DE STEM
'Het komt er nog uit als zachte poep'
De top is er nog steeds'
Markt stabiel voor
Kimstuitleenc entr a
Publieke omroep beter
bekeken in oktober
Betty Carter, een
terechte nummer 1
idaag nog.
100% Isis:
vrouwelijke ster-dj
1
O E P
RINGEN
AAAROP.
I
freek de Jonge trekt ruim een jaar uit voor volgende programma
BZN met nieuwe tournee op naar 30-jarig bestaan
Jazz-grootheid in Terneuzen
Rembrandt
op veiling
_x 65
a
ZIE RAGAZZI OP ACHTERPAGINA - D5
Gids
ZATERDAG 4 NOVEMBER 1995 DEEL
heeft. Een
eer bijvoorbeeld van
laar dat is nog niet
ig van uw rekeningen
er worden betaald. U
r itlmal* mtvIm en is
eigen thuiszorg- en
|wullMMte pakketten
uur pur dag voor u
larta in de bus. Bel
Zorgverzekeringen,
tegel niet nodig).
U/V
fjeek de Jonge zegt het
na afloop van een try-out
jjPeSchattelijnin
Geertruidenberg: 'Het
er nog uit als zach-
Kpoep'. Daarmee doe
lend op zijn niet te stui-
t(n stroom van teksten,
ft/ee dagen heeft hij zit-
tsn schrijven. Het pro
gramma duurt bijna twee
iiiir Zo goed als klaar
voor een lange reeks
voorstellingen. Edoch,
het gaat hier slechts om
e® eenmalig optreden
voor het jubileumfeest
vanNRC Handelsblad.
Voor zijn volgende thea-
teiprogramma trekt de
nestor onder de cabare
tiers dit keer ruim een
jaar uit. April 1997 wordt
liet, maar er komen wel
reltiy-outs.
DoorRené van der Velden
.Ikheb u bij elkaar geroepen om-
lat ik volgende week zaterdag
met optreden voor NRC Han-
let is donderdagavond. Freek de
tege doet een try-out in het
liepkleine maar bijzonder sfeer-
rolle cultureel centrum De
Schattelijn in Geertruidenberg.
viert het 25-jarig bestaan
met een feestavond in de stads-
wburg van Amsterdam.
Freek de Jonge is gevraagd dit
(eest op te luisteren met een
Zoals in het vorige televisiesei-
bij de Vpro te zien was,
De Jonge zijn neus niet op
voor een schnabbel. De NRC-
(eestavond ziet de cabaretier toch
anders. „Dit is niet onder de noe-
mer schnabbel te vatten. Dan had
ik gewoon een programma aan-
Voor deze gelegenheid
net als voor het Boeken-
een nieuw programma. En
daar komen dan weer dingen uit.
Op het NRC-feest hoef ik maar
uur en dit duurde bijna twee
uur. Ikheb dus materiaal over."
maar gezegd is dat de
m voor een volgend program-
al weer gelegd is.
Gezeten aan een tafel met pc en
printer brengt hij in Geertrui
denberg voor de eerste keer wat
Mj de twee dagen daarvoor zoal
Wacht heeft. Voornamelijk
voorlezend uit zijn Word Perfect-
programma, af en toe haperend
Freek de Jonge: 'Ik ga door tot een dag voor mijn dood.'
als hij een zin in de tekst niet
heeft afgemaakt of een stuk kwijt
is. Maar het resultaat is Freek de
Jonge. Een onnavolgbare aaneen
schakeling van woordgrappen,
actualiteit en verwijzingen naar
Geertruidenberg (na een hoest
bui: 'dat zal van die kloterige
centrale komen'). Maar vooral,
voor de zoveelste keer, een pro
gramma van een ontroerende
schoonheid.
„Het was een mooie avond," zegt
de artiest na afloop.
Een interview in nota bene het
NS-blad Rail heeft Freek de Jon
ge onlangs in een rechts daglicht
geplaatst. Hoe zit dat nu met de
progressieve cabaretier op leef
tijd?
„Ik heb de jaren zeventig wat ge
relativeerd en in retrospectief ge
zegd dat het hoogmoed was wat
wij toen deden. Wij wisten het en
uitten ons misnoegen over an
dersdenkenden. Ik vind het be
langrijk dat iemand als Bol-
kestein zich duidelijk uitspreekt.
