Weekend E4
V
br m/v
I hegin jaren tachtig de eerste
eegkundige m/v
I Het mestdossier.
I houvvschaptariS veeh°uderij van het Land-
Air Her /wv*nz- vééL u FLAf-j^
Aannames
'Niemand kan toch
gedwongen worden om zijn
eigen doodvonnis
te tekenen?'
Emotioneel
Van een dialoog is nauwelijks
sprake. Boeren, milieubeweging
en politici hebben hun stellingen
betrokken. De messen zijn
geslepen. Het mestoverschot,
geen exclusief Nederlands
milieuprobleem, kost één op de
jirie varkensboeren in Brabant
je kop. De strijd om de fosfaten
is ontaard in een oorlog aan het
I aoerenfront. „En de kou is nog
Stabiel
Verscherpt
Debacle
Evenwicht
TNTANT (M/V)
k HOFFMAN
Een op de drie Brabantse
varkenshouders
sneuvelt door
strenger mestbeleid
L
V<NE> IK AlIË-T
pESTEM ZATERDAG 11 NOVEMBER 1995 t4
niet doen als je jaar in jaar uit met een ander
beleid wordt geconfronteerd," hield Van
Aartsen onlangs joelende boeren in Zwolle
voor.
Op de achtergrond speelt mee dat Nederland
in de toekomst moet komen met nationale
wetgeving die rekening houdt met de nitraat
richtlijn van de Europese Unie. Nederland
staat in Europees verband te boek als koplo
per van regio's (Griekenland, Spanje, Dene
marken, Italië) met een te groot miralenover-
schot. In Nederland krijgt 63 procent van de
agrarische bedrijven in de toekomst te maken
met de Europese regels, zo hebben onderzoe
kers van het Landbouw-Economisch Insti
tuut voorspeld.
„Het mestvraagstuk is geen exclusief Neder
lands milieuprobleem meer," zeggen Neder
landse landbouwlobbyisten in Brussel. Ook in
concentratiegebieden voor intensieve veeteelt
elders in Europa (Bretagne, Sleeswijk-Hol-
stein, Lombardije) krijgen boeren in toene
mende mate te maken met een aanscherping
van de mestregels. De aanwezigheid van vol
doende goedkope landbouwgrond brengt an
dere EU-lidstaten in een voordeliger positie.
De LTO Nederland, de federatie van land- en
tuinbouworganisaties, houdt vast aan een
verliesnorm van 50 kilo fosfaat. Dat is de hoe
veelheid fosfaat die per hectare niet door de
gewassen kan worden opgenomen en bij nor
maal landbouwkundig gebruik volgens de
boerenorganisaties verloren gaat. De boeren-
voormannen zeggen dat de 'Stichting Natuur-
en Milieu'-normen van Van Aartsen (20 kilo
fosfaat in het jaar 2008) in de praktijk niet ge
haald kunnen worden en gebaseerd zijn op
onwetenschappelijke aannames. Zij gaan er
daarbij aan voorbij dat niet alleen de Neder
landse intensieve veeteelt maar ook de gewas-
senintensiteit in de ogen van 'Brussel' te hoog
is.
Bij proeven op 12 moderne melkveebedrijven
die deelnemen aan het Management Duurza
me Melkveebedrijven bleek het gemiddelde
mineralenoverschot afgelopen jaar 43 kilo
fosfaat. Aan het onderzoek werkten officiële
instanties mee als het Landbouw-Econo
misch Instituut, het Proefstation voor de
Rundveehouderij en het Bedrijfslaboratorium
voor Grond- en Gewasonderzoek te Ooster
beek.
Onderzoekers van de ministeries van Land
bouw en Vrom, het LEI, het Landbouwschap
en het Proefstation voor de Varkenshouderij
hebben de sociaal-economische gevolgen van
de mestvoorstellen vanuit diverse invalshoe
ken onder de loep genomen. „Eenderde van
de Brabantse varkenshouders sneuvelt str
aks," zeggen de boerenactiegroepen.
„Ik wil geen subjectieve cijfers geven," stelt
onderzoeker dr. ir. G.Backus van het var
kensproefstation in Rosmalen. Hij overhan
digt het rapport. De cijfers spreken voor zich.
