Weekend
ÏI7
B5 REIZEN
eieren-
winterplezier
-Ti 'ïcTA jomgem
"?|f|
'i'MM
WLÉ
WÊ
Duitsland
)ËSTEM
jop den Uyl leeft. Tussen Oder
iBug; in Polen. En hij krijgt
terke schouders
Alles is te koop.
Aan elke behoefte
kan voldaan worden.
Maar niet voor iedereen
Charitas
Polen is weliswaar laat,
maar wel gehaast
de twintigste eeuw
binnengestapt
Seks
X 51
urg. De Limburg e r
van Reizen en Recreatie staat
rst en Nieuwjaar centraal. Dé
"bod extra opvallend onder de
dacht te brengen...
ing als u ook adverteert op dé
g voor of na de Special,
atie en reserveringen
25 225. Fax: (073) 6157 283.
NRtJK
logies ontbijt,
ein v.a. 508
vanaf
199
ANKRMK 215
appartement en 7-daagse
per trein v.a. 464
re bij de NBBS Refswin-
of b If de reizen verkopende
en Rabobankea of bei 06-8656 (4öcpm)
NTIE KAN ALTIJD NOG.
i-U
Igs
HP,
19-
10,-
AM
l-R
htl
eis
srtr.
an,
8,-.
AM
3R
-N.
uxe
net
:l. 6
ski
boor
roor
/oor
ont-
tan-
HEI-
1 fl
op
snel
bie-
>luy,
sno.
540-
tHEIS
9-d
LES,
rblijf
-age
Diste
sker.
HUIT
d.
v.a.
Met GoGo Tours naar de
sneeuw in Frankrijk, Oos
tenrijk, Italië en Tsjechië.
Bus, app. en skipas v.a.
199,-. Bel voor informatie
en gids GoGo Tours 010-
4142599 SGR/ANVR.
Oostenrijk, Italië, Frankrijk,
Bulgarije, USA. Vraag naar
onze gids. LEVER REIZEN,
SGR, Tel. 026-3340034
10 dgn. skiën POLEN/
TSJECHIE incl. bus, lift, les,
htl, VP, grillavond, extra
lunch diner op dag vertr.
in Polen/Tsjechie, ontbijt bij
terugkomst in NL. al v.a.
369,- p.p. groepen al v.a.
188,- p.p. Voor info/folder:
EURO 90.Tel.077-3548884
Lid SGR.
CHATEL-Skireizen, Chalets
met hotel-service in o.a.
St.Anton, Solden, Tignes,
Fiss,Chatel(F) 030-2340358
SUPER-SKI-VOORDEEL!!!
Bus/app/pas al v.a./ 199
BIZZ 050-3144255 anvr/sgr
NAUTILUS SKIALPINE 9 dg
Heiligenblüt. Sneeuwzeker
3000 m. incl. 6 dg. skipas.
luxe bus, fijn clubhotel, HP.
Eigen skischool.geen hoog
seizoen toeslag,ook kinder
jeugdkampen v.a. 635,-.
Inl.: 0418-632887.
LANGLAUFDAGTOCHTENÜ
Paintball-survival-oud Holl.
spelen-karaoke-buffetten-
thema feestavonden-voor
groepen en bedrijven. BEL
NAUTILUS 0418-632887.
Voordelige WEEKENDSKI
5 dgn Tirol-Dolomieten v.a.
372,- p.p. incl. hotel, HP,
slaapbus. Ook met auto.
Bel Yes Tours 073-5220033
BUS- en AUTOREIZEN
naar Tirol en Frankrijk.
Kerst v.a. 798,- bus HP.
Nieuwjaar 480,-, Krokus
v.a. 525,-. Info: KROVAC
BV (0524) 291350.
T." w»
*-?■ v
hom naar jML
BEIEREN V
o goed als een
itie in Beieren,
tot in de late
r genieten. De mooiste pistes in de
itstekend geprepareerd, niet alleen
ok voor de ware skiërs. Wil je liever
n? Je krijgt urenlang de ruimte. En
dag, opfrissen in de sauna met een
dampend bronwater.... en geniet
reffelijke gastronomie. Welkom in
prookje!
deze coupon in.
