29.950,-
lp naar de eerste Grote Bioscoopfilm
Veelheid van stijlen op Total Art Fair
E
öb Entrop 25 jaar cineast met vechtlust en ambities
>fELWEG?
:hon Terneuzen
ipent deuren
Met Keith West terug naar
de 'sixties' in Tilburg
GROTE GIDS
D4
HYUnPHl
I verbouwing is voltooid. En het
pat mag er zijn. Dethon Terneuzen
u dan ook met enige trots uit een
(rijdag 22 september
jn 16.30 tot 19.00 uur.
VE*BAZING
em Aalterbaan 183
Hedendaagse Nederlandse kunstbeurs in Het Turfschip te Breda
Verloren gewaande negatieven
Breitner in Amsterdams archief
HET GROENE
BOEKJE
Bolle(n)boos
Concert in
Chassé Theater
MAANDAG 25 SEPTEMBER
20.30 uur
Uwe Mund, dirigent
vIBER 1995
n... Mooi... Sportief... Repre.
°f schoot al stiekem het
'proefrit' door uw gedachten?
te Lantra is vanaf de voorspoi-
in de ruime kofferbak helemaal
;gTEM
VRIJDAG 22 SEPTEMBER 1995
u nu met uw gezin naar de
rijdt, of met collega's naar een
de nieuwste Hyundai biedt u
issagiers ruimte, rust en rijcom-
or en achter zit iedereen op
ruim, terwijl de krachtige zes-
s I.6 of I.8 liter injectiemotor
ks hoorbaar is. U heeft daarbij
hikking over standaard stuurbe-
ing en een verstelbare bestuur-
el voor optimaal zitcomfort.
:eraard is ook aan uw veiligheid
iid aandacht besteed. Kreukel-
een versterkte kooiconstructie
rsbalken in de portieren zorgen
itimale bescherming. Airbags en
optioneel,
leuwsgierig geworden? Voor een
bent u altijd van harte welkom
lyundai-dealer. Trouwens, ook de
|om van onder de indruk te raken,
is al een nieuwe Lantra
|UJS LANTRA 1.6 GL VA. F 799,- PER MAAND
OP BASIS VAN OPERATIONAL LEASE, 48 MAANDEN
7KM PER JAAR. ALLE MODELLEN MET 3 JAAR VOLLEDIGE
ïARANTIE. PRIJZEN INCL BTW EN BPM, EXCL KOSTEN
MAKEN EN VERWIJDERINGSBIJDRAGE. DE LANTRA®
DDUKT VAN HYUNDAI MOTOR COMPANY.
NIEUWE WERELDMERK
ir een schat aan vakantie-ideeën
Verteren? Bel (073) 125 225.
kijkje te nemen,
j deuren staan open voor alle
emers, vrienden, familie en andere
belangstellenden op
Marjan Mes
3udere jongere' van 49,
.jedwongen met zijn 18-
"jochter op de bagage
van zijn oude fiets
reda toert. Een filmre-
die het leuk vindt om
jken met jeugdige ac-
pie geniet van de audi-
met honderden op-
jjen komen opdraven,
op instigatie van een
Ijjeuze moeder ('mijn
wwil zo graag bij de
En die er dan groot ple
in heeft om met veertig
roteerde tieners in een
[lekker te improviseren'
de juiste hoofdrolspe-
IJvonden heeft.
Ja geen vaderfiguur", zegt
Entrop, „allemaal op basis
gelijkwaardigheid." On-
5 het grijzende, misschien
iBiner wordende haar (dat
Ineen staartje wordt gebon-
ïjkt hij de eeuwige jeugd te
•imen. Ook droomt hij nog
J van die ene Grote Bio-
n en het ultieme succes,
jllen korte en langere, half
Lata ire speelfilms heeft
piiop met die jonge acteurs
t over specifieke jonge-
Jjblemen. De laatste jaren
gretig aftrek bij met
JieKON-televisie en sinds
«te, lange speelfilm, De
i kant van de tunnel, ook
fc£0.
s waren er ook, bij bosjes,
nationale filmfestivals op
Inst vreemde plekken ter
Genoemde speelfilm,
i gokverslaagde jongen,
(vandaag opnieuw (na Breda)
iiaière tijdens het Neder-
fcfilm Festival in Utrecht.
