Weekend
i
n OZ.
I GARTNER]
Bye, bye Netscape, welkom Explorer...
3E
INTERFACE
.STEM
E3
tos zijn studie geschiedenis in Utrecht, met kerkgeschiedenis
bijvak, zette een docent drs. Jacob Slavenburg op het boekje
ratief rnedewerk(siüer Stgnostische evangelie'. Thuis in Breda heeft hij het toen op een
jrdagavond bij de open haard met rode oortjes in één ruk uitge-
Het heeft hem niet meer los gelaten. Hij heeft inmiddels zes
tien gepubliceerd over het vroege christendom aan de hand van
jjnele handschriften die in 1945 bij Nag Hammadi in Egypte te-
zijn gevonden. De titel van zijn jongste geesteskind laat aan
idelijkheid niets te wensen over. 'Valsheid in geschrifte' heet het,
jtals ondertitel 'De gespleten pen van bijbelschrijvers'.
I
mwe bronnen
Twist
'Het christelijke geloof
is riiet gebaseerd op de
oorspronkelijke leringen
van Jezus'
Historicus J. Slavenburg ontsluit Nag Hammadi-vondsten voor het grote publiek
Thomas-evangelie
I ""pMde wellicht wat van de volgende ali-
Willekeur en politiek
Pure geest
Losse leringen
Afkalving
)BER 1995
X 52
ZATERDAG 14 OKTOBER 1995
een Zwitsers familiebedrijf, Wteli|
tlaal vervoer. wuaii- SS
'Het Nieuwe Testament klopt niet'
zon 2000 wissellaadbakken worden w,
ngebodenvan en naaro.m. Italië, Z&
fc/r, Slovenie, Kroatië en Scandinavië I
ZIEAO-niveau
Duits, Engels, Frans)
(automatiseerde systemen
(jaar.
lint u richten aan onderstaand postadres 1
■deJongh. '1
TIONALE EXPEDITir
Benelux b.v.
Undert
Hazeldonk1104
Tel. 31(0) 76-5964004
Fax. 31(0) 76-5964189
et
nds.
DSZ/if'
mngen. Antwoordnummer 10201,4800 VB Bridi
(:Jan Bouwmans
(Uw medische kosten betalen wij
(dat wij hierover goede afspraken
I bereikbaar via kantoren, spreek-
geven daar graag een duidelijk
Wilt u meer informatie 3
[06-0368
Ie reden om nu de bon W
|gt u snel ons duidelijk
JZ worden dan nog duidelijker.
lidelijke informatie over het
Iketten van OZ.
at boekje, The gnostic gospel (Het
gnostische evangelie), gaf weer, wat
ik altijd al gevoeld had. Dat namelijk
^en die in het Nieuwe Testament en in
ierken over Jezus van Nazareth verteld
lm, niet kloppen. Dat idee had ik toen al
iling, hoewel ik niet kerkelijk ben opge-
Jsdienis de, thans in Wagenberg woonach-
1 historicus Jacob Slavenburg zich steeds
aser gaan verdiepen in de 'ware geschiede-
Jezus van Nazareth. Dat heeft tot nu
«ïzestal boeken van zijn hand opgeleverd.
van zijn jonste pennevrucht, 'Valsheid
phrifte', komt aan als een linkse directe
levier evangelisten en andere auteurs van
bekende Nieuwe Testament na zoveel
nog knock-out slaat,
avenburg is geen bokser die het kerke-
christendom zou willen vellen. Hij voert
zijn boeken geen kruistocht tegen de kerk
nrdogma's. Van kerkvijandigheid bij hem
spoor tijdens het gesprek in zijn Wagen
woninkje. Wel de rust en de bedacht-
id van de historicus, die verslag doet
ijn bevindingen.
