Beroepsgeheim heeft grenzen
PD: het raadsel van de kleine
oorzaken en de grote gevolgen
'Ontwi
in de p
na jaai
I v°ornaa Semoeid, bi
DE STEM
LIJF LEVEN
DESTEM
Psycholoog en
vader Wouter
Schoonman
bundelt
dooddoeners in
boekje
PRODUKT INFORMATIE
Body Shop
Vitamine A
N atuurgebieden
Genenonderzo
opmars bij
het ontrafelen
menselijke evc
Evolutionaire klok
WOENSDAG 11 OKTOBER 1995
'Veel ouders zijn zeikerds'
Handen wassen voor het
eten! Niet smakken! Het
geld groeit me niet op de
rug! Dat vraag je maar
voor je verjaardag! We
doen het voor je eigen
bestwil! Niet aankomen!
Kijken doe je met je
ogen! En wat zeggen we
dan...!
Het zijn van die zinnetjes
die alle ouders gebrui
ken. Te pas en te onpas.
Wouter Schoonman ver
zamelde ze en maakte er
een boekje van. Waarom?
Daarom! Een vraagge
sprek met Wouter
Schoonman, psycholoog
en vader van Kasper (10),
Ivo (8) en Merel (6).
Door Mick Salet
Jongetje in bed roept naar bene
den: „Pap, ik heb zo'n dorst. Mag
ik een glaasje water?"
Vader brult naar boven: „Je hebt
al genoeg gedronken. Ga nou
maar slapen."
Jongetje roept nog eens: „Pap,
mag ik een glaasje water?"
Vader bromt boos: „Hou op met
zeuren en ga slapen!"
Jongetje roept wéér: „Pap, ik wil
een glaasje water.
Vader blaft bijna: „Hou je mond
of ik kom naar boven!"
Roept jongetje: „Neem je dan ge
lijk een glaasje water mee?"
Opvoeden kan knap lastig zijn.
Ouders kunnen soms niets anders
verzinnen dan een dooddoener
uit de oude doos. Kan het niet een
beetje rustiger? Moet de hele
buurt het horen? En nou is het af-"
gelopen! Ik 'zeg het voor de laat
ste keer! Als je nu niet onmiddel
lijk ophoudt, dan zwaait er wat!
De psycholoog Wouter Schoon
man, 39 jaar, heeft een broertje
dood aan die dooddoeners. Voor
al als hij ze zelf gebruikt. Dan
schaamt hij zich rood. „Vréselijk.
Wat ik mijn vader vroeger hoorde
zeggen, zeg ik nu zelf tegen mijn
kinderen. Niet wippen! Een stoel
heeft vier poten! Pas op! Ik pro
beer het allemaal zo min mogelijk
te zeggen, want ik vind het verve
lende oudertaai."
Wouter Schoonman, vader van
drie kinderen, heeft er net een
boekje over geschreven. 'Omdat
ik het zeg.' Een boekje over
oudertaai.
Wat is oudertaai?
„Oudertaai is de taal die ouders
exclusief gebruiken wanneer ze
tegen hun kinderen praten. Het is
een taal die ouders van hun eigen
ouders overnemen.
Onoverdacht. Zonder er veel aan
te veranderen. Hoe sterk de
maatschappij ook veranderd is,
de oudertaai is gelijk gebleven.
Aan tafel hoor je nog altijd: Niet
praten met een volle mond! Als je
je bord niet leeg eet, dan krijg je
geen toetje. Je hebt mes en vork
gekregen! Niet smakken! Je blijft
net zo lang aan tafel tot je bord
leeg is!"
Waarom vindt u dat zo verve
lend?
„Omdat ouders het zonder na te
denken van hun ouders overne
men. Ze geven die regels door
zonder zich af te vragen waarom
die regels er eigenlijk zijn. Niet
met volle mond praten! Bijna alle
ouders zeggen het. Maar waarom
eigenlijk? Volwassenen praten
toch ook met volle mond? Dat is
handig. Dan kun je twee dingen
tegelijk doen. Eten en praten.
Maar kinderen krijgen te horen
dat ze eerst hun mond leeg moet
eten. Waarom?"
Omdat je niet wilt dat het eten
uit hun mond spettert.
