Weekend
'Alsof ik een stomp in de maag kreeg'
w
Ach gut, een
Fordje Scorpio
2,9 injection
Ghia
DE STEM
DESTEI
Pas bij de vijfde poging lukte
het de beul in Port Harcourt om
op 12 november de Nigeriaanse
schrijver en mensenrechtenacti
vist Ken Saro-Wiwa op te han
gen. Hij werd samen met acht
medestanders geëxecuteerd van
wege zijn strijd voor de belan
gen van het door oliewinning
zwaar vervuilde Ogoni-land. Het
Bredase Tweede Kamerlid Jose-
fine Verspaget (PvdA) vraagt al
jaren aandacht voor de proble
men van de Ogoni's. „Dat de Ni
geriaanse regering dit gedurfd
heeft, ondanks alle protesten
van buitenaf...," zo reageert Ver
spaget onthutst op de terecht
stelling van Saro-Wiwa.
Broeikaseffect
Tien expei
hoogleraren
gedaan naai
geestelijke
logservaringt
landse solda
Wereldoorlo
ffie een men;
raak
nooit
Kamerlid Verspaget (PvdA)
vraagt zich af
waaróm, niemand
activist Saro-Wiwa
kon redden
Milieubeleid
Té ongelukkig
'Nigeria moet geschorst
worden in de
Veiligheidsraad
en ik pleit vooreen
handelsembargo'
Psychiat
hee
militairen
Normaal
ZATERDAG 18 NOVEMBER 1995 £2
„Goedemorgen mevrouw Jorritsma."
„Morgen, Dolf. Ik neem nog wat stukken door,
hier op de achterbank. Rij jij maar rustig. We
hebben een uurtje speling, we zullen ruim op
tijd bij de debatten in de Tweede Kamer zijn."
„Zoals u wilt, mevrouw. Gordeltje vast? Daar
gaan we."
Een kwartier later.
„Ik heb het idee dat we weinig opschieten. Of
zie ik dat verkeerd, Dolf? Dat ligt mijn partij
niet en mij persoonlijk helemaal niet."
„We lopen in een file, mevrouw Jorritsma. De
borden geven nu al 50 km aan."
„Dat komt toch niet door al die vrachtwagens
die ik heb ingeschakeld bij het ophogen van de
rivierdijken? Dan zou ik dat werk even stil moe
ten leggen."
„Dit is niet ongebruikelijk, als ik het mag zeg
gen, mevrouw."
„Nu staan we bijna stil. Als het zo moet, kan ik
voortaan beter de trein nemen. De trein, jezus,
dat is iets van vroeger, in mijn studententijd.
Als je ouder bent, doe je dat niet meer, met dat
overstappen en die volle wagons."
„Er is geen doorkomen meer aan, mevrouw.
Het hoort er bij tegenwoordig. Zelfs de konin
gin stond in de file toen ze op weg was naar
het Chassé Theater in Breda. Maar ik heb
begrepen dat dat theater zelf ook behoorlijk
verlaat was."
Een uur later.
„Dit is een ramp. Dolf. Dit kost Nederland per
dag miljoenen."
„Uw club, zal ik maar zeggen, de regering laat
het. zo, heb ik gehoord. Een baantje voor
vrachtwagens en verder hopen dat de file
oplost."
„Kunnen we er nu echt niet langs? Ik denk
even aan de vluchtstrook of zo. Ik heb toevallig
haast, heel veel haast."
„Dat mag niet, mevrouw jorritsma. We moe
ten geduld hebben. Goed op de elektronische
borden letten. Niet dat dat veel helpt als je in
de stroom zit..."
„Zie je die auto daar, Dolf? Die slalomt tussen
alles door. Kijk nou eens, hij scheurt langs dat
benzinestation en verderop drukt ie zich er
weer tussen. Tjee, gevaarlijk. Maar, Dolf, zoiets
kunnen wij toch ook proberen?"
„Dat is een pooier uit Amsterdam, mevrouw. Ik
herken de auto. Dat soort wilde toeren durf ik
met deze wagen niet uit te halen."
„Tja, nu je het zegt. Dit Fordje Scorpiootje
heeft niet al te veel om het lijf. Met een Merce
des of een Jaguar waren we nu al in Den Haag
geweest. Het is een schande dat wij in deze
goedkope trapauto's moeten rijden."
„Nou, ik zou 'm wel hebben hebben, privé,
mevrouw.
„Kijk eens Dolf, de mensen zitten ons uit te
lachen. Deze armoedige Ford Scorpio 2,9 injec
tion Ghia werkt op de lachspieren. O, ik
schaam me kapot."
