abo op zoek naar de menselijke schaal
5\ln ?onc^srePubliek;
Duitse bakkers willen ook 's nachts bakken
FNV wil wettelijke regeling
betaald scholingsverlof
Massabijeenkomst luidt
megafusie veilingen in
ECONOMIE
A9
olf vermindert aantal Rabobanken snel
|»)n
Stad en land
botsen in
de Rabobank
DOg heeft de
Schaalvergroting moet kosten drukken
SEPTEMBER 1995
Wall Street
allied signal
amer.brands
amer.tel.tel
amoco corp
asarco inc.
baan company
bethl. steel
boeing co
can.pacific
chevron
chiquita
chiysler
Citicorp
cons.edison
digitequipm.
dupontnemours
dow chemical
eastman kodak
exxon corp
ford motor
g en. electric
gen. motors
goodyear
bewlett-pack.
int bus.mach.
int. tel.tel.
klm airlines
mcdonnell
merck co.
mobil oil
omega financ.
philips
royal dutch
sears roebuck
sfe-south.pac.
texaco inc.
travelers
united techn.
westinghouse
whitman corp
woolworth
MH9 15/m
«5 451/,
<2% 4J%
57% 58/.
65% 65
3». 32)5
<6% 44
1« 144(
71 70
'5'/. 16/,
<9% SOU
15)5 15y,
56% 56)5
69% 68/,
29 28
<iy, 39
72 72
77 77%
62 61%
73 73%
30% 32
62% 63
47% 47%
40% 40%
84% 80%
93% 92%
126% 128%
35 34%
83 83
52% 53%
'02% 103%
30 29%
47% 46%
123% 122%
36% 36%
31 30%
66% 67
52% 52%
84% 64%
'4% 14%
20% 21%
14% 13
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1995
Goud
Goud onbewerkt 20,370-20 970
bewerkt 22,570
Zilver
zilver onbewerkt 255-325
bewerkt 370
vorige koers
slotkoers gisteren
laten
bieden
ex claim
gedaan/bieden
ex dividend
gedaan /laten
bieden en ex dividend
laten en dividend
gedaan en laten ex dividend
gedaan en bieden ex dividend
65,00
714
0,80
1,10 j
65,00
1027
1.80
1.80
52,50
728
14.00
14,20
65,00
998
-—1.30
1.30
200,00
558
1,60
2,30
160,00
930
6,70
7,50
165,00
2703
1,90
2.50
170,00
1081
0,05
0,05
165,00
2186
3,10
3.50
170,00
559
1.10
1,20
170,00
557
3,50
3,00
170,00
616
4,50 b
4,30
14,50
783
7,10 b
7,10 a
17,00
616
4,90
4,80
455,00
1717
17,20
17,40 a
460,00
2043
11,70
12,40 a
465,00
3698
7,10
7,40 a
470,00
3406
2,30
2.40J\
475,00
1985
0,20
0,10
6,90
470,00
817
7,20
475,00
876
4,50
4,30
480,00
575
2,60
2,50 J
455,00
815
0,90
1,00
465,00
1257
2,90
2.90 a
470,00
758
4,50
4,50 1
70,00
2690
0,70
0,50 j
95,00
1632
3,80
4,10
95,00
1534
3,30
3,30
101,00
948
4,00 a
3,80
115,00
860
4,60
4,80
200,00
2461
4,80
5,20 i
205,00
2073
1,70 a
2,00
200.00
7 00
7,50
7,60
220,00
862
20,00 a
18,80
200,00
611
4,00
4,30
80,00
704
0,20
0.10 J
75,00
1561
5,40
3,80
80,00
2384
2,30
1,30
80,00
898
4,40
3,50 b
75,00
1013
0,10 a
0,10
75.00
2128
0,80
1,20
80,00
662
2,50
3,80
830,00
583
17,00 b
13,50
840,00
764
7,50 b
3.40 b
850,00
673
1,60
o.ioa
850,00
555
11,00
9,90
840,00
611
0,70 a
0,10
850,00
983
3,80
6,50 b
210,00
641
5,40
6,00 J
200,00
726
2,40
2,10
alsmede het houden van aandelen in e
voeren van direktie over vennootschap^
die zich bezighouden met assurantiebenr
77970 La Societe Breda V.O.F.,Mf
Dreessingel 1,4871 GW Etten-Leur. Hetw
strekken van pensioenadviezen en overj
financiële diensten; het bemiddelen iri vil
zekeringen een en ander in de ruimste
van het woord. QW
77971 J. en P. Horeca Exploitatie B.v. ij
Markt 27G, 4701 PB Roosendaal. JJ
drijf, alsmede het exploiteren van horeo
bedrijven in de ruimste zin, aJs00l(;T;r^
men in- en beheren van andere ond
mingen en vennootschappen.