„Nou, dan moet je ze leren praten
zonder dat het eten uit hun mond
komt. Net als volwassenen. Die
eten en praten ook tegelijk. De
kunst is om zóveel eten in je
mond te hebben, dat het onzicht
baar blijft bij het spreken. Die
kunst moet je kinderen ook bij
brengen. Waaróm zou je ze leren
niet met volle mond te praten?
Waaróm zou je ze leren dat een
mes rechts van het bord hoort te
liggen en de vork links?"
Omdat Amy Groskamp-ten Have
dat zegt.
Psycholoog Wouter Schoonman met zoon Kasper: 'Respect van je kinderen moet je verdienen.'
FOTO ROB HENDRIKSEN
„Precies. En dat moeten we dus
allemaal maar klakkeloos over
nemen? Ik vind niet dat je regels
door moet geven, uitsluitend om
dat die regels er nou eenmaal
zijn. Je moet je natuurlijk wèl af
vragen of die regels zinvol zijn."
U vindt het vooral vervelend om
te horen dat u dezelfde dingen als
uw vader zegt?
„Ja, ik hoorde mezelf een keer te
gen mijn zoon zeggen: niet wip
pen! Dat zei mijn vader ook altijd
als ik achterover leunde met mijn
stoel. En dat vond ik als kind vre
selijk om te horen. Niet wippen!
Ik zeg het niet meer. Laat hem
dan maar een keer op z'n bek
gaan."
Maar je mag een kind toch wel
waarschuwen? Uw vader zei het
misschien omdat hij bang was dat
u zich pijn zou doen of dat de
stoel kapot zou gaan.
„Zou een stoel daar nou echt ka
pot van gaan? Ik geloof het niet.
Ik denk dat ouders die dingen
zeggen zonder er bij na te denken
waarom ze het zeggen. Ruim je
troep op! Je kamer lijkt wel een
zwijnestal! Dat zeg ik ook niet
meer. Dan merken ze zelf wel wat
de nadelen zijn. Zelf ben ik ook
een chaoot. Ik ruim mijn spullen
alleen maar op omdat ik anders
altijd alles kwijt ben. Maar waar
om zou het overal in huis netjes
moeten zijn? Als je niet wilt dat je
je nek breekt over knikkers en
rolschaatsen, dan schuif je die
maar aan de kant. Mijn vrouw
zegt: als je het binnen op orde
hebt, dan hoef je het buiten niet
op orde te hebben.
Veel opvoeders vinden dat kinde
ren het van binnen pas op orde
kunnen krijgen, als het buiten op
orde is. Reinheid, rust en regel
maat.
„Daar ben ik het helemaal niet
mee eens. Al die fatsoenlijke re
geltjes. Bah. Als mijn zoon met
vuile kleren naar school wil, dan
houd ik hem niet tegen. Als mijn
dochter hartje zomer in haar
winterkleren naar school wil, dan
ga ik dat niet verbieden. Ik zal
zeggen: 'wéét wat je doet, je zult
het erg warm krijgen, iedereen
zal je raar aankijken.' Maar ik
zeg niet: 'het mag niet en daar
mee uit!' Veel ouders zullen het
gewoon niet toestaan. Maar ik
vind veel ouders zeikerds. Mezelf
incluis."
Maar soms is het toch nodig dat
ouders hun kinderen beschermen
met een verbod?
„Natuurlijk, als mijn dochter van
zes alléén naar school wil fietsen,
dan mag dat niet. Dat kan ze nog
niet. Dat is te gevaarlijk. Maar
als ze in pyjama naar school wil.
Waarom niet? Je moet kinderen
verantwoordelijkheid en vrijheid
geven. Dat vraagt wel wat van ze,
maar dat kunnen ze wel aan.
Wat vindt u van ouders die zich
door hun kinderen met u aan la
ten spreken?
„Belachelijk. Respect van je kin
deren moet je verdiénen. Dat
krijg je niet door te eisen dat ze je
met aanspreken. Je hebt ook
van die chefs die respect eisen
omdat ze chef zijn. Dan ben je
zielig bezig. Maar het hoort wel
tot de oudertaai: Met twee woor
den spreken! Ik ben je vriendje
niet! Ik vind dat echt vervelende
taal. Voeten vegen! Deur dicht!