#spectief
|stenknap staaltje van door-
gsvermogen; bijna zeventig
la 25 jaar heeft de filmma-
iducer Bob Entrop op zijn
Jrstaan, sinds 1975 allemaal
l door zijn eigen
tiaProdukties in Breda. Op
ober wordt zijn zilveren ju
li als filmmaker in de nieu-
sé Cinema in Breda ge
it een klein retrospectief
Inde films en fragmenten
recente speelfilms. Ie-
#is er(gratis) welkom,
ifilms is iets om trots op te
Inaar Bob Entrop wil nog al-
neer. Die ene Grote Bio-
die lekkere commer-
speelfilm, die zijn naam
I zal verbinden met die
|ndere bekende Nederlandse
sseurs. „Praat me niet
Ifcussiestukken", zegt hij,
•Bob Entrop: „Praat me niet over discussiestukken; dat zijn mijn films allang niet meer."
„want dat zijn mijn speelfilms al- achtergrond weer op een andere op de schilderijen van de Neder-
langniet meer."
Al jarenlang is hij dan ook bezig
met de voorbereidingen van Wai
ting for Love, een speelfilm van
ruim twee miljoen gulden, waar
aan ook vanuit Canada en België
meegefinancierd moet worden.
„Mijn probleem is het scenario
schrijven, ik ben veel sterker als
spelregisseur. Ik houd van ac
teurs en van drama."
„Ik ben tot de conclusie gekomen
dat je je moet concentreren op
wat je echt goed kan. Hoewel ik
nog steeds zo'n mentaliteit heb
dat ik vind dat je eigenlijk alles
zelf moet doen. De research voor
de jongerenfilms liet ik altijd al
liever aan Anneke (zijn vrouw)
over. Boeken en studies lezen,
daar heb ik geen geduld voor."
„Het scenario voor dit nieuwe
project vonden degenen, die ik
het heb laten lezen, maar niks.
Daarom heb ik scenarioschrijvers
ingeschakeld. Ik heb mijn scena
rio voor Waiting for Love laten
lezen aan Annette Apon, Karst
van der Meulen en Richard Wool
ly, directeur van de Filmacade
mie, die er vanuit zijn Engelse
manier naar heeft gekeken en er
flink in heeft gespit."
De film gaat over een 18-jarig
meisje dat ontdekt dat haar vader
niet haar echte vader is en over
een jongen, die verward is over
zijn seksuele identiteit. Alweer
een jongerenfilm dus? „Jongeren
maken toch de dienst uit in de
bioscoop en verder vermoed ik,
dat je toch ook telkens weer te
ruggrijpt naar je eigen jeugd. Fil
men is toch het realiseren van je
eigen jeugddromen."
Zijn jeugd bracht Bob Entrop
door in Scheveningen waar zijn
vader, een bioloog, directeur was
van het Zeebiologisch Museum.
„Ik wilde eigenlijk bioloog wor
den, maar op de HBS besloot ik
ineens dat ik mode en fotografie
wilde doen. Tijdens een herfstva
kantie ben ik gewoon van school
weggebleven. Ik kon ook zonder
afgemaakte HBS op de kunstaca
demie St. Joost in Breda komen.
Tekenen was niet mijn sterkste
kant, maar ik kwam toch het ba
sisjaar door en toen werd het fo
tografie."
Zijn enige medestudent op de fo
tografie-afdeling filmde al met
een super 8-cameraatje en dat
fascineerde Bob Entrop zo dat hij
voorgoed verkocht was. Aan de
opleiding heeft hij ook een fasci
natie overgehouden voor het licht
landse meesters uit de 17e eeuw.
„Het licht in films is voor mij vre
selijk belangrijk."
Revolutie
Samen met studiegenoot Frank
Hamers en mensen van de sociale
academie richtte Bob Entrop al
tijdens zijn studie de Kritische
Filmers op, het Bredase filmcol
lectief dat zich afzette tegen film
als kunstvorm. Het waren de op
standige jaren zestig en film
mocht alleen nog maar over in
houd gaan en dienstbaar zijn aan
de onderdrukte klasse. „We
dachten met onze films meteen de
grote revolutie te kunnen ontke
tenen. Iedereen, of hij nu deskun
dig was of niet moest achter de
camera of regisseren. Het ging
tenslotte alleen om de. bood
schap."