„Misschien herkennen ze u."
„Hoe bedoel je, Dolf? Ik heb niet de omvang
van Erica en...."
„U mag er best zijn, mevrouw. Altijd vrolijk,
altijd actief."
„Ik zou toch minstens een Jag moeten hebben.
Om deze mensonterende files te ontlopen. En
misschien een eigen rijstrook."
„Misschien is de maand te lang voor uw sala
ris?"
„Dat moet omhoog, Dolf. Net als de dijken.
Ministers moeten het recht hebben op een
auto boven een ton."
„ik zeg niks. mevrouw Jorritsma. Ik hou even
m'n mond. Ik moet aan mijn baan denken."
„Je bent toch wel Dolf hè? Mijn Dolf. Ik bedoel:
mijn chauffeur."
„Natuurlijk, mevrouw Jorritsma. Ik zal mijn pet
even afzetten. Kijk maar."
„Gelukkig, ik dacht even. Maarten Spanjer zit
achter het stuur en die probeert mij belachelijk
te maken."
„Ha ha, nee mevrouw."
„Of dat je die Jaap Jongbloed zou zijn. Nou,
dan was ik mooi vastgenageld voor het oog
van heel Nederland. Als je in de functie van
minister van verkeer openlijk verklaart een nog
duurdere auto te willen hebben, terwijl Neder
land op apegapen ligt vanwege een hartver
scheurende verkeersinfarct, dan kun je het ver
der willen vergeten, vrees ik. Zo'n ondoordach
te uitspraak zou mijn politieke dood beteke
nen. Na zo'n flater zit je totaal klem en kom je
geen meter meer vooruit."
„Wat u zegt, mevrouw Jorritsma."
Door Samir Suudi
In het restaurant van het Tweede
Kamer-gebouw in Den Haag haalt een
gespannen en vermoeid ogende Josefine
Verspaget zich voor de geest hoe ze het
nieuws van de executies vernam. „Ik zag het
vrijdagavond om half acht op het RTL-
nieuws. Het was alsof ik een enorme stomp in
mijn maag kreeg. Ik ben er ontzettend van
geschrokken en er ook nog steeds ontzettend
boos om."
Verspaget is gehaast, omdat ze nog vragen wil
voorbereiden die ze die avond gaat stellen aan
de regering over de terechtstelling van Saro-
Wiwa. Ze wil en kan op dat moment niet zeg
gen of de Nederlandse regering in haar ogen
voldoende heeft gedaan om Nigeria te bewe
gen af te zien van de executies. „Ik kan nu
niet beoordelen wat de regering in het laatste
stadium heeft gedaan. Ik had de regering eer
der gevraagd om een aantal maatregelen te
nemen die de voltrekking van de doodvonnis
sen hadden kunnen voorkomen."
Heeft u die maatregelen gespecificeerd?
Verspaget: „Nee, dat gebeurt ook niet
altijd...Maar ik heb de indruk dat er nog geen
maatregelen genomen waren. De executie
heeft veel sneller plaatsgevonden dan veel
mensen hadden verwacht."
„Ik vind het wel heel goed dat minister Van
Mierlo (Buitenlandse Zaken, red.) na de exe
cuties meteen de Nederlandse ambassadeur
heeft teruggeroepen. Of dat niet een beetje
laat was? Nou, het terugroepen van een
ambassadeur is een hele behoorlijke diploma
tieke stap. Dat moet je niet onderschatten.
Het is niet voor niets dat Nigeria als reactie
ook meteen zijn eigen ambassadeurs uit heel
veel landen heeft teruggetrokken."
Saro-Wiwa werd op 31 oktober door de Nige
riaanse autoriteiten veroordeeld tot de dood
straf. Officieel heette het dat hij opdracht zou
hebben gegeven tot de moord op vier gema
tigde bestuurders van het olierijke Ogoni-
land, dat is gelegen in de delta van de Niger-
rivier. De werkelijke reden is volgens veel
kritische waarnemers dat de activiteiten van
Saro-Wiwa en de door hem geleide Beweging
voor de Overleving van het Ogoni-volk (Mos-
op) te gevaarlijk werden voor het militaire
regime in Nigeria.
In het gebied van de circa 500.000 Ogoni's
wordt al vanaf eind jaren vijftig olie gewon
nen door Shell. De maatschappij voert de
exploitatie uit in samenwerking met de Nige
riaanse regering. De winning van twee mil
joen vaten olie per dag heeft grote gevolgen
gehad voor het leven van de Ogoni's. Er wer
den kilometers lange pijpleidingen gelegd
over hun landbouwgronden. Hiervoor werden
de Ogoni-boeren vaak met geweld van hun
akkers verdreven. Nog in 1993 zou het Nigeri
aanse leger zich schuldig hebben gemaakt
aan deze wrede praktijken.