77972 V V Evenementen, Burgemeesi
Middelaerln. 10.4835 EK Breda. Evensma
tenorganisatie in de ruimste zin desJ
77973 Madi Verhuizingen en koenersaw
sten, Kasteeellaan 24, 4871 Cl Ette
Het verzorgen ven verhuizingen en
ten van koeriersdiensten.
77974 Bayze International B.V. zo, MOT
gaal 123, 4872 WJ Etten-Leur. HetbeMj
den en uitvoeren van shlj'"d0)E,,,,ani
j'ecten, in het bijzonder op het Sel> Mr
petrochenrische en voedmgs- en (f!
wrkingsindustrie en de energievooriien»
77975 Haluco, Heilaarstraat 265, 8
Breda. Corr.. Postbus 208,2665 a m
Verpakken en verzenden van r
fruit (Groothandel).
77976 Wicon Systems B.V.,
4818 PC Breda. Handel in en
reparatie van etalage- en r
kelen, het installeren van win'j® ,sm
zijnen, kantoren en showroio
import en export van artikelen
t.b.v. bovenstaande installaties. J8|j
77977 Novotel Finance B.V, Bis te
HX Breda, financienngsactivteiteri.
77978 Interieurbouw Enen-Leur,
95, 4872 RJ Etten-Leur. Het maken
teren van interieur in de ru
779791 Jimmy Kado-artikelen^ ™0™j|fnd2
14, 4822 TJ Breda. Ambulante m
in kado-artikelen. n,,p„e|d, Noof
77980 Decoratiegroen van u
deinde 16,4714 GE Sprundel. i
groendecoratie artikelen. ntjrikstral
77981 Computer X, Frederrk Hj»"^
verkoop v
verlichtingsar
29,4615 JJ Bergen op Zoom-
puters software, ook^in e
computers l9r00,!;and?iLspn Kom 5,
42708 Costa Rica Groeifondsen,^^
4fl
Vniformatie. hd
BM Dussen. Het leverenivan ■■■■- en
ontwikkelen, op de estuurdel syi
pioiteren van computer jg en c
men, daaronder bcgrep® n, bet*
ware, het verlenen van^nste
en beleggingsmaatscnappi j.
s?'aa8tM?492?SRVMadélA8ra"schl°
42719 Van Eijck
6 5126 PC Gilze. Corr.: Klaverwe
JV Breda. Holding. k- Landg
42720 Schilderbedr. .Van tl Qj|ze Coa
Limited, Schoorweg 6. 51* Schjidersl
Klaverweide 4b, 4816 JV
L tussen
Raboban-
aan de orde van
ijj, Alleen al in de
jje van Breda zijn
laatste jaar negen
handige Rabobanken
Lieproces ingegaan
s de weg die top-
Efjffels heeft aange-
L Maar niet elke
Lratie geeft haar au-
Tiiiiie op een achterna-
iJiagop-
Willem Reijn
re TONGEN beweren dat
Loens weg is, de fusie tus-
jjizndert en Zevenbergen zo
sekaar is. Maar zo werkt
ishtniet."
3Jet er zelf om lachen. Vol-
week neemt A. Coppens
als voorzitter van het
van de Rabobank Klun-
heeft hij er dan op-
dé eerste jaren in de Raad
icht en 23 jaar in het be
ide Rabo.
is een representant van
'tijdperk: de agrariër was
zitter van de boerenor-
NCB, wethouder na-
TDA in Klundert, loco-
meester en voorzitter van
ijke Rabobank. Cop-
midden in het cen-
van de macht.
een paar dagen laat hij ook
te functie vallen. De
voorzitter laat een ge-
tank van beperkte omvang
i. Zestien mensen slechts
a er bij de locale bank en
iheren een balanstotaal van
pijnen gulden.
jank Klundert is een
ge coöperatie en blijft
opig. Twee jaar terug
de onderhandelingen
de coöperatieve fusiebank
Noord-Westhoek in Zeven
de bij een fusie je zelfstan-
"t, wil je toch enige
genschap behouden over de
bank," zegt Coppens.
