DE STEM
Röntgenoloog
hulpje tot onmisbare specialist
Rabêbsnk I it XV.
K
Röntgenstraling precies honderd jaar geleden ontdekt
Informatie
Speculaas
Beperkingen
Therapie
Echografie
Dynamisch vak
j,ctie van Lijf leven is elke woens-
gi donderdagochtend van 10.00 tot
Shmr bereikbaar voor nadere informatie,
"2 en tips. Tel. 076-5312537. Schrijven
'nok: Dagblad De Stem, redactie Lijf
postbus 3229,4800 MB Breda.
Lijf&leven
WOENSDAG 8 NOVEMBER 1995 DEEL
L'AIR DU TEMPS
VAN
NINA RICC1
eau de toilette sorav
50 ml H y
rmr
TRESOR
VAN
LANCÖME
eau de
parfum
spray
50 ml
5Mtr
;e tijd is voor mij
„iukm. De tijd van Sinter-
Jen Kerstmis. De tijd van
«ilaas en warme chocolade
koe tijd van banketstaven
niwarmewijn. Heerlijk.
Swinkels liggen er al weer we
lf jol mee. Met pepernoten, in
griel soorten en maten, met
aide speculaas, speculaas-
1 speculaasbrokken, noem
op. En dat naast de marse
den worsten, biggetjes en
'yta fruit, de chocolade-let-
a de schuimpjes en de staven
(liansen gevuld met amandel-
^Hetkan niet op.
(deus is enorm en de verlei-
rggroot, maar het beetje disci-
jrewaarover ik tegenwoordig
Ijjiik heeft me tot nog toe re
ep het gareel gehouden. Al
ipe zoetigheid weet ik aar-
djte weerstaan, zeifs aan cho-
ilc de laatste maanden
ferzie ik speculaas, dan ben ik
jdsduut verloren. Vooral voor
delekkere dikke brokken zwicht
l Zalig. Zou ik een hele dag
anders mogen eten dan
spaculaas, ik zou het niet echt
«probleem vinden. Heel soms
Ktikhet zelfs tot ik er misselijk
«word, maar de voorkeur is er
altijd niet minder door ge
urden. Speculaas blijft in de
ie maanden van het jaar
ifi liefste snoepgoed,
tetdaarheeft het alles mee te
sta, met die laatste maanden
«het jaar. In de zomer smaken
de speculaasjes me in de verste
«teniet.
Onder het genot van een kop
Dooi
WaVerbi<*_
chocolademelk en een
ak speculaas kan ik direct de
gezelligheid van de Sin-
kfas-en kerstfeesten uit mijn
Pjjioproepen. En dan bij voor-
ade feesten bij mijn grootou-
Muis, samen met alle ooms
»t», neefjes en nichtjes. En
«iren er nogal wat.
""idarisch zijn de Sinterklaas-
m op 'de Vaart', zoals we
^t huis van mijn grootouders
•Wal noemden. Alle kleinkin-
®n, ruim twintig, vormden
!ï'»n rij. De jongste voorop,
dste achteraan. Na een
blik of Zwarte Piet wel
"wegwas en een mysterieuze
®Mak om de spanning nog
p verhogen, schoof mijn
.wtvader even later de zware
''Metare-gordijnen opzij en
«deuren open. De grote
"ol cadeautjes, schalen met
"Wies en speculaaspop-
altijd weer een verras-
Si? ,en we °uder werden.
«laas is nog altijd het be-
*e feest bij ons thuis,
kerstfeesten waren zo moge-
knusser. Eerste Kerstdag
gezin', en dan
to Jln, moeder altiitl ver"
tó|k lekker (en te veel)
l.«aar, maar voor mij begon
W^'-k pas echt goed
DividendSparen
M/vJ)
or De Nederlandsche Bank
tselijke Rabobank.
te opbrengst.
A
&,efies en nichtjes kij-
Jiztn y Smart's Kerstcircus,
wn allemaal lekker-
*Gi»a oma eri grootvader
drde stoelen achter ons en
Ui,,, rooeder samen met de
tantes keuvelend in de
'mar. Een mooier kerst-
laat er voor mij nog
In de MRI wordt het te fotograferen lichaamsdeel in een zeer
sterk magnetisch veld gebracht.
Dank zij de nieuwe digitale technieken kan snel dit haar
scherpe beeld van een schedel worden getoond.
Wilhelm Conrad Röntgen leefde van 1845 tot 1923.