Niet dat ik het met hem eens ben,
maar links heeft dat op het mo
ment niet. Mensen als Wolffens-
perger en Wallage hebben geen
visie of komen daar in elk geval
niet goed mee naar buiten. Ter
wijl dat toch heel belangrijk is
want dan kun je kiezen. Nou, dat
verhaal is door De Telegraaf om
armd en de rest heeft het nage
praat."
Dat was de 'rel'. Terug naar het
theater. Wat zijn de nabije toe
komstplannen?
„Ik hoef pas in maart 1997 weer.
Voor april '97 heb ik iets met
Carré afgesproken. In het alge
meen maak ik mijn programma's
in zés weken of zo. Nu wil er eens
een jaar over doen. Ik weet niet of
dat het programma ten goede
komt. Elke twee maanden wil ik
een week optreden."
Aan inspiratie ontbreekt het dus
nog niet?
„Ik ben 51 en het komt er nog uit
als zachte poep. Ik weet niet waar
ik het aan te danken heb. Ik maak
geen authentieke programma's,
het komt steeds op hetzelfde
neer, maar het publiek ervaart
het als authentiek. Thuis weet ik
niet eens wat ik gemaakt heb. Je
moet steeds je eigen materie
scheppen, het allemaal zelf ver
zinnen. Pas aan de spanning van
het publiek merk ik wat het is en
hoe het overkomt."
Bij literatuur is er geen direct
contact met het publiek. Ligt het
literaire leven stil?
„Ik was van plan om een nieuwe
roman te schrijven maar dat is dit
geworden. Ik denk dat ik nog
twee jaar wacht voordat ik aan
een nieuw boek begin."
Hoe is je verhouding met de nieu
we lichting cabaretiers? Jack
Spijkerman had afgelopen zomer
een radioprogramma op zaterdag
waarin zo ongeveer alle cabare
tiers hun favoriete plaatjes moch
ten draaien. Jij ontbrak, zoals al
tijd in deze scene.
„Ik ben daar niet voor gevraagd.
Maar ik houd inderdaad niet van
die ouwe-jongens-krentenbrood
sfeer. De Vara heeft dat allemaal
zo naar zich toegetrokken. Ik heb
daar een zekere weerzin tegen,
het is te kontknijperig, die sfeer
staat me niet aan."
Er wordt gezegd en geschreven
dat jij Hans Teeuwen als jouw
opvolger beschouwt. Waarom?
„Het grootste probleem van de
jongelui is er authentiek tegen
over te staan. Toen The Beatles
populair waren, klonk heel veel
muziek als The Beatles. In de tijd
van Neerlands Hoop hebben we
opgetreden met Hans Otjes, die
iets heel anders deed dan wij. Hij
had meer succes dan wij en ik
vond hem goed. Ik herken nü zo
ongelooflijk veel van mijn eigen
toon. Dat zou mij moeten strelen,
maar ik vind het jammer. Als die
mensen op zoek zouden gaan
naar wat ze zouden kunnen zijn,
zou het een stuk beter gaan. Hans
Teeuwen is iemand - zoals eerder
Brigitte Kaandorp - die zijn ei
gen toon heeft. Bij hem heb ik het
prettige gevoel dat hij niets met
mij te maken heeft."
Hoewel er toch weer heel wat te
lachen valt, ga je ook vanavond
weer tekeer tegen de humor. Het
is eerder ontroerend dan grappig.
Streef je dat bewust na?
„Het is waarschijnlijk zenuwach
tigheid, dat lachen. Ontroering is
net zo'n waardevolle emotie als
humor, maar het is moeilijker op
te wekken. Die lach heb ik ge
woon aan mijn broek hangen."
Wanneer stop je met optreden?
„Ik ga door tot een dag voor mijn
dood. Het is een groot voordeel
dat die leeftijd meegaat in je
werk. Dat is ontzettend interes
sant. Ik heb ervaren dat ik over
een bepaalde top heen ben, maar
dat maakt niks uit."
De zalen zullen kleiner worden.
„Wat geeft dat nou. Zoals van
avond, dat is toch prachtig. Daar
kan Carré niet tegenop."
Freek de Jonge en echtgenote
Hella drinken nog een paar pils
jes in het theatercafé van De
Schattelijn. Temidden van tien
tallen bezoekers. Niemand valt
hen lastig, geen handtekeningen.