Geen speelgoed aan tafel!"
Gebruikt u zelf nooit van die
dooddoeners?
„Vraag het mijn zoon."
Hij loopt naar de deur en brult:
„Kasper! Kasper! Kom hier!
Nü!"
Grinnekend om de grap van zijn
vader komt Kasper binnen. Of
zijn vader nooit van die dooddoe
ners gebruikt? Toch wel.
„En dat vind ik erg irritant.
Vooral de toon waarop het ge
zegd wordt. 'Als je dit of dat niet
doet, dan gaat de computer van je
kamer!' Zégt hij, want ik geloof
niet dat hij het ook echt zou doen.
Maar hij zegt die dingen wel min
der dan vroeger. 'Eet je bord
leeg!', zegt hij bijvoorbeeld niet
meer. Dat hoeft ook niet, want
het is hier in huis de regel dat je
geen toetje krijgt als je je bord
niet leeg eet."
'Omdat ik het zeg' van Wouter
Schoonman uitgeverij Aramith
kost 17,90.
Door dr. 1. Verhulst
In zijn spreekkamer hoort
een klinisch psycholoog
vaak zaken die hij liever
niet zou horen: over incest,
vreemdgaan, bedreigingen,
oplichterijen en andere
grotere of kleinere vergrij
pen. Deze verhalen horen
er nu eenmaal bij, en het is
niet aan de psycholoog
zich daarvoor af te sluiten
of daar een moreel oordeel
over te vellen.
Natuurlijk is het zo dat
cliënten aan hun psycho
loog alles, maar dan ook
alles kwijt moeten kunnen.
De psycholoog dient te
luisteren, eventueel goede
raad te geven, maar hij
dient in alle gevallen zijn
mond te houden tegenover
anderen. Dat moet hij ook
doen als hij werkt volgens
de beroepscode van het
NIP, het Nederlands Insti
tuut van Psychologen. De
ze regel wordt (terecht)
zeer streng gehandhaafd:
bij overtreding loopt de
betrokken psycholoog een
grote kans geroyeerd te
worden en dan kan hij al
leen nog maar als tweede
rangs beunhaas zijn be
roep uitoefenen. Je kunt
als psycholoog namelijk
gewoon je lidmaatschap
van het NIP opzeggen, en dan
vervolgens je gang gaan. Want
helaas hebben psychologen
geen wettelijk geregeld strafor-
gaan, zoals de artsen hun me
disch tuchtcollege hebben.
Er is uiteraard een uitzondering
op de regel van geheimhouding,
namelijk als de cliënt er zelf in
toestemt dat je informatie over
hem aan derden verstrekt.
Schriftelijk, wel te verstaan.
Daarom sturen instanties zoals
bijvoorbeeld het GAK of de be
drijfsverenigingen altijd een
door de cliënt ondertekend for
mulier van toestemming mee.
Doen ze dat niet, dan krijgen ze
geen informatie over de cliënt.
De neuroloog die mij laatst
schriftelijk meedeelde dat de
cliënt er geen enkel bezwaar te
gen had dat ik informatie aan
hem gaf, kreeg dus geen infor
matie: de schriftelijke toestem
ming van de cliënt zat er niet
bij. Ook al was het zeer waar-
In
de regel levert de plicht tot geheimhouding niet veel problemen op.
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
schijnlijk zo dat de cliënt daar
inderdaad geen bezwaar tegen
zou hebben gehad.
In de regel levert deze plicht tot
geheimhouding niet al te veel
problemen op, maar lastig is het
soms wel. Zo kan het gebeuren
dat je van je cliënt ongewild in
formatie krijgt die schadelijk is
voor personen die je kent. Als
het in zo'n geval echt te moeilijk
wordt, kun je je cliënt natuur
lijk doorverwijzen naar een col
lega. Maar je moet wel je mond
houden tegenover derden.
Ook lastig is de situatie (bij
voorbeeld bij een relatiethera
pie) waarin je te horen krijgt,
dat de ene partner de andere
bedriegt. Het enige wat je in
zo'n geval kunt doen is de ene
partner zover proberen te krij
gen dat hij of zij open kaart
speelt tegenover de andere
partner (hoewel ik ook gevallen
ken, waarin die openheid zou
uitlopen op een psychische
ramp). Maar hoe dan ook: het is
niet aan de psycholoog die
openheid te geven.