Hen, dat het Nieuwe Testament - dus dat
«de bijbel, waarop het christendom be-
- historisch niet klopt. Dat, wat daarin
IIwordt over Jezus van Nazareth en zijn
|n a laten, lang niet allemaal overeenstemt
(ie historische feiten. En datzelfde geldt
Swat ons is overgeleverd over het vroe-
lirétendom in de eerste paar eeuwen van
jaartelling. Het beeld dat de vier evange-
geven van Jezus van Nazareth, strookt
niet met de historisch werkelijke Jezus
lil overgeleverde beeld van het vroege
Itndom niet met zoals het werkelijk ge-
lis,
3 baseert Slavenburg dat? Op nieuwe
rische bronnen. Die zijn pas in 1945 terug
Hen in het woestijndzand van Egypte, bij
pplaatsje Nag Hammadi, en nog eens dertig
Silater voor het eerst - in het Engels - gepu-
id. Deze nieuwe bronnen zijn dus nog
Hwintig jaar beschikbaar en derhalve nog
|W algemeen bekend. Ze zijn nog hoofd-
j"' k voer voor wetenschappers, zowel his-
JBals bijbelwetenschappers,
ptofde geldt overigens ook voor de zogehe-
Zeerollen, die enkele jaren na de
'•istbij Nag Hammadi werden gevonden na-
■vtoiran aan de Dode Zee in Israël. En nog
■Hrenkele jaren geleden zijn bij opgravingen
in Egypte weer nieuwe vondsten gedaan van
oude christelijke handschriften en documen
ten.
De hamvraag is uiteraard hoe betrouwbaar de
nieuwe historische bronnen zijn? Zijn de terug
gevonden oude handschriften betrouwbaarder
dan de geschriften van het ons door de eeuwen
heen overgeleverde Nieuwe Testament? De
vraag is veel gemakkelijker gesteld dan een
antwoord gegeven. Het gaat immers om een in
gewikkelde materie, waar veel kanten aan zit
ten.
Het moderne wetenschappelijke onderzoek van
de bijbel dat vorige eeuw op gang is gekomen,
heeft veel gegevens opgeleverd die intussen ook
door de kerken zijn erkend. Bijvoorbeeld dat de
vier evangeliën onderling kleine én grote ver
schillen vertonen, dat ze geen historisch ver
slag zijn van het leven en sterven van Jezus van
Nazareth, dat aan elk evangelie meerdere
bronnen ten grondslag liggen, dat er in de loop
van de eeuwen nieuwe passages aan zijn toege
voegd, dat nogal wat brieven van Paulus in fei
te niet door deze apostel, maar door anderen op
zijn naam geschreven zijn.
Een ander aspect is, dat het vroege
christendom al snel werd geconfron
teerd met twist en tweedracht over de
leer. De strijd die dat gaf, leverde win
naars en verliezers op. De opvattingen,
inzichten en overtuigingen van de ver
liezers werden veroordeeld als kette
rijen, dus buiten de orde verklaard. Of
alle ketters terecht als ketter zijn ver
oordeeld, kon door latere geslachten
niet meer worden nagegaan, omdat hun
geschriften werden vernietigd of an
derszins verloren waren gegaan.
Latere geslachten moesten het stellen
met wat de winnaars in hun boeken en
geschriften fragmentarisch hadden ver
meld van hun denkbeelden en overtui
gingen. Het ging overigens niet alleen
om ketterse geschriften, maar ook om
niet veroordeelde geschriften waaruit
kerkvaders als Origines ons citaten
hebben overgeleverd.
Het bijzondere van de Nag Hammadi-
vondst is nu dat er ruim 50 authentieke
geschriften zijn teruggevonden, waar
van van de meeste altijd wel bekend was ge
weest dat ze bestaan hadden, maar die voor
goed verloren werden gewaand. Dat geeft de
twintigste en eenentwintigste eeuw de moge
lijkheid zich zelf een oordeel te vormen uit de
eerste hand over het vroege christendom en of
onze kennis daarover, ook in dogmatische zin,
correcties behoeft. Dat laatste is voor de ker
ken, katholiek dan wel protestants, natuurlijk
Drs. Jacob Slavenburg: „In het vroegste christendom vond geen persoonsverheerlijking van Jezus van Nazareth plaats, maar ging het
om het ontdekken van de Christuskracht in het eigen hart.foto de stem/johan van gurp
een netelige zaak.