Die tijd heeft De Jonge achter
zich.
Directeur Ton Biemans van De
Schattelijn laat het gastenboek
zien.
Freek de Jonge heeft geschreven:
'Geweldige avond. Ik kom terug.'
Door Rein van Willigen
Hoewel de zon net wakker is,
®alken de eerste toeristen
alweer fotograferend door het
s ukje Nederland bij uitstek,
wlendam. Enkele mannelijke
"woners van het roemruchte
vissersdorpje klitten samen en
8e'en elkaar adviezen over
Me de wereld te verbeteren'.
Muit de talloze uitspannin-
8® gaat een bierlucht een
Mafrontatie aan met de tong-
Pnkkelende visgeuren. Volen-
aa,n m optima forma. Net als
I-restaurant Spaander.
Ha eerste touringcars zijn al ge-
eiJf61?'Een bordje duidt op de
U li aanwezigheid van zak-
sinH jts' ®'nnen hjkt de tijd
s oe eeuwwisseling stil te
gestaan. Ontelbare schil
lij® met Volendam en zijn
wanT? als thema bedekken de
va alJ Keizer glundert als
ie u? °'a wandelt een wij-
biimjfn res'aurant gedeelte
ia)eSelmatig zal het twee-
latiou n opgemerkt door
fi? i°elende jeugd,
SIPen weekend zijn we be-
nee1?et; onze nieuwe tour
dat ie zanger Keizer. „Voor-
beer ie? nieuwe tour start pro-
Waar'V3e voorstelling uit; kijken
ook nf i? ®faPPen moeten, maar
is. Dat 1Uiste temP° aanwezig
ven mlsHeenkwestievanschrij-
ty'oüu M?* W3t groeit' 0nze
gesevl en vfe in Franeker
'en Fn jestelijk gehandicap-
z°'o baar Publiek- Na
^jetweeiVeranderije n0g wat;
ter elkaar i^?ZamelledSes ach"
Mhteraan g0oi ie er één
po IeJ m<* een up-beat tem-
h«ft zeS of^UWe V0OTstelli»g
°1 zeven nummers van
onze nieuwste cd. Dat verwacht
het publiek, daar komen ze voor.
Vandaar dat we deze tour noe
men naar onze meest recente cd,
Round the Fire."
Verslaving
Jan, die in 1969 bij de drie jaar
eerder opgerichte groep BZN
kwam, vertelt met liefde over zijn
vak. Carola, die in 1984 de plaats
van Annie Schilder overnam, is
opmerkelijk stiller. In de kleine
dertig jaar heeft BZN een reputa
tie opgebouwd. Ieder jaar is het
in september weer raak. Dan ver
schijnt de nieuwe cd, welke een
maand later gevolgd wordt door
een concerttoumee. En al even
traditioneel is de televisie-special
en de niet te vermijden gouden
cd.
„Aan dat ritme zijn we gewend
geraakt", lacht de zingende Vo-
lendammer. „Wel probeer je ie
der keer weer wat af te wijken
van het jaar ervoor. Maar her
kenbaar zijn en blijven we." Ca
rola: „Als wij zingen, weet ieder
een meteen: Dat is BZN." Om er
aan toe toe voegen: „Ik praat zo
min mogelijk; ik ben wat hees."
Stemoefeningen
Ongemerkt belandt het gesprek
daardoor bij de stemoefeningen.
Jan doet ze regelmatig, Carola
niet. „Wel gedaan. Als je vaak
zingt is dat een goede oefening.
We hebben ruim vijf maanden
stil gelegen. Dan is het fijn om
met try-outs en een generale te
beginnen."
Vriend of vijand moet erkennen
dat de leden van BZN hun vak
met veel plezier beoefenen. „We
kunnen niet anders", bekent Jan.
„Ik hoor zo vaak: Wanneer ga je
ermee stoppen? Maar de top is er
nog steeds. Als ik vijf maanden
niet gespeeld heb, ben ik blij als
ik weer kan beginnen. Ik zou de
wetenschap niet meer te mogen,
niet overleven. Voor mij is het een
verslaving."