Leuke tijden waren het wel. In
twee dagen tijd een kritische film
over Miss-verkiezingen maken.
Pim de la Parra die door boze
Dolle Mina-vrouwen werd afge
voerd en dat draaien zonder je
druk te maken over de afwerking.
Met de reportage over de grote
Enka-bezetting in Breda, de eer
ste grote landelijke bedrijfsbe
zetting, maakten de Kritische
Filmers ook landelijk furore.
Na oeverloze discussies en ruzies
over wie wat moest doen in het
collectief stapte Bob Entrop op.
„Film was voor mij toch meer
dan een pamflet en ik kon er ook
niet tegen dat het collectief de
dienst uit maakte. Het was een
van de redenen dat ik moest ver
trekken."
Korte tijd combineerde Bob En
trop bij het Volksteater ook nog
film met toneel. Voorstellingen
over problemen in de confectiein-
dustrie, de WAO en saneringswij-
ken, met poppenspel, muziek en
acteurs. Met discussie na afloop
met de betrokkenen, want daar
was het allemaal om te doen. Zelf
zong en speelde hij ook nog. „Wel
met pijn en moeite", lacht hij.
Discussie
In 1975 richtte hij samen met zijn
vrouw Anneke Hopmans SolFilm
Produkties op en kon hij zich als
producent en regisseur uitleven,
hoewel er ook samen werd ge
werkt met mensen uit de oude
stal, de Kritiese Filmers, zoals ze
later heetten. Marcel Siegmund
stond nog vaak achter de camera
en tegenwoordig werken ook
oud-KF'ers als Liesbeth van Well
en Anne-Mieke van den Berg
voor SolFilms.
Discussie uitlokken, bleef nog ja
renlang het uitgangspunt van de
filmprodukties. In de latere
speelfilms, altijd met scholieren
in de hoofdrol, draaide het steeds
■^5?!üÜ'«amans
om 1.000 m!.
t in eigen fabriek (sinds 1964).
sign, vakkundige plaatsing.
voor hal, slaap- en badkamers en kantore
Kuppersbusch, Pelgrim, Scholtes.
ontwerp en offerte.
.09-Fax 00.32.50.71.81.41
3.30 tot 19.00 uur. Op zaterdag tot 18.00 ui».
dagvoormiddag en zondag
an 1 - B-9990 MALDEGEM
rt:.
is:.
seen mijnheer. Een
rpchoren mijnheer in een
fik pak en met nette menin-
f "if niet vloekt, geen obsce-
t uitslaat en zich niet ge-
f/opulair tracht te maken.
I'fliswaar vriendelijk is en
behulpzaam, maar toch wat afstand houdt. Een krant is
diefjesmaat.
althans het verhaal dat hoofdredacteuren, redactieraden en
''-o enkele uitgever ophangen. De werkelijkheid is platter.
moeite neemt een krant van veertig, vijftig jaar geleden op te
"Mjfeltaan zijn gezonde verstand. Pikten de lezers van toen,
'De krant was geen mijnheer, maar een heer. In afstandelijk
ty grijs, her en der wat sigare-as op het strakke, de middelbare
omspannende vest en met zekerheden die het beste voor hadden
'ruiken stam.
'mthad een staatkundig hoofdredacteur, een politicus die het
vials spreekbuis hanteerde, maar het dagelijkse werk overliet
inktkoelie die braaf knikkend in de schaduw van zijn leids-
ftf De voorpagina bevatte één niet te grote, grauwe foto, bij
"lr van een bezoek van een wereldleider aan een van zijn colle-
''de artikelen muntten uit in cijfers en feitelijkheden. De heer
•"nee hoe de toestand in de wereld was en hoe de onkundige le-
feiten hadden te begrijpen.
'taai ivas die van een heer. Gebeeldhouwd Nederlands, uitge-
■bi vanachter een cylinderbureau en wars van elk smetje straat-
ft-Een werkwoord als 'pikken' bestond niet in krantetaai. Zelfs
ie sportkolommen.
