Weekend
IGELEIDERS
van der made
transport
iren chauffeurs
In de leer
bij Frank
en Ronald
PETRI
125 jaar geleden
pbStbm
E2
3 x plaatsen
2 x betalen
De geschiedenis van de Zouaven
is meer dan hondervijfentwintig
jaar oud, maar in Oudenbosch is
dat verleden nog altijd jong en
springlevend. Een museum,
straatnamen, monumenten en
een heus korps jonge Zouaven
herinneren er aan een tijd dat
Oudenbosch de Nederlandse
draaischijf van het pauselijk le
ger was.
De roem van
de Zouaven is
nog steeds levend
in Oudenbosch
JOBER 1995
ZATERDAG 7 OKTOBER 1995
tichting met een Protestants-
ten doel mensen met een
n'den, te verzorgen en te ver
weten hierbij zoveel mogelijk
mvat de leefgemeenschap
|jsvervangende tehuizen
I in Wijk en Aalburg, alsmede
Rietveld in Sleeuwijk.
irect of indirect bij de dienst-
betrokken. De komende jaren
I modernisering van de zorg
>r meer locaties in de regio.
pO cliënten is in voorbereiding.
gen wij op korte termijn
m/v
>zorg is om verstandelijk
;e hulp te bieden, dat zo
tuatie gewoond kan worden,
/verzorgers in staat gesteld
uzorgen. De thuiszorg wordt
pge-Z; enige ervaring in de
standelijke handicap; bereid
uders/verzorgers te komen
zorgvraag; in staat zijn om
relatie tot de thuiszorgvraag;
nsten te verrichten; hulpvragen
ensdagmiddag, zaterdag en
ht; kandidaten dienen een
'|et Functiewaarderingssysteem
i 40 (maximaal 4.048,- bruto
De arbeidsvoorwaarden zijn
nhuiswezen.
■ting kunt u (op werkdagen
tact opnemen met het
neer M. Baelemans, telefoon
•tie (onder vermelding van
jn van curriculum vitae, kunt u
j-en naar Stichting SOVAK, afde-
oostbus 4, 4844 ZG Terheijden.
r de Benelux
|s Oosterhout Rijbewijs B-C-E en diploma'
Leeftijd 20-30 jr.
i tijdens kantooruren Vlietweg 18,
ilundert, tel. 0168-404250.
UITSLUITEND VOOR
PARTICULIEREN
Voor zakelijke
Rubrieksadvertenties
bel 076-5.312.313
Fax 076-5.312.310
t.a.v. afd. Rubrieksadvertenties
Als u uw tekst 3 x binnen
7 dagen ongewijzigd laat
plaatsen hoeft u slechts
2 advertenties te betalen.
As er in deze serie een
zaterdag voorkomt, wordt
die in ieder geval berekend.
Deze week heb ik het aangedurfd. Ik belde
Ronald de Boer op. „ik zou het een geweldi
ge eer vinden een keer een balletje te trappen
met jou en je broer Frank." Het leuke was dat
Ronald niet eens aarzelde. „Dat is goed, joh",
zei hij. „kom donderdag maar. Dan hebben
we net Vitesse verslagen."
De De Boertjes begonnen ontspannen te tik
ten en af en toe mocht ik het leer even aan
taken. „Hoe is het in Ajax te spelen en altijd
te winnen?" vroeg ik. „Gewoon", zeiden ze
bijna tegelijkertijd. „Maakt het een gelukkig
mens van je?" vroeg ik met de bal onder mijn
schoen. „Tja, dat soort dingen moet je aan
meneer Van Gaal vragen", zei Frank.
Ik legde uit waarom mij dat spelen in Ajax zo
intrigeerde. Kijk, ik woon in Nederland waar
alles een beetje in het slop zit. Laten we eer-
Ijk zijn. We hebben een kleurloos kabinet van
ambtenaren. Parlementaire enquêtes tonen
aan dat alles fout gaat in dit tand. Met Euro
pa wil het ook niet. En Hugo Claus heeft al
weer de Nobelprijs niet gewonnen.
