Ruk naar rechts in Letland uiting van grote onvrede Comeback zonder Lenin en Marx an 11e Moskou en Sarajevo normaliseren betrekkingen den fft Politiek in Noorwegen! liLier*' schrikt van succes extreem rechts Vederlands DE STEM BUITENLAND Bijbel en militaire helden huidige inspiratiebron Russische communisten BcUkcr Van onze correspondent Kees Elenbaas __L.tf.jp_ 7pfp|c ;n He vnlks- toenemende werkloosheid pn Hp nriis- Het feit. dat. de Letse media Siefferist maar de vrees is nu dat het oarlemf WOENSDAG 11 OKTOBER 1995 Van onze correspondent Kees Elenbaas Moskou - De ultra-nationalistische 'Volksbeweging voor Letland', onder aanvoering van de in Duitsland ge boren Joachim Siegerist, heeft voor een grote verrassing gezorgd bij de parlementsverkiezingen in de Balti- sche republiek. De rechtse Siegerist- partij is in één klap de tweede poli tieke groepering van Letland gewor den. Letland vormt met deze uitslag een uit zondering op de trend in veel voormalige Sovjetrepublieken, waar de vroegere communisten onder een andere naam weer hun opwachting maken in het cen trum van de politiek. De winnaar van de verkiezingen was de centrum-linkse Saimnieks (heer des hui zes), die met achttien zetels in de volks vertegenwoordiging komt. De leiders van deze onlangs opgerichte democratische partij hebben inmiddels op een persconferentie in de Letse hoofdstad Riga laten weten, dat zij een coalitie met de Siegerist-partij uitslui ten. Volgens president Guntis Ulmanis zijn er ten minste drie partijen nodig om een nieuwe regeringscoalitie te vormen, zo dat er moeizame onderhandelingen in het verschiet liggen. Grote verliezer van de verkiezingen was de regerende Letse Wegdie 33 zetels in het parlement had, maar daarvan ruim de helft moet inleveren. Eén van de redenen van het grote verlies van de regeringspartij is de ontevreden heid onder de kiezers over de inflatie, de toenemende werkloosheid en de prijs stijgingen in Letland. De regering was bovendien betrokken bij een groot bankschandaal in mei van dit jaar. Eén van de grootste banken van het land ging over de kop en veel men sen, vooral gepensioneerden, verloren hun spaargeld. Joachim Siegerist speelde dankbaar in op de grote onvrede onder de kiezers door een snel economisch herstelpro gramma en andere gouden bergen te be loven. De rechtsradicale Duitser van Letse ori gine, altijd vergezeld van een vertaler omdat hij geen Lets spreekt, voerde ver der vooral campagne met anti-Russische en anti-communistische slogans, die blijkbaar grote weerklank vonden onder de Letse bevolking. Het feit dat de Letse media Siegerist meerdere malen hebben afgeschilderd als Adolf Hitler en in wat mildere com mentaren de treffende overeenkomsten benadrukten met de Russische ultrana tionalist Vladimir Zjirinovski, hebben Siegerist niet van een verkiezingsstunt kunnen afhouden, tot verbijstering van vooral de grote Russische minderheid in de Baltische republiek. De ruim 2,5 miljoen inwoners van Let land bestaan voor 33 procent uit Russen, die vrijwel allemaal waren uitgesloten van deelname aan de verkiezingen. In 1994 nam het Letse parlement zeer strik te wetgeving aan, waardoor het voor Russen bijna onmogelijk was om de Let se nationaliteit te krijgen. Onder inter nationale druk, vooral van de kant van Europa, werd deze wetgeving afgezwakt, maar de vrees is nu dat het parlement in de nieuwe samenstelling de regels weer zal aanscherpen. Als dat het geval is, zal de nog steeds ge spannen verhouding met grote buurman Rusland verder onder druk komen te staan. De zwaai naar rechts in het Letse parle ment zal in Rusland sowieso worden uit gelegd als een bevestiging van het voor oordeel over de historische rechts-radi- cale tendenzen in de Baltische staten. Na de Tweede Wereldoorlog werden tienduizenden