Opkomst en ondergang van Stützpunkt Oostburg
Fotoboek onthult het levensverhaal van de Duitse bunkers
ZEELAND
C4
aft steun
Lelie centrum
MBER 1995 C3
erman,2.R.vanTigge.
ns Genoegen, zaal De
derde wedstrijd com!
teLF.MuUaert,!®
3. P. de Beer. Jokerm
oter, 2. M. deBeer3 t
Stand bieden: P Ac
5 punten J. HameliS
ierman 131. Jokeren- I
2, W. SmaaUen 80 q
8 punten.
'CHIbllNiibN
- Zal 't Hoekske, 31
Hoge vogel en grootste
R. van de Moorter, eer
1 :^>\?e^ehriiver' twee-
1. F. Martens.
rf}e.Z Zaal„De Lamsoren,
zhutters. Hoge en beide
n S°™el,fen. grootste
G. de Gucht.
e - Zaal Gemeentehuis
rs. Eerste hoge en eerste
vl. Suy, tweede hoge vo-
an Hoeke, tweede ziivo-
n Dam, grootste aantal
ïondt.
rde - Zaal De lamsoren
ers. Hoge vogel: R. Ver-
eerste zijvogel: P. Neve
jvogel: E. de Kort, groot-
1(7): W. Asselman.
-aal De Kroon, 24 schut-
e vogel: R. de Sterke, eer-
el: A. de Loolf, tweede
J. van Kerkhoven, groot-
1 (7): mevrouw De Waal.
t - Zaal 't Hoekske, der-
ters. Hoge vogel: O. de
eerste zijvogel: E. Jan
ede zijvogel: A. Martinu
aantal (4): M. de Kint.
rde Zaal De Lamsoren
ters. Hoge vogel: mevrouw
elen, eerste zijvogel: J
tweede zijvogel: G. Ste-
ootste aantal (7): G. de
e - St.-Sebastiaan, 87
Wip 1: eerste hoge vo-
uy, tweede hoge vogel: A.
eerste zij vogel: E. Inghels,
zijvogel: R. de Schepper,
'vogel: R. van Hoeke, vier-
el: M. van Hoeke. Wip 2:
ge vogel: M. Suy, tweede
el: H. de Waele, eerste zij-
Noens, tweede zijvogel:
ey, derde zij vogel: E. Ing-
rde zijvogel: M. Baes.
nhoek - Zaal Walk Inn,
ia, dertig schutters. Wip
vogel: S. van Eijkeren,
hutters; eerste zijvogel: M.
Soranus 2; tweede zijvo-
Termue, Jacoba van Beie-
ooste aantal (7): F. Oost-
oncordia. Wip 2: drie hoge
S. van Eijkeren, vierde ho-
1: B. Rooze, Zorgvlied; eer-
ogel: M. de Jonge, tweede
e zijvogel: J. van de Dries,
indheid; vierde zij vogel:
t, Zorgvlied; grootste aan-
I. Moison, VIOS.
artsdijk - Zaal Royal, Doel
oger, 33 schutters. Wip 1:
gel en tweede klep: P. Os-
de, Doel naar Hoger en C.
_sse, Zorgvlied, eerste klep:
ns, Spes Nostrea; derde
Jeremiasse, eerste zijvo-
Dekker, tweede zijvogel: R.
beiden Doel naar Hoger;
de vogels: L. van Dijke, St.-
'aan en A. Pikkaart, groot-
ïtal (7): P. Maat, beiden
"ed. Wip 2: eerste hoge vo-
Vette, Concordia; tweede
ogel: C. Jeremiasse, eerste
1: J. Walhout, Doel naar
tweede zijvogel: L. van Dij-
Sebastiaan; aerde zijvogel:
miasse, vierde zijvogel: A.
rt, grootste aantal (7): J.
~e, Zorgvlied.
KUbKSBAL
erzande - Clubgebouw Ro-
29 personen: 1. J. Rom-
Baart, 2. A. Cornelis-
van Goethem, 3. A. Cort-
t/M. van der Hooft,
aarde - KBO, zaal De Lui-
J. Platjouw-H. Schelfhout,
..auwers/E. van Waterschoot,
:ala/L. Platjouw-van Poele.
e - KBO, Dorpshuis: 1- A.
elft-Witteman/A. Lauwers,
Freijzer-Van Hoeij/M. van
-n-Schelfhout, 3. A. van
che/E. van Driessche.
orpe - 't Kaaike, GOW: 1. W.
