorpse Boys, >stburg, Schoondijke- Zeelandia-Renesse. f Jan Blokker FOTO ARCHIEF DE STEM „Soekarno was een man Ivan formaat. Hij staat in [Nederland te boek als leen verrader, terwijl hij I toch het gezicht is [geweest van de nieuwe [staat Indonesië." Jan [Blokker schreef een toneelstuk over Soekar- |no, dat 30 november in [üen Haag in première [gaat. In het land dat hij [nooit heeft kunnen bezoeken, dat voortdu rend voedsel gaf aan zijn [miskenning, verschijnt [Soekarno vijftig jaar [later ten tonele als 'iemand met wie je onge looflijk kan meeleven en I meevoelen' iDoor Heieen Crul Grote Gids VRIJDAG 24 NOVEMBER 1995 DEEL Van 30 november tot en met 10 december vindt in Den Haag, de voormalige hoofdstad van het Nederlandse koloniale rijk, het Festival Indië Indonesië plaats. Op tal van locaties laten Nederlandse, Indische en Indonesische kunstenaars zien hoe zij zich hebben laten inspireren door eikaars cultuur en hun gezamenlijke geschiedenis. Het grote aanbod op het gebied van toneel, dans, muziek, litera tuur, beeldende kunst, film en politieke geschiedenis laat zien hoe groot de erfenis van het verleden is. Het stuk Soekarno is een onderdeel van het festival. Het publiek kan terecht in het AT&T Danstheater, Theater aan het Spui, Koninklijke Schouwburg, Cinematheek Haags Film huis, Korzo Theater, Eerste Kamer, Haags Historisch Museum, Letterkundig Museum. Van Graa Boomsma gaat het toneelstuk over Poncke Princen in première, eh van dezelfde schrijver is de recente kameropera Wes terling te zien. Dansvoorstellingen van ensemble Djogjakarta en Djazzex. 'Indische' schrijvers als Hella Haasse, Rudy Kousbroek, Adri- aan van Dis, F. Springer, Marion Bloem, Yvonne Keuls en Ernst Jansz discussiëren met elkaar. Wajang-voorstellingen. Gamelan-concert Gamelan Componis Impropisasi Poëzie uit Indonesië en Nieuw-Guinea. Toneelschoolstudenten uit Djakarta en Arnhem treden samen op. Slotfeest met o.a. Anneke Grönloh en de Blue Diamonds. Op telefoonnummer 070 365 68 06 is alle informatie verkrijgbaar en zijn kaarten te bestellen. Soekarno, een brilj ante charlatan Victor Löw als Soekarno in het gelijknamige stuk van het Nationale Toneel. FOTO LEO VAN DER NOORT ZATERDAG Morres-Voko (tweede juwen), sporthal Den 1 aanvang 17.00 uur. v (derde divisie E sporthal Baskenburg aanvang 16.00 uur. Atak (derde divisie F sporthal Baskenburg aanvang 14.00 uur. Savok-Scheldesport dasse vrouwen), sport- i anderen Sas van Gent, 8.15 uur. Savok-Schel- romotieklasse mannen), )e Vlaanderen Sas van vang 16.15 uur. ZONDAG indoorcompetitie. Man klasse: Schouwen Dui- -Drive 1 en Animo 1- Duiveland 1 in Racket- Terneuzen, aanvang Hr. Sluiskil 2-Hulster Sporthal DenDullaert ïvang 14.00 uur. isse: SJEF 1-Souburg i itrum Kapelle, aanvang •ste klasse: MLTC 2-Hul" >acht 1, Racketcentrum lanvang 15.00 uur. erde klasse: 't Halve d-MLTC 7, Tennis Scnei- ïational Goes, aanvang •essuurcompetitie voor ïovember gehoudenj» r de organisatie teken lyclub Graeve Jan- euwe bodem voorzie Burm met Elegant van ub Hulst. Bij de ponys lasse komen J®1?®1 _pr. npidou van De KJePP Angela Daane met A« d )nn van Zu'd „i 180 start. Jeroen heeft ai uit de eerste wedstnI - leden zijn Peter Kg*, uit j de B-pony's, Ingno ns uit St.