Nog lastiger wordt het wanneer
je van je cliënt te horen krijgt
dat deze in het grootste geheim
een einde aan zijn leven wil ma
ken. En bij sommige cliënten
kun je er vergif op innemen dat
ze het zullen doen ook. Wat
moet je dan met je beroepsge
heim? Natuurlijk probeer je
eerst de cliënt van zijn voorne
men af te brengen (hoewel
zich ook hier weer gevallen
voordoen dat je diep in je
hart je cliënt gelijk geeft
met zijn voornemen). Blijft
hij bij zijn voornemen, dan
kun je nog vragen of je an
deren mag inschakelen. Als
je dat niet mag, dan sta je
met de rug tegen de muur.
Dan moet je gaan inschatten
of het gaat om een impulsie
ve daad, of om een goed
doordacht uitgebalanceerd
plan.
Ik geef eerlijk toe dat ik in
het eerste geval (bij een im
pulsieve dreiging met zelf
doding) buiten de cliënt om
wel eens maatregelen heb
genomen om het onheil te
voorkomen, en ik heb daar
tot op heden nog nooit spijt
van gehad. Is het laatste het
geval, dan kun je het wel
schudden. Ik sluit in zo'n si
tuatie een 'contract' af met
de cliënt waarin hij belooft
tijdens mijn behandeling
niet tot zelfdoding over te
gaan. Ik hoop er daarbij
stiekem op dat ik er alsnog
in slaag hem of haar op an
dere gedachten te brengen.
Helemaal ellendig is wat een
therapeute elders in het
land is overkomen: ze kreeg
van haar cliënt te horen dat
hij zijn moeder met een bal
pen had vermoord, door deze in
haar oogkas te schieten. De the
rapeute in kwestie besloot deze
informatie door te geven aan de
politie, mede omdat zij van me
ning was dat eventuele andere
moorden niet uit te sluiten wa
ren. Complicerende factor hier
bij was overigens het gegeven
dat de medisch specialist bleef
volhouden dat het technisch on
mogelijk is om iemand op die
manier te vermoorden. Verzon
de cliënt dus zijn verhaal of
niet? Toch gaf de therapeute
haar cliënt aan. Ik denk dat ik
hetzelfde gedaan zou hebben.
Want beroepscode of niet, er
gens moet toch een grens liggen.
Die grens bepaalt de psycho
loog in uiterste gevallen zelf,
dus op subjectieve gronden. Het
lijkt mij namelijk niet mogelijk
en ook niet wenselijk om een
beroepscode te ontwikkelen die
in alle gevallen toereikend en
bindend is.
Door dr. J. Paalman
Sommige kwalen zijn bijna te
bizar om waar te kunnen zijn.
Er zijn mensen die door een mi
nimale oorzaak - een verstuikte
enkel of een enkele injectie -
maximale ellende kunnen bele
ven. Hun enkel, of hun pols of
wat dan ook wordt warm, ver
schiet van kleur, zwelt op en
doet extreem pijn.
Posttraumatische dystrofie, om
de kwaal maar bij een van zijn
twaalf verschillende namen te
noemen, slaat per jaar bij onge
veer 8000 Nederlanders toe.
Snelle behandeling is nodig, zo
vinden medische deskundigen
in binnen- en buitenland, maar
daarmee is hun eensgezindheid
schoon op. Want men is het zeer
oneens over de oorzaak van de
kwaal, dus al helemaal over de
juiste behandeling.
Posttraumatische dystrofie, PD,
is geen nieuwtje of laatste medi
sche mode. In de Amerikaanse
burgeroorlog (1861-1865) werd
het door legerartsen al beschre
ven als een complicatie na ko-
gelwonden. In 1900 paste de
Duitse chirurg Hermann Su-
deck de net ontdekte (1896)
röntgenstralen toe om te laten
zien dat PD ook de botten aan
tast. Sindsdien heet de kwaal
Sudeckse atrofie, maar ook re-
flectoir-sympathische atrofie
(vooral in Engeland), of 'shoul-
der-hand' syndroom, of algody-
strofie, of God mag weten wat
terwijl men in Nederland de
voorkeur geeft aan de naam
posttraumatische dystrofie, of
wel PD.