Carola: „De sfeer is goed. Belang
rijk, als je veel met elkaar op
trekt. Het is fijn dat je je vrij
voelt en je zelf kunt zijn. Iets wat
ik zou missen als het over mocht
zijn."
Huisman
Jan: „Het is een wonderlijk vak.
Als je, met alle respect, loodgieter
of schilder bent, krijg je geen
aandacht. Wij krijgen na ieder
liedje applaus. Maar een Volen-
dammer blijft nuchter. Vergeet
niet dat we de eerste tien jaar
geen succes hadden. Hooguit be
landde je met veel moeite in de
lagere regionen. De meeste groe
pen gooien dan het bijltje er bij
neer. Voor mij is BZN een uitge
komen jongensdroom. Ik wilde
altijd zanger worden. Als ik
langsliep en de jongens waren
aan het repeteren klonk dat fan
tastisch. Ik kon toen niet weten
ooit bij de band te komen."
Een nieuwe tournee betekent
drukke tijden. „Dat ervaar ik niet
zo", reageert Jan resoluut. „Als
ik niet zou spelen, zou ik me nut
teloos voelen. Ik ervaar mijn vak
niet als werk, maar als hobby.
Bovendien ben ik vaak thuis. Als
ik liedjes maak, bijvoorbeeld. Ik
ben meer thuis dan een normale
werkman."
Koor
Carola: „Jan, je zou best huisman
kunnen worden." De koters van
beiden komen ter sprake. Jan
verwacht niet dat zijn drie kinde
ren in de voetsporen van hun 46-
jarige pa zullen treden. „Je moet
een kruiwagen hebben. In mijn
Jan Keizer en Carola Smit van BZN
jeugd waren bandjes in zwang.
Nu mis je een springplank. Des
tijds voelde ik mij te jong voor
een koor. Maar mocht ik ooit he
lemaal uit het vak geraken, dan
sta ik er niet onwelwillend tegen
over om alsnog toe te treden",
zegt hij duidelijk articulerend in
breedsprakig Nederlands.
Carola heeft twee kinderen, „Als
ik zou merken dat ze talent heb
ben - en ik weet hoe dat voelt -
dan houd ik ze niet tegen. Ook al
omdat ik er zelf zoveel lol aan be
leef. Maar eerst de school afma
ken, dat wel. Ik heb destijds de
mavo gedaan; daar zou ik nu
niets meer mee kunnen. Ooit op
kantoor gezeten, maar dat is iets
wat ik na elf jaar niet mis, haha-
ha." Vele groepen gingen even
snel als ze kwamen, BZN niet; die
kwam én bleef. „Het is", aldus
Jan, „mooi om te zeggen, dat het
gelukt is. Ik denk, dat als je posi
tief denkt, talent hebt, goed kunt
werken en met het schrijven van
liedjes bezig kunt zijn het moet
lukken. Natuurlijk is er in 30 jaar
wel wat veranderd. Vroeger had
je maar twee televisie-zenders.
Als je in Toppop zat, was je de
volgende dag wereldberoemd in
Nederland." Een platenmaat
schappij die in je gelooft is even
eens belangrijk. „Logisch", geeft
Jan toe. „Onze platenmaatschap
pij doet veel voor ons. Het moet
financieel ook wel kunnen. De cd
die we nu gemaakt hebben, kost
meer dan twee ton. Hij is opgeno
men in discotheek The Movies in
Volendam. In vier sessies. Dat be
tekent dat je een mobiele studio
moet inschakelen en dat alle
techniek ter plaatse moet worden
aangebracht. Voor deze cd heb
ben we onze band versterkt met
studio-muzikanten.
Carola: „De special van van-
FOTO DIJKSTRA
avond is daarop gebaseerd. Hij is
gedeeltelijk in The Movies opge
nomen. Met onze fans. Ze zijn een
dankbaar publiek. Na afloop van
een optreden gaan we altijd even
de zaal in. Een foto. Een handte
kening. Ik denk dat we de meest
fanatieke fanclub hebben. Mijn
trouwdag zullen ze niet vergeten.
Bij de geboorte van mijn kinde
ren wisten ze me ook te vinden."
Jan, die veel van de liedjes van
tekst voorzag, heeft geen uitge
sproken voorkeur voor een song.
„Persoonlijk houd ik van het ro
mantische, zoals Tonight. Niet
dat iets me gauw ontroert, wel
nee, daar ben ik te nuchter voor.