-Janteen 's, Adrie Buisaar fenskerke bij de M- je Z-paarden, J(. it Houten bi ae ujt Adrie Hamelink [Het wordt een blanke Soekarno die het I Nationaal Toneel met de acteur Victor [Low op de planken brengt. Jan Blok- ïker heeft van te voren tegen regisseur lGerThijs gezegd: „Als jullie maar niet Ivan Soekarno een lesbische vrouw I maken met veiligheidsspelden in haar leren." De noeste drang tot eigentijds Jtn politiek correct interpreteren, I noemt Jan Blokker 'typisch Neder lands'. „Niemand speelt hier meer I Shakespeare zoals hij het zelf bedoeld [beeft en we hebben inmiddels ook al lio'n kwasi-gemoderniseerde Gijs- I bracht van Amstel achter de rug met Ijanfoinhetkoor." Blokker is de eerste om toe te |jeven dat een toneelstuk andere eisen dan een documentaire. „Mijn |»ipt is gebaseerd op wat ik over Soe- Ikamo en Indonesië heb gelezen. Dat is Ital veel geweest. Al die feitelijke informatie heeft mij zelfs dwars geze- |m. In mijn tweede versie van het stuk ik geprobeerd daar losser van te nen. Minder documentair en meer [oamatisch en theatraal te worden." I «e was Soekarno werkelijk, los van I® mythevorming die hij zelf met veel Ipassie voedde maar ook zonder de opgeklopte verontwaardiging van een wp-beledigd Nederland, dat zijn todvorming eenzijdig heeft pkleurd. Wat waren zijn drijfveren? W moeten wij hem nu zien? I>det was toch een soort Willem de jftvijger of George Washington van «onesië. Hoe je het ook wendt of tot, hij is de vader van de onafhan- 'J™eid, echt een volksheld. In mijn Wek is het een man met een groot ®nsma, absoluut geen groot staats- ati ui de zin van dat hij een uitge- Proken bestuurlijk idee had hoe dat M moest worden. Daarvoor was hij veel te opportunistisch en te wei- 8 democratisch. Hij was een briljan- I), ,an'met een enorme behoefte ™quasi-mystiek." Wnalist Blokker (68) blijft zich 'journalist' ®en en de journalistiek als zijn l0[?aamste bezigheid beschouwen. i §aat hij al jaren met gestage f maat 'vreemd' in de wereld van i°Pei[a en toneel. Schreef scena- ;l airipts en zelfs onlangs het wto voor de opera Esmée. Op sta- staat ook de verfilming van Hella sses roman Heren van de Thee en an 't de B-paarden volgt tf schema ziet er a'5 ris r a»3 A*: - Ï^OO"uur'Ml-"n ur: B-pony's; ur: Z2-pony's en Zi en r. i-pi# isioo uurl Ml- e»27z'oV 30 uur: L-paarden en vcruung. ji[®an die zich als journalist met de moet bezighouden, ziet theater, en' n 6j ^ra 'de mooiste manie toen n 8escbiedschrijving recht te an f 'I mdat zil achter een fagade «nt, n,de menselijke drijfveren in )en ?aa'de tijd laten zien en je daar- ae starre, geritualiseerde beelden van 'goed' of 'fout' kunt nuanceren." Blokker schrijft in opdracht, heel taakgericht. „Ik heb nooit de aandrang om vrijblijvend iets te gaan doen met een prachtige gedachte die mij 's nachts beklimt. Een toneelstuk over Soekarno te gaan schrijven, was dan ook niet mijn idee. Ger Thijs heeft mij dat gevraagd." Anneke Niettemin sprak het verzoek hem erg aan. Soekarno intrigeerde hem. „Dat heeft te maken met mijn privé-leven. Mijn vrouw Anneke is in Indië gebo ren, haar vader was technisch direc teur van een suiker-onderneming. Ze was acht toen de oorlog uitbrak, heeft in een kamp gezeten en is tenslotte eind jaren vijftig naar Nederland gekomen. „Ik studeerde en gaf bijles, en de kin deren waar ik het meest aan verdien de, waren de kinderen,die uit Indië kwamen. Zij hadden hiaten in hun schoolopleiding en moesten klaarge stoomd voor het voortgezet onderwijs. Zo kwam Anneke bij mij terecht. Ik was vierentwintig, zij zeventien, we zijn betrekkelijk snel getrouwd. „Zeker in de eerste jaren van ons huwelijk", aldus Blokker, „waren wij een afspiegeling van het grote conflict tussen Nederland en Indië en heb ik niet beseft dat er in ons land zo'n 200.000 Indische Nederlanders waren die bij hun terugkeer niets van hun gevoelens kwijt konden en zich stille tjes hebben geschikt. „Zij werden immers door de Neder landse samenleving bejegend met een onaangenaam aanvoelende arrogantie in de verwijtende sfeer van: 'Wat had den jullie er eigenlijk te zoeken', en een totaal negeren van het idealisme dat deze groep ten aanzien van Indië ook had. Terwijl