Drddreef 76,1101 BG Amsterdam
n t/m 15 november 1995.
ZATERDAG 28 OKTOBER 1995 E4
aar dagelijks gelijk.
[et grootste en diepste
erlangen van de kleine man is
en eigen auto en daar heeft hij
echt op. Pawel Nowak, de
jodale Pool, streeft naar niets
mders.
HorCamiel Hamans
Op de markten in Polen zijn de tegenstellingen schrijnend. Naast weelderige kramen tref je er vrouwtjes aan die hun schamele oogst trachten te verkopen.
ie Polen bij Frankfurt aan de
W W Oder binnenrijdt, passeert
W W een kilometers lange rij op in-
laring wachtende vrachtauto's. Elke derde
aat hoog opgetast vol met auto's. Kostbare,
ieuwe luxe modellen, bruikbare tweede-
ands wagentjes en wrakken die voor niets
aders dan de sloop geschikt lijken. Meteen
;er de grens wordt de bezoeker tot stoppen
dwongen. Een zwaar besnorde jonge kopie
i de president, meldt zich aan het openge-
aaide raam en vraagt op samenzweerderige
on en met een Berhjns accent: „auto koo-
ii?" Alsof de chauffeur niet zelf ai gemotori-
srd het land binnengekomen is.
lad indertijd één op de twee a drie families
m eigen automobiel, nu lijkt het erop dat elk
:zin dat zich ook maar iets kan permitteren
rertwee of drie auto's beschikt. De parkeer-
laatsen staan overvol. In het stadscentrum
hat het blik op de stoep, voor en achter el-
lar, tussen de bomen gewriemeld, in de
iantsoenen, op bushaltes en rijen dik langs
it trottoir.
'ie 's avonds om tien uur naar zijn flatje in
(buitenwijk terugkeert, kan zijn vervoer-
iddel niet kwijt. De officiële parkeerplaats
vol. De wagens staan portier tegen portier,
•het voor keren open te houden middenstuk
rij dwars op de rest. De enige nog be-
chikbare plek is in de zandbak van het kind-
rspeelplaatsje.
let verkeer in alle steden, groot of klein, zit
•gelijks muurvast. Vanwege de overvloed
an auto's, de gebrekkige verkeerscirculatie-
logelijkheden en omdat overal aan de wegen
ewerkt wordt. Polen moet met de nieuwe tijd
iee. Er wordt fors geïnvesteerd en alle plan-
ai worden tegelijk aangepakt, maar zelden
P tijd voltooid.
J do boekhandels liggen plattegronden van
tfefeld, Aken, Darmstadt, Recklinghausen,
tuttgart, Amsterdam, Los Angeles en Man-
attan. Een Pool die een auto heeft, wil hem
fbruiken, wat van de wereld zien. In het rek
»aast staan handboeken voor het onder-
wd. Servicebeurten en reparaties zijn duur.
"if een vriend kan laten sleutelen, is een ge-
Mig mens. Zelfs Mercedes-eigenaren geven
(voorkeur aan een 'beun'. In de boekwinkel
{gen drie concurrerende vuistdikke manua-
voor het onverslijtbaar geachte Duitse
[atusmerk.
[iet iedereen kan op een fatsoenlijke wijze
ipi verlangen vervullen. Er wordt daarom
ee' gestolen. Dag- en nacht bewaakte par-
eerplaatsen zijn overal en wie met zijn auto
'ft op zo'n plek terecht kan, blokkeert zijn
Uur, pook of voorwiel met afschrikkende,
°fd zichtbare stalen werktuigen.