We zijn helemaal vergeten hoe het is in de
winning mood te zijn. Die absolute zekerheid
datje wint. Dat je lekker aan de slag gaat en
de ander vanaf de eerste minuut de stuipen
op het lijf jaagt. Ajax heeft dat. Het moet toch
verrukkelijk zijn om bij zo'n club te horen, al
is het maar voor een halve dag.
frank oefende een vrije trap, terwijl Ronald
een paar van die befaamde snelle wendingen
maakte. „Komt het nu door het systeem
waarin jullie perfect passen? Of is het gewoon
de zweep van de trainer?" vroeg ik inmiddels
zwaar hijgend. „Zou je aan meneer Van Gaal
moeten vragen", antwoordden ze zonder de
bal uit het ook te verliezen.
Ik dacht aan Willem van Hanegem, die deze
week de Kuip moest verlaten. Zijn ploeg had
«toren en hij kreeg de schuld. „Is het niet
vreselijk sneu voor een kerel als Willem om zo
heiveld te moeten ruimen?" vroeg ik de jon
gens. „Hadden jullie Feyenoord niet eens een
keertje vaker kunnen laten winnen?" Ronald
haalde zijn schouders op. „Dat zou je mis
schien aan meneer Van Gaal kunnen vragen"
zei Frank.
Kijk, eigenlijk was ik op zoek naar de sleutel
van het succes in het algemeen. Hebben we
een harde leider nodig, een gedreven dicta
tor? Of ligt het verder weg, is het zoiets on
grijpbaars als bezieling of elan? Is er de laat
ste tijd een politicus, een denker of een kun
stenaar geweest die u zo raakte dat u spon
taan begon te juichen? Zelfs Freek de Jonge
schijnt het hoofd tegenwoordig te laten han
gen.
Het is toch gek dat Van Hanegem - wel krom
maar niet dom - wordt ontslagen, terwijl een
figuur als Enneüs Heerma gewoon blijft zitten
waar hij zit. Het CDA lijdt de ene nederlaag
na de andere. De club heeft zelfs nog nooit
gescoord! Het team van Heerma weet niet
eens precies aan welke kant het doel eigenlijk
staat. Als hij voetbaltrainer was geweest was
hij er allang uitgeknikkerd. Dan was hij via het
GW terecht gekomen bij een klein clubje in
kieuw-Zeeland of zo.
if zou heel graag aanvallend willen spelen.
Droog combinerend met Finidi, Kanu en
Qvermars. Recht op het doel af. Frank achter
w, Ronald naast me. Maar in het gewone le
ts' lukt dat niet. Leiders met schemaatjes die
Is oppeppen en aanpakken, bestaan niet
Hoe komen we aan de bezieling en de
zekerheid? Is er ergens nog iets moois waar
w in kunnen geloven? Aan de De Boertjes
ik niks meer. Ze verwijzen toch naar
Jeer Van Gaal. Bovendien heb ik geen
Edwin van der Sar, de keeper, komt er ook
«n bij. We combineren en tikken naar har-
'™st. Ik blijk nog heel wat extra lucht te heb-
"en! Ronald geeft een voorzet, zo'n draaier,
Precies op mijn hoofd. Ik kop en passeer Van
WrSar. Wat een moment! Ik ben de eerste
Jie dit seizoen scoort tegen Ajax! Dit is de
■"Miste herfst van mijn leven. Ik hoor een vol
Mdion brullen van vreugde.
A het gevoel is er al, met dank aan Ronald
I pp Frank. Nu de rest nog.
Prijs incl. BTW voor plaatsing
op zaterdag
Tariefgroep 1
Tariefgroep 2
Tariefgroep^
19.29
25.71
34.69
25.72
34.28
46.25
32.15
42.85
57.81
38.58
ƒ51.42
69.37
45.02
59.99
8093^__
51.44
68.56
92.50
57.87
ƒ77.13
104.06
64.30
85.70
115.62___
Brieven onder nummer 14.70
Tel.nr.:
sbetaalkaart bij Stuur mij een rekenM
i, Antwoordnummer 112, 4800 VB
>rieksadvertenties (geen postzegel noy
Oud-Zouaven vormen een erewacht in 1911.
Tij
'Wij hebben Garibaldi
overwonnen. Hoera!'
