E STEM
e vele bomen van Egbert van Drielst
Op de drempel van Europa
:t tegenaanval
•perikelen
Overzicht
18e-eeuwse
behangsel
schilder
in
Dordrechts
Museum
Vlaamse en Spaanse meesters in de Kathedraal van Antwerpen
BH
|\G 22 SEPTEMBER 1995 O
UTNIEUWS KORT
Ier bij Sclieldefeesten
pSing De Honte houdt dit week J
ht waaraan 25 jachten mee zulld
hot van deze zogenaamde Scheldt
h Breskens waarna via Hoofdnial
Iren. Zondag worden de boten wea
trneuzen. „Beide ontmoetingen tel
Ichelde wisseltrofee," aldus Egbri
ineuzense watersportclub, die vod
1st heeft ingehuurd, Dit mede om d
|en. De wedstrijdregie is in handel!
lie RBSC, de Royal Belgium SailinS
in Ultraloop Almere
Jan van der Weijden uit Kapel
7 oktober deel aan de 24-uurs
fcr al meer dan 1900 kilometer gin
Jpen en deed vooral veel aan krach!
luit van de estafette-ploeg, die v;
pn wedstrijd over 527 kilometer v!
■an van der Weijden meedoet aan dj
tvon hij de race met 184 kilometer 0
piste met maar liefst 206 kilomet
lo kilometer te lopen in de 24 uur,
Melati in beker
[tie landelijke zaalvoetbalbeker heef
Llburgse Bunga Melati geloot. Een
tg jaar alles won wat er in Nederlani
m de eerste ronde Snoekie Lagerwa
.mt normaal gesproken tegen de na'
lober. Of op die datum inderdaad in
Jeeld wordt, hangt er van af of de Til.
|l vraagt. In die week speelt namelijk
R en Bunga Melatti is daar met vil
I De Cocq is men overigens zeer tevri
■rvoetbal ZVA
I Axel is deze week tijdens de divei
|en. Disco Love spande de kroon doo|
Iwinnen. Primus/Pluym kwam evei
Troomchemie (6-10). Marine Servici
'pd en ook daar werd het doel dus
louw/Roeland 0-5, Gemeente-La Chouet
pter/Koole 3-4, Cysouw/Roeland-Marii
zege
voordigers in de provinciale hoofd-1
7esterschelde niet over. De Cocq ont-
h in Hulst stond de derby ZVH-Dej
^eekgevecht dat de Hulsternaren meu
1-4 - Het ziet er naar uit dat de ploea
kn zwaar seizoen tegemoet gaat. Had
pen standvastig team, daar blijkt wei-J
gebleven ondanks beloftes vooraf.
Eren met net genoeg spelers (vijf) bin-!
Kit dus een gemakkelijke prooi. De cij-j
pan. Na 5-0 halverwege werd de eind-|
joor winnende goals van Carl de Wae-
|nnis en Michel d'Olieslagers, Cees de^
no Zwegers (6x). Paul Tjen-A-Serr
^coorden de tegentreffers.
loor diverse blessures kon De Cocij
Ie lijnen komen. Desondanks toch ge
pen, wat men slappe partij noemde, te'
score, Harry Riemens maakte vervoll
2-2 via Van Heek werd Paul Hubreg-1
naals tweemaal voor de thuisclub te
Ind op 4-2 te bepalen.
|p schot
trefzeker de competitie in de eerstt
/oetbal ingedoken. ABAB won met 5-]
Vooruit klopt Philippine met 9-6.J
doelpuntrijk duel met 5-6 de boot ii
|Boys-Benny Sport won met 7-2 vai
buit met BVS via een 4-4-eindstanii
ioor. Terneuzen belde af omdat het t
brengen.
5-11 - Henk Ottens was met
dat verder in Werner Corijn (3x
iet prijsschutters had. Dennis Harr
t) scoorden voor de Terneuzenaars.