Uit de grote stenen kruik waar de Arabische
boer Muhammed Ali al-Samman bij Nag Ham
madi aan de voet van het Jabal-al-Tarifgeberg-
te stootte, kwam geen schat aan goud en zilver
tevoorschijn, zoals hij vurig had gehoopt, maar
onder meer het complete Evangelie van Tho
mas, het Evangelie volgens Filippus en het
Evangelie der Waarheid van Valentinus die in
het jaar 140 kandidaat was om paus van Rome
te worden. Verder zaten er geschriften in als
Openbaring van Paulus, Openbaring van Pet
rus, Gesprek met de Verlosser, Geheim boek
van Johannes, Geheim boek van Jacobus en de
Wijsheid van Jezus Christus.
Van al deze geschriften springt het Evangelie
van Thomas er boven uit, omdat vaststaat dat
het authentiek is én ouder dan de vier bekende
evangeliën. Het Thomas-evangelie bestaat uit
114 uitspraken van Jezus. Ze zijn kort, bondig,
ter zake, niet ingebed in een levensverhaal of
historisch verslag zoals de latere evangelieën.
Volgens de wetenschap zijn die 114 uitspraken
zo niet allemaal, dan toch voor een heel groot
deel inderdaad van Jezus zelf afkomstig.
Wat betoogt Jacob Slavenburg nu vanuit deze
achtergrond in zijn boek 'Valsheid in geschrif
te'? Zelf vat hij de essentie als volgt samen:
„Het huidige christelijke geloof is niet geba-
een paar blauwe plekken van het me-
I de schouder slaan. Dat nadat ik onze
jaar oude en stokdove poes weer
J'Hchtig teruggelegd had in haar mandje.
I 'was van schrik een meter hoog gesprongen
I Ik luidkeels 'hij doet het' door het huis
I fttaeeuwd had. Ze doen het, ten lange leste,
I'? kits versie van Netscape en de 32—bits
I «Riocfc.d/l, onder Windows 95.
I ut meteen afhaken als u het niet begrijpt,
*®tmisschien haalt u binnen afzienbare tijd
I wltde probleem in huis en u leert dien-
Copuserve onder de welluiddende naam
W95PPP3.TXT. Er staat ook in waar je
daarna die sript-tool, met de welluidende
naam Robodunn, vinden kan en met welk
script je hem moet voeden. Geen toegang tot
Compuserve, maar er wel zin in? Mail of snail-
mail mij en ik stuur een exemplaar.
Na mijn luidkeelse 'Eureka' en de euforie
volgde de teleurstelling. Ik had me alle moeite
kunnen besparen, want de 32-bitter bleek net
zo'n eigenwijze ezel te zijn als zijn 16-bits
standaard bij Windows 95 zit. Maar die overi
gens wel te downloaden is vanaf de Microsoft
Home Page op het World Wide Web.
Met de installatie van de Microsoft Internet
Explorer blijken tot mijn grote opluchting al
le problemen de wereld uit te zijn. Met één
click pakt hij zonder problemen de dial-up
aan, werkt het script-file netjes af, legt de
PPP-connect, en begint te zoeken. Maar wat
het belangrijkste is: de Internet Explorer
blijkt zo stabiel als de Rots van Gibraltar. Ik
ge traject dat ik afgelegd heb ten-
3 winsock.dtt van Windows 95 en de
s versie van Netscape met elkaar te la-
ten> moet ik u hier helaas onthouden.
i m stap-voor-stap af heb
en werken teneinde voor de eerste keer
pi°?us aan de gang te krijgen, staat op een
an ongeveer 8000 bytes, en dat is zo
"'""r de lengte van deze rubriek. Boven-
ook die verder op punten uitmun-
P-file zoals alle andere, niet honderd
te kloppen. Zodat ik derhalve consta-
t regel één van nog steeds levende
I, ?.1 en o°kin cyberspace een waardevolle
I te zijn: never trust the manuals. Zowel
3 desondanks die handleiding, met
10 error, nam het hele proces meer dan
r j m beslag. In het kort komt het er op
,j )e veel verschillende uithoeken van
I moet ni^ verschillende waarden in
falf 1 waarbij het minste of geringste
(jlgy!'bitje de boel vast laat lopen. Als
len verblnding tot stand gekomen
trcret n°® n*e*'want ie a^een maar
ïe®scbesoepgroente op je scherm voor-
4^- m°et nog een script-editor ge-
Worden, er moet een script geschre-
1 dat moet door het dial-up pro-
Tkend en opgeroepen worden.