De inmiddels vaak sterk verouderde pijplei
dingen en boorinstallaties zijn gaan roesten
en lekken op grote schaal olie, aldus onder
zoeksrapporten van onder meer Greenpeace
en The Body Shop. Op landbouwgronden
zouden door deze vervuiling nauwelijks nog
gewassen te verbouwen zijn. In de met olie
vergiftigde rivieren zijn de vissen grotendeels
uitgestorven, betoogde Mosop.
Verspaget wijst op andere vormen van schade
die de oliewinning tot gevolg heeft gehad.
„Het gas dat vrijkomt bij de oliewinning
wordt afgefakkeld. Dat geeft jaarlijks een
enorm broeikaseffect. Het is heel veel CO, dat
daar vrijkomt. Ik heb cijfers gelezen dat het
gaat om eenzelfde hoeveelheid gas als die wij
jaarlijks winnen in Nederland. Die wordt
daar gewoon de lucht in gestookt. Het geeft
naast C02- ook veel NOx-vervuiling, dus het
tast ook de luchtwegen van de mensen aan."
„Doordat veel Ogoni's van hun land verdre
ven zijn voor de aanleg van pijpleidingen, zijn
ze ook niet meer in staat om hun eigen voed
sel te verbouwen. Dat zijn allemaal voorbeel
den van milieuschade die wij hier in Europa
abosoluut niet zouden tolereren. Het zou
onbestaanbaar zijn dat een bedrijf bij ons zo
zou mogen functioneren."
„Er zijn schattingen dat de gemiddelde leef
tijd van de mensen in Ogoni-land vijf jaar
lager is dan in de rest van Nigeria, waar die
Door Rc
hell-shoc
I soldiers
De aanleg van een pijpleiding in Nigeria.
op vijftig jaar ligt. Vijftig is al heel erg laag en
een teken van grote armoede. Vijf jaar minder
is heel ernstig."
Voor deze zware vormen van milieuschade
moest Shell een financiële vergoeding beta
len, vond Saro-Wiwa. Na onlusten in het
gebied besloot Shell in 1993 de produktie van
olie te staken, omdat ze de situatie te gevaar
lijk achtte voor zijn medewerkers.
Een woordvoerder van Shell erkende dit jaar
dat het in Ogoni-land op milieugebied 'beter
had gekund'. „Maar van grootschalige
milieuverwoesting, zoals soms wordt gesug
gereerd, is geen sprake," aldus de oliemaat
schappij.
De PvdA-politica legt uit hoe ze betrokken
raakte bij de zaak van de Ogoni's. „Ik hield
me al langer bezig met internationaal milieu
beleid, dus ook met het functioneren van gro
te ondernemingen als Shell. Verder was ik
ook al langer bezig met de problematiek van
inheemse volkeren. Die verkeren vaak in ern
stige achterstandssituaties en worden dik
wijls gediscrimineerd door andere delen van
de bevolking. Voordat in 1992 het Jaar van de
Inheemse Volkeren begon, heb ik de regering
gevraagd om een beleid voor bedreigde
inheemse volkeren te ontwikkelen. Dat is ook
gebeurd."
„In 1993 is hier voor het eerst een delegatie
van de Ogoni's op bezoek geweest. Ik hoorde
hun verhalen en ik vond het zó vreemd dat
zo'n situatie, die mede was veroorzaakt door
Nederlands-Britse multinational, écht in een
land kon voorkomen. Ik ging informatie ver
zamelen bij allerlei groeperingen om te zien
wat er echt aan de hand was. Toen Saro-
Wiwa werd gevangengenomen, heb ik de
Nederlandse regering gevraagd bij de Nigeri
aanse autoriteiten aan te dringen op een
behoorlijk proces. Daarbij zouden ook inter
nationale waarnemers toegelaten moeten
v/orden. Ik heb de regering ook verzocht Shell
te vragen de milieuschade te herstellen en
vergoedingen te betalen."
Heeft Shell volgens u zelf genoeg gedaan om
de executies te voorkomen?