inwoners van de Baltische republieken naar Siberië gedeporteerd wegens collaboratie met nazi-Duitsland. Russen en mensen uit andere Sovjet-re publieken namen de plaats in van dege nen die naar de werkkampen werden afgevoerd. Door Deborah Seward, ap Moskou - De Russische com munistische partij heeft Marx en Lenin de deur uit gedaan. Zij richt zich nu op de bijbel en op Russische militaire hel den uit het verleden als inspi ratiebron voor een nieuwe po litieke visie. Omdat hij zijn uitspraken lar deert met bijbelspreuken en bo vendien getuigt van een diepe eerbied voor het militaire verle den van Rusland, klinkt partijlei der Gennadi Zjoeganov het ene moment als een predikant en het andere moment als een nationa listische ijzervreter. Deze mengeling van religie en nationalisme spreekt, hoe gek zij ook mag klinken uit de mond van iemand die zijn leven lang com munist is gefeest, veel Russen aan die geloven dat democratie en kapitalisme onrechtvaardig zijn en die bitter teleurgesteld zijn door het ineenstorten van de Sovjetunie in 1991. Onder leiding van Zjoeganov is de partij in de peilingen steeds hoger geklommen en mogelijk worden de communisten de grootste partij bij de parlements verkiezingen van december. Bij de verkiezingen van 1993 werden zij de tweede partij in de Doema, het lagerhuis. Trend Een goede stembusuitslag voor de Russische communisten zou een bevestiging zijn van een trend in Oost-Europa, waar her vormers de afgelopen jaren zijn afgelost door ex-communisten die zich in nieuwe partijen vere nigd hebben. „Het volgende parlement zal linkser zijn, van rood tot roze," zegt Olga Chrysjtanovskaja, so ciologe aan de Academie van We tenschappen. Naar verwachting zal geen enke le partij een absolute overwin ning boeken bij de verkiezingen, maar als de communisten het goed doen, zou dat een opmerke lijke terugkeer zijn van de partij, die meer dan een jaar verboden was na de mislukte coup van de communistische haviken in 1991. Een steeds groter aantal Russen lijkt de partij vergeven te hebben voor de Stalinistische misdaden, de miljoenen die naar Siberië zijn gestuurd, de tientallen jaren van onderdrukking en de belabberde economische situatie, of is in ie der geval bereid daar verder geen woorden meer aan vuil te maken. Zjoeganov (51) is de zoon van een dorpsonderwijzer uit centraal- Rusland, een gebied dat veel te lijden heeft van het hervormings beleid van de Russische president Boris Jeltsin en daarom nu veel steun aan de communisten geeft. Rode gordel „Wij genieten brede steun. Er is een rode gordel van Novgorod via Orjol naar het centrale deel van Rusland, naar het noorden van de Kaukasus en de zuidelijke Volga, Orenboerg en het Verre Oosten," aldus Zjoeganov. De partijleider zegt in het leger tot de partij te zijn toegetreden. Hij was geen belangrijke partij functionaris, maar sloot zich wel aan bij het verzet van de haviken tegen de hervormingen van de toenmalige partijleider Michail Communistisch partijleider Gennadi Zjoeganov; predikant en nationalistisch ijzervreter. Gorbatsjov. Twee jaar geleden kwam Zjoe ganov uit het niets naar voren en wierp zich op als voorman van de nieuwe Russische communisti sche partij. De partij heeft een groot deel van de ideologie van haar voorgangster overboord ge gooid. Leuzen als 'lang leve de dictatuur van het proletariaat' zijn voorgoed in de prullebak be land en over revolutie wordt nooit meer gesproken. Maar de oude grenzen van de Sovjetunie hebben een onweer staanbare aantrekkingskracht op Zjoeganov, die streeft naar een 'vrijwillige' heroprichting van de Sovjetunie. Veel buurlanden van Rusland zijn verontrust over dat soort uitspraken. Een enorme reliëfkaart van de Sovjetunie bedekt één van de muren in het grote kantoor van Zjoeganov in de Doema. Op de tafel ligt