Indische Nederlan ders op hun beurt wisten: jullie hebben niets meegemaakt van wat wij hebben meegemaakt. „Anneke kwam terug naar Nederland met het gevoel dat ze van huis uit had meegekregen, namelijk verraden te zijn door Nederland en in ieder geval door de Engelsen. Haar ouders waren hun land en hun bezittingen kwijt en hadden bovendien de wrokkige weten schap: van dat land komt nu niets meer terecht. Vrijwel alle Indische Nederlanders hadden dit soort gevoe lens. Anneke was nog te jong om dat zo uit te dragen. En ik was een linkse stu dent, die volledig achter de onafhan kelijkheid van Indonesië stond. Ik stel de mij op het standpunt: jullie zijn rijk geworden over de ruggen van de inlan ders. Nu zeg ik: was je maar rijk geworden." Blokker kon niet ongevoelig blijven voor de wezenlijke eenzaamheid van zijn vrouw. „In die periode heb ik geprobeerd te weten te komen wat er nu precies aan de Indonesische kant, van het begin van deze eeuw, in de jaren dertig, in de oorlog en na de oor log, is gebeurd, om het beeld zo scherp mogelijk te krijgen." De feiten laten zich weliswaar met enige inzet veroveren, maar dat geldt niet voor de gevoelens die daarbij horen. „In de jaren zeventig is er een boek van een vrouw verschenen over haar ervaringen in een Jappenkamp. Daar is Anneke dagenlang kapot van geweest. Onze dochters hebben dat boek toen ook gelezen, in een verlan gen te begrijpen wat hun moeder bezighield. „Het was geen larmoyant boek, maar het heeft niet echt geholpen. Ervarin gen en gevoelens zijn niet overdraag baar aan mensen die het niet hebben meegemaakt. Nou, die tegenstelling, dat conflict heeft in dat rare huwelijk van ons altijd een rol gespeeld." Blunders Soekarno was een man van formaat, is de stellige overtuiging van Blokker. „Mijn beeld van Soekarno is al vijftig jaar positief. Hij was de enige man die de onafhankelijkheid van Indonesië tot stand heeft kunnen brengen. Ik heb nooit getwijfeld aan de belangrijke rol die hij in dat reusachtige land heeft gespeeld. „Tegelijkertijd heb ik ook altijd een soort afkeer van de Nederlandse hou ding in deze hele zaak gevoeld, al die kapitale blunders die na de oorlog door domkoppen als Drees, Beel en Schermerhorn zijn gemaakt. Ze stelden zich met een geweldige arrogantie op het standpunt: er is even een kleine cesuur in ons koloniaal bewind geweest door de Japanse bezetting, maar nu pakken we de draad weer gewoon op. Er is toen een krankzinnige, psychologische fout gemaakt om niet te beseffen wat er in de Tweede Wereldoorlog in feite met Nederlands Indië is gebeurd. Moet je voorstellen: er landen in februari 1942 een paar regimenten Japanners die binnen veertien dagen een einde aan het Nederlandse bewind maken. „Al die grote blanke mannen en vrou wen staan met hun handen omhoog voor die kleine Japannertjes. Binnen twee maanden zitten alle blanken ach ter prikkeldraad. Het onvoorstelbare verschijnsel dat het beeld van de Archipel in één klap was ontdaan van blanken en hun macht, heeft een waanzinnige invloed gehad op de Indonesische bevolking. „En dan het praktische effect daarvan: alle openbare voorzieningen die in handen waren van Nederlanders, heel dat bestuurlijke apparaat dat gerund werd door blanken, moest opeens door Indonesiërs zelf worden overgenomen. De man die nooit verder was gekomen dan commies vierde klas werd opeens directeur van het belastingkantoor. Of van het distributiekantoor. Of van de suikerplantage. „Het was natuurlijk een grote beoor delingsfout van de Nederlanders om te denken dat ze dat na de oorlog klakke loos konden terugdraaien. Dat zo'n man weer commies vierde klas kon worden. Maar ja, hier heerste de opvatting: Indonesiërs zijn volgzaam, Indonesiërs