handleiding hebben wil: hij hangt
Door Léon Krijnen
Reacties: E-mail: 100445.2062@compuserve.com
Hrmift,
""*m I van het forum INETRES van
voorganger. Crashen, bokken, nukken, vastlo
pen, het hield maar niet op. Sommigen geven
graag op van de snelheid van die browser,
maar wat heb ik aan een Ferrari die om de
drie minuten uit de bocht vliegt? Geef mij
maar een betrouwbare diesel die op de weg
blijft. Wat mij betreft is de verkering voorlo
pig over. Netscape is begonnen aan een win
terslaap in een diepe krocht op mijn harde
schijf, en het icoon heb ik van de desktop ge
schopt. Wegwezen, etterbak.
Maar had ik nu al die moeite voor niks ge
daan? Tot overmaat van ramp weigerde SPRY
Mosaic om handje te schudden met de nieuwe
winsock. Dus maar eens even gekeken wat die
Microsoft Internet Explorer wilde doen, on
derdeel van Microsoft Plus. Dat pakketje had
natuurlijk gewoon deel uit moeten maken van
Windows 95, ruimte genoeg op die cd-rom,
maar Bill Gates is nou eenmaal niet de rijkste
man op aarde geworden door cadeautjes weg
te geven. Dat Plus had ik trouwens ook al no
dig gehad om de winsock.dll aan de gang te
krijgen via de Internet Wizard, die ook al niet
heb hem aan een soort lakmoes-proef onder
worpen: vier uur lang laten surfen van hot
naar haar, van Sydney naar San Francisco,
van Anchorage naar Auckland. Geen enkele
general protection fault, geen enkele vastlo
per, geen enkele botsing, geen enkele crash.
Explorer biedt mij ook een uitgelezen moge
lijkheid om mensen die wel eens willen zien
hoe dat Internet nou allemaal in zijn werk
gaat, voor de gek te houden. Ik kan een cache
reserveren die voor mijn part net zo groot kan
zijn als mijn harde schijf. Over schijfruimte
heb ik voorlopig niet te klagen, dus ik heb de
browser een paar honderd megabyte ter be
schikking gesteld, waar hij nu al een home-pa-
ge of honderd in opgeslagen heeft.
Komt er iemand op bezoek, dan vertel ik Ex
plorer in de options stiekem dat hij niet, wat
ik hem normaal wel laat doen, even moet gaan
checken of de pagina die hij in zijn geheugen
opgeslagen heeft, ook in cyberspace nog steeds
hetzelfde is. Op die manier kun je een mooie
sessie nabootsen, waarbij alles voorbij flitst
zoals het dat in de nabije toekomst hopelijk
ook on-line gaat doen.
Tenslotte is me duidelijk geworden dat data,
eenmaal op een harde schijf opgeslagen, vrij
wel onuitroeibaar zijn. Er zijn bedrijven ge
specialiseerd in het redden van gegevens, die
al negen keer overschreven zijn. Zelfs van in
middels geformatteerde schijfjes, zelfs van
disks die aan diggelen liggen. De stukjes be
kijken ze met een electronenmicroscoop en
daarmee kunnen ze zien hoe de bitjes op de
sporen gestaan hebben: links of rechtsom, één
of nul.
In een Amerikaans computerblad las ik een
mooi interview met zo'n data-saver. Twee
voorbeelden die die meneer opdiste zijn te
mooi om u te onthouden.