een krant, die opent met de kop: 'Voor ons Sovjet-vader land'. Aan de andere muren han gen romantische schilderijen van het Russische landschap. Dit jaar heeft Zjoeganov 'pel grimstochten' gemaakt naar Bor odino, waar de Russen Napoleon versloegen, en naar Koelikovo Pole in het zuiden van Rusland, waar de tataren in 1380 voor het eerst door de Russische vorsten verslagen werden. Nationalisme is slechts één van de elementen in het plan van de communistische leider om aan de macht te komen. Als hij spreekt over de nood van de armen en de mensen die door de hervormin gen getroffen zijn, klinkt hij op recht en lijkt het of hij streeft naar de idealen van het pure communisme. „Jezus Christus was de eerste communist, want hij wilde ge rechtigheid in het aardse leven en offerde zijn leven op het altaar van wetteloosheid, oneerlijkheid en bedrog om te boeten voor de zonden van anderen," aldus Zjoeganov. „Ik ben voorstander van dit idee en vindt dat het ver der ontwikkeld moet worden." Zijn belofte om economische ze kerheid te geven aan ouderen en armen en de grootheid van Rus land te herstellen, spreekt de vele mensen aan die nostalgisch zijn over het verleden en niet langer geloven dat de hervormingen iets ten goede kunnen veranderen. Stabiel „De Russen zijn opgegroeid in een paternalistische maatschap pij, waar zij geen vrijheid had den, maar waar de mensen die hen deze vrijheid ontzegden hen wel van een stabiëï leven voorza gen," zegt de socioloog Sergej Toemanpv. „Mensen herinneren zich Brëzjnev en denken met weemoed aan hem terug." De communisten zijn voor een hervatting van de staatssubsidies voor de industrie en de land bouw. Bovendien wil de partij dat de staat net als vroeger be taalt voor alle sociale voorzienin gen. De hervormingen moeten langzamer gaan en plannen voor liberalisatie van landbezit zou den teruggedraaid moeten wor den, aldus de communisten. Veel van de communistische plannen zijn echter uiterst vaag, waarschijnlijk om zoveel moge lijk kiezers aan te spreken en ook omdat de partij geen antwoorden heeft op alle brandende kwesties in het huidige Rusland. „Wij heb ben geen magische oplossing," erkent Zjoeganov. Leidersrol Absoluut zeker is het overigens niet dat de communisten, met Zjoeganov aan kop, de verkiezin gen van december op hun naam zullen brengen. Er zijn andere politici binnen de partij die de leidersrol willen overnemen. Zij verwijten Zjoe ganov een apert gebrek aan cha risma, alsmede te nauwe banden met de orthodoxe kerk en een te fel nationalisme. Weer anderen vinden Zjoeganov niet strijdbaar genoeg. Bovendien bestaat de aanhang van de partij voornamelijk uit ouderen en blijft een deel van het electoraat achterdocht koesteren jegens de communisten. „Ik denk dat de communisten meer stemmen zullen binnenha len dan bij de vorige verkiezin gen," zegt Toemanov. „Maar ze worden nog steeds gewantrouwd en een volledige terugkeer naar het communisme is uitgesloten." Stockholm - Het onverwachte succes van de extreem recht I se anti-migranten partij in de Noorse gemeenteraadsver I kiezingen in september deed de bezorgdheid ontstaan dI Noorwegen - een gevierd verdediger van de mensenrechte I in het buitenland - de etnische problemen thuis negeert Kerkstraat 10, Oosterhout, te De Vooruitgangspartij, die im migranten ervan beschuldigt aids en de georganiseerde mis daad in het land te brengen, kreeg twaalf procent van de stemmen. Ze is daarmee de derde partij van het land ge worden, na de regerende socia listische partij en de conserva tieve oppositie. Voor velen weerspiegelt de overwinning van de Vooruit gangspartij de groeiende vreemdelingenhaat in het rela tief homogene Scandinavische land. Voor sommigen is de ver kiezingsuitslag een uiting van de ongerustheid over het ont staan van etnische gemeen