-6 - Frank Neve stal in dit treffen
Dees en Frank van de Vijver maak
lany Vermeire (3x), Marnix Schiemai
eten de doelpunten voor de Philippine-
N DER GUCHT 5-6 - De gastheren,
met 2-0. Nadat de doelman even haa|
kken. Van der Gucht sloeg toe en won
van Ivan van de Vijvere (3x), Edwin!
ont. Sjef Pauwels (2x), Dave de BooyJ
Asselman scoorden voor de thuisclub.J
ÏT - ZVH 2 - Na 1-1 bij de doelwisse-
en de touwtjes aan. Na 3-1 en het mis-j
ulsterse ploeg in. Peter van Remortel]
n Boelens (2x) schoten voor de Sassen-j
.rco Maas deden dat voor ZVH 2.
t duel ging gelijk op. Bij de pauze wees)
de Terneuzense ambtenaren knaldeg
n Bunderen en Alex Dehulsters
van Goethem en Mark Triest (2x)|
s van BVS.
eeste bureaus van de nationale voel
Europese Unie aangesloten lan j
donderdag een mededeling van
k, het transfersysteem, al in 1°
l niet afgeschaft.
Dtto partijen met clausules in ve.
het tenissen en langlopende co
zijn ten, die prijsopdrijvend
lakt. werken.
ran- In de belangrijkste oin~®>
ngs- landen is het vaak geheel a
In Portugal, Frankrijk en a
ieb- is het systeem afgeschaft aan j
va- omgevormd, in België en f
vin- land bestaat het nog in W,i
dere de vorm, in Italië staat he
dien grote druk.
end, Frankrijk schafte hettranste
raak teem al in 1968 af. Er'Jp|
de van vrije overgangen, êe F jJ
aan afkoopsommen van a
pende verbintenissen. L j
spelers opleiden, krijgen je a
scherming. Na een stageP
een jeugdspeler verphc J
bij de club te blijven, «01
slechts vertrekken mët ,fi
ming van de werkgever. |J
wel tot chaos en een om^a"gerPl
zwart-geldcircuit geleid, a
ingewijden.
[rote
nale
zake
iden
er
rake
aris.
een
een
rken
Grote G ids
VRIJDAG 22 SEPTEMBER 1995 DEEL
Portret van Egbert van
Drielst, gemaakt door Jan
Ekels de Jonge, in bezit van het
Rijksmuseum in Amsterdam.
krHans Rooseboom
^Dordrechts Museum wijdt
overzichtstentoonstelling
t de schilder Egbert van
f-ist. Egbert van Drielst?
van 1745 tot 1818,
tinzijn tijd populair, maar
tvamelding in de Winkler
[Encyclopedie heeft hij
i van Drielst is volgens de
istellers van de tentoonstel-
ba Dordrecht een schilder
prmaat.
nan de belangrijkste ver-
i aan het einde van de
|wiw, een van de meest voor
bande Nederlandse kunste-
is van zijn tijd, een van de
[stbegaafde 18e-eeuwse land-
schilders."
«nietmis te verstane aanprij-
azijn te lezen in de catalo
gi deze expositie. Tachtig te-
een aantal olieverf-
(Jdcrijen en een groter aantal
igelsontwerpen van Van
it zijn te zien in het Dord-
ts Museum. Wie van bomen
lit mag deze tentoonstelling
p niet overslaan, want Eg-
i Drielst kon er niet ge-
van krijgen.
n in Groningen, kennelijk
afkomst (Drielst is de
van IJlst, een der Elf
a veel gewerkt in Dren-
Drielst is een
Maar het grote
s in zijn leven scoorde hij
pin Amsterdam.
((lakker
|f Drielst leerde het schilders-
i te doen gebruikelijk,
via een lange ambachtelijke leer
school. Op 12-jarige leeftijd ging
hij in Groningen als leerling wer
ken in de verlak-industrie, in een
fabriek van verlakte voorwerpen.
Hier leerde de jeugdige kunste
naar het vak van Konst Verlak
ker.