°or wie zich geen nieuwe wagen kan veroor-
lv®, staat de tweedehands markt open. Ge-
hukte Nederlandse en Belgische wagens zijn
'Pulair, zoals blijkt uit opschriften van be-
fouwbaar ogende occasionhandelaren. In die
en wordt immers, veronderstelt de ge-
4t' nauweiïjks, gesjoemeld^err^
'ffl heeft het ideaal van de sociaal-demo-
atie bereikt, maar het zijn niet de socialis-
u'f daar verantwoordelijk voor zijn. Het
de open grenzen, het is de vrije markt,
ar de sterksten het voor het zeggen hebben.
m agent bijvoorbeeld. Hij bekeurt nauwe-
voor foutparkeren, maar zodra hij een
enlandse auto ergens tegen de gevels op
m °eP ziet staan, opent hij zijn achterbak
een wielklem aan. Een paar meter ver
zet hij zijn eigen dienstvoertuig op de
en wacht rustig op de terugkeer van de
1-i a®- Die is hem dertig Zloty schuldig, een
uie j gulden. De opbrengst gaat in de
oudportemonnee en de verantwoording
[een schoolschriftje.
,jS orkste houders hebben het goed in Po-
'orri.e dingen zijn nog steeds laag en wat
verdiend, kan uitgegeven worden. Aan
land in de uitverkoop
een reis naar Hawaii bijvoorbeeld. Een clubje
zakenlieden dat wel eens wat anders wilde
dan Berlijn, Düsseldorf of New York, besloot
zonder veel discussie tot een lekker lang
weekend. Vijf dagen uit en thuis onder de
bloemenslingers.
Wie goed uit wil gaan, heeft keus te over.
Moest hij vroeger naar een van de betonnen
internationale Orbis-hotels, nu zijn er restau
rants, cafés, terassen, disco's en casino's te
over. Chinees, Thai, Italiaans, klassiek Frans,
welke keuken men ook zoekt, in de grote ste
den is het beschikbaar. Vaak als een joint
venture met een zakenpartner uit Duitsland,
Zweden of Oostenrijk. Of de grote ketens
hebben zichzelf gevestigd. Pizza-hut en Mc
Donald's tot in de voorsteden toe.
Elke stad van enige naam heeft een paar Ierse
of Britse pubs. Groot, schoon en gezellig. Bier
is er altijd en overal. Moest je vijf jaar geleden
nog van smerig, infernaal bier-sousterrain
naar volgend drankhol om al duwend, trek-
kend en vechtend met alcoholisten, bandieten
en afgeleefde hoeren aan een paar flesjes te
komen, nu volstaat een bezoek aan de super
markt of de aangename, sfeervolle lokaliteit
om de hoek.
Maar bier is niet voor iedereen bereikbaar. In
een nette kroeg betaalt de gast drie zloty, in
de winkel twee en in een pub vier of vijf. Het
gemiddelde maandloon is een vijf- zeshon
derd zloty, driehonderdvijftig a vierhonderd
gulden.
De Pool in loondienst moet dus bijverdienen.
Voor zijn huisvesting, water, licht en verwar
ming is hij al driehonderd zloty kwijt. Moeder
heeft sowieso een baan die doorgaans minder
betaalt, en vader probeert nog wat extra geld
te maken. Hij spaart zijn vrije dagen op om
zich in Duitsland, Zweden, België of Neder
land een tijdje als hulpkracht te verhuren.
Een bouwvakker of monteur klust na zijn
uren bij. Studenten en leraren geven privéles
of vertalen en tolken voor bedrijven. Een cor-
bectrice van een krant zag geen andere uitweg
dan zich als werkster aan te bieden. Voor der
tig zloty per forse halve dag is zij beschik
baar. Een hoogleraar rechten, op maandbasis
toch reeds goed voor twaalfhonderd zloty,
heeft bijlesclubjes. Scholieren die het toela
tingsexamen voor zijn faculteit willen doen,
ontvangt hij in groepjes van drie voor drie
kwartier. Het levert hem per 45 minuten hon
derdtachtig zloty zwart op. Met drie lesjes in
de week haalt hij per maand, buiten de boek
houding om, het dubbele van zijn salaris bin
nen.
Wie voor zichzelf kan werken, verdient fors.