schappen in de buitenwijken van de grote steden. Een onderzoek wees uit dat één op de vier kiezers tijdens de al gemene verkiezingen in 1993 meende dat de controle op de immigratie te laks was, een ge voel dat helemaal genegeerd werd door de grote partijen. Toch stonden de experts ver steld van het spectaculaire suc ces van de Vooruitgangspartij. Zelfs de ongunstige publiciteit die de partij op de vooravond van de verkiezingen kreeg, stond haar succes niet in de weg. De woordvoerder van de partij had een bijeenkomst bij- eengewoond van een extremis tische, racistische groep, maar voorzitter Carl Hagen vond dat geen reden om hem uit de par tij te zetten. Immigratieprobleem De politiek gewiekste Hagen heeft de traditonele partijen ervan beschuldigd, dat ze het zogenaamde 'immigratiepro bleem' negeren en de Noren de kans ontnemen om te discus siëren over een immigratiebe leid. Hagen en zijn volgelingen eisen de verplichte uitwijzing van el ke buitenlander die tot meer dan drie maanden gevangenis straf is veroordeeld. Verder willen ze de gratis juridische bijstand voor asielzoekers af schaffen en een onderzoek in stellen naar de invloed van de etnische cultuur in Noorwegen. Dit alles staat in scherp con trast met het profiel van Noor wegen als verdediger van de mensenrechten. Internationaal blijft Noorwegen een vooraan staand verdediger van solidari teit met de derde wereld. Geen land geeft per inwoner meer ontwikkelingshulp Anti-racistische campagne voerders, zich bewust van de noodzaak om de ruk naar rechts tegen te houden, wezen er snel op dat Noorwegen - in tegenstelling tot haar buren Zweden en Denemarken - een zeer terughoudend immigratie beleid voert. In praktijk worden nagenoeg uitsluitend vluchtelingen in Noorwegen binnen gelaten, en dan nog maar in beperkte ma te. De jongste tien jaar moch ten slechts 52.228 asielzoekers of hun gezinsleden in Noorwe gen blijven. Buitenlanders maken minder dan vier procent uit van de 4,3 miljoen inwoners en tweederde van hen zijn Europeanen. Khalid Salimi, een Pakistaan die al twintig jaar in Noorwe gen woont en aan het hoofd staat van het anti-racistisch centrum in Oslo, zegt dat de polarisering van de kiesgerech tigden nu een realiteit is: „Bij na vijftien procent van de be volking stemde racistisch, al hoewel het bekend was dat de Vooruitgangspartij nauwe banden onderhoudt met de neo-nazi's." Volgens Salimi is het grootste gevaar nu, dat de gevestigde politieke partijen zullen probe ren een strenger immigratiebe leid te voeren om zo de popula riteit van de Vooruitgangspar tij teniet te doen. Voor de buitenstaander lijkt het onwaarschijnlijk dat hst olierijke Noorwegen een m, stige bodem biedt voor vreem delingenhaat. Een gul beta van sociale voorzieningen zow ervoor dat praktisch niemand onder de armoedegrens n» leven. De levensstandaard is één van de hoogste van de helt wereld en de economische groei is momenteel de hoogste Europa. Superieur Noorwegen, dat pas in 1905 onafhankelijk werd van Zwe. den, heeft altijd een vrij sterke nationalistische stroming kend. „Het bouwen van een Noorse natie is nog niet afgelo pen," zegt Salimi, die eraan toevoegt dat de weigering het land om lid te worden van de Europese Unie voortspruit uit de overtuiging dat Noon®, gen superieur is ten opzichte van Europa. Ellen Maria Hansen van dt Noorse Raad voor Afrika zegt dat velen voor de Vooruitgang, spartij stemden omdat dii lastingverlaging beloofde, stem voor die partij is dus meteen een racistische maar het succes verontrust haar wel. „De Vooruitgangspartij stelt immigranten voor als gieren, die de gemeenschap plunderen Veel mensen horen deze bood schap graag. Ze leven goed, es willen die luxe voor zichzelf houden," stelt ze Hansen beschuldigt de media] ervan de mythe in stand te