Om het verder te schoppen in het
leven verhuisde Egbert van
Drielst in 1761 op 16-jarige leef
tijd naar Haarlem en later naar
Amsterdam. Daar leerde hij een
tweede ambacht, namelijk de be-
hangschilderkunst.
Het behangselatelier. Er is nau
welijks één schilder in die perio
de die er niet zijn opleiding heeft
gehad. De vraag naar geschilderd
behang was enorm, veel groter
dan de vraag naar reguliere schil
derijen. Rond 1770, toen Van
Drielst in het vak begon, waren
er in Amsterdam ongeveer 300
personen in de behangselschil
derkunst werkzaam. Mythologi
sche en religieuze voorstellingen
waren gewild en daarnaast Itali
aanse en Alpen-landschappen. In
de loop van de 18e eeuw kwam er
steeds meer belangstelling voor
'gewone' landschappen, minder
exotisch, dat wil zeggen afbeel
dingen van mooie plekjes in eigen
land.
Revoluties
In de behangschilderkunst heeft
Egbert van Drielst heel goed ver
diend. Hij woonde aan de Am
sterdamse Keizersgracht temid
den van zijn rijke opdrachtge
vers. Talrijke woonkamers (toen
'zalen' genaamd) heeft Van
Drielst verrijkt met zijn behang-
schilderijen: bosgezichten, jacht
partijen, dorpstaferelen, rustieke
bruggetjes, romantische ruïnes;
en altijd dus een hoop bomen.
Egbert van Drielst leefde in een
tijd van revolutie. Er vonden in
zijn tijd echte revoluties plaats,
zoals de Franse en de Ameri
kaanse, maar ook geestelijke re
voluties. In de tweede helft van
de 18e eeuw braken gedachten
over democratie, vrijheid en ge
lijkheid definitief door. In de
Europese literatuur werd de fak
kel door de stormachtige Roman
tiek overgenomen van het gepo
lijste en beschaafde Classicisme.
Op muziekgebied blies de wind
van Mozart, Beethoven en Schu
bert alle bedompte Rococogeuren
weg. Kortom, een roerige tijd.
Alleen in de schilderkunst en de
visuele kunsten in het algemeen
heden was er geen sprake van een
revolutie, eerder van het tegen
deel. In Frankrijk heerste in
schilderkunst en meubelontwerp
het Empire, in Nederland woed
de, getuige het werk van Van
Drielst en zijn tijdgenoten, een
romantiserende schildertrant die
teruggreep op de protoromantiek
van Ruysdaal, Hobbema en ande
re 17e-eeuwse Nederlandse land
schapschilders. Van Drielst werd
in zijn tijd 'de Drenthse Hobbe
ma' genoemd. Hobbema leefde
ruim een eeuw eerder, dus van
nieuwlichterij kun je Van Drielst
niet betichten.
Romantisch
Egbert van Drielst verzon zijn
landschappen niet, zoals vroeger
door schilders veel werd gedaan.
Hij reisde veel en legde zijn in
drukken overal in het veld vast.
Hij bezocht romantische streken
als het Graafschap Bentheim net
over de Duitse grens, het Kenne-
merland (Overveen, Bloemen-
'Duinlandschap' uit 1776 van Egbert van Drielst, in 1989 geveild bij Sotheby's in Londen.
daal, Egmond), het Gooi, de regio
Wageningen-Doorwerth-Arn-
hem. Hij bereisde Zuid-Neder
land in een lange reis via Den
Bosch, Eindhoven, Maastricht
(Pietersberg), Aken, Luik, Leu
ven, Brussel, Gent, Antwerpen,
Zondert, Breda, Oosterhout en
Gorcum.