De privé-taxichauffeur die de tien kilometer
van het Warschause vliegveld naar het cen
traal station rijdt, vraagt evenveel voor dat
ritje, veertig zloty, als het staatsbedrijf der
spoorwegen voor de ruim driehonderd kilo
meter lange afstand naar Poznan. Een hoog
leraar medicijnen is ondanks de officieel gra
tis medische zorg slechts bereid consult te ge
ven tegen een contante en niet geboekte beta
ling van honderd zloty. Hij heeft dan nog
niets verricht. Een kroon kost hetzelfde. Bin
nen de regels van het ziekenfonds wil de
tandarts alleen maar trekken.
Ouders met zo'n extra inkomen kunnen hun
opgroeiende kinderen het beste geven. Na
school Engelse les in een apart instituut, waar
een paar handige buitenlanders geassisteerd
door gevorderde studenten de kansen op de
arbeidsmarkt voor de volgende generatie wel-
gestelden verhogen. De studenten verdienen
op die manier een veelvoud van hun beurs bij,
kunnen zich daarom de mode uit de van P.C.
Hooftstraat-achtige, van marmer voorziene
luxe winkels veroorloven en hebben er geen
probleem mee om in de pub voor twintig zlo
ty westers te eten. De onhandige wetenschap
pelijke medewerker is op de bedrijfskantine
aangewezen, waar hij voor drie en een halve„
zloty, een zwaar gesubsidieerde niét slechte
standaardprak voorgeschoteld krijgt.
Op de markten zijn de tegenstellingen schrij
nend. In de kramen en stalletjes liggen ana
nassen, kiwi's, mango's, paprika's, verse
worst, kip en vis, op de hoeken zitten de boe
ren en boerinnen op de grond. De één biedt
een mandje eieren aan, zelf geplukte padde
stoelen en kleine appeltjes, de ander uien, een
paar kroppen sla, radijs en rode biet.
Nog een meter verder zit de echte armoe. Een
gepensioneerd vrouwtje met drie schalen
trosjes kleine druifjes uit haar eigen tuin, ter
wijl op steenworp afstand het Westland prijkt
met bedauwde, gave trossen vol knikkergroot
groen of blauw. Toch heeft het wijfje klandi
zie. Haar prijzen zijn voor de mindere man
bereikbaar. Op een andere hoek staan twee
jonge boerenvrouwen met aardappels, peter
selie, tomaten en twee paar nog niet geheel
afgedragen, goed opgepoetste halve pumps.
Die hebben in hun omstandigheden hun zin
verloren en wellicht dat de hoestdrank er van
betaald kan worden. Werkelozen en gepen
sioneerden hebben het meer dan moeilijk. De
katholieke kerk en de Rotary adopteren scho
len, zodat de kinderen van minvermogenden
daar één dagelijkse warme maaltijd kunnen
krijgen. Een kerk in Wroclaw heeft een apo
theek in de sacristie geopend. De armen van
de parochie kunnen daar de uit liefdadigheid
verkregen medicijnen voorniets of bijna niets
afhalen.
Charitas is nodig om een groot d,eel van^het
land niet te laten verkommeren. Er wordt veel
gebedeld en betrekkelijk weinig'gégèVen op
straat. Het zijn niet alleen de traditionele zi
geunerinnen met kroost aan hun rokken die
om hulp vragen, zelfs jonge, werkeloze vaders
zitten met een kleuter op schoot in de winkel
straten. Doorgaans met beschaamd afgewend
gelaat.
In een volgende straat zit een bejaard moe
dertje, tweehonderd meter verder een jonge
gehandicapte in een rolstoel. De helpers die
hem hier gebracht hebben staan er omheen.
In een galerij zwaait op een matje een spasti-
cus met al zijn uitstekende delen en tegen de
trappen van het station leunt een éénbenige.
Zijn prothese heeft hij afgedaan, zodat ieder
een aan de goed omzwachtelde stomp kan
zien dat hij de kluit niet belazert.