Over wat nou wel PD is en wat
niet PD, ook daarover, over de
preciese diagnose dus, is men
het niet eens. Om u toch een idee
te geven een kleine ziektege
schiedenis. Een jongen van 16
krijgt na het verzwikken van
een enkel last van een hevige
zwelling en extreme pijn. Op de
röntgenfoto valt niets te zien.
Fysiotherapie maakt de zaak er
alleen maar erger op. Opnames
in diverse ziekenhuizen halen
niets uit en omdat men denkt
dat het wel 'iets psychisch' zal
wezen wordt hij een keer in een
psychiatrische inrichting opge
nomen. Na 2,5 jaar heeft hij nog
steeds pijn, is de voet blauw ge
zwollen en zit de patiënt in een
rolstoel. De botten blijken ont-
kalkt, de huid is dun, de spieren
zijn geslonken, de pijnlijke voet
is niet meer te bewegen. Behan
deling met diverse middelen ge
ven matig resultaat en de pa
tiënt zal verder met zijn kwaal
moeten leren leven.
Hoe kan nou een simpele ver
stuikte enkel zo'n ellende ver
oorzaken? In de British Medical
Journal (BMJ), een gezagheb
bend Engels artsenblad, stond
op 24 juni '95 een overzichtsar
tikel over wat men in Engeland
weer reflex- sympathische-dy-
strofie noemt. Na het verstuiken
van een enkel, het breken van de
pols of zelfs maar na het krijgen
van een spuitje zou volgens de
meest gangbare theorie het
sympathische zenuwstelsel
soms in een krampachtig reflex
schieten waardoor de bloedtoe-
voer van het bewuste lichaams
deel op de verkeerde momenten
wordt opengezet of afgeknepen.
De therapie ligt voor de hand:
met allerlei middelen de sympa-
thicuszenuw blokkeren en na
tuurlijk veel fysiotherapie. En,
zo drukt het tijdschrift zijn le
zers op het hart, dat moet dan
snel gebeuren anders gaat het
met de patiënt van kwaad tot
erger. Tot zover zo klaar als een
klontje. Maar helaas. De theo
rie, zo schrijft de BMJ mismoe
dig, is zeer omstreden en eigen
lijk hebben we geen flauw idee
wat nou de oorzaak is. Toch is
het blokkeren van de sympathi-
cus nog steeds de meest toege
paste therapie. In feite doet men
maar wat en God zegene de
greep.
Dan is er een groep dokters,
waaronder veel chirurgen, die
vindt dat de hele kwaal tussen
de oren zit. Niet echt verbazing
wekkend, want het ziektebeeld
kan zeer wispelturig verlopen
en daar worden dokters door
gaans wat schichtig van. En die
aantasting van het bot dan? Het
opzwellen, het warm of koud
worden, het krachtverlies, het
beven van arm of been, het dun
ner worden van huid, spieren,
nagels en gewrichten, het hevi
ger zweten, de toegenomen
haar- en nagelgroei? Dat zijn
toch allemaal objectieve en
meetbare symptomen? Dat kan
toch niet allemaal ingebeeld
zijn? Dat allemaal best waar
zijn, is dan de tegenwerping,
maar het zijn allemaal ver
schijnselen van een inactiviteits
atrofie: de teloorgang van weef
sels bij rust. Want rust roest. Als
je je botten, spieren en gewrich
ten niet gebruikt dan gaan ze in
omvang en functie achteruit. En
inderdaad, in sommige onder
zoeken bleken PD-patiënten
niet geheel geestelijk normaal.
„Dat is dan ook geen wonder",
zegt prof. dr. R. Goris, chirurg
aan het Academisch Ziekenhuis
Nijmegen. „Het meeste onder
zoek op dit gebied is hap snap
werk bij mensen die al heel lang
patiënt zijn. Als je zolang met
hevige pijn rondloopt dan ga je
je op zijn minst heel ongelukkig
voelen zo niet erger." Een paar
jaar terug deed men een psycho
logisch onderzoek bij 160 men
sen die met een verse polsbreuk
het Haagse Leijenburg-zieken-
huis waren binnengekomen.