Het favoriete van alle gewesten
was voor Egbert van Drielst ech
ter het stille Drenthe. Als het
even kon doorkruiste hij de
streek te voet, wandelend tussen
Peize, Paterswolde, Eelde, Yde,
Eext, Gieten, Drouwen en Don
deren. In 1968, bij zijn 150e sterf
dag, organiseerde het Drenths
Museum om die reden reeds een
overzichtstentoonstelling van het
werk van Van Drielst
Grillig
Zijn Drenthse tekeningen - maar
niet alleen die - getuigen van een
sterke voorliefde voor grillige ei
kebomen met daaronder liefst
een vervallen boerderij met half
vergaan rieten dak. Voor derge
lijke sfeertekeningen toonde een
groot publiek belangstelling.
Voor de huidige tentoonstelling
in Dordrecht zijn deze tekenin
gen uit alle hoeken en gaten van
het particulier bezit te voorschijn
gekomen.
De confrontatie met Egbert van
Drielst betekent in de allereerste
plaats een overstelpende hoeveel
heid bomen. Van Drielst mag een
verdienstelijk schilder worden
genoemd, een kundig en snel ver
vaardiger van'alles wat de klan
ten bestelden.
De loftuitingen in de catalogus,
zoals hierboven geciteerd, lijken
iets aan de overdreven kant te
zijn. Vooral de kenschets 'ver
nieuwer' - die zelfs tot titel van
de tentoonstelling is verheven -
lijkt een misser te zijn voor ie
mand die zozeer naar oude schil
derstijlen teruggrijpt. De ten
toonstelling mag best aangepre
zen worden, maar dan liever niet
met onjuiste informatie.
'Egbert van Drielst (1745-1818),
een vernieuwende landschap
schilder'. Dordrechts Museum,
Museumstraat 40, Dordrecht.
Openingstijden dinsdag t/m za
terdag 10-17 uur, zondag 13-17
uur. Catalogus 45,-, uitg. Waan-
ders Zwolle, (t/m 12 nov.)
Door Hans Rooseboom
Alweer zo'n imponerende tentoon
stelling van internationale allure in
jlaanderen! Waren het eerder dit
laar de Fiamminghi a Roma, de
jlaamse schilders in Rome, die in
Brusselse Paleis voor Schone
busten waren uitgestald, nu zijn
«de Vlaamse meesters uit Spaans
«it die in de kathedraal van Ant-
i worden getoond.
j»nde Fiamminghi a Roma in Brussel
oeken van Vlaamse meesters die in de
been 17e eeuw in Rome waren geves-
W, de tentoonstelling Vlaanderen en
nstitla y Leon gaat over de sterke ban-
tussen Vlaanderen en Spanie.
Vlaanderen en Spanje,
an niet op. In Nederland is men
j Hriku
I ^ëchts één maal in de zoveel jaar tot iets
®rgelijkbaars is staat, maar in Vlaande-
h schudt men de culturele hoogtepun-
nmet gemak uit de financieel ruimhe
den mouw.
et kan te maken hebben met een ster-
"ajwikkeld gevoel voor nationaal be-
'ajn in Vlaanderen, een grotere lief-
J®"* «gen cultuur en de eigen ge-
I edenis. Want het moet gezegd,
i #et. ®ren zet graag zichzelf in het zon-
i.L,aar niets tegen is als je zo veel
1 te bieden.
I Sen iVe|daring kan nog zijn dat Vlamin-
I ln net algemeen sneller geneigd zijn
om de beurs te trekken, om het breder te
laten hangen dan de Noordnederlandse
buren, om geld over te hebben voor de
kwaliteit van het leven. Maar in Neder
land? Een Van Gogh-manifestatie, een
Mondriaan-jaar, het kost allemaal een
hoop moeite en tijd om dat van de grond
te krijgen, omdat je in Nederland nu
eenmaal moeilijk geld los kunt peuteren.
En dan nog zijn de financiële toezeggin
gen zo pover dat de organisatie na afloop
met een schuld blijft zitten.
Nee, dat gaat in Vlaanderen veel makke
lijker en veel sneller. Zo'n grote tentoon
stelling als Vlaanderen en Castilla y
León in de Antwerpse Onze Lieve Vrou
we Kathedraal wordt mogelijk gemaakt
door een aantal instellingen die snel en
efficiënt geld en medewerking kunnen
leveren: twee deelregeringen (de Vlaamse
Gemeenschap en de Junta de Castilla y
León), twee banken (HBK Spaarbank en
Caja Salamanca), elf bisdommen, en ver
der de Belgische spoorwegen en de Unes
co.