Wie een paar uur later weer langs dezelfde
plekken komt, ziet andere behoeftigen. Alsof
er een cao voor bedelaars bestaat, die hen toe
staat slechts een paar uur per dag hun beroep
uit te oefenen.
Een jongeman van even twintig had er genoeg
van op steun en liefdadigheid aangewezen te
zijn. Een baan was niet beschikbaar, maar hij
nam het heft in eigen handen. Met hulp van
zijn familie schafte hij zich een marskramers
koffer vol garen en band aan. Zijn werkter
rein zijn de universitaire kantoren. Overal
waar hij een vrouwelijke naam op een deur
ziet - en dat zijn er nogal wat, want het aan
tal dames hoogleraren is percentueel gezien
het op één na hoogste in de wereld - dringt hij
zonder, te kloppen binnen, verstoort bespre
king en'examen en etaleert onverstoorbaar
zijH'wa'af. Net;zolang tot de mevrouw profes
sor een pakje pleisters, een kammetje of een
set haarspelden heeft gekocht. Hij heeft de
kunst afgekeken van de officiële, van naam
plaatjes voorziene colporteurs aan de gren
zen. Die brengen sigaretten, cassettes, drank
en de onvermijdelijke tuinkabouters aan de
man.
Polen is onbeschermd de moderne tijd binnen
gegaan. Staatsinstellingen moeten wegens ge
brek aan middelen een deel van hun ruimtes
verhuren.
Op de begane grond van een geschiedenis-in
stituut is een showroom van Japanse auto's
gevestigd, een stedelijk museum heeft een
paar zalen afgestaan aan een exquise restau
rant en een der laatste filialen van de staats-
slagerij heeft het grootste deel van zijn etala
ges verhuurd aan het op de bovenetage geves
tigde particuliere bruidsmodehuis. De kost
bare waar dient evenwel goed beschermd.
Op de parkeerplaats van een Ikea-vestiging
loopt een particuliere bewakingsdienst, een
nieuw neergezette galerij van boetiekjes is
aan beide kanten bewaakt en in de showroom
van een duur automerk staat een gewapende
geüniformeerde goed zichtbaar eventuele
kwaadwilligen af te schrikken.
Polen is weliswaar laat, maar wel gehaast de
twintigste eeuw binnengestapt. Kunst-skiba
nen zijn geopend, achter op een taxi wordt
het alarmnummer voor drugshulp geadver
teerd en de terasjes zijn vanwege het lange
gemis ervan zelfs in de snijdende wind nog re
delijk bevolkt. In Szczecin, de vroegere Duit
se havenplaats Stettin, draagt elke opgescho
ten jongeman aan wie de moderne tijd niet is
voorbij gegaan één of meer ringetjes in het
oor.
In de winkels is alles te koop, voor wie geld
heeft. Juwelen, mode, geur, glitterende zon
nebrillen van welk befaamd merk dan ook,
mountainbikes, buggies en driewielertjes.
Maar slechts een kleine groep kan zich dit al
les permitteren. Een wandelwagentje kost
meer dan een half maandsalaris en eeri lullig
plastic driewielertje twintig procent van een
modaal maandinkomen.
Toch gaat Polen vooruit. Er is dagelijks verse
melk, zoveel zelfs dat de koeling in de super
markt maar een klein deel van de voorraad
kan omvatten. Maandverband is nu overal
verkrijgbaar, tot in een sigaretten- en kran
tenkiosk toe. De wc's in openbare gelegenhe
den, kantoren en bedrijven zijn schoon, stin
ken niet meer en er ligt doorgaans zeep. Pa
pier en handdoeken moet het personeel zelf
meenemen. En, er is reclame, tot op een voor
westerse maatstaven onacceptabel niveau.
De Pools-Australische brouwerij EB adver
teert met een meid in een tot op de ronding
der billen afgeknipte broek. Op de bierviltjes
is het flesje gegoten in de vorm van een half
ontblote en met druppels bedauwde vrou
wentors. Een forse mannenhand omvat het
lijfje. Op de schaamstreek pronkt het etiket.