^ektocht door tien jaar leggers uit de jaren vijftig, leverde een
°twoordje 'makkie' op. Een voetballer, toen spelend voor
nu assistenttrainer te Barcelona - zei het in een letterlijk ci-
«n kwart eeuw later vermeed Volkskrantcolumnist Jan Blok-
LlL-0,rmen °P -ie nog steeds. Hij schreef 'makje' en zelfs 'bakje',
li te chauffeurscommunicatiemiddel 'bakkie' bedoelde,
jmet een notitieboekje in de hand het ochtenblad leest, komt
,7s minstens vijf keer een verkleinwoord uit de randstedelijke
'iel tegen: stukkie, jochie, koppie, boompie, cluppie. Door-
3°Swel in citaten, sportverslagen of in populaire toon gestelde
"ej' faar het is duidelijk: het gesproken Nederlands zoekt zijn
de krant.
I™ geleden zou een lezer niet begrepen hebben wat zijn lijfblad
'kernkop als 'School moet Balda en Crimo aanpakken'
-JVm enige verbazing kennis genomen hebben van termen
'bopo' en 'kiddo'. Nu behoren ze weliswaar nog niet tot
repertoire van de modale lezer, maar als hij ouder is
i[Vl' -—-tie jeugd kost het hem geen enkele moeite de betekenis
"lire e ervan te achterhalen.
^gon en gemeenzaamheid rukken op in de krant. Kwali-
'ij u m "iaden het volkomen gewoon te schrijven over neo-tra-
i-W Saa'niet over transformatoren of iets van vergelijk-
lit e aard, maar over de golf aan belangstelling voor tra-
va^i"d heeft het over 'journo's' en een weekblad over
aft bo's'-
ijfJ j"'n8en' heten deze snelle woorden en ze zijn kenmer-
'iln sPreektaal van school, sportveld en disco. Ze geven
'pff0" de wereld van jong en beetje wild, 'gezelli' zeggen
°P' zegt de wat oudere en iets cynischer waarnemer en het
iïter"/ de krant dat blijkbaar ook wil zijn. Niet langer een
ie ';p,f en'Se afstand, maar een onmisbaar maatje. Zo sympa
rer graag elke dag een twee piek voor neertelt.
Een van de vele honderden kunstwerken.
Van onze verslaggever
Breda - Congres- en evenemen
tencentrum Het Turfschip in
Breda is tot en met dinsdag on
herkenbaar veranderd. De Total
Art Fair heeft de zalen en gan
gen omgetoverd tot een museum
voor hedendaagse kunst.
In Het Turfschip zijn 880 wan
den aangebracht, die hebben ge
resulteerd in een stelsel van
gangen, zaaltjes en kabinetten:
decor voor een groot aanbod van
hedendaagse beeldende kunst
uit Nederland.
Ruim honderd kunstenaars en
een veelvoud daarvan aan wer
ken zijn op de Total Art Fair
vertegenwoordigd. Het is de eer
ste maal dat deze beurs wordt
georganiseerd. Kennelijk was
het nog niet genoeg. Er bestaat
al een TEFAF in het MECC te
Maastricht, er zijn een PAN en
een KunstRai in Amsterdam en
ook nog eens een Art Amster
dam in de Beurs van Berlage, en
er is niet te vergeten de Holland
Art Fair in de Jaarbeurs
Utrecht. Maar kennelijk zit er
brood in nóg een beurs. Althans
dat vindt organisator Peter Pap
pot, die afkomstig is uit de an
tiekwereld en een paar jaar ge
leden de galerie Total Art voor
moderne kunst opzette.
De eerste Total Art Fair in Het
Turfschip dus. Het is de bedoe
ling van de organisatie dat een
bezoek aan de beurs een cultu
reel dagje uit wordt. Behalve
beeldende kunst zijn er bijvoor
beeld doorlopend muziekvoor-
stellingen.