ii hier was geen sprake van
tósie, maar van een overname
i Klundert door Zevenber-
i voor Klundert onaan-
„Daar ligt een hele
n vooraf," zegt Cop-
Allereerst heeft de Klun-
|feejemeenschap altijd al de
i van Zevenbergen in
Biek gevoeld. Het gevoel van
tl kleine Klundert tegen het
Zevenbergen. „Alhoewel
|sa(imenten toch wat minder
it," zegt Coppens. Klundert
r al te veel protest op
re gemeente Groot Ze-
f Rabobanken Noord-West-
dtn Klundert zijn van ouds-
r sterke concurrenten. De
i bank komt voort uit
van de Boeren-
Rabo Noordwesthoek
|b de Raiffeisenb ankWeliswaar
banken al in 1972 gefu-
idtot de Rabo maar, zegt Co-
is, in de Westhoek concurre
nt banken nog steeds stevig.
Pï dan volledig uitleveren aan
poegere vijand, neen, dat gaat
"tijdelijke hoofdkantoor van
Rabobank Nederland voor de
ft' Zuidwest -Nederland staat
P&pelle aan de IJssel. De regio
het resultaat van een fusie:
1-Brabant en Zeeland
Het regiokantoor
nop Zoom is opgeheven,
werkers hoeven volgend
g maar half zo ver te pen-
het nieuwe regiokan-
•ordrecht wordt opgele-
Wrecteur Cas Merk beaamt
6 processen stroperig kun-
open. Maar hij onder-
'P' eraaa de positieve kant
^7 Ö?ndcen zijn echt zelfstan-
hebben hun eigen direc-
De Rabobank ondergaat de laatste tijd een duidelijke karakterverandering. Het meest tastbare as
pect daarvan is het nieuwe logo van de bank. foto de stem/johan van gurp
tie, hun eigen Raad van Toezicht,
hun eigen bestuur. En dat is niet
ouderwets, neen ik zie die coöpe
ratie als hypermodern! Welke
bank heeft zo'n inspraak, zo'n
betrokkenheid van en binding
met zijn klanten?"
Hij bedoelt maar: wie zo zijn ze
geningen kan tellen, moet een en
kel nadeel kunnen accepteren.
„Zeker. Als in een organisatie de
top beslist dat er moet worden
geconcentreerd, dan kan de uit
voering, snel volgen. Bij ons duurt
dat veelal langer. Maar daar staat
tegenover dat als de aangesloten
banken iets doen, dat ook wordt
gedragen."
De jaren negentig staan net als de
eerste helft van de jaren zeventig
voor de Rabo in het teken van een
fusiegolf. De fusies waren toen
het logische gevolg van het ineen
schuiven van de Raiffeisen- en en
Boerenleenbanken.
De tweede golf is in gang gezet
door het veranderende karakter
van de bank, zegt Merk. „Aan de
balie zijn er steeds minder een
voudige transacties. Die zijn ge
automatiseerd en verlopen via de
geldautomaat. De klant komt
voor advies en dat advies moet
deskundig zijn. Tegelijk betekent
dat niet meer het produkt maar
de mens centraal staat."
In een snel internationaler wor
dende economie is de behoefte
aan diepgaande deskundigheid
groot. Om die deskundigheid bin
nen te halen zijn grotere organi
saties nodig.
Tegelijkertijd wordt door de
scherpe concurrentie voor de ren
temarge, het verschil tussen de
rentevergoeding aan de klanten
en de opbrengsten van uitstaande
leningen, steeds kleiner. En on
dertussen stijgen de kosten. Be
drijven plegen die met schaalver
groting te bestrijden.
De fusies laten zich aflezen uit de
ontwikkeling van het aantal Ra
bobanken. Sinds 1987 zijn twee
op de vijf coöperaties verdwenen:
de telling van vandaag levert 564
coöperaties op tegen 922 toen. En
topman Wijffels voorspelde bij de
presentatie van de nieuwe Rabo-
huisstijl dat er nog eens 'honderd
tot tweehonderd' coöperaties
zouden verdwijnen. Dat betekent
in de jaren negentig globaal een
halvering van het aantal Rabo
banken.
In West-Brabant zijn er nog 38
zelfstandige Rabobanken tegen
50 in 1990. En er verdwijnen bin
nen enkele maanden nog eens
drie banken door al vaststaande
nieuwe fusies. In Zeeland daalde
het aantal van 37 naar 29 coöpe
raties, waarbij Zeeuwsch-Vlaan-
dern terugging van 13 naar 8
banken.