Het ene geval betrof dat van een ontslagen
werknemer. In Amerika willen die nogal eens
hun chagrijn uiten met een automatisch ge
weer, maar deze had voor een iets subtielere
werkzijze gekozen. Hij had de kast van de
centrale VAX van het bedrijf opengemaakt, na
er de stekker uitgetrokken te hebben, zeker in
dit geval een verstandige beslissing. Daarna
had hij er een pot koffie in leeggegoten, en er
als bekroning van het karwei zijn volle blaas
in geleegd. De meeste hardware was voorgoed
naar de filistijnen, maar de disks werden uit
eindelijk weer leesbaar gemaakt, zij het pas
na een uitgebreide schoonmaakbeurt.
In geval twee werd de jaarrekening van een
ander bedrijf gered, nadat de twee ouderwet
se vijf en een kwart floppen waar ze opston
den, niet meer leesbaar bleken. Vergezeld van
de rekening gingen twee nieuwe floppen de
deur uit, maar een dag later waren ze weer te
rug: opnieuw onleesbaar. Ze werden tegen het
licht gehouden, en er leek een lichte krom
ming in te zitten. Klant maar eens gebeld en
aan de secretaresse gevraagd wat er met de
floppen gebeurd was.
'Gewoon, wat ik met alle post doe', zei die juf,
'ik plak er een etiket op en dan haal ik ze door
de typemachine om er wat gegevens op te tik
ken voor ze met de interne post meegaan...'
seerd op de oorspronkelijke leringen van Jezus
van Nazareth, want die leringen zijn achteraf
aangepast aan de godsleer ofwel de theologie,
zoals die zich gedurende de eerste eeuwen van
het christendom ontwikkelde."
Ook in latere eeuwen hebben lieden die het
Nieuwe Testament overschreven, 'correcties'
aangebracht, als ze meenden dat voorgangers
een fout hadden gemaakt of wanneer bepaalde
zaken niet strookten met de theologische op
vattingen en inzichten van hun eigen tijd.
Slavenburg: „Uit onderzoek is gebleken dat de
teksten van het Nieuwe Testament, niet aan
duizenden, maar aan tienduizenden correcties
onderhevig zijn geweest. De keuze van de ge
schriften die in het Nieuwe Testament zijn op
genomen, is een willekeurige en een politieke
keuze geweest."
„Willekeurig in de zin, dat uit de enkele hon
derden bestaande geschriften die iets over het
leven van Jezus vermeldden, een keuze is ge
maakt, waarbij een aantal zeer oude en authen
tieke evangelieën, ouder zelfs dan de bekende
vier, niet zijn opgenomen, omdat ze verketterd
waren. Maar andere geschriften zijn wel opge
nomen, hoewel ze in die tijd, de vierde eeuw,
omstreden waren omdat hun authenticiteit be
twijfeld werd zoals de Hebreeënbrief en de
Apocalyps."
„Politiek in de zin, dat de canonisering (defini
tieve samenstelling) van het Nieuwe Testa
ment, welke in het jaar 367 na Christus zijn be
slag krijgt, niet alleen het godsdienstige doel
'de eenheid van het christendom' diende, maar
ook het politieke doel 'eenheid van het Romein
se Rijk', dat het christendom tot staatsgods
dienst had gepromoveerd. Politiek ook in de
zin, dat die geschriften gecanoniseerd werden,
die een koppeling maakten tussen Jezus als
Messias en hoofd van de kerk enerzijds en de
apostelen als bisschoppen avant la lettre an
derzijds."
De Nag Hammadi-geschriften veranderen het
vertrouwde godsbeeld drastisch, zegt Jac. Sla
venburg. God is daarin geen persoon die zoals
in het jodendom kan liefhebben, straffen, ver
geven, verdoemen, maar pure geest, volkomen
transcendent en onkenbaar. Moderne aandui
dingen zijn oerlicht en oerenergie. Ondanks
Gods volmaakt anders zijn en alle begrip te bo
ven gaan is hij door mensen te ervaren omdat
de diepste kern van elke mens uit goddelijke
geest bestaat. Daarom geldt, dat jezelf kennen
God kennen is. Het latere christendom heeft
volgens Slavenburg van God een soort super
mens gemaakt.