Total Art Fair bestaat uit twee
onderdelen, die voor het oog zijn
te onderscheiden in een wit en
een zwart deel. Het gedeelte dat
is opgebouwd uit zwarte wan
den is te vinden in de foyer, in de
concertzaal en in de gangen van
Het Turfschip. Hier exposeren
de kunstenaars uit de eigen stal
van de organisatie, vaak kunste
naars van naam (Appel, Corneil-
le, De Lussanet, Brood, Claus,
Veldhoen, Willink, Verwey, Van
Dongen).
Het witte deel van de beurs vin
den we in de grote hal van Het
Turfschip. Daar zijn de kunste
naars, veelal beginnende, onder
gebracht die op de beurs een
stand hebben gehuurd. Vooral
daar zal de bezoeker veel ver
rassingen aantreffen.
De middenzaal is gereserveerd
voor graffiti-kunst van mensen
als Zedz, Zender, Chaos, Kobalt
60 en Delta. Zo staat er een
kaartenhuis met speelkaarten
van ongeveer een meter. De 52
kaarten zijn stuk voor stuk ge
spoten en worden verkocht voor
50,-. Vergeet niet om ook een
kijkje te nemen op de tribunes
van deze zaal.
Het opvallendste kenmerk van
FOTO COR VIVEEN
Total Art Fair is het totale ge
brek aan stijleenheid. Rijp en
groen, realistisch en geavan
ceerd, goed en slecht, het is er
allemaal. Blikvangers zijn vijf
bronzen koppen, zo realistisch
als maar zijn kan, van de hand
van Sylvia Quiël, voorstellende
Joseph Brodsky, W.F. Hermans,
W. H. Auden, Vladimir Horo
witz en wijlen haar eigen man
Carel Willink.
Optredende muzikale artiesten
zijn o.a. het Bredase steelband-
duo NOS DOS, Les Cravattes,
Strijk en Zet, Giordani Kwartet,
Ernst Jansz en Matthieu v.d.
Manakker: overwegend licht
klassiek, salonmuziek, jazz en
liederen.
De Total Art Fair in Het Turf
schip Breda duurt tot en met
dinsdag 26 september, is iedere
dag geopend vanaf 11.00 uur, op
vrijdag en maandag tot 21.00
uur. Toegang 12,50.
meer om het mooie uiterlijk, het
amusement en een gevoelig on
derwerp over jongeren in de knel.
De verhaalopbouw is nog altijd
niet het sterkste punt, maar ze
vallen wel op door het ingeleefde
spel, Entrops grootste troef als
regisseur.
Kwaadheid
Zakelijk talent valt hem echter
evenmïu te ontzeggen. Iedere
nieuwe fiJm telt op de credits een
steeds lang'er wordende lijst van
subsidiegevers, uit de meest on
verwachtse hoeken. Hoe krijgt hij
dat, nu al twintig jaar lang,
steeds weer voor elkaar?
„Blijven bellen en jt? kwaad ma
ken. Uit kwaadheid K'omt er bij
mij altijd wel een creatie've finan
ciële oplossing. Als ik een ti.epaal-
de film per se wil maken, zoiïls Ik
hou van lawaai, over die bliiïde
jongen, dan houd ik net zo lan£T
vol totdat de fondsen er ook iets
in zien. Als ik echt geloof in een
onderwerp dan krijg ik anderen
ook mee. En met Ik hou van la
waai had ik gelijk, die kreeg hoge
kijkcijfers op televisie en werd
door heel veel festivals ver
toond."
„Ga je nou al weg?", vraagt En
trop teleurgesteld als ik mijn op
schrijfboekje dichtklap. „Ik had
het nog graag over filmvormge-
ving en zo gepraat, want dat vind
ik heel belangrijk. Ik heb ook al
tijd een notitieboekje bij me, zelfs
op vakantie, waarin ik uitspra
ken van mensen om me heen no
teer, maar ook camerinstellingen
of een suggestie voor een mooie
scène. En moet je niet weten
waarom ik altijd in Breda ben ge
bleven?"
Rotterdam
Op de valreep wil hij nog wel
even kwijt dat hij op het punt
heeft gestaan om naar Rotterdam
te vertrekken. „Een echte film-
stad waar je goede faciliteiten
krijgt als filmer. Toen wij daar
filmden, zette de politie voor ons
zonder problemen de Brie-
nenoordbrug af. Ik houd van dat
zakelijke."