Dat de aantallen werknemers in
West-Brabant en Zeeland (resp.
1530 en 915) nagenoeg niet ver
anderden, is toeval: begin jaren
negentig groeide het aantal me
dewerkers snel, maar inmiddels
neemt het personeelsbestand
weer af.
Maar wat is nou de ideale maat
voor een Rabobank? Merk wei
gert met een meetlat de banken
de maat te nemen. „Het gaat hier
niet om een wiskundige benade
ring. We willen dat de banken
een optimale maat hebben om
hun werkgebied te bedienen.
Schaalvergroting is géén doel op
zich."
In het algemeen geldt, zo wil hij
wel toegeven, een aantal van 35
medewerkers wel als minimum.
Anders is zo'n organisatie te
kwetsbaar. En er is ook nog een
vuistnorm van 65 mensen voor
een bank, die alle vijf de hoofd
markten wil bedienen.
„Maar," zo haast Merk zich te
zeggen, „dat wil niet zeggen dat
elke bank zonder meer zo groot
moet zijn. Neem nou Waspik. De
Rabobank daar werkt voor een
mooie, afgebakende markt en de
klanten zijn zeer tevreden. Dan
hoeft zo'n bank toch niet fuse
ren?"
Merk weet dat zijn woorden door
de achterban op een goudschaal
tje worden gewogen.
Elke concrete aanwijzing van
'boven' voelen de aangesloten
banken als een aantasting van
hun autonomie. Neen, zegt hij
dus, er bestaat geen blauwdruk
van welke banken nog moeten fu
seren.
Hij kan zich natuurlijk niet hele
maal van de domme houden. „Ik
geef toe: als je voor een kaart
staat en het gebied overziet, weet
je natuurlijk wel waar nog iets
zou kunnen gebeuren, als je de
fusietrend doortrekt." De aange
sloten banken weten dat trou
wens ook wel.
„In structuurrapporten zijn re
gio's geanalyseerd: hoe moet je
die markten optimaal bedienen
en welke organisatie hoort daar
bij. Over die rapporten bestaat
consensus tussen Rabobank Ne
derland en de locale Raboban
ken."
Dat neemt niet weg dat de kik
kers vaak aan alle kanten de
kruiwagen uit springen. Omdat
ze uiteindelijk niet willen fuseren
bijvoorbeeld, zoals in het geval
van Klundert. Met als gevolg dat
de ondernemers op het industrie
terrein Moerdijk bestookt wor
den door twee verschillende, el
kaar beconcurrerende Raboban
ken.
Breda is een sprekend voorbeeld.
Historisch zijn daar drie Rabo
banken: die van de kerkdorpen
Ginneken en Princenhage en die
van de stad Breda. Twee van die
banken fuseren nu. Maar Prin
cenhage blijft buiten de fusie.
Met de gemeentelijke herindeling
zouden er toch nieuwe bespre
kingen moeten volgen om tot één
groter Bredase Rabobank te ko
men, meende men in Princenha
ge. Bijvoorbeeld met Prinsenbeek
en Teteringen.
Met drieën over fusies praten valt
Banken
Nieuwe naam
Datum
Balanstotaal
Banen
WEST-BRABANT
Fijnaart en
Zevenbergen en
N oord-Westhoek
Noord-Westhoek
1993
375 min
67
Hoeven-Bosschen-
hoofd en
Oudenbosch
Hoeven-Oudenbosch
1994
350 min
58
Zwaluwe en Made
en Wagenberg en
Terheij den
Made e.o.
92/93
500 min
70
Oud Gastel en
Standdaarbuiten
en Dinteloord
Mark en Dintel
94/95
375 min
44
Baarle-Nassau en
Chaam en Gilze
en Ulicoten
Baarle-Nassau
1994
1.125 min
111
Breda en
Ginneken
Breda
1-12-95
1.050 min
162
Dongen en
Rijen
Dongen-Rijen
1994
450 min
63
Dussen-Hank
en Werkendam
Werkendam-
Dussen-Hank
1-10-95
500 min
61
Veen en Wijk
en Aalburg
Aalburg
1992
200 min
34
In bespreking: Oosterhout en Teteringen.