Door Romain van Damme
Het nieuwe appartementencomplex dat
de gemeente Oudenbosch op de plek
van het oude gemeentehuis laat verrij
zen, is Viterbo gedoopt.
Geen toeval. Het is de naam van een Italiaans
stadje, dertig kilometer ten noorden van Ro
me waar inwoners van Oudenbosch' geschie
denis schreven. Ze deden dat als Zouaaf, sol
daat van de paus.
Vanuit het Westbrabantse stadje vertrokken
tussen 1864 en 1870 ruim 3000 Nederlandse
mannen naar Italië om daar paus Pius IX te
helpen bij het verdedigen van de Kerkelijke
Staat.
Vaak stond dat leger tegenover een over
macht, zoals in en rond de pauselijke vesting
stad Mentana. Amper 3000 Zouaven moesten
het toen opnemen tegen 15.000 man sterke
troepen.
En toch schreef Joannes Vervaart op negen
november 1867 aan zijn ouders in Ouden
bosch:
Zeer geliefde Ouders, Broeders en Zusters!
Thans moet ik u groot nieuws mededelen. Wij
hebben Garibaldi te Mentana overwonnen.
Hoera!
Dank aan de hulp van Boven die er nog meer
aan gedaan heeft dan onze kanonnen en ge
weren. Van onze Zouaven zijn er maar dertig
gedood of gekwetst. Wij hebben van de vijand
zesduizen geweren afgenomen met toebeho
ren, en 1600 gevangenen en 400 doden ge
maakt.
De toen twintigjarige Joannes Vervaart was
een van de 22 Oudenbosschenaren die als
Zouaaf naar Italië vertrokken. Samen met
zijn plaatsgenoten Jac Dirkx en Frans van
Gehrt verliet hij op 7 januari 1867 Ouden
bosch om het grondgebied van de paus te be
schermen tegen de begerige buren.
De Kerkelijke Staat kwam destijds in het
nauw omdat koning Victor Emmanuel II van
Sardinië zijn zinnen op één Groot Italië had
gezet. Na het uiteenvallen van het eens zo
machtige Romeinse Keizerrijk was Italië ver
brokkeld in een groot aantal onafhankelijke
staatjes en vorstendommen.
In 1860 was het Appenijns schiereiland ver
deeld in acht staten. In het noorden regeerde
koning Victor Emmanuel II over Sardinië en
in het zuiden was Sicilië een machtige staat
waar het in die tijd een tikkeltje onrustig
was. Daar had Giusseppe Garibaldi de hand
in. Hij verdreef met zijn 'Roodhemden' de ko
ning van Napels en had ook wel zin in de rest
van Italië.
Ingeklemd tussen die veelvraten lag de Ker
kelijke Staat die Italië in feite van oost naar
west in twee stukken sneed. In 1859 naderde
Victor Emmanuel akelig dicht de pauselijke
grenzen. Zonder noemenswaardige tegen
stand had hij Lombardije, Savoye, Florence
en Venetië ingerekend.
Even was er een aarzeling, maar in 1860 viel
Victor Emmanuel II de meest noordelijke
provincie van de Kerkelijke Staat binnen.
Zonder slag of stoot viel Romagna in handen
van de Sardijnen. Paus Pius IX probeerde on
middellijk zijn legertje huursoldaten te ver
sterken, maar moest toch ook nog lijdzaam
toezien dat Umbrië als tweede pauselijke
provincie verorverd werd door de Sardijnen.
Erfgoed
De val van Umbrië gaat in de geschiedenis
boeken schuil achter de slag van Castel-Fi-
dardo. Ongeveer 5000 aanhangers van de
Paus werden er onder de voet gelopen door
33.000 Sardijnse en Garibaldische soldaten.
Van de pauselijke troepen verlieten er vijftig
levend het slagveld.
Van de Kerkelijke staat was toen niet zo veel
meer over. Alleen het zogenaamde 'Patrimo
nium Petri', het erfgoed van Petrus. Ongeveer
vijftien stadjes en dorpen maakten nog deel
uit van de staat die inmiddels wel op steun
uit de hele katholieke wereld kon rekenen.
Dat leidde tot de oprichting van het Zoua-
venleger.