Maar sinds kort lijkt er in Breda
ook wat ten gunste te veranderen,
constateert de filmer tevreden.
„Het begint echt grootsteeds te
worden met al die grote, nieuwe
projecten in de stad en met Chas-
sé Cinema, waar ook Nederland
se filmers aan bod komen."
Aan het eind van het jaar moet
Entrop weg uit de Nieuwstraat
waar SolFilms in een steeds deso
later ogende betonnen 'bunker'
zijn ruimtes deelt met een fiet
senstalling. De gemeente heeft
grootse plannen met een over
dekte winkelpromenade in die
historische straat. Waar zijn
filmbedrijf terecht zal komen?
„Geen enkel idee, maar met de
nieuwe wethouder Joost Gielen
heb ik goede contacten. En als
Nijpels er nog was geweest, dan
had die ook wel raad geweten."
Van onze verslaggever
Tilburg - Keith West, zanger en
mede-componist van de legenda
rische sixties-hit Excerpt from a
Teenage Opera, duikt op 23 sep
tember voor een kort concert in
Tilburg op. West treedt op in de
Harmoniezaal aan de Stations
straat tijdens een 'Back to the
Sixties'-evenement dat vooraf ge
gaan wordt door de halfjaarlijkse
Cliff Richard-meeting. Het ge
combineerde evenement duurt
van 12.00 uur tot middernacht.
Keith West is de opmerkelijkste
naam onder de vele rock roll-
artiesten die aan het middag- en
avondprogramma meewerken. In
het Flower-Power-jaar 1967 had
hij met de song Grocer Jack een
monsterhit. Onder de titel Ex
cerpt from a Teenage Opera stond
het nummer maandenlang op de
hoogste posities in de hitlijsten.
De song was afkomstig uit een
rockopera - de eerste in zijn soort
- die West samen met zijn produ
cer Mark Wirtz bezig was te
schrijven. Ook de opvolger Sam,
die veel minder hitsucces had dan
Grocer Jack, putte Keith West uit
;,;ijn opera-repertoire. West na-
mc-'.n met zijn groep Tomorrow de
plaa.f My white bicycle op,
geïnspireerd door de Provo-fiet
sen in Amsterdam.
Het ambitieuze project, dat ook
verfilmd zou' worden, verzandde
echter; West en Wirtz hebben hun
Teenage Opera nooit voltooid.
Beroemdere collega's als The
Kinks Arthur, 1968) en the Pret
ty Things (S.F. Sorrow'68) maar
bovenal The Who (Tommy-, '69)
volgden hun voorbeeld en gingen
met de eer strijken.
Hoewel zijn Grocer Jack na 28
jaar nog wekelijks op de radio te
horen is, raakte Keith West zelf in
vergetelheid. Comeback-pogin
gen in de jaren '70 - onder meer
met de band Moonrider - misluk
ten. Afgelopen zomer verscheen
een cd met songs uit de Teenage
Opera en werk van Wests toen
malige groepen Tomorrow en The
In-Crowd.
De inmiddels 51-jarige West (ech
te naam: Hopkins) drijft tegen
woordig een muziekuitgeverij an
nex produktiemaatschappij voor
reclamespots. Daarnaast is hij
Europees vertegenwoordiger van
de Britse gitaarfabriek Burns, die
dan ook met een stand op het Til-
burgse evenement vertegenwoor
digd is. Keith West 'treedt ('s mid
dags) op met sixties-repertoire.
De overige artiesten brengen alle
maal vroege - veelal instrumenta
le - rock 'n' roll. Op de affiche
staan Renee the Alligators, FBI
(met ex-leden van Unit Gloria),
Guitar Syndicate (België), Marco
Ceselli (Italië) en de Duitse Cliff
Shadows Revival Band.
Amsterdam (anp) - Het gemeen
tearchief in Amsterdam blijkt te
beschikken over een belangwek
kende collectie glasplaatnegatie
ven van de schilder George Hen
drik Breitner, die leefde van 1857
tot 1923. De negatieven werden
altijd verloren gewaand, maar
blijken nu reeds een halve eeuw
in het archief te liggen. Conserve
ring van de glasplaten kost
25.000 gulden.