Vervolgens wachtte men af. En
zie, de twaalf patiënten bij wie
later PD optrad bleken psycho
logisch niet van de anderen te
onderscheiden.
Goris doet met enkele collega's
al een jaar of tien diepgaand on
derzoek naar oorzaak en behan
deling en heeft een heel andere
opvatting over de oorzaak en
dus ook over de therapie. Net
als Sudeck meent hij dat PD het
gevolg is van een uit de hand ge
lopen ontstekingsreactie met in
de acute fase de typische ontste
kingsverschijnselen vat
heid, pijn, zwelling, warmt
het niet goed kunnen gebi
van het aangedane lich
deel. In de late 'koude'
wordt de pijn onbehandel
het lichaamsdeel voelt 1
aan, is in het geheel niette]
bruiken en alle delen vas
weefsel - huid, nagels, bc
spieren, pezen - gaan in o#
achteruit. Inspanning en iüj
sieve fysiotherapie
klachten alleen maar ergs.
„Maar het is niet zo
mensen niet willen
zegt Goris, „ze kunnen dc»j
niet oefenen." Met
nieuwe PET-scan waarmee'
tegenwoordig chemische
ties in de weefsels op dj
kan volgen, zag men »l
weefsels van deze patis
oefening zuurstof tekort 1'
zodat er na oefening w®
aantastende zuurstof»
kunnen ontstaan, een soort
terstofperoxide maar daner
Iets dergelijks zie je ook»!1
stekingen. De therapie laf
om voor de hand: de over
aan radicalen wegvang®
(zo heten ze echt) radical®
gers, stoffen als mann®]
DMSO. Daardoor kan de
steking tot rust komen.
Onafhankelijk van Gore
ben onderzoekers van®'
sche faculteiten in Grot®
en van de VU in Amsterd®
deze methode suceeseng'
„Goede reultaten", zo ijj
de Amsterdammers m
W]
derlands Tijdschrift
neeskunde van 6 maan 1
Maar in de internationale-1
sche gemeente staat Gons 0
tisch alleen. In 1993
hij een artikel over n> I
zeer toonaangevende
vakblad de Lancet
grote overzichtsartikel e
jaar geleden in de B»
niet de minste onder o'
sche bladen, nam niet
moeite om de
Goris te
noor Theo Holleman
Sinds Charles Darwin
I rige eeuw toe aanzette, is
naar de menselijke evolut
keüjk onderzoek geweest
ip resten. De bestaande
Ie resten. De
jieën over de oorsprong
I derne mens zijn daar
gebaseerd.
ook
De cover van het Body Shopboek.
't Was te verwachten: alle cosmetica-kennis van The Body SL
in een boek. Deze maand ligt het in de winkel. Ruim 216 paffl
over lichaamsverzorging van top tot teen in de ruimste zin vijf.
woord. Om klanten te lokken zit in de eerste druk van d
ve een waardebon van tien gulden te besteden in een van del
Shop-winkels. In tien geïllustreerde hoofdstukken komen ui;|
lopende onderwerpen aan de orde: lichaam, gezicht, kleur, I
matherapie, massage, zon en ouder worden. The 7
staat sinds 1976. Nederland telt inmiddels zo'n vijftig" vestiJ
gen. Wereldwijd zijn er 1300 winkels. Uitgangspunten vail
Britse bedrijf zijn: eerlijke informatie, respect voor het mj
minimaal verpakken, streven naar eerlijke handel, I
proeven en zorg voor de wereld. Het boek is verschenen bi] lil
verij Terra; prijs 29,95.
Dat een teveel aan vitamine A schadelijk kan zijn voordeonjl
ren vrucht, is al langer bekend. Zwangere vrouwen kri'
ook het advies niet teveel vitamine A-pillen te slikken e
veel lever te eten. Uit een Amerikaans onderzoek blijkt nuti
dat ook al vrij lage doseringen van deze vitamine schadelijkkl
nen zijn. Dit nieuwe onderzoek bewijst dat een dagelijkse ma
van meer dan 10.000 internationale eenheden (i.e.) vitam
kan leiden tot afwijkingen aan het embryo. Het gaat vooralol
eerste zeven weken van de zwangerschap, als vrouwen vaak]
eens weten dat ze in verwachting zijn.