Het werd allemaal op de voet gevolgd door
pastoor W. Hellemons van Oudenbosch. Hel
lemons was smoorverliefd op Rome waar hij
zijn priesterstudie voltooid had. Voordat de
paus in 1863 de wereld om hulp smeekte, had
pastoor Hellemons al vijf van zijn parochia
nen naar Rome laten vertrekken.
Meisjes
„Maar je mocht zo maar niet vertrekken,"
weet Jan Bedaf van de Heemkundige Kring
Broeder Christofoor uit Oudenbosch. „Je
moest van onbesproken gedrag zijn. Als de
pastoor nog maar vermoedde dat je iets te
veel naar de meisjes had gekeken, moest je
thuis blijven. De pastoor wilde dat de mensen
die er naar toe gingen zich voorbeeldig ge
droegen."
Dat is volgens de overlevering uitstekend ge
lukt en is te lezen in het boekje dat M. van
Nispen over de Zoauven van Oudenbosch
schreef.
De Oudenbossche zouaven hebben dan ook
een uitstekend figuur geslagen. Een van hen,
Adrianus Looymans, bereikte de officiers
rang, wat zeer uitzonderlijk was voor een Ne
derlandse zouaaf. Twee zouaven van Ouden
bosch, Masseurs en De Bakker, zouden na
hun diensttijd in Rome als broeder intreden,
terwijl Petrus de Wildt door zijn voorbeeldig
leven en zijn langdurig en geduldig gedragen
lijden in het hospitaal van Velletri een voor
beeld voor allen was.
Dat Oudenbosch in die tijd voor de Zouaven
zo belangrijk werd, had het te danken aan de
priesters die in Rome voor het wel en wee van
de pauselijke soldaten zorgden. Zij vonden
dat er een behoefte was aan een laatste verza
melpunt in Nederland voor de soldaten die
niet via Maastricht of Tilburg naar Rome af
reisden.
Het werd Oudenbosch omdat er een station
was en het instituut Saint Louis grote zalen
had om de soldaten op te vangen. Pastoor
Hellemons, Vader Vincentius en broeder Ber-
nardinus van Aert ontvingen de jongemannen
die naar Rome wilden, met open armen.
Ze lieten zich niet afschrikken door de verha
len vol gruwelijkheden die het thuisfront be
reikten. Zo schreef Adrianus Looymans op 7
november 1868:
Ik heb er gezien met 3 kogels door het hoofd
die nog ruim een ganschen dag en nacht heb
ben geleefd.
Ik reken dat wij ieder er minstens 10 a 15
naar de eeuwigheid hebben gezonden, zonder
acht te slaan op het tal dat wij gevangen na
men.
En Marinus Masseurs schreef op diezelfde
dag over de vijand:
Zij zaten verspreid in de kleine bergen en
zoodanig verscholen achter houtgewas dat
men ze haast niet zag. Daar begonnen zij te
vure en zoo moesten wij midden door het
vuur heen trekken. Na weinig tijds zag men
overal dooden en gewonden, dat ging zo aan
houdend voort.
Geen al te opwekkende lectuur, maar de jon
gemannen die het wilden opnemen voor de
paus, lieten er zich niet.door afschrikken. Op
gezette tijden reisde er een groep Zouaven
naar Rome.
De laatste instructies kregen ze in Ouden
bosch waar ze meestal zondagmiddag aan
kwamen. Op het station werden ze ontvangen
door broeder Bernardinus die ze naar Saint
Louis bracht. Pastoor Hellemons noteerde
het keurig in een schrift.
'De candidaat-zouaven komen aan met de
spoortrein van drie uren des namiddags, Di
ner te vijf uren (met een pond vlees per hoofd,
aardappelen, groenten, fruit, bier, enz. siga
ren en met vieren een fles wijn!) Te zes ure ge
schiedt er een onderricht.'
Des avonds elk circa twee ons vlees met
broodjes en bier. Logeren allen in Tivoli, lo
gement bij het spoor en vertrekken te zeven
uur naar Brussel. In het begin kwamen er
slechts zeven, tien, twaalf die dan op de pas
torie dineerden, ja in november 1864 tot 116
man toe.'
Na het' diner werden de Zouaven door broe
der Bernardinus naar het hotel Tivoli ge
bracht. Daar sliepen ze op zolder op strok-
zakken en werden weer om vijf uur gewekt.