Volgens woordvoerder A. Hirs is
het niet vreemd dat het archief
nu pas ontdekt in het bezit te zijn
van de vermiste negatieven. Het
archief beheert in totaal ongeveer
driekwart miljoen foto's en nega
tieven met afbeeldingen van Am
sterdam die al sinds het einde van
de vorige eeuw verzameld wor
den. Een groot deel van die col
lectie is anoniem. De schenkers
wtften vaak ook niet meer dan dat
het ,om 'oude glasplaten van Am
sterdam' gaat, die ze op hun zol
ders hebben aangetroffen.
In het gev'fll van de Breitner-ne-
gatieven was het een combinatie
van toeval en onderzoek die tot
de vondst leidde. Een fotograaf
van het gemeentearchief stuitte
op een afbeelding ;iit de vorige
eeuw met daarop een dienstbode
tegen de achtergrond v'.an een rij
huizen op de Prinsengracht. Het
tafereel deed hem sterk denken
aan Breitner.
H DOOR WIM DANIËLS
"1
Een bolle(n)boos is ie
mand die ergens in
uitblinkt. Meestal ge
bruiken we het woord als het
om iemand gaat die uitblinkt
in een bepaalde studie. Vol
gens de hoofdregel van de
nieuwe spelling zou 'bol-
le(n)boos' voortaan een tus-
sen-n moeten krijgen: bollen-
boos.
De hoofdregel is immers dat er
een tussen-n verschijnt als het
eerste deel van zo'n samenstel
ling als los woord een meer
voud op -en heeft. Het meer
voud van 'bol' is 'bollen', dus
zou het 'bollenboos' moeten
worden.
Met een uitzonderingsregel,
de laatste van de vijf, is daar
echter een stokje voor gesto
ken. Die uitzonderingsregel
luidt dat de tussen-n wegblijft
in samenstellingen waarvan
een deel niet meer in zijn oor
spronkelijke betekenis is te
herkennen. Dat is het geval bij
'bolleboos'. In dat woord is
zelfs in beide delen de oor
spronkelijke betekenis niet
meer te herkennen.
'Bolleboos' is in het Neder
lands terechtgekomen via het
jiddisch, een joodse mengtaal.
In dat jiddisch bestaat 'baal
habojes', waarvan de beteke
nis is 'heer des huizes'. Uit dat
'baal habojes' is ons 'bolle
boos' ontstaan, dat dus met
'bol' en 'boos' helemaal niets
te maken heeft. Daarom
schrijven we in de nieuwe spel
ling dan ook niet 'bollenboos'
maar 'bolleboos', zoals we dat
trouwens altijd al deden.
De regel die voor 'bolleboos'
geldt, is ook van toepassing op
'klerelijer'. In dat woord is 'lij-
er' nog wel herkenbaai" als 'lij
der', maar uit 'klere' kunnen
we niet zo direct opmaken dat
het een vervorming is van
'cholera'. Ook 'klerelijer'
schrijven we dus zonder tus
sen-n.
Nog andere voorbeelden zijn
'schattebout' (is hier de 'bout'
van een eend bedoeld?) en
'scharrebijter'. Een scharrebij-
ter is een grote kever, die ei
genlijk 'scarabee' heet, een
woord dat met 'bijten' geen
enkele verwantschap heeft.
De vraag is natuurlijk hoe je
dit alles als gewone taalgebrui
ker kunt weten. Het antwoord
is dat je het niet kunt weten.
Om die reden wordt het Groe
ne Boekje ook geschreven.
Daarin kan iedereen twijfelge
vallen als 'snoeze(n)poes',
'rugge(n)spraak', 'lelle(n)bel'
en 'fliere(n)fluiter' vinden.
(ADVERTENTIE)
Mendelssohn - Meerestille undglückliche Fahrt
Brahms - Vioolconcert m,m.v. Pierre Amoyal
Schumann - Symfonie nr. 1
Breda
Chassé Theater
kassa: 076- 303132
ma. t/m vr. 11.00 - 21.00 uur
za. 13.00-21.00 uur