ZEELAND
Aardenburg
en Eede
Aardenburg-E ede
1991
650 min
47
Hulst en
Nieuw-Namen
Hulst Nieuw-Namen
1995
800 min
49
Sluis en
Uzendijke
Sluis-Uzendijke
1994
1365 min
62
Biervliet-
Breskens en
W-Z-Vlaanderen
Oostburg
West-Zeeuwsch
-Vlaanderen
1991
475 min
55
Kloosterzande
en Grauw
Kloosterzande-Grauw
1993
275 min
22
Sas van Gent,
en Zuiddorpe
Sas van Gent
1994
700 min
49
Vlissingen en
Amemuiden
W alcheren-Zuid
1993
475 min
71
Middelburg en
Veere
Middelburg-Veere
1995
425 min
64
St Maartensdijk
en Tholen
Tholen
1994
ƒ340
53
toch al niet mee. Op Tholen haak
te Sint Annaland af, waardoor
het eiland twee Rabo-banken
overhoudt. Op Schouwen-Duive-
land trok Bruinisse zich terug
terwijl Zierikzee en Schouwen
samen doorgingen.
„Ik kan me voorstellen dat een
buitenstaander verband legt tus
sen de naam van een Rabobank
en de gemeentegrenzen," zegt
Merk. „Wij kijken echter naar
markten. De gemeentegrenzen
zijn maar één element. We zou
den ons trouwens ook niet kun
nen laten leiden door die steeds
veranderende plannen."
Dat neemt niet weg dat de
machtstrijd tussen stad en platte
land juist voelbaar is bij de Rabo
bank, voortgekomen uit boeren
die streden voor een beter be
staan.
Bij menig plattelands-Rabo be
staat een natuurlijk wantrouwen
tegen de stad. „Steden als Breda
en Tilburg kennen een geweldige
expansiedrang," zegt Herman
Meijer, adjuct-regiodirecteur
voor West-Brabant.
Nieuwe stadsuitbreidingen over
spoelen de omliggende dorpen.
De fusie van de Rabobanken in
de Groene Gemeente (Alphen en
Riel, Baarle-Nassau, Ulicoten,
Chaam, Gilze) vormen dan ook
een mooi blok tegen die bedrei
ging, vindt Meijer.
De afkeer van de inwoners van
Teteringen tegen de stad bleek zo
groot, dat de plaatselijke Rabo
bank zich met een vaag sociaal-
cultureel verhaal bij Oosterhout
aansluit.
Zodat Groot Breda straks zelfs
terecht kan bij vier Rabo's: Bre
da, Princenhage, Teteringen en
Prinsenbeek.
Op het regiokantoor toont men
begrip voor de onverwachte wen
ding in Teteringen. Meijer: „Je
vertegenwoordigt als bank de lo
kale gemeenschap. Je bent ook
van die gemeenschap."
„De filosofie is een macro-ver-
haal," zegt hij. „Maar het gaat
om de lokale situatie. In den be
ginne was de boerenleenbank per
parochie georganiseerd. En ook
toen al had je dat sommige paro
chies het niet met elkaar konden
vinden."
„Het gaat dus om het vinden van
evenwichten. Dat valt echt niet
mee. In zo'n Groene Gemeente
moeten ze van alles organiseren
om de leden in Ulicoten en
Chaam bij de bank betrokken te
houden.
Maar toch de trend. In West-Bra
bant zijn er vijf tot tien banken
die zelfs de minimumschaal niet
halen. Zeeuws-Vlaanderen is met
acht banken voorlopig klaar,
maar met een Nederlands verzor
gingsgebied van honderdduizend
mensen is het de vraag of dat
aantal niet te groot is.
„Ach, ik denk dat ook Klundert
op lange termijn wel moet fuse
ren," zegt voorzitter Coppens aan
de vooravond van zijn afscheid.
„Je merkt toch dat je bank
kwetsbaar is als, ik noem maar
wat, de directeur ziek is. Zo'n
man is een manusje van alles.
Maar als iedereen om je heen is
gefuseerd, krijg je toch altijd het
gevoel dat je wordt overgeno
men? Je partner zal immers altijd
groter zijn.
„Dat weet ik niet," houdt Cop
pens de boot af. „Je hoeft ook niet
per se te fuseren met een naastge
legen bank." Want er zijn colle-
gabanken die hun kleine eigen
heid ook blijven koesteren. „Ze-
venbergschenhoek is bijvoor
beeld ook nog zelfstandig."
De drang om te fuseren is er in
Klundert niet, zegt Coppens.