De Nag Hammadi-geschriften geven ook een
totaal ander beeld van Jezus van Nazareth dan
de christelijke traditie van hem heeft overgele
verd. Uit deze geschriften blijkt dat de eerste
christenen onderscheid maakten tussen Jezus
van Nazareth en Christus. Jezus komt naar vo
ren als een mens van vlees en bloed, geboren uit
de liefdesgemeenschap van vader Jozef en moe
der Maria (het dogma van de maagdelijke ge
boorte is van latere eeuwen), geboren in Naza
reth en niet in Bethlehem. In deze Jezus daalde
Christus, de kracht van Christus, neer tijdens
zijn doop in de Jordaan. In het Lucasevangelie
staat dat na Jezus' doop de hemel open ging en
de Heilige Geest in de gedaante van een duif
over hem neerdaalde en een stem uit de hemel
zei: „Gij zijt mijn Zoon, de welbeminde, in U
heb ik mijn behagen gesteld." Maar in oudere
handschriften zegt de stem uit de hemel iets
anders, namelijk: „Heden heb ik U verwekt.
Ouder zijn dan de geschriften van het Nieuwe
Testament betekent lang niet altijd, dat die
oudere handschriften dus ook betrouwbaarder
zijn, bevestigt Slavenburg. Maar uit weten
schappelijk onderzoek is vast komen te staan,
dat de oudste overleveringen van Jezus bestaan
uit losse uitspraken en leringen. De latere
evangelisten hebben om die losse uitspraken en
leringen heen een levensverhaal geweven. Dit
geeft in het bijzonder aan het teruggevonden
Evangelie van Thomas groot historisch ge
wicht.
Nopen de nieuwe historische bronnen de geves
tigde kerken tot revisie van hun geloofsgoed,
tot heroverweging van bepaalde dogma's? Vet»l
aanstalten daartoe maken ze zeker niet. Dat
beoogt Jac. Slavenburg ook helemaal niet met
zijn boeken. „Voor mezelf ervaar ik het als heel
belangrijk - en uit reacties merk ik dat dit ook
voor vele anderen geldt - dat er een innerlijke
vrijheid van denken is over het diepste wezen
van de mens; over de diepste vragen: waar kom
ik vandaan, wie ben ik en waar zal ik heen
gaan. We leven in een tijd waarin het steeds be
langrijker wordt dat we onze innerlijk vrijheid
weer ontdekken."
„Die innerlijke vrijheid, zo heb ik ontdekt, be
stond ook in het vroegste christendom, waar
geen persoonsverheerlijking van Jezus van Na
zareth plaats had, maar waar het ging om het
ontdekken van de Christuskracht in het eigen
hart. Met mijn boeken wil ik de mensen ook be
vrijden van de dogma's, al moet ik er in alle
eerlijkheid bij zeggen dat kerk en dogma's bei
de lange tijd nodig zijn geweest om de mensen
binnen een zeker moreel kader en gezag te hou
den. Ik trap dus nooit tegen een kerk aan. Maar
kerk en dogma's zijn van tijdelijke aard. Het
gaat om die innerlijke vrijheid en daar komen
de mensen vandaag de dag steeds meer aan
toe."
Jac. Slavenburg is ervan overtuigd dat de ker
ken zich niet kunnen blijven onttrekken aan
nieuwe historische feiten die een ander licht
werpen op het oorspronkelijke christendom.
„Als de kerken de nieuwe feiten niet onder
ogen zien,1 maar blijven vasthouden aan dog
ma's en leerstellingen die niet gebaseerd zijn op
de leringen van Jezus, dan zal hun afkalving in
rap tempo doorgaan. Want steeds meer mensen
kunnen zich steeds minder in die dogma's en
leerstellingen terugvinden. Terugkeer naar de
vrije spiritualiteit van de eerste christenen sluit
aan bij het gevoel en de hunkering van de vele
mensen in .deze tijd die wel de kerk de rug heb
ben toegekeerd, maar niet de religie. Er is nog
nooit zoveel religie geweest als in onze tijd, al
leen speelt die zich grotendeels af buiten de
kerken."
Jacob Slavenburg - Valsheid in geschrifte. De
gespleten pen van bijbelschrijvers, uitgeverij
Walburg Pers, prijs 39,50