Bij de norm waar minister Van Aartsen op af
koerst in het jaar 2008, moeten varkens- en
melkveebedrijven tussen de tien en vijftien
duizend gulden per jaar inleveren. Veel var
kensbedrijven hebben nu al continuïteitspro-
blemen.
De boerenactiegroepen 'Wij zijn 't zat' en 'Wij
gaan door' zijn van plan hun huid duur te ver
kopen. Ook als de Tweede Kamer in december
over de plannen van Van Aartsen heeft ge
sproken zal het in boerenland blijven romme
len. De boeren hebben zich ingegraven voor
een loopgravenoorlog.
Actieleider Harrie Verkampen uit Gemert
heeft afgelopen maanden op actievergaderin
gen in Brabant de onvoorwaardelijke steun
van zo'n vijfduizend aanwezige boeren gekre
gen. Als een Brabantse tonpraoter bewerkte
hij zalen vol emotioneel geladen collega's.
Verkampen tijdens een bijeenkomst in Vin
kei: „De strijd wordt hard en lang. Deze keer
is het menens en geen kwestie van gewoon ac
tievoeren. Het antwoord van de regering kan
ook behoorlijk hard zijn. Maar niemand kan
toch gedwongen worden om zijn eigen dood
vonnis te tekenen?"
lersbedrijf
ordelijkheid te dragen,
jke kenmerken zijn: accuratesse
hogen.
grond bestaat uit minimaal
u beschikt voorts over uitste-
nmunicatieve vaardigheden,
eer 25 jaar.
I e over deze functie kunt
|[t opnemen met de heer
Li 0165-312050).
lang niet uit de lucht."
citatie en een actueel cv
[ember a.s. te sturen naar
m Agtmaal B.V., t.a.v. de heer
is 1, 4730 AA Oudenbosch,
CALC in de linkerbovenhoek
nderzoek kan deel uitmaken
idure.
Door John van Miltenburg
In 1987 mocht 350 kilo fosfaat uit dierlijke mest op maïsland worden uitgereden, 250 kilo op grasland en 125 kilo op bouwland. Nu is de norm 150 kilo op grasland en 110 kilo fos
faat op bouw- en maïsland. foto de stem ben steffen
De loopgravenoorlog
aan het groene front
hoeveel mest in de vorm van mineralen op
land mag worden gebracht) en kort daarna
gevolgd door de Meststoffenwet (regels voor
handel en afvoer van mestoverschotten).
Twee jaar daarvoor, in november 1984, had
minister Braks de onstuimige groei van de
veestapel een halt toegeroepen.
Als een dief in de nacht kwam Braks plotse
ling met zijn in agrarische kringen beruchte
bouwverbod voor varkens- en pluimveehou
ders. Van de ene op de andere dag mochten zij
niet meer uitbreiden. Venneman: „Een over-
valmethode die wel degelijk iets heeft uitge
haald. De minister was gedwongen uitzonde
ringsbepalingen in acht te nemen, bijvoor
beeld als veehouders al een contract met een
aannemer waren aangegaan."
Soms kneep een boervriendelijk gemeentebe
stuur een oogje dicht en was de gemeente in
woners met een bouwvergunning tegen de wil
van 'Den Haag' in terwille.
Sinds 1987 is de Nederlandse veestapel nage
noeg stabiel gebleven. Het aantal runderen
liep zelfs iets terug. Deskundigen in boeren
land betwijfelen of de aantallen dieren die
agrariërs zelf bij de jaarlijks mei-telling op
geven ook werkelijk op het bedrijf aanwezig
zijn. Een truc waarmee boeren zich op voor
hand willen indekken tegen een eventuele
overheidsmaatregelen om de veestapel in te
krimpen. 'Papieren dieren' zouden wel eens
een garantie op mest- of produktierechten
kunnen zijn, zo redeneert menig boer.
Het bouwverbod van Braks en het daarna in
gevoerde mestproduktierechten-systeem
voorkwamen een ongebreidelde toename van
de intensieve veehouderij. De invoering van
de melkquota als gevolg van de superheffing
legde de omvang van de melkveestapel aan
banden.