/I. Van der Sijpt, 2. H. van
Tj. van Waes, 3. F. Roe-
Kempe.
nt - 't Heike, KBO, twintig
en. Groep 1: 1. T. Schout/E.
t-van Houte, 2. J. Bouvré/P
ot. Groep 2: 1. A. Smedt-
'A. Ferket, 2. E. de Betue-de
/C. van Houte.
- Malpertuus, zeventien
len. Mat 1: 1. P. van Broeck,
"pitters/L. Kegels. Mat 2: 1.
:nck/M. van Vlierbergen, 2.
rtongen.
isse - Zaal Hof ter Nesse,
■f personen: 1. A. Rotttier/A.
laert, 2. J. Schrauwen/T. van
?n 3. M. Rademakers-War-
iJ. de Waal-Hamelink.
van Gent - Zaal St.-Albert,
Dersonen: 1. J. van de Winkel,
de Kort, 3. B. Rammeloo.
dorpe - Zaal Concordia,
If personen. Mat 1: 1- O. de
r, 2. E. de Smet. Mat 2: 1.
net, 2. W. Kalle.
- De Halle, elf personen: 1. J-
auteren, 2. J. Wontergem,
ouw Vercauteren.
\e - Malpertuus, KBO, 23 per-
Mat 1: 1. W. Vertongen/J-
man, 2. L. BuyzeA>- van
*k Mat 2: 1. C. van Gijsel, 2-
Witte/M. van Vlierbergen.
HbNGbLbN"HH
WOENSDAG 8 NOVEMBER 1995
Tussen 23 september en 25 oktober 1944 werd Oostburg acht maal ge
lardeerd en elf maal langdurig door kanonnen beschoten. Het kost-
,el doden en gewonden onder de burgerbevolking. Honderden hui-
en andere gebouwen werden vernietigd. Doel van al dit geweld: het
en aantal bunkers bij de Hoogere Burger School (HBS) aan de
'destraat ondergebrachte Duitse commandocentrum. Resultaat: van
bunkers liep er slechts één schade op zonder dat deze buiten ge-
jniik werd gesteld.
Uiteindelijk werden, ondanks verzet van historici die het complex wil-
!jibehouden, in 1989 deze bunkers gesloopt. Van het Stützpunkt Oost-
[Dig, divisiehoofdkwartier aan de Atlantikwall, resten alleen nog herin-
ieringen. De auteurs J. Houterman en H. Sakkers hebben die gebundeld
-een(foto)-boek dat vorige week verscheen.
tin van der Helm
j jULi 1942 was voor het tot dan rustige
rg een gedenkwaardige dag. Op die
namen luitenant-generaal Friedrich-
lihelm Neumann en zijn staf hun intrek in
{tbouwen van de Rijks Hoogere Burger
aan de Breedestraat. Neumann was
idant van de 712e Infanterie-divisie,
ieeen paar dagen daarvoor tot taak had ge-
de kustverdediging tussen Blanken-
J) en Terneuzen te organiseren,
siann, door zijn soldaten Papa Neumann
neraal Freundlich (Vriendelijk) ge-
I, was geen fanatieke nazi, wél een vol-
iloëd militair. Hij nam zijn nieuwe taak
nortvarend ter hand. Het kustgebied dat
tan was toegewezen werd omgebouwd tot
rat bij de slag om de Schelde Vesting Oost-
bizg werd genoemd. Vanaf juli 1942 draaide
batterij betonmolens onophoudelijk en
ene na de andere bunker,
ïmmann vorderde voor zijn privé-onderko-
fj twee kamers in de villa van notaris Mijs
a de Hennequinstraat. Dezelfde villa die
lomenteel trots het opschrift draagt dat dit
kuis het eerste was dat na de bevrijding door
koningin Wilhelmina werd bezocht. De heer
deshuizes was in mei 1942 als gijzelaar ge'in-
temeerd in Sint Michielsgestel. Mede dank zij
ïiinann kwam hij in december 1942 weer
(vrije voeten. Na de oorlog deed Neumann,
ie door de geallieerden was vastgezet, nog
een beroep op Mijs voor een verklaring dat hij
(Neumann) tijdens zijn verblijf in Oostburg
bevolking had ontzien en absoluut
was. Neumann zat vast omdat En
gelsen hem verwarden met SS-generaal Nau-
bevelhebber van de SD.