Natuurgebieden moeten meer worden opengesteld voor warj
laars. Te vaak worden er nog gebieden, of delen ervan,
op grond van vermeende schadelijke effecten van wandel
zonder dat daar voldoende onderzoek naar is verricht. Hetï;
delplatform heeft dit standpunt naar voren gebracht op etc 1
diedag in Utrecht over 'Natuur en recreatie: binnendoor etf
tenom'. Op dezelfde bijeenkomst kondigde directeur Brabesl
Staatsbosbeheer aan dat zijn organisatie, die veel natuurtaj
nen in Nederland beheert, meer terreinen gaat openstellen.
naai blijven de
klooien met blokkades
sympathicuszenuw, e®
deling waar ze zelf
in geloven.
De oudste theorie stelt da
streeks afstammen van Hi
Die ontstond ongeveer twee
geleden in Afrika. Vertegi
van deze verre voorouder
geboortegrond een miljoen
grote delen van Azië en Eu
koloniseren. Uit de regiona
groepen 'kolonialen zou
mens zich overal geleidelijl
ontwikkeld (en dit moest da
sprong van rasverschillen z
Deze theorie wordt 'Out of
noemd, of wat deftiger: he
nale continuïteitsmodel. M
ren zestig kwam de verondf
de geleidelijke, rechtlijnig
ling onder druk te staan. M(
mee verklaren dat sommi
ogende menselijke fossiele
ken dan overblijfselen v;
minder geëvolueerde vooroi
Een kleine groep onderzoe
toen dat de aanname van
emigratiegolf vanuit Afri
woord op dit probleem g<
I pi ens de moderne mens,
hen tussen 150.000 en 200.1
den in Afrika zijn ontstaan
100.000 jaar voor Christi
hebben gemaakt met zijn ve
de wereld. De moderne mei
zaten van pionier erectu,
hebben verdrongen.
Deze alternatieve theorie
vervangingsmodel door 't 1
vriendelijker als 'Out of
betekende niet minder da
scheuring in het voordien
werk van de paleo-antropol
In de tweede helft van de
gon een heel ander soort
pers zich over onze evolut
genen-onderzoekers. Drie
genetici (Cann, Stoneking
brachten in 1987 hun eerste
naar buiten.
De moderne mens moest, z
in het tijdschrift Natu:
200.000 jaar geleden in Af
staan. Zij baseerden deze
onderzoek naar het DNA v<
in de menselijke celkern dii
gie leveren en die mitochon
I genoemd. We erven deze el
sluitend van moederskant
buiten de samenvoeging v
en vrouwelijk erfelijk mat
moment van bevruchting,
dat in alle menselijke Dl
veranderingen, mutaties,
Die doen het DNA evoluere
Naar men aanneemt trede:
s op met een vaste regel
ken als het ware evolutior
I in ons DNA. In vergelijkin
vffletië (anp) - „Na de
wisseling komt er een ex
aan kennis over de her;
I Ha1t *s van grote invloed
I Behandeling van psycl
I sehe patiënten: er zulle
I jneer medicijnen beschi
I f0nlen> d'e een steeds
tjndere werking hebben
«5' dr' H' van Pn*ag, 1
v!l ?S?chiatrie aan de Rij
I Limburg, heeft
7io„ jn internationaal vee
tint TÏ0r ziin bijdragen i
I Pswh^eUng van de biol<
I kiL Vooral zijn o
I S?®S°Phet terrein van d
tenJu11 van belang voor
I cont P' Tiidens het
wlo^(ECNPieUHr?SyCh°
I in Vn dat vorige
I Van gouden werd
Met a 3g de ECNP-Pri
125oonef^s is een bedr:
i Van d onderzoek.
I dat mraag g?at uit van de
I u't funSet^k gedra§ vo°
I Ver Ja ctlonerende he:
I ®en rinnngen in bet §edl
|Cnt%rindeIingen
iragwnrat afwijker
zaakt a nziin theorie i
niSsend°0reen «ie functi