„Het gaat hartstikke goed met
onze bank. Als het nou een zootje
was, stonden we waarschijnlijk
te springen om te fuseren."
Maar het gaat Coppens ook om de
menselijke maat. „Kijk, ik vind
dat je de goede dingen van zo'n
kleine bank niet mag kwijtraken.
Bij grote banken krijg je een akte
toegestuurd met de post. Die on
derteken je en stuurt hem weer
terug. In Klundert ga je langs het
bankkantoor en krijg je bij de ba
lie een kopje koffie terwijl je de
akte ondertekent."
„Je staat als kleine bank dicht bij
de gemeenschap. Als er iets is,
kun je zo bij de directeur binnen
vallen. Dat gaat bij een grote
bank niet meer. Het devies bij de
concentratie was: zo groot als no
dig, zo klein als mogelijk. En
daar ben ik het eigenlijk Wel mee
eens."
Frans Wijnands
II"d - De Duitsers zijn de
I l'"Jen broodeters van
tonfT' brood per
,j, nVan de bevolking per
I ir:,ües°hdanks sluiten da-
LJ c^e kleine bakker-
f §een °Pvolger is>
J de (personeelskosten
öooi°D® °^°Pen en er daar-
1 meer winstgevend
ïaalb kt n Va^ teSen
ten e irs' c'e suPennark-
tionc! benzinepompsta-
S^dealdannietbe-
ijopn 'es °bk op zon-
VerWk/?4 20 g1^ worden
k°cht als de motorolie.
grensbewo-
%br0n ^et smakelijke en
Duitsp i fassortiment van de
y h ers' heel Duits-
h'Nson,," meer dan 300
'O"niet genoeg aan. Want
van Italiaanse en Franse
broodjes en broodsoorten wor
den in Duitsland gebakken of
diep gevroren ingevoerd. Dat
mag voor de consument aan
trekkelijk zijn, de moderne koel
technieken laten de Duitse bak
kers meer en meer in de kou
staan. Omdat de buitenlandse
concurrent op ieder uur van de
dag en de nacht hun produkten
Duitsland binnenrijden.
De Duitse bakker is in de toene
mende concurrentiestrijd, waar
in met name Nederlandse bak
kerijen uiterst actief zijn, ge
handicapt. In Duitsland bestaat
namelijk nog altijd een verbod
om 's nachts te bakken. Pas om
vier uur mogen de bakkers - van
de allergrotste tot het kleine fa
miliebedrijfje - beginnen. Dat is
eigenlijk te laat om het gros van
de klanten op tijd met vers
brood te kunnen bedienen.
Want de broodwagens mogen
wettelijk ook niet eerder uitrij
den dan kwart voor zes. Dan zijn
de diepvriesbroodjes uit Polen
en Nederland al uren onderweg;
ongehinderd door nachtbakver-
boden in hun eigen land. Het
Duitse Verband van grootbak-
kererijen vecht al jaren om dat
achterhaalde nachtbakverbod
ongedaan te krijgen, daarin nu
massaal bijgestaan door de klei
nere bakkers, die tot voor kort
niets voelden voor een gezamen
lijke actie maar ondertussen ge
makkelijker het nachtverbod
konden ontduiken dan de ruim
100 écht grote, bakkerijen die
gemakkelijker te controleren
zijn.
Het verbod om 's nachts te bak
ken bestaat sinds de Eerste We
reldoorlog. Niet uit een soort
menslievendheid om de bakkers
tegen nachtwerk te beschermen.
Het was oorlog, en men hoopte
langer met de graanvoorraden te
kunnen doen als de mensen zo
wel aan, als achter het front,
niet dagelijks vers brood konden
kopen. Ze moesten het doen met
brood dat minstens een dag oud
was, en daar werd minder van
gegeten.
De Fransen hebben dat verbod
al lang opgeheven. Ze rijden hun
diepvries baguettes en crois
sants uit alle uithoeken van het
land naar Duitsland, waar het
verbod nog altijd bestaat. In
Duitsland groeit nu ook bij de
wetgevende overheid de overtui
ging dat het nachtbakverbod
achterhaald is.
In Duitsland bestaan nog ruim
20.000 kleine bakkers. Familie
bedrijfjes met de bakkerij achter
de eigen winkel. „Maar daarvan
zullen er de komende jaren min
stens 7000 verdwijnen," voor
spelt Helmut Martell. Hij is se
cretaris-generaal van het Ver
band van grootbakkerijen, zete
lend in Düsseldorf.