Verspaget: „Nee, absoluut niet. Ik heb Shell
zelf ook herhaaldelijk gevraagd om met de
Ogoni's in overleg te treden, om een breed
gedragen onderzoek naar de milieugevolgen
te laten doen, om herstelactiviteiten te star
ten. Bovendien heb ik ze gevraagd om een
economisch ontwikkelingsplan op te stellen
voor de regio. Zodat de baten van het aard
gasproject dat ze nu willen beginnen ten goe
de komen aan de lokale bevolking. Tot slot
heb ik Shell ook gevraagd om Ken Saro-
Wiwa met juridische hulp te ondersteunen.
Dat is allemaal niet gebeurd."
„Het feit dat de president-directeur van Shell
op de dag voor de executies op persoonlijke
titel - dus niet namens Shell - in een brief aan
de Nigeriaanse regering heeft gevraagd om af
te zien van de executies, vind ik op zich posi
tief. Het was echter wel laat en ook onvol
doende."
Tegen Nigeria moeten nu zeker ferme stappen
genomen worden, vindt Verspaget. Eerder
deze week kwamen de landen van de EU al op
ambtelijk niveau overeen dat er een wape
nembargo ingesteld moet worden tegen Nige
ria. Ook zouden de EU-landen de ontwikke
lingshulp moeten staken. Dat is echter nog
niet genoeg, meent het Kamerlid. „Het land
moet geschorst worden in de VN-Veiligheids-
raad. Daarnaast moet er in Nigeria een VN-
rapporteur komen. En ik pleit voor een totaal
handelsembargo tegen het land."
„Het is belangrijk dat de olie-inkomsten voor
de Nigeriaanse regering worden stopgezet.
Want het land drijft - letterlijk en figuurlijk -
op de olie. Het is trouwens niet zo dat de
bevolking van Nigeria profiteert van de olie,
dat misverstand moet uit de wereld worden
geholpen. Uit de cijfers blijkt dat de bevol
king in heel Nigeria nu armer is dan 25 jaar
geleden bij de onafhankelijkheid. De grote
inkomsten uit de oliewinning zijn naar de eli
te, naar de regering gegaan."
„Dat is schrijnend, als je het bijvoorbeeld
vergelijkt met een land als Koeweit. Ook geen
ideaal land, maar daar was voor het uitbre
ken van' de Golfoorlog toch sprake van gratis
onderwijs en gezondheidszorg voor alle men
sen. In Nigeria niet. Nigeria zou een heel rijk
land kunnen zijn - het is de derde olieprodu
cent ter wereld - als daar goed gebruik wordt
gemaakt van de olie-inkomsten."
Het is inderdaad wrang, geeft Verspaget toe,
dat er pas de laatste weken in Nederland veel
aandacht was voor de problemen van de Ogo
ni's. „Je kunt dat niemand verwijten. Er zijn
pas de laatste paar jaren gegevens over die
vervuiling naar buiten gekomen. En we heb
ben natuurlijk pas in 1992 de grote milieu
conferentie in Rio de Janeiro gehad. Daar zijn
voor het eerst afspraken gemaakt over
inheemse volkeren en het grootschalig aan
pakken van milieuvervuiling. Dat is, ook voor
veel inheemse volkeren, een eye opener
geweest. Ze zagen voor het eerst dat ze rech
ten kregen om op te komen voor hun belan
gen."
„In een officieel document van die conferen
tie - de Agenda 21 - wordt ook gesteld dat een
onderneming die activiteiten gaat beginnen
in een ontwikkelingsland, overleg moet voe
ren met de lokale bevolking en hun rechten
moet respecteren. Shell heeft zich daar niet
aan gehouden, ook niet bij het nieuwe aard
gasproject in Nigeria."
„Persoonlijke tevredenheid over de media-
aandacht voor de Ogoni's in de laatste weken
Josefine Verspaget (PvdA): „Ik ben er ontzettend van geschrokken en er ook nog steeds
ontzettend boos om.foto de stem/johan van gurp
voel ik niet. Daarvoor ben ik op het moment
té ongelukkig over het feit dat de moord op
Saro-Wiwa en de acht anderen heeft kunne:
plaatsvinden. Dat we dat niet hebben kunnen
voorkomen...; ik vraag me af of we dat met j
zijn allen eigenlijk wel goed hebben gedaan."
Tegelijkertijd maakt ze zich zorgen om het lot
van andere bedreigde inheemse volkeren in
de wereld. Sommige van die volkeren worde:
bedreigd door de industriële activiteiten1
de multinationals. Verspaget somt enkele
voorbeelden op: de Penan in Maleisië, waaS
grootschalige houtkap van de tropisehel
regenwouden - het leefgebied van de Penan-
plaatsvindt. Mijnbouw in Irian Jaya doortó
bedrijf Freeport McCorans, waardoor
gebieden van de Papoea's aangetast worden.