Door Pieter Lomans
Eeuwenlang was het binnen
ste van het menselijk lichaam
een duister en ontoegankelijk
gebied. Om uit te vinden wat
er pruttelde onder de huid van
een zieke, betastte en beklop
te de geneesheer het zieke
lichaam. Eventueel hield hij
een plas urine tegen het licht.
Maar om werkelijk te zien wat
er in het lichaam aan de hand
was, moest het worden ge
opend. Zonder goede narcose,
pijnstilling en beademing was
dat echter nauwelijks moge
lijk. Dankzij de röntgenstra
ling - ontdekt door Wilhelm
Conrad Röntgen op 8 novem
ber 1895, vandaag precies
honderd jaar geleden - kreeg
de mens ineens de mogelijk
heid om naar zijn eigen bot
ten, zijn levende binnenste te
kijken, zonder dat het
lichaam daarvoor geopend
hoefde te worden.
„Tegenwoordig hebben we drie
methoden om een patiënt te on
derzoeken" zegt dr. L.M. King-
ma, voorzitter van de Nederland
se Vereniging voor Radiologie.
„Allereerst het aloude vraag- en
antwoordspelletje tussen dokter
en arts, inclusief het eerste on
derzoek. Daarnaast het laborato
riumonderzoek, waarbij bloed en
andere lichaamsvloeistoffen op
van alles en nog wat kunnen wor
den onderzocht. En tenslotte na
tuurlijk het röntgenonderzoek,
waaronder niet alleen de rönt
genfoto's vallen, maar ook het
echografisch onderzoek en het
magneetonderzoek.
De radioloog: „Röntgenstraling
Even een geruststellend praatje voordat van de jonge patiënt een MRI scan wordt gemaakt.
behoort met de pijnstilling en de
antibiotica dan ook tot de drie
belangrijkste uitvindingen in de
geneeskunde van de afgelopen
honderd jaar".
De bewondering en verwonde
ring voor de merkwaardige rönt
genfoto's was groot. Vrij snel na
de uitvinding konden mensen al
röntgenfoto's van zichzelf laten
maken als een soort kermisat
tractie. Maar ook de medische
wereld zag direct het belang in
van Röntgens ontdekking. In
1896 werden er al skeletfoto's ge
maakt. In hetzelfde jaar behan
delde men ook al kanker met
röntgenstraling.
In de afgelopen honderd jaar is
de ontwikkeling van de radiolo
gie met sprongen vooruit gegaan.
Waren de foto's aanvankelijk niet
erg duidelijk, momenteel wordt
er met een ongelooflijke scherpte
gefotografeerd. Een röntgenpor-
tret van een orgaan is te bekijken
op onderdelen van millimeters.
Dat is nauwkeuriger dan een chi
rurg opereren kan.
Ondanks die vooruitgang kent de
afbeelding zijn beperkingen.
Kingma: „Op een thorax- of
borstfoto kunnen we een longin
fectie eenvoudig signaleren, maar
we kunnen meestal niet zien wat
voor 'beestje' erin zit. Als het
gaat om tuberculose of een
schimmel zien we dat wel, maar
voor andere ziektebeelden moe
ten we toch ook nog een bloedon
derzoek doen of slijm uit de
luchtwegen op een kweekje zet
ten. Er zijn dus grenzen aan wat
we met de radiologie kunnen
aantonen."
Desondanks is de radiologie ab
soluut niet meer weg te denken
uit de medische wereld. Per jaar
worden in Nederland ongeveer
acht miljoen röntgenologische
onderzoeken gedaan in het zie
kenhuis. Daar komen nog eens
zes miljoen foto's bij, gemaakt
door tandartsen.: Statistisch ge
zien gaat dus ongeveer elke Ne
derlander eens per jaar op de
röntgenfoto.
Röntgenstraling wordt niet al
leen gebruikt om een diagnose te
kunnen stellen, maar ook voor
therapie. Per jaar worden 35.000
kankerpatiënten bestraald in een
poging de kwaadaardige woeke
ring in het lichaam te vernieti
gen. Voor de röntgenfoto's-en de
vernietiging van kankerweefsel
wordt dezelfde soort straling ge
bruikt. Is dat niet gevaarlijk?
Nee, meent Kingma. Het verschil
zit in de kracht, in de energie van
de straling. Het is te vergelijken
met zonlicht. Een beetje zonlicht
is tamelijk onschuldig, maar
wanneer je het bundelt met een
lens kun je papier in brand laten
vliegen.