levenslopen
De auteurs Houterman en Sakkers hebben in
boek veel persoonlijke gegevens van
Neumann en zijn staf verwerkt. Daartoe zijn
diverse gesprekken gevoerd met nabestaan
den en/of familieleden van zowel Neumann
als diverse hoge officieren van zijn staf. Zo
kon niet alleen van Neumann maar ook van
een aantal stafofficieren de levensloop in het
boek opgetekend worden. Het blijken niet al
lemaal beroepsmilitairen te zijn geweest. On
der hen reserve-officieren die in het burgerle
ven dierenarts, leraar, belastinginspecteur,
advocaat, landbouwer of gemeentesecretaris
varen. Een flink aantal van hen is gesneuveld
«Iomgekomen in Russische krijgsgevangen-
P-
van die stafofficieren, overste Rudolf
Schott, heeft de oorlog overleefd en bleek als
chef-staf van Neumann een schat
m gegevens over het divisiehoofdkwartier
Oostburg te hebben. „Een betere bron had
iniet kunnen hebben," schrijft Houterman.
-Schott zette zijn herinneringen aan de dage-
fse gang van zaken op het hoofdkwartier
f papier en stelde een hele serie foto's ter be-
die hij had gemaakt tijdens zijn
'«blijf in West-Zeeuws-Vlaanderen.
Daaruit rijst het beeld van een Duitse vaste
divisie in oorlogstijd. Tot juni 1944 druk be-
tigmet kustbeveiliging en bezetting.
Nay
JaiUaD-Day, het 'echte' werk. Op 8 augus-
verlaat de 712e infanteriedivisie Oost-
"•rg, richting zuiden. Neumann maakt even
W uitstap en krijgt het commando over een
"Mat aan de Somme wordt ingezet tij-
uitbraak van de Duitse troepen die bij
•we (Normandië) omsingeld dreigen te
Wen. Daarna keert hij weer terug bij zijn
®ie en gaat langzaam maar zeker noord-
De 712e divisie belandt daarbij weer
l™Uws"^Vlaanderen, eerst in het oostelijk
tW 8evechten worden grote verliezen
f. en de restanten trekken zich tussen
Hru se')tem'5er over de Westerschel-
fc* zware verliezen drong ook iets in
j u[6 door. Notaris Mijs schreef in zijn
'8 op 20 september 1944 gehoord te
Divisiecommandant luitenant-generaal
Friedrich-Wilhelm Neumann in vol ornaat.
Na de oorlog moest hij tijdelijk in zijn le
vensonderhoud voorzien als nachtclubpor
tier. Hij overleed 26 januari 1975 op 86-ja-
rige leeftijd.
In 1989 werden de laatste bunkers naast de school gesloopt.
hebben dat van de divisie van generaal Neu
mann (twee jaar bij hem ingekwartierd) 'er
veel in het oostelijk deel zijn gesneuveld'.
Bij 's Hertogenbosch zou het restant van de
divisie het ook nog zwaar te verduren krijgen.
Na aanvulling trekt de divisie vervolgens
richting Oostfront om in januari 1945 tenslot
te bij Brandenburg volledig in de pan gehakt
te worden. Neumann werd uiteindelijk com
mandant van het 33e Legerkorps in Noorwe
gen, waar hij op 10 mei 1945 in krijgsgevan
genschap belandde. Onder Brits toezicht
bleef hij het commando voeren tot 10 juli
1946 toen de laatste Duitse soldaat was ver
trokken.
Watertoren
In september 1944 zwaait generaal Eberding
in Oostburg de scepter met als opdracht de
zuidelijke mondingsoever van de Schelde te
verdedigen. Hitier riep dit gebied - dat lag
tussen het Leopoldkanaal (België) en de
Vanaf de in 1944 vernietigde watertoren een blik op Breedestraat met (bovenin) het
schoolgebouw. Achter de huizen links gecamoufleerde bunkers. Nagemaakte wandelpaden
en gazons suggereerden vanuit de lucht zoiets als een park met grote huizen.