Oliewinning (Texaco) in de leefomgeving van
de indianen in het Ecuadoraanse Amazonege
bied. Grootschalige houtkap in de leefgebie
den van de indianen in Brazilië. In andere
gevallen staat of stond de leefomgeving van
inheemse volkeren onder druk door de po";
tiek van de nationale overheid (de Masai in:
Kenya, de Pygmeeën in het Dja-reservaat en
het Logone-gebied in Kameroen).
Verspaget: „Ik ben in de tropische regenwon
den in Irian Jaya en Brazilië geweest en «1
daar de enorme milieuschade gezien vu
grootschalige houtkap. Als je over zo'n geo'^
vliegt waar vroeger tropisch regenwoud w
en je ziet wat voor enorme kaalslag het
nu is... een heel treurig gezicht. Je ziet da
nieuwe wegen door het bos worden aarigp81
en dat langs de rand de bomen verdwijn J
Vervolgens zie je dat die wegen gebruikt g
worden door mensen die arm zijn en 8
land hebben. Ze vestigen zich langs
en gaan datgene wat er nog over is aan1 reg
woud, ook zelf weer kappen. Ze he
immers geen enkele ander mogelijkheid «j
om te overleven. Nieuwe aanplant die
door houtkapondernemingen werd beo
was er veel te weinig."
„Er moet internationale regelgeving
die multinationale ondernemingen 1
om in ontwikkelingslanden te werker
dezelfde milieunormen die ook in het
land gelden. Ik heb de Nederlandse r
ook gevraagd te werken voor de tots
ming van een 'internationale ketens
kelijkheid'. Een mulinationale ondernc'^'jjj
zou verantwoordelijk moeten z'jn,y°°e m
produkt van de begin- tot de eindta 1
van de produktie tot het afval. Onde 1
gen die zich niet aan de (milieu-)rege
den zouden dan aangeklaagd moeten ,7
worden, bijvoorbeeld bij het Interna
Gerechtshof in Den Haag."
natshock
bat stress, Schrecki
Iedereen die de oor
termen wordt bedo
soldaat is zo oud al
Meen de benaming
nieuwt zich. Sindi
psychiaters interna
staat voor Post-Tra
Genezing is vrijwel
bet, meestal niet.
„Ik ben verscheid!
geweest voor mijn
zenuwslopende nac
lens. Alles echter zo
Nederland telt tie
metPTSSenalsers
Bosnië worden gesl
feld weer bij.
Nachtmerries
PTTS uit zich door
aanvallen (meestal
overdag). Andere sy
heid, vermijdingsgec
ma's over oorlog ga
geprikkeldheid, ge
berheid en emotion
over willen praten)
aan lichamelijke
darmstoornissen, k
hartkloppingen, ben
„Het begon sluipend
In het midden van d(
van dromen, die ik
gaf mij kalmerende
steeds hopelozer. Nu
Degenen met een P
anderen spanningen
hun werk.
Dat leidt weer tot
sche klachten. Uit di
maar moeilijk ontsna
En de vrouwen van
Velen voelen zich mei
genote. „Mijn man hi
besef waar hij nooi
komen. We hebben s
Er is dan niets met
weet ik me geen raa
kan doen om hem gei
Wie als soldaat een
vanzelf spanningen en
„Stress en trauma en
normale onderdelen v
concluderen de psych
Ik heb weer een ni<
het World Wide We
Breukhnr,««.i.
zijn.
Breukhoven
hlij mee zi
cyberspace.
ten. Tegen
P'atenboeri
°ns desond:
Daken dat
de veertig
Ik had hii
Cyberian
wat met
°P,je gemak
na s w;
yan de na
°estelling
-De aans
rekend,
even
hierj
van d(
Het 1
waar je
tarieve:
>oeren best w
lanks al j
een cd i
en vijftig
ral eens v
Outpost,
computers
met je
auueien, prij
hardware b<
-Ing plaatsen,
aanschaf wordt
dus het ni
deinen. W
snoi ge transact"
Sfe§ gelezen hee:
vwdt. die 1»—
SauaK m<
s wandelen,
vindt,
faxen,
kan dat
problem.
an wordei
snap ik n
r zou moe
- zo'n trans
een afschrij
j*"ng van die
(van brengen. I
llng gezet, dat
en als ik daar
ETCU, no p,
fgetapt kan
jongens s
haupt druk
'.©hg van 2
deweekeei.
afrekening
huis kar
tekening
gejat,