Wie wil gaan boeren of zijn agrarisch bedrijf
wil uitbreiden, is zonder grond in Nederland
gedwongen om mestproduktierechten (uitge
drukt in kilogrammen fosfaat per jaar) te ko
pen van een boer die stopt of inkrimpt. Sinds
de invoering van de Interimwet Ammoniak en
Veehouderij bestaat er een zelfs een levendige
handel in lucht waar een luchtje aan zit: de
aankoop van de ammoniakuitstoot op het be
drijf van een collega-boer. Allemaal gevolgen
van maatregelen om te voorkomen dat Neder
land nog intensiever gaat boeren.
De 'Verplaatsingswet' moet sinds 1 januari
1994 voorkomen dat mestrechten verhuizen
naar bedrijven gaan in zogenoemde 'concen
tratiegebieden', regio's in het land zoals Bra
bant, Limburg, Gelderland en Overijssel die
toch al kampen met mestoverschotten. Ven
neman: „Een boer moet mestproduktie- en
ammoniakrechten kopen, vaak gedwongen
een emissie-arme stal bouwen, voldoen aan
hinderwetbepalingen in de Wet Milieubeheer
en mest afzetten tegen hoge kosten en een
overschotheffing betalen. Dat alles bij elkaar
hakt er in."
De wirwar van mestregels dwong boeren en
de agrarische industrie de afgelopen jaren
steeds inventiever naar oplossingen te zoeken
om overtollige mest af te zetten. De veevoer-
industrie paste het voer aan, waardoor zowel
het volume als de hoeveelheid mineralen (fos
faat en stikstof) in de mest daalde. Vier jaar
geleden produceerde een vleesvarken gemid
deld meer dan 7 kilo fosfaat, op veel bedrijven
halen boeren nu minder dan 5 kilo.
Via de verplichte mestboekhouding (om de
gebruiksnormen te kunnen controleren) zijn
grond, veestapel, diersoorten en mestproduk
tierechten geregistreerd en worden alle mest-
verplaatsingen van boeren met een overschot
naar boeren die mest kunnen gebruiken in
kaart gebracht.
Veel veehouders zijn vooruitlopend op een
wettelijke verplichting al begonnen met een
mineralenboekhouding om op bedrijfsniveau
nog beter de aan- en afvoer van fosfaten en
stikstof te bepalen. De grotere boeren hebben
voor tonnen geïnvesteerd in mestopslagsilo's
om de mest in het groeiseizoen beter te benut
ten. Over twee jaar moeten de meest intensie
ve bedrijven in de plannen van minister Van
Aartsen meedoen aan een mineralenaangifte
systeem. Ongeveer 35.000 bedrijven krijgen
ermee te maken.
Mest moet tegenwoordig met behulp van dure
injecteermachines of zodebemesters emissie-
arm op het land worden gebracht om de uit
stoot van ammoniak te voorkomen. „De uit-
rijverboden zijn aangescherpt. Geleidelijk
aan is de landbouw teruggedrongen naar een
acceptabel bemestingsniveau," vindt ir. Ven
neman.
De mestnormen zijn in korte tijd keer op keer
bijgesteld. In 1987 mocht 350 kilo fosfaat uit
dierlijke mest op maïsland worden uitgere
den, 250 kilo op grasland en 125 kilo op
bouwland. Nu is de norm 150 kilo op grasland
en 110 kilo fosfaat op bouw- en maïsland. De
distributie en mestverwerking op eigen be
drijf hebben een impuls gekregen.
Door de fase-gewijze aanscherping van het
mestbeleid worden de steeds grotere over
schotten over steeds grotere afstanden (bij
voorbeeld van Brabant naar Zeeland of Gro
ningen) verplaatst via mestbanken en mest
handelaren. De oprichting van een mestcen-
trale met meldplicht liep vorig jaar stuk op
tegengestelde belangen tussen mestdistribu-
teurs en boeren. De mesthandelaren zagen de
'monopolistische dwingelandij' van de mest-
centrale als één loket voor mestafzet en ver
werking niet zitten.
De grootschalige mestverwerking in fabrie
ken, die mestkorrels produceren zoals bij
Promest in Helmond, liep eveneens uit op een
debacle. „Ironisch genoeg vanwege een terug
lopende aanvoer van mest," stelt Venneman.