Subsidie
Jarenlang was het bunkercomplex een vast
gegeven in Oostburg. Tot de rijksoverheid be
sloot met ingang van 1 januari 1988 geen geld
meer beschikbaar te stellen voor de sloop van
bunkers. Op de valreep werd nog twee mil
joen beschikbaar gesteld en daarvan sleepte
Oostburg op 16 december 1987 ruim 1,1 mil
joen in de wacht om de bunkers rond het Ko
ningin Wilhelmina Lyceum te slopen. Dat
alarmeerde Hans Sakkers, die al eerder had
gepubliceerd over de Atlantikwall. Daarvan
maakte het .vroegere hoofdkwartier in Oost
burg feitelijk deel uit. Uit historisch oogpunt
vond hij het wenselijk het bunkercomplex te
bewaren en er kwam een actie op gang de be
tonnen kolossen voor het nageslacht te be
houden. Sakkers kreeg veel bijval en er zelfs
een stichting Bunkerbehoud Zeeuws-Vlaan
deren zag het levenslicht.
Bekendheid
Oostburg kon zich, volgens die historici, een
plaatsje verwerven in het rijtje: Bastogne,
Arnhem en Overloon. Het bunkercomplex
kon dan geëxploiteerd worden als een toeris
tische attractie met op den duur internationa
le bekendheid.
Er kwam bijval uit binnen- en buitenland van
stichtingen als Menno van Coehoorn en Si
mon Stevin (België), die zich bezighouden
met behoud en onderzoek van vestingwerken.
Ook het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumen
tatie sprong in de bres, evenals Monumenten
zorg.
Het mocht allemaal niet baten. Op 6 juni
1989 ging de raadscommissie Ruimtelijke Or
dening met één tegenstem akkoord met de
sloop van de resterende bunkers ten zuiden
van de Breedestraat.
Deze 'stenen des aanstoots' moesten verdwij
nen. Van de 18 bunkers, waaruit het gehele
Stützpunkt Oostburg in 1944 bestond, reste
ren er nog vier ten noorden van de huidige
Breedestraat.
Stützpunkt Oostburg. Divisiehoofdkwartier
aan de Atlantikwall. J.N. Houterman en H.
Sakkers. ISBN 90-73921-04-X
foto archief de stem
Braakman - uit tot Festung Schelde-Süd. Een
van de 'wapenfeiten' van Eberding was het
opblazen van de vlakbij de commandobun
kers gelegen mooie watertoren van Oostburg.
Bij de inname van Oostburg 26 oktober, was
Eberding al uitgeweken naar Knokke waar
hij op 1 november krijgsgevangen werd ge
maakt.
Met iets van ontzag bekeken de Canadese be
vrijders later het bunkercomplex bij de Oost-
burgse school, die nagenoeg geheel in puin
lag. De Duitsers hadden de bunkers aange
kleed, zodat ze leken op normale onderko
mens. Voor de commandobunker was zelfs
een heuse serre gebouwd. Op een van de bun
kers waren vensters geschilderd, waarbij de
'kunstenaar' zover was gegaan dat hij zelfs
silhouetten van oude dametjes had weergege
ven. „Zij deden mij denken aan de lieve oude
dames uit Arsenicum en Oude Kant," schreef
een Canadees.
In 1942 werd deze 60 meter hoge watertoren opgeleverd. Oktober 1944 is de toren door
de Duitsers opgeblazen. repro's camile schelstraete
ptudiecentrum het cursus
groeperingen blijft v^°
nsubsidies zoals die to
e subsidieregeling Kzdervot
e subsidie houdt in dat de p
ijdrage van een cursusdeeine-
Statenleden D. E veleend
lortzetting van cursus se:n
im straks mogelijk wordt ove
e Instituut uit Doorn.
ijn antwoord wijst het n
ïswerk voor beide partij
b°mbardementen in 1944 was het gebouw van de HBS aan de Breedestraat in een ruïne herschapen.
De commandobunker in Oostburg was goed gecamoufleerd. Aangekleedmet een puntdakeen serre en op beton geschilderde ramen
leek het op afstand een onschuldig gebouw.
sterzande - Zeehengelverem
De Vogel, Westerschelde,
men. Vrij aas:1- ^1neie3
junten, 2. J. Jonkheqm 306, 3-
an Bellen 303. Leeglopers, r
an Hulst 186, 2. mevrouw van
n 155, 3. D. van Hulst 7',
N. Dieleman, 22 punten.