Na een laatste ontbijt werden ze op de trein
naar Brussel gezet. Uiteindelijk belandden ze
via Marseille in Rome.
De Zouaven tekenden meestal een contract
van enkele jaren en keerden dan terug naar
Nederland.
Vaak waren ze bij terugkeer gewond. Zoals in
het begin van 1868 toen pater de Kruyf, hij
runde in Amsterdam op een pastoriekamertje
het hoofdbureau van de Nederlandse zoua
ven, in Oudenbosch terugkeerde.
De Augustijnerpater had zeven gewonden bij
zich. Ze werden in rijtuigen van het station
gehaald en naar de kerk gebracht. Daarna
vertrokken ze naar Saint Louis waar de in
spanning opgewacht werden.
Krukken
Doodstil was het toen Willem van Hulst uit
Sint Oedenrode als eerste de binnenplaats
opstapte. Een boom van kerel, maar met een
houten been en op krukken. Een van de ge
wonden van Montelibretti die na de stilte
binnengedragen werd op de golven van 'Vi-
vent les Zoauves'.
In 1870 kwam er een eind aan de strijd om de
kerkelijke staat. Geholpen door de Frans-
Duitse oorlog die alle Franse troepen uit Ro
me en omgeving wegzoog, zag koning Victor
Emmanuel II op elf september zijn kans. Met
maar liefst 50.000 mannen viel hij de Kerke
lijke Staat binnen. Acht dagen later stond hij
voor de muren van Rome. De paus begreep
dat zijn hulpgeroep verloren ging in de
Frans-Duitse strijd en gaf zich over.
Het roemrijke regiment der Pauselijke Zoua
ven bestond niet meer. De meeste soldaten
keerden terug naar hun vaderland. Nu pre
cies 125 jaar geleden. Van de 22 Oudenbosche
Zouaven keerden er op 8 oktober 1870 11 te
rug.
Zij voegden zich onder andere weer bij Joan
nes Vervaart die een jaar eerder was terugge
keerd en op 9 november 1867 nog geschreven
had:
Overigens, lieve ouders, moet u maar niet we
nen, als gij tijding krijgt dat de ene of andere
van ons zijn bloed vergoten heeft voor het H.
Geloof en voor de zaak van de H. Kerk. Dan
moet gij u maar verheugen en veeleer op ons
geluk jaloers zijn....
PATRIMONIUM
1867
Zondag (8 oktober) is het 125 jaar geleden
dat 11 Oudenbossche Zouaven terugkeer
den uit Rome.
In de periode tussen 1863 en 1870 ver
trokken 22 jonge Oudenbosschenaren
naar Rome om daar de Kerkelijke Staat te
helpen verdedigen tegen aanvallen van
onder andere de Sardijnse koning Victor
Emmanuel II en generaal Giuseppe Gari
baldi van de revolutionaire roodhemden.
Een van hen, Petrus de Wildt, overleed na
een langdurig ziekbed in het ziekenhuis
van Velletri. Twee Oudenbossche zoua
ven, Marinus Masseurs en Johannes de
Bakker, werden in Rome broeder.
Om de 125e verjaardag van de terugkeer
van de Zouaven te herdenken, staat
Oudenbosch zondag weer in het teken van
de pauselijke soldaten. Om 10.00 uur be
gint het programma met muziek van de
Oudenbosche harmonie in de Basiliek.
Om 10.30 uurbeint de eucharistieviering.
Om half twaalf wordt er in de Basiliek een
gedenkplaat met daarop de 22 namen van
de Oudenbossche Zouaven onthuld. Na
een optocht met onder andere het korps
jonge Zouaven wordt een half uur later in
de aula van Saint Louis het boekje
'Oudenbossche Zouaven' geïntroduceerd.
Vanaf 13.15 uur kan men terecht in het
gebouw De Drie Koningen van de Heem
kundige Kring Broeder Christofoor waar
een tentoonstelling is ingericht. Die ten
toonstelling wordt geopend door wethou
der J. van Hoek, achterkleinzoon van de
Oudenbossche zouaaf Jan van Hoek. Ook
het Zouavenmuseum is die dag open.