Hoewel, als ik gitaar zit te spelen
en mijn dochtertje komt binnen
en zegt: 'Vind je het zelf mooi,
pap?', dan kun je wel nuchter
zijn..."
BZN Special, RTL4,19 uur
Hilversum (anp) - Het aandeel van de publieke omroep (Neder
land 1, 2 en 3) in de kijkersmarkt is in oktober met 41,6 procent
boven dat van de Holland Media Groep (HMG) gekomen. In de
groep zitten de commerciële stations RTL 4, RTL 5 en Veronica.
Zij haalden gezamenlijk 38 procent.
Dat is het omgekeerde beeld van
september, toen de publieke om
roep een marktaandeel van 39
procent en HMG van 40,3 had.
Dat blijkt uit cijfers van Intom-
art, die RTL heeft verstrekt.
Veronica viel afgelopen maand
verder terug tot 9 procent, 2 pro
cent minder dan in september.
Een tegenvallend resultaat voor
het commerciële station, dat
streeft naar een gemiddeld
marktaandeel van ten minste 12
procent. RTL 4 moest een half
procent inleveren tot 22,9. Daar
tegenover stond een lichte verbe
tering bij RTL 5 met 0,2 procent
tot 6,1 procent. SBS 6, evenals
Veronica nieuwkomer onder de
commerciële zenders, bereikte
een marktaandeel van 3,3 pro
cent (3,1).
Nederland 1 en 2 deden het in ok
tober beter dan een maand eer
der, Nederland 3 bleef met 12,2
procent gelijk. Nederland 1 haal
de vorige maand 4,2 procent (3,5)
en Nederland 2 4,8 procent (4,4).
Den Haag (anp) - De kunstuitleencentra houden vandaag open
huis tijdens de nationale Dag van de Kunstuitleen. De 84 bij de
Federatie Kunstuitleen aangesloten centra organiseren specia
le tentooonstellingen en lezingen.
Graag zouden de artotheken het
aantal abonnenementen weer
eens flink zien groeien, maar dat
lijkt er niet in te zitten. Al enige
jaren is de groei eruit. Het aantal
abonnenementen is gestabili
seerd en bedraagt thans 100.000
voor particulieren en 30.000 voor
bedrijven.
Ter gelegenheid van de Dag van
de Kunstuitleen maken een aan
tal kunstenaars grafiek. Rob Bir-
za, Mark Brusse, Joris Geurts,
Reggy Gunn, Ine Lamers, Charly
van Rest, Henk Visch, Harald
Vlugt, Martin van Vreden en Syl-
vie Zijlmans vervaardigen ieder
een prent.
In totaal zijn er momenteel
280.000 kunstwerken beschik
baar, waarvan er 240.000 zijn
uitgeleend. Gemiddeld heeft een
artotheek 1500 abonnees en het
beheer over 4500 werken. Bij
kunstuitleencentra kan men
kunstwerken huren en kopen.
Dat laatste kan direct of op ter
mijn via een systeem van spaart
egoeden. Jaarlijks wordt er zeven
miljoen gulden aan huurvergoe-
dingen betaald en voor een even
groot bedrag verkocht. Ook de
kunstuitleencentra kopen voor
zeven miljoen werk aan. Jaarlijks
ontvangen de artotheken samen
rond 19 miljoen gulden aan rijks-
en gemeentelijke subsidies.
Uit onderzoek bleek twee jaar ge
leden dat het vooral mensen met
een hoger inkomen, een baan en
een hogere opleiding zijn, die van
de kunstuitleen gebruikmaken.
Veel van de oorspronkelijke doel
stelling van zo'n veertig jaar ge
leden, het bereikbaar maken van
kunst voor mensen met lage inko
mens, is verdwenen. De meeste
kunstuitleencentra hebben in
middels voor een marktgerichte
aanpak gekozen en richten zich
op het marktsegment van de goed
betaalde hoger opgeleiden.
Terneuzen - Jazzclub Porgy
Bess. Concert door Betty Car
ter (zang), Xavier Davis (pia
no), Matt Hughes (bas), Willie
Terrill (drums), Mike Simm
(tenorsax). Gehoord donder
dag 2 nov. Nog te beluisteren
tussen 19 en 26 november in
Rotterdam, Maastricht, Am
sterdam, Groningen, Eindho
ven, Den Haag en Utrecht.