Om de risico's van het kijken in
het lichaam goed in te schatten,
moet je rekening houden met de
verschillende technieken die
worden gebruikt. Kingma:
„Echografie werkt met ultra-ge
luid en is onschadelijk. MRI
werkt met radiogolven in een
magneetveld. Bij de sterkte die
wij gebruiken is ook geen enkele
negatieve bijwerking bekend."
Blijven de röntgenstralen over.
Kingma: „De hoeveelheid stra
ling is in de loop der jaren zo
sterk teruggebracht dat je bij de
gewone foto's minimale risico's
loopt. Bij het Computer Tomo
grafie-onderzoek, de CT-scan,
heb je te maken met een ongeveer
vijf maal hogere stralingsdosis.
Dr. L. Kingma
Bij het gebruik van de CT moet je
dus wat alerter zijn."
Welke vorm van 'fotografie' een
arts gebruikt, hangt af van wat
hij zoekt. Elke methode levert
namelijk andere foto's op. Bij de
klassieke röntgenfoto's zendt een
apparaat straling uit die door het
lichaam gaat en daarna op een
fotografische plaat valt. De dich
tere delen van het lichaam, zoals
botten, laten minder straling
door en worden wit op de foto, de
wekere delen laten meer straling
door en worden zwart. Het resul
taat is een dwarsdoorsnede van
bijvoorbeeld de borstkas in
zwart, grijs en wit. De CT-scan is
eveneens gebaseerd op röntgen
straling.
De echografie maakt op zijn
beurt gebruik van ultra-geluid
dat door het lichaam wordt te
ruggekaatst. In feite doet de
echograaf hetzelfde als een vleer
muis, die zijn wereld in beeld
brengt met korte kreetjes die hij
als echo weer opvangt. Een
zwangere moeder die dankzij een
echoscopie naar haar eigen foetus
kijkt, heeft dat te danken aan een
kleine lawaaimachine, aan een
roepende 'vleermuis' op haar
buik.
FOTO FRED STEENMAN
MRI (Magnetic Resonance Ima
ging) werkt weer heel anders. Het
te fotograferen lichaamsdeel
wordt in een zeer sterk magne
tisch) veld gebracht. Daardoor
springen alle menselijke water
moleculen - dat zijn er veel, want
de mens bestaat voor ongeveer
tweederde uit water - ineens alle
maal in het gelid. Alle neuzen van
de moleculen wijzen dezelfde
kant uit. Door radiogolven door
het lichaam te sturen worden de
moleculen heel eventjes uit hun
evenwicht gebracht. Stoppen de
radiogolven, dan vliegen de mo
leculen meteen weer in het gelid.
Die heel kleine bewegingen van
de moleculen veroorzaken zeer
kleine elektrische stroompjes, die
gemeten kunnen worden. Daar
wordt met behulp van computers
een beeld van gemaakt.
„Bij MRI meet je de terugval van
watermoleculen, bij röntgen kijk
je naar de hoeveelheid straling
die is tegengehouden en bij echo
grafie kijk je naar geluidspatro
nen", zegt Kingma. „Hoewel je
naar grofweg dezelfde foto's zit
te kijken, geven de drie methoden
toch duidelijk verschillende in
formatie. En die mogelijkheden
breiden zich steeds verder uit."
Kingma noemt de Speet, ^een
broertje van de CT-scan, waar
mee zelfs de functie van hersenen
in beeld kan worden gebracht.
Wanneer iemand zijn hand be
weegt, kun je met Speet precies
volgen waar de hersenen actiever
worden. Dat betekent dat radio
logen niet alleen meer de vórm
van het lichaam in beeld kunnen
brengen - waar tumor zit, bij
voorbeeld - maar ook de functie.
„De radiologie," zegt Kingma,
„was vroeger een fotografievak,
een vak van afbeelden. Mensen
kregen bijvoorbeeld een barium-
pap te drinken en wij maakten
een statische foto van de maag of
slokdarm. Door de komst van su
persnelle computers en nieuwe
afbeeldingstechnieken is de ra
diologie de laatste jaren een dy
namisch vak geworden. We staan
niet meer als hulpje aan de rand
van-de medische wereld, maar er
midden in. Er wordt tegenwoor
dig nauwelijks nog een grote be
slissing genomen zonder dat wij
er op een of andere manier bij be
trokken zijn. Vroeger waren we
veredelde fotografen, nu zijn we
echte klinisch specialisten."