„De prijs voor afzet aan de fabriek is hoger
dan vervoer van mest over lange afstanden."
Een boer die rekent, kiest uiteraard voor de
goedkoopste oplossing.
Pluimveemest, die van hoge kwaliteit is,
wordt als droge mest geëxporteerd naar ak
kerbouwgebieden in Duitsland, Noord-
Frankrijk en België. Drijfmest van varkens en
runderen moet binnen de nationale grenzen
blijven. De kans is niet denkbeeldig dat de in
de motteballen gelegde mestverwerkingsfa
briek Promest weer in gebruik moet komen
om bij aanscherping van de mestregels van
overtollige mest weer droge korrels voor de
export te maken.
Of dat laatste gebeurt, is volgens ir. D. van
Doorn, directeur van moederbedrijf Sobel in
Son waar Promest onder ressorteert, 'een in
teressante vraag waar moeilijk een antwoord
op is te geven'. Er zal meer duidelijkheid
moeten komen over wat in de toekomst gaat
gebeuren. „En afhankelijk daarvan kun je een
analyse maken. De analyse die ooit voor Pro
mest is gemaakt blijkt achteraf gebaseerd te
zijn op verkeerde uitgangspunten."
Minister Van Aartsen denkt niet meer aan
mestverwerkingsfabrieken. Geconfronteerd
met een totaal mestoverschot van 85 miljoen
kilo fosfaat dat landbouw- en milieukundig
verantwoord over het totale areaal land
bouwgrond moet worden verdeeld streeft hij
naar een beter evenwicht tussen vraag en
aanbod van dierlijke mest. Zijn doel is een
schonere landbouw met extensievere produk-
tiemethoden.
Voor de melkveehouderij betekent dat op den
duur niet meer dan twee koeien per hectare.
„Ik wil duidelijkheid bieden voor de langere
termijn. Grote milieu-investeringen kun je
I vat de maatschappen Paardekooper
Lrdekooper Hoffman Belastingadvi-
latie-adviseurs. Met ruim 750 personen
It Paardekooper Hoffman tot de voor-
li accountancy, consultancy en fiscale
lite kantoor te BREDA hebben wij een
- iinjöisül -nrii-
eze vacature zijn wij op zoek naar een
i0) van de NIVRAI Nijenrode studie of
iring bij een accountantskantoor is voor
intieel belang. Voor deze functie geldt
lenende karakter van de werkzaamhe-
tuele eigenschappen alsmede initiatief
ireist. Het loopbaanbeleid binnen de
geschikte kandidaat ruime doorgroei-
angstellenden worden verzocht hun
ie te richten aan Paardekooper
t.a.v. mevr. S.W. Hagendijk, Centrale
soneelszaken,Calandstraat41,3016 CA
ifoon 010-4364944).
M en echte oplossing was het natuur-
I I lijk niet. Op een bijeenkomst van
£^4 de WD-ondercentrale Peelland
sneden Brabantse liberalen halverwege de ja-
ten tachtig de mestproblematiek aan. Een
prominent partijlid, de oud-landmachtoffi-
der en defensiespecialist A. Ploeg die on-
wennig als staatssecretaris van Landbouw en
Visserij zijn politieke vrienden toesprak, wist
er ook geen raad mee.
Misschien was het iets om overtollige mest in
I de Noordzee of de Atlantische Oceaan te
dumpen. Het idee was al eens eerder op tafel
I gelegd door de voorzitter van de Brabantse
boeren, ir. A. Latijnhouwers. Op de Maas-
I vlakte zouden opslagcontainers voor drijf
mest moeten komen, zo luidde eenstemmig de
WD-suggestie na afloop van het rokerige
aditerzaalberaad.
Brabant zat met een milieuprobleem. Var-
kensmest overspoelde het land. De Wage-
ningse hoogleraar bodemhygiëne prof. F. de
Haan had als een van de eersten de publieke
opinie wakker geschud. Hij wees de agrari
sche wereld op het gevaar van een 'fosfaat-
mijn'. „Enerzijds geven we miljoenen uit om
fosfaten uit het water te halen, anderzijds
worden diezelfde fosfaten met grote hoeveel
heden op het land gespoten," waarschuwde
De Haan.