De kleinsten worden meer en
meer weggedrukt door de zg fili
aalbakkers. Dat zijn middelgro
te bakkerijen met vaak tiental
len eigen filialen in de regio. Een
aparte tak daarnaast vormen de
grote bakkerijen die hun brood
uitsluitend aan grootafnemers
leveren zoals kazerners, zieken
huizen, universiteiten en de ho
reca.
Duits brood wordt duurder ge
bakken - en dus ook verkocht -
dan in omringende landen. In
oostelijk Duitsland voelen de
bakkers de concurrentie van de
extreem goedkoop bakkende
Polen.
Een Poolse bakker verdient 300
mark per maand, zijn Duitse
collega het tienvoudige.
Ook Nederlandse bakkers leve
ren in toenemende mate aan
Duitsland. Sprekend voorbeeld
is het Klinikum in Aken. Sinds
kort verzorgt een Nederlandse
bakker de broodvoorziening van
dit enorme ziekenhuis. Simpel
omdat zijn brood goedkoper is
dan dat van de Duitse leveran
cier.
Sinds enige tijd vechten de
Duitse bakkers tegen een nieuw
fenomeen: de benzinepompsta
tions. Die verkopen óók 's zon
dags vers brood, wat de gewone
bakker niet mag. Dat heeft al tot
enkele rechtszaken geleid tegen
boze bakkers die hun zondag
verkoop niet beperkten tot ge
bak, maar hun klanten ook verse
broodjes aanboden.
Tot nu toe trekken de bakkers
aan het korste eind. Volgens alle
rechterlijke uitspraken wordt in
de benzinestations niet écht ge
bakken maar slechts opge
warmd.
Het gaat om duidelijk vóórge
bakken broodjes die slechts een
paar minuten in een maxi-mag-
netron worden gestopt om te
worden opgewarmd. En die dis
criminatie maakt de Duitse war
me bakker witheet van woede.
Wat economie zo
aardig maakt, is
dat het niet alleen
over geld en getallen gaat
maar ook over mensen en
emoties. Plotse wendingen in
zulke ongrijpbare grootheden
als 'de stemming op de effec
tenbeurs' of 'het consumen
tenvertrouwen' zetten het de
gelijke rekenwerk van menige
economische analist op losse
schroeven.
Voor wie bijvoorbeeld een
beetje houvast wil krijgen op
de ontwikkeling van de effec
tenbeurs is een beetje psycho
logie het halve werk. Want die
beurs is een markt als alle an
dere: hij wordt bevolkt door
mensen die niet alleen reke
nen maar ook onderhevig zijn
aan stemmingen.
Hoe is het anders te verklaren
dat de maandag zo'n beroerde
dag is voor de beurshandel:
zou de week alleen uit maan
dagen bestaan, dan zouden be
leggers in de loop van een
reeks van jaren alleen maar
verlies geleden hebben. Robe-
co-directeur J. van Duijn re
kende in 1990 voor dat de
Dow Jon es-maan dagindex op
dat moment op achtduizend
zou staan. In de min, wel te
verstaan.
In de financiële wereld is al ja
ren geleden de 'technische
analyse' ontwikkeld om de ef
fecten van dat moeilijk te
doorgronden menselijke ge
drag in de greep te krijgen.
Strategische beslissingen wor
den aldus niet meer (alleen)
genomen op basis van funda
mentele analyses, maar ook
aan de hand van grafiekforma-
ties die de weerslag zijn van de
psychologie van de markt.
Het klinkt wat raar om iemand
te betichten van te veel nuch
terheid, maar in wezen is dat
wat prof. Eduard Bomhoff de
ze week het Centraal Planbu
reau verweet. Bij het opstellen
van de belangrijkste publica
ties van deze rekenmachine
van de regering gebruikt het
CPB een model vol macro-
economische grootheden, dat
volgens Bomhoff te veel poli
tiek en te weinig intuïtie bevat.
Het gevolg is - volgens Bom
hoff - dat het CPB te voorzich
tig is, daardoor veranderingen
in de economische groei on
derschat en omslagen in de
conjunctuur mist. Hij heeft het
bij die kritiek niet gelaten
maar een concurrent voor het
CPB opgericht die behalve
macro-economische gegevens
ook ontwikkelingen op de (in-
ternationele) financiële maïk-
ten in zijn voorspellingen mee
neemt.