hou-] den dat Noorwegen een q deur-beleid voert en dat m-| granten de oorzaak zijn van de stijgende misdaad. „Die bewe ringen zijn gewoon fout," zegt ze. „Maar negatief spretai over buitenlanders is sociaal! aanvaardbaar ge Politici van alle kleuren wor stelen nu met de vraag moeten doen. Vel dat het marginaliseren Vooruitgangspartij de aantrek kingskracht op de kiezers ik kan verhogen. Maar als met die partij gaat spreken, dat de verontwaardiging 1 lokken van de mindi groepen. De linkse socialistische pa die zich traditioneel heel identificeert met thema's immigranten en c lingshulp, zag haar a, halveren en heeft dat de traditionele partijen ter moeten luisteren naar angsten van de gewone mens. Dialoog Jan Inge Krossli, de woord voerder van de socialistisch partij, zegt dat het een sing was deze mensen als rack ten te bestempelen en met he i'®aar 'basis van de onder- geen dialoog aan te gaan. „B ®"taten wordt Oranje ho-| 5 - 6 - - geklasseerd. Met 1 mensen denken bterdam/Thessaloniki - r U-voorzitter Jorien van den Is zeker van, dat zijn nieuwe L Arie Haan zaterdag al aan d L voor Feyenoord. L zai dan onze Europacup-teger] L Everton bekijken. Tegen Will [t hij van mij nog niet in de du ir Henk Mees at - Circa een miljoen f Malta aan reclamebordi rland tegen Nederland, eilandje in de Middell] jwoners. jr het voetbalgenot hoeft de IS vanavond niet al die moeite doen met een expeditie van man personeel, eigen ca- ■a's en straalzenders in het onvanTa'Qali. enkele ploeg in groep 5 is in 1 lopende EK-reeks in staat reest op Malta stevig uit te h^- 1 Tsjechië raakte beklemd op (Noorwegen kwam niet verder 0-1, dezelfde score als remburg boekte. Wit-Rusland j itnog op bezoek. Dat duel kan Oranje warempel nog be- ijk worden; net als de ont- iting tussen Luxemburg en I l-Rusland vanavond. Niemand de Oranje-groep staat er al bij hoezeer Nederland nog gebaat I zijn bij nieuwe nederlagen Wit-Busland. doelsaldo mag dan niet meer I belang zijn voor Hiddink, de verliespunten in Wit-Rus-1 idkunnen Oranje nog altijd op to. Zo gecompliceerd zit het f 'ement van de kwalificatie- ide voor het EK namelijk in el- Wanneer het Nederlands .1 zowel vanavond als op 15 'ember (thuis tegen Noorwe- wint, eindigt het vrijwel ze-1 ]r als nummer twee in poule 5. dat moment heeft Oranje er baat bij wanneer de neder- tegen Wit-Rusland kan wor- geschrapt. En dat is het geval eer Wit-Rusland, door ne gen of gelijke spelen tegen :emburg en Malta bij voor- id, niet bij de eerste vier ploe- j in groep 5 eindigt. I ingewikkelde rekensom begint 5r Oranje wanneer het straks 15 november de tien kwalifica- wedstrijden als tweede in dei' "ie afsluit. Winst op Malta enl Jrwegen is daarvoor voldoen-1 Zowel Nederland als Noorwe-I eindigt dan met twintig pun-1 een zege: dan groepswinnaar, acht groepswinnaars plaatsen! rechtstreeks voor de EK- lc onde van volgend jaar juni eer informatie a ef.landjVan de acht ploegen 1 dls lweede eindigen promove-1 de Vooruitgangspartij de enig li)aP wordt Tsje- is die naar hen luistert." Krossli stelt dat er 'geen goed antwoorden' zijn op de na) hoe de zaak aan te pakken.»? pleit voor educatie, zodat de mer van overtuigd kunnen dat een multi-etnische leving niet enkel al Noorwegen en ook heeft. Spectrum Aan de andere kant van het; litieke spectrum staat Clemet, gewezen minis de conservatieve partij gever van de krant stelt dat men moet ophouc met het voortdurend verwrp naar het 'migrantenproble®: „Het lijkt wel alsof men geet dat men praat over sen, en dat doet denken aan toestand in Duitsland in de' ren dertig. Daar vroeg men eerst af wat te doen me' 'Joodse vraagstuk' en late' 'Joodse probleem'. Da' 'fl' tot de Holocaust," zegt nburg Franz Beckenbauer 11 m zijn column in Bild op-, TO scherpe kritiek geuit op hetl «wahfrcatie-systeem