Door Hans Rooseboom
Zoals wel vaker gebeurt wan
neer er een grootheid in aan
tocht is, gaat vlak voor aan
vang van het concert het ge
rucht dat mevrouw Carter nog
niet in Terneuzen is gesigna
leerd. Maar enkele minuten na
de afgesproken aanvangstijd
zwaaien de deuren open en
treedt La Carter breed la
chend binnen, voorafgegaan
door de vier leden van haar
band.
Vorige week nog in Carnegie Hall
én in het Witte Huis, nu in jazz
club Porgy Bess in Terneuzen. De
zaal zit barstensvol. Uit de num
merborden op de volgeparkeerde
Markt van Terneuzen én uit de
overvloed aan Vlaamse tongval in
de zaal is af te leiden dat Betty
Carter in België niet optreedt.
Wél zal zij na dit debuut in Ter
neuzen later deze maand nog
acht concerten in Nederland ge
ven. Wie van de allerbeste jazz
wil genieten mag zo'n concert
niet missen. Betty Carter zingt
als niemand anders. Ze is jazz
zangeres, maar verwantschap
met de manier van zingen van een
Ella Fitzgerald, Sarah Vaughan
of Carmen McRae is er nauwe
lijks. Hooguit roepen Carters ly
rische momenten even herinne
ringen op aan Billie Holliday.
Betty Carter is niet zozeer een
vrouw die haar stem gebruikt,
maar een kunstenaar die een on
deelbare performance brengt met
haar hele lijf, met een intense ex
pressiviteit van lichaam en ge
laat. Carter moet je niet alleen
horen, je moet haar ook zien.
Hoewel ze al redelijk op leeftijd
is (65), en haar carrière rond 1948
begon temidden van historische
helden als Charlie Parker, Dizzy
Gillespie, Miles Davis en Max
Roach, is de manier waarop zij
anno 1995 zingt volstrekt nieuw
en nooit eerder vertoond. Haar
stem is flexibel en gaat net zo
makkelijk de diepte in als naar de
hoogste regionen. Haar adem-
techniek maakt het mogelijk no
ten heel lang aan te houden. Op
vallend is het gebrek aan vibrato:
daaraan bezondigt Carter zich
slechts sporadisch.
Niet voor niets staat Betty Carter
al zeven jaar nummer één in de
Down Beat Critics Poll - er is
geen betere. Ballads hebben haar
voorkeur: Dont Go (een vrouw
smeekt haar man om na een hu
welijk van 30 jaar niet te vertrek
ken, met een schitterend sarcas
tisch slot), Useless Landscape
van Antonio Carlos Jobim (in het
Portugees), September Song van
Kurt Weill. Het is dan doodstil in
de zaal.
Uptempo swingen kan zij ook,
haar scaf-techniek is verbluf
fend, en dat toont zij in haar slot
nummer A tisket, a tasket, het
nummer waarmee Ella Fitzgerald
in 1936 beroemd werd. Carter wil
naar eigen zeggen een afsluiten
met een ode aan haar grootste
voorgangster.
Net zoals Art Blakey vroeger
deed, zo omringt ook Betty Car
ter zich steeds met nieuw talent.
Met name pianist Xavier Davis is
een hele grote. Hij beschikt, naast
alle andere vaardigheden, over
een zeldzaam pianissimo toucher.
De jonge Jamaicaanse tenorist
Mike Simm stond, bewegingloos,
een wereldpartij te blazen.
Amsterdam (anp) - Bij Sotheby's
in Londen wordt op 6 december
De Rustende Cupido van Rem
brandt geveild. Het veilinghuis
verwacht dat het schilderij uit
1634 10 tot 13 miljoen gulden zal
opbrengen.
Het werk is afkomstig uit de col
lectie Bentinck-Thyssen Bome-
misza. Van 10 tot en 15 november
is het schilderij te zien bij Sothe
by's vestiging in Amsterdam. Dat
geldt ook voor een aantal schilde
rijen van Hollandse meesters.uit
de Gouden Eeuw die deel uitma
ken van, de collectie en op dezelf
de veiling worden aangeboden.
De schilderijen hebben deel uit
gemaakt van de oorspronkelijke
Thyssen-Bomemisza-collectie.