zijn gehoorzaam, ze begrijpen dat wel. Ze hadden volstrekt geen begrip voor het feit dat er in de wereld iets heel wezenlijks was veran derd door de oorlog." In zijn toneelstuk fungeert Soekarno als vergrootglas voor de tumultueuze relatie Nederland-Indië en de Neder landse blunders. „Ik heb tamelijk snel besloten om het toneelstuk niet zijn hele leven te laten beslaan, maar het stuk te laten beginnen in februari 1942, wanneer Soekarno als gevange ne van de Nederlandse regering uit een interneringskamp op Sumatra door de Japanners wordt bevrijd. „Het stuk eindigt op 27 december 1949 met de plechtigheid van de soevereini teitsoverdracht in Amsterdam. Hatta, zijn vice-premier was erbij, koningin Juliana natuurlijk, en Drees houdt een toespraakje. Soekarno was er niet bij. Want hij was voor Nederland een vols trekt onacceptabele collaborateur die eigenlijk veroordeeld moest worden. En juist deze slechtst denkbare Javaan riep de onafhankelijkheid uit. Ik laat hem in Djokja naar het verslag van de plechtigheid op de radio luisteren." Enige opwinding maakt zich van Jan Blokker meester. We naderen de duis tere krochten van Soekarno's psyche, blijkt. Daar heersen, in een onontwar bare kluwen, de liefde en haat voor Nederland, die de werkelijke drijfve ren zijn van Soekarno's handelen. „Hij heeft voortdurend uiterst onbe trouwbare mededelingen gedaan over zijn jeugd en ook over zijn latere leven, maar je krijgt toch het gevoel dat zijn verhouding met Nederland en de diepe haat tegen alles wat Nederland aan gezag in de archipel vertegenwoordig de, wortelen in zijn jeugd. Achtergesteld Hij voelde zich als achtergesteld ten aanzien van de blanken en ook ten aanzien van de Indonesiërs die bij een intellectuele elite hoorden, en wél in Nederland konden studeren. Zijn ver zet tegen blanken is al vroeg aange wakkerd." De tweespalt van zijn gevoelens loopt als een rode draad door het leven van Sukarno en door het toneelstuk van Jan Blokker. Enerzijds is Sukarno de onvermoeibare pleitbezorger van hon derd procent Merdekavrijheid voor Indonesië, waar geen loven of bieden vanuit Den Haag over mogelijk was. Anderzijds had hij een enorme kennis over Nederland, sprak er ook met gro te interesse over en heeft zijn hele leven tevergeefs gewacht op een uitno diging voor een bezoek aan Nederland, of een eredoctoraat van een universi teit. „Het paradoxale van die man was dat hij enerzijds heel erg emotioneel betrokken was op Nederland en zich er anderzijds heel erg tegen afzette, de westerse cultuur maar onzin vond en voortdurend benadrukte: we hebben onze eigen cultuur, het 'dit-zijn-wij'- gevoel aanwakkerde. „Ik heb het dramatische in de relatie van Sukarno met Nederland willen bendrukken. Uiteindelijk was zijn diepste wens erkenning door Neder land. Vandaar dat ik hem laat luiste ren naar Hatta op de Dam, naast de koningin. „Zijn ongelooflijke jaloezie wordt op dat moment bekroond met de grootst denkbare triomf: hij kreeg zijn zin. En toch dat bittere einde: hij had er bij moeten zijn, in Amsterdam. Want de koningin was voor hem wat Maria is voor Gerard Reve, die overigens die rare mystieke gevoelens vaak ook weer vermengt met zijn liefde voor de koningin. Latent „Soekarno was verliefd op het insti tuut 'koningin' en begeerde dat, ook'in seksuele zin." Dit verlangen had vol gens Blokker weinig van doen met zijn roemruchte reputatie als onverzadig bare vrouwenversierder. „Ik vraag me af of hij het met al die vrouwen ook werkelijk dééd. Het zou mij niet ver bazen als hij een latente homoseksueel is geweest. De seksualiteit van die man is waanzinnig vervlochten geweest met zijn charisma. Hij was de koning van zijn vaderland Indonesië en hij