van de] de Europese voetbalbond.! we zo doorgaan, maken weT t o°r de rest van de wereld be-| ij' aldus 'der Kaiser'. Wedstrijden van het Duitse tegen de zogenaamds - nde kleine en zwakkers «Handen, zijn Beckenbauer 'torn m het oog. „En nu, mei TOalificatiegroepen met zea sPele,n de sterke landen;1 J ze^s drie kleintjes] jeastnjden tegen Moldavië! h"'e,en Georgië leer je nietsl - coach moet alle moeit J iV m z'in spelers ervoor ta w n'1'*1?331' na afl00P weeh it"0e zijn ploeg ervoorf lisw?Ueü pleit voor ^jftien n. toen n»?e atdlt kvvalificatie- >iMet in elke groep éér Haris Silajdzic. Door Kees Elenbaas Moskou - Na jarenlange soli dariteit met de Servische zaak, heeft Moskou besloten haar contacten met de mos lim-regering in Sarajevo te normaliseren. Een diploma tieke missie zal zo spoedig mogelijk naar de Bosnische hoofdstad afreizen om daar een permanente Russische vertegenwoordiging te ope nen. Minister van Buitenlandse Zaken Andrej Kozyrev heeft daarover intensieve besprekingen met de Bosnische premier Haris Silajd zic gevoerd, waarbij vooral werd gekeken naar de rol die Rusland zou kunnen spelen bij de weder opbouw van Bosnië-Herzegovi- na. Volgens Kozyrev gaat Rusland ervan uit dat haar rol in het voor malige Joegoslavië niet is uitge speeld na het bereiken van een politiek akkoord. „Voor ons is het uitermate be langrijk dat de politieke contac ten die nu tot stand zijn gebracht, niet worden verspild, maar wor den omgezet in economische sa menwerking." Binnen Europa zijn onlangs een aantal ideeën voor een 'Marshall plan' voor Bosnië gelanceerd, om het geteisterde land te helpen bij de wederopbouw na het bereiken van een vredesregeling. Volgens Russische bronnen heeft premier Silajdzic gepleit voor de oprich ting van een aantal werkgroepen die 'zo snel mogelijk' de deelna me van Rusland aan een dergelijk plan moeten bewerkstelligen. Om het klimaat in de verhoudin gen met Sarajevo te verbeteren, gaf de Russische premier Viktor Tsjernomyrdin onlangs al orders om de gasleveranties aan Bosnië te hervatten, zonder daarbij te kijken naar de schulden die nog openstaan van voorgaande leve ranties. Moskou besloot ook om de in fe bruari gesloten overeenkomst, die direct na de ondertekening werd geblokkeerd, voor het ope nen van een diplomatieke verte genwoordiging in Sarajevo nu zo snel mogelijk uit te voeren. Vanuit Russische buitenlandse handelskringen klinken steeds krachtiger protesten tegen de miljoenen verliezen die worden geleden door de Russische deel name aan de internationale blok kade tegen Servië. Bovendien klaagt de Russische zakenwereld steen en been over de markten die verloren zijn ge gaan in de andere republieken van het voormalige Joegoslavië, die nu vooral met hun bescherm heren in het westen handel drij ven. De impuls die nu is gegeven voor samenwerking met de Bosnische regering, lijkt een nieuwe fase in te luiden in de Russische diplo matie op de Balkan. Die koerswijziging komt mede tot stand door de toenemende kritiek op de eenduidige steun aan de Servische zaak. De voor zitter van de parlementaire com missie voor Defensie, Sergej Joesjenkov, heeft zich eens laten ontvallen, dat de Russische Doe ma zich tot nu toe 'roomser dan de Paus' heeft opgesteld. Hij be treurde de Russische steun aan radicale Servische kringen, die hij vergeleek met de ultra-natio nalisten van Vladimir Zjirinovs ki. Het vooraanstaande parle mentslid kwalificeerde eenzijdi ge Russische steun aan de Ser viërs op basis van vermeende his torische banden als 'absurd'. Joesjenkov wees erop dat het aangaan van vriendschappelijke betrekkingen met alle partijen in het conflict uiteindelijk meer zal bijdragen aan het strategische belang van Rusland op de Bal kan.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1995 | | pagina 8