Het gokpaleis van Wroclaw trekt aandacht
met overmollig damesnaakt. En zelfs cultuur
ontkomt niet aan seksisme. Een nieuwe les
methode Duits heeft twee blote borsten op het
omslag, weliswaar verantwoord ontleend aan
Gustav Klimt, maar desondanks verwarrend
voor de jonge studenten die hieruit het ver
schil' tussen' mannelijke en vrouwelijke zelf
standige naamwoorden moeten leren.
Zoon van een voormalige partij-oppercensor
verheelt niet dat hij een liefhebber is van ge
drukt bloot. Hij verzamelt binnen- en buiten
landse pornografie om de daarin afgebeelde
standjes 's avonds achter de gesloten gordij
nen van zijn echtelijke woning uit te probe
ren.
Seks is prominent aanwezig in Polen. Een
kwartier na de grens staat een kluit zwaar op
gedirkte, maar nog jeugdige bermhoeren aan
de rand van het bos de toeristen en de vracht
wagenchauffeurs op te wachten. Her en der in
de weilanden vragen schuren en stallen om
erotische aandacht. Langs de kant van de
grote weg wijst een billboard de richting van
een instituut voor 'biologische massage ,en re
laxatie'. Ten overvloede staat er nog bij dat
het bedrijf slechts bedoeld is 'for men'.
In Lodz, de grote stad in het centrum van het
land, staat 's ochtends om 11 uur al een
groepje snollen te werven in het stadspark
tussen station en Russisch orthodoxe kerk. De
dagbladen bevatten elke dag een lange lijst
advertenties van bordelen, thuiswerksters en
escortbedrijven. Zonder adres, maar met tele
foonnummer. De luid geuite klacht van een
drietal Tukkers in het centrum van Poznan
dat er in deze stad 'geen kut te doen is', moet
dan ook als onterecht afgewezen worden. Aan
de beschikbaarheid van dat lichaamsdeel
ontbreekt het niet in Polen. Maar je moet we
ten hoe het aan te pakken.
In geen enkel land ter wereld zijn de benen zo
lang als in Polen. Nergens zoveel miniscule
rokjes en hoog uitgesneden hot pants. Zelfs
als het stervenskoud is, lopen de modebewus
te meisjes nog in het kort, de tentoongestelde
benen dan weliswaar in beschermend nylon
gehuld. Nergens zoveel pronte borsten en
strak gespannen kontjes, nergens zoveel in
kijk. Maar deze jonge studentes zijn niet uit
op een snelle bijverdienste met een buitenlan
der. Zij presenteren zich elegant, maar vooral
nadrukkelijk om een zo goed mogelijke partij
aan de haak te slaan.
De in nood verkerende zakenman moet het el
ders zoeken. Niet meer uitsluitend als vroeger
in de bars van de internationale hotels en
nachtclubs, maar vooral in de passages en op
de binnenplaatsen van de woonkazernes in en
rond het centrum.
Een flauwe neonverlichting wijst de weg naar
een peepshow of een massagesalon. Bij de
voordeur hangt een prijslijst: vijf minuten
kijken, 15 zloty. Ook nog aankomen 22,50. Al
pine massage 80, Frans 120, Zweeds en Thaïs
zijn alleen voor de echte kapitaalkrachtigen
weggelegd. Koffie bij het wachten op de beurt
4 zloty.
Dat was de Tukkers ontgaan. Zij wilden met
z'n drieën tegelijk naar binnen, maar op zo'n
omzet is de Poolse commerciële seks nog nau
welijks berekend. Eén meisje met bijbehoren
de pooier bedient peepshow en massageka
mertje. Als ze een klant heeft voor het kijken
annex voelen, moet de in alpine handwerk
geïnteresseerde in het halletje wachten.
Alles is te koop in Polen. Aan elke behoefte
kan voldaan worden. Maar niet voor iedereen.
Het socialistische paradijs van gelijke rech
ten, mogelijkheden en kansen is getransfor
meerd in een warenhuis voor kijkers en soms
voelers. Joop den Uyl zou zich omdraaien in
zijn graf.