wilde erkenning van het moederland, een erkenning die bekroond moest worden door de koningin." Het voedsel voor zijn psychoanalyti sche benadering heeft Blokker gevon den in de autobiografie die de Ameri kaanse journaliste Cindy Adams in nauwe samenwerking met Soekarno schreef. „Veel daarin is van a tot z gelogen, maar zelfs al zou,hij het ver zonnen hebben, dan zeggen de voor vallen toch iets over de relatie van Soekarno met zijn moeder en wat hem werkelijk bezighield." Blokker geeft toe dat hij een romanti sche sympathie heeft voor Soekarno. „Hij was een man van de grote wereld, Soekarno op het hoogtepunt van zijn macht. ondanks het feit dat hij van zijn 26e tot zijn veertigste jaar nagenoeg onafge broken in Nederlandse gevangenis kampen heeft gezeten. Ik heb ook gro te bewondering voor de manier waar op hij met de pers omging, voor zijn ingebakken gevoel voor public rela tions, waarmee hij vooral de Ameri kaanse pers op zijn hand kreeg. „Vertegenwoordigers daarvan werden door Soekarno gastvrij onthaald met muziek, mooie meiden en lekker eten. Hij stond ze vlot, open en gezellig in het Engels te woord. Vervolgens liepen die journalisten tegen Drees, Beel en Schermerhorn aan, die geen woord Engels spraken, wereldvreemd en ban gig waren. „Die Nederlanders in hun verkeerde tropenpakken waren in Amerikaanse ogen maar hufters, en dat heeft de beeldvorming naar buiten over ons wel degelijk negatief beïnvloed. In de media kwam Soekarno naar voren als een leuke, geestige levenskunstenaar die in zijn eentje de republiek had uit geroepen. Men vond het in Amerika onbegrijpe lijk dat Nederland dat vijf jaar bezet ting achter de rug had, nu hetzelfde deed met Indonesië." Rehabilitatie Ondanks het feit dat er in menselijk opzicht veel op Soekarno is aan te merken - zijn leugens, zijn ongelooflij ke ijdelheid, de vele mystificaties rond zijn afkomst en levenswandel - meent Blokker toch dat de uitwerking van zjn toneelstuk er „een van rehabilita tie moet zijn". ;,Soekarno staat in Nederland nage noeg uitsluitend te boek als een verra der, terwijl hij toch het gezicht is geweest van de nieuwe staat Indone sië. De geschiedenis rechtvaardigt dat hij één keer ten tonele komt als iemand met wie je ongelooflijk kan meeleven en meevoelen, sterker nog, die je doet beseffen: als ik in zijn positie was geweest, dan had ik het met veel meer fanatisme, geweld en bloedvergieten „De hele revolutie die het dekolonisa tieproces van Indonesië beoogde, is buitengewoon vreedzaam verlopen. Er zijn weliswaar wat Nederlanders gesneuveld, maar er zijn veel meer Indonesiërs gesneuveld. En als je dat dan vergelijkt met Kenia, Congo, zelfs met Vietnam dat toch ook een pure dekolonisatie-oorlog was, dan is dat van de kant van de Indonesiërs bijna een totaal bloedeloos verlopen over gang geweest. „Ik heb de Nederlandse stukken over die periode gelezen en me verbaasd over de lankmoedigheid, de bereidheid tot concessies en het geduld van Soe karno en de zijnen. Hij had in het gevecht om de macht ook iedere Indo nesiër van desa tot desa met een kris tussen zijn tanden kunnen mobiliseren en geweldige moordpartijen kunnen ontketenen. Dat heeft hij niet gedaan. Hij heeft dat eindeloos touwtrekken van Nederland verdragen vanuit de wetenschap: we winnen het. Op een dag komt het grote moment." Het toneelstuk 'Soekarno' van Jan Blok ker door Het Nationale Toneel gaat 30 november in première in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. Op 28 en 29 november zijn de try-outs en het is in Den Haag verder te zien op t, 2, 8 t/m 12 december. 'Soekarno' is op 25 janu ari in het Chassé Theater in Breda.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1995 | | pagina 15