Europa
Evenals de Brusselse tentoonstelling
Fiamminghi a Roma geeft de tentoon
stelling Vlaanderen en Castilla y Leon
aan hoezeer Vlaanderen in vroeger eeu
wen internationaal aan de weg timmer
de, met name op cultuurgebied. Vlaamse
meesters in de muziek en in de schilder
kunst drukten hun sporen in heel Euro
pa.
In zekere zin was het Europa van de eer
ste helft van de 16e eeuw een staatkun
dige eenheid. Dat kwam door de centrale
figuur van Karei V: die was keizer van
Duitsland (1515), heer der Nederlanden
(1516), hertog van Bourgondië en koning
van Spanje en Amerika. Alles verenigd
onder een Habsburgse heerser die in al
zijn landen een hof had.
Karei V was de machtigste heerser die
Europa ooit heeft gekend en over 5 jaar
wordt zijn 500e verjaardag gevierd of
herdacht. Indertijd betekenden al die
verbonden hoven voor geleerden als E-
rasmus en Janus Secundus en voor kun
stenaars en muzikanten een mogelijk
heid om op uitnodiging van het ene hof
naar het andere te reizen.
Noord-zuid as
Tussen Spanje en Vlaanderen kwam een
economische en culturele noord-zuid as
tot stand. Via de havens van Brugge en
Antwerpen bereikte een stroom goederen
de oude steden van Castilla en León: Sa
lamanca, Valladolid, Burgos, León. Uit
de Spaanse koloniale bezittingen in
Amerika kon Vlaanderen meeprofiteren
van grondstoffen, vooral goud en zilver.
Maar niet alleen handelswaren kwamen
via die weg in Spanje, ook talrijke schil
derijen van Vlaamse meesters werden
naar Spanje verkocht: van Dirk Bouts,
Hans Memling, Rogier van der Weijden,
Adriaan Isenbrandt en Hiëronymus
Bosch.
Er was in de Spaanse schilderkunst zelfs
sprake van een Vlaamse 'overrompeling':
Spaanse schilders namen de Vlaamse
stijl over, leidend tot de Hispano-Fla-
menco stijl. De Vlaams-Spaanse as, ver
binding van twee hoogstaande culturen,
stond aan de wieg van een Europese cul
tuur, of, zoals de ondertitel van de Ant
werpse tentoonstelling luidt, op de
drempel van Europa.
Het overgrote deel van alle Vlaamse
kunst die in de zestiende eeuw naar
Spanje verhuisde (waaronder ook oudere
kunst) vond op de langere duur onder
dak in kloosters, kerken en andere cleri-
cale gebouwen, waar ze vaak een sluime
rend bestaan leidden.
Totdat ze na eeuweri uit hun sluimering
zijn gewekt. De tentoonstelling van
Vlaamse en Hispano-Flamenco schilder
kunst heeft al gereisd langs de kathedra
len van Valladolid, Burgos, Salamanca
en León.
Het eindpunt van de reis van deze ten
toonstelling is nu de Onze Lieve vrouwe
Kathedraal in Antwerpen. Daar is de
fascinerende geschiedenis te zien van
twee beschavingen, afgebeeld in 200
kunstwerken.
Tentoonstelling 'Vlaanderen en Castilla y
León - Op de drempel van Europa', Kathe
draal Antwerpen. Geopend ma/di/do/vr
1,0-18, wo 10-21, za 10-15 en 18-21, zo 13-
16. Toegang 250, 200, 150 en 100 BF, kin
deren gratis, (t/m 10 dec.)
Adriaan Isenbrandt: 'Piëta', afkomstig uit een kerk in Burgos. De Magdalenafiguur rechts is de
blikvanger van de tentoonstelling