De landbouw zou volgens de wetenschapper
van de Landbouwuniversiteit ooit de reke
ning gepresenteerd krijgen voor de grote hoe
veelheden mineralen die via veevoer (en uit
eindelijk dierlijke mest) of kunstmest de bo
dem belastten. De natuurlijke kringloop was
verstoord. De grond raakte langzaam vergif-
tigd.
I In sommige delen van Brabant brachten boe-
I ren elk jaar vijfhonderd kilo fosfaat per hec-
I tare als meststof op het land. Vijfmaal zoveel
I als wenselijk was. De mestdistributie stond
I nog in de kinderschoenen.
De mestbanken konden de aangeboden hoe
veelheden mest niet kwijt in gebieden met een
aesttekort. De goedkoopste oplossing lag om
transport over lange afstanden was
T A N T S
Moores
ETTEN-LEURIGOOR IGOUDAIHAARLEM I HULST IMEPPEL nQW|anr|
N ZAANDAM I TEL-AVIV (ISRAEL) I WILLEMSTAD (CURAQAO)
s Sancta Maria en 3 verzorgingshuizen,
lus, alle gevestigd in en rondom Zeven-
men. Het verpleeghuis Sancta Maria
functie reactivering, 3 psychogeriatrische
ogeriatrische bewoners met gedrags-
rs. Sinds 1989 worden op de afdeling
jij gedragsproblematiek op de voor
maand augustus van dit jaar zijn deze
sgezondheid, Welzijn en Sport erkend.
r en specialistischer wordt, is er een
de geriatrie wil voortzetten
mogelijk afgestemde verzorging
i in het kader van het zorgplan het
in van bewoners en familie het team
iet omgaan met gedragsproblematiek.
levuld met enige jaren werkervaring in de
ithodisch en procesmatig kunnen werKe
jheid tot het verrichten van alle diensten.
ibepaalde tijd salariëring volgens CAO-
048,- bruto bij een full-time dienstverband).
itie Opleiding of bij de heer
ven, tel. 0168-324050.
;r attentie van mevrouw L. de Bruijn,
I duur'. De meeste mest ging in de vorm van
I ft meer dan nodig is' over het land. Snij-
I ®ais deed wonderen: het gewas dat ongevoe-
I heette te zijn voor een overdosis meststof 4
I j®'.'coverde het boerenland,
ij De Haan kreeg een golf van kritiek over
I "een. „Die klerken uit Wageningen ver-
I n Z'C)? ze^er- Drijfmest is een zegen voor
I mbant," schamperde directeur ir. P. Jans-
I van veevoergigant Cehave. Maar de
I fflnbel had zijn uitwerking niet gemist. De
I *P'0sieve groei van de intensieve veeteelt,
I ,name de varkensstapel, had ook een
I Mduwzijde. Het onderwerp mest kwam op
I ^Politieke agenda.
I loor "J) eerst spraken landbouwkundige on-
i SerS van een mestvraagstuk. De
I |j. "Mabantse Christelijke Boerenbond
jat v" ®ra'3antse Stuurgroep Mestproble-
I aal 'n 'even om de meststromen te ka-
mo!Le.ren' uitdijende intensieve veeteelt
I t0fï economisch geen strobreed in de weg
M i ®e^eSd- De Provinciale Landbouw-
i VJ beerde zich in 1982 nog tegen het idee
I te /en mestverordening om grondgebruikers
^wingen minder mest op te land uit te rij-
togels
I ie2?r°*' ^aan hadden ook andere we-
I hjj ?PPers zo nu en dan de noodklok ge-
I to om t n yeestaPelwas hi die dagen niet
I aji °'-Dat zie je vaak met problemen die
I ment oen 'n de samenleving. Op dat mo-
baatm aSi6r ®een Pohtiek draagvlak om tot
I ®an o n over *e gaan>" zegt ir. J. Venne-
I i» bala!" i reSelgeving om het mestgebruik
in ,je te houden. In 1986 resulteerde dat
Bodembescherming (die bepaalt