Nuchterheid is
ook niet alles
Zo is uit het verschil tussen de
kapitaalmarktrente (langlo
pende leningen) en de geld
marktrente (kortlopend) af te
leiden in welke fase van de
conjunctuur de economie zich
volgens de financiële markten
bevindt. Ook de prijsvorming
van aandelen en bedrijfsobii-
gaties kan een aanwijzing in
houden voor de stand van de
economie, zoals die door be
leggers wordt geschat.
Bomhoffs 'Nijfer'-model
(Nijenrode Forum for Econo
mie Research) levert voor
1996 alvast een hogere prog
nose op voor de economische
groei dan het CPB volgens al
uitgelekte berichten zal doen
in de Macro-Economische
Verkenning (MEV) die dins
dag uitkomt: Nijfer houdt het
op 2,7 procent, het CPB komt
uit op 2,4 procent.
Aan het enthousiasme op de
internationele effectenbeur
zen van deze week te zien, had
Bomhoff er nog wel een schep
je bovenop kunnen doen. De
beursrecords duiden er op dat
beleggers de recente aarzeling
in de economie langzamer
hand zijn gaan zien als een
pauze tussen twee groeifases
in. Een kniesoor die bij het na
deren van de krach-maand ok
tober wat onrustig wordt.
Nuchterheid is ook niet alles.
Enschede (anp) - De FNV gaat zich meer inzetten voor het wet
telijk regelen van betaald scholingsverlof en het maken van af
spraken over loopbaanonderbreking om bij voorbeeld cursus
sen te volgen. Vice-voorzitter E. Vogelaar heeft dat gisteren in
Enschede aangekondigd tijdens een bijeenkomst ter gelegen
heid van de actiedag van het Europees Verbond van Vakvereni
gingen (EW).
In twintig Europese regio's zijn
in dat kader activiteiten.
Scholing als instrument om
werkgelegenheid te behouden en
uit te breiden krijgt volgens Vo
gelaar, ook binnen de vakbewe
ging, nog te weinig aandacht.
„Het accent ligt sterk op het be
vorderen van arbeidsduurverkor
ting en deeltijdwerk. Dat moet
ook zo blijven. Maar de scholing
mag daarbij niet in de knel ko
men. Dat gaat ten koste van
werkgelegenheid. Als je ziet wat
er bijvoorbeeld in technologisch
opzicht gebeurt, dan merk je hoe
noodzakelijk om-, her- en bij
scholing is," aldus Vogelaar.
De FNV gaat een coördinatie- en
informatiepunt instellen om in
nauwe samenwerking met haar
bonden en regio's na te gaan hoe
Europese subsidies beter zijn te
benutten voor de financiering
van projecten zoals die voor
scholing,
Die activiteiten zullen zo veel
mogelijk grensoverschrijdend
zijn. Juist in grensregio's is de
werkloosheid structueel hoog.
Het is een gevolg van de periode
dat ze, nationaal gezien, in een
uithoek van het land lagen. Door
het verdwijnen van de grenzen
ontstaan mogelijkheden voor
economische groei.
Uiteenlopende regelgeving in de
Europese lidstaten staat een goed
werkegelegensheidsbeleid in
grensgebieden nog te vaak in de
weg.
De lidstaten zijn volgens Voge
laar te veel bezig met ecomische
en monetaire kanten van de Unie.
„Voor ons moet de vorming van
een sociaal Europa voorop staan.
Een Europa dat zich kenmerkt
door een effectieve bestrijding
van de werkloosheid en waarin
de democratische zeggenschap
meer inhoud krijgt."
Zij zou het verstandig vinden als
de samenwerking tussen de lan
den die nu de EU vormen vooral
sociaal meer diepgang krijgt al
vorens er een uitbreiding van de
Unie richting Oost-Europa komt.
„Maar dat proces moet wel snel
gaan, want we kunnen de Oost-
europese landen niet te lang laten
wachten."
Vogelaar heeft goede hoop dat de
Europese vakwebeging gaat in
zien dat deeltijdarbeid een waar
devol instrument is voor werkge
legenheidsbeleid.
Van onze verslaggever
Barendrecht - In een van de hallen van de veiling CHZ in Ba-
rendrecht wordt vandaag een massabijeenkomst van tuinders
gehouden, die mede moet leiden tot de fusie van vijf veilingen
in het zuid-westen van Nederland.
Het gaat om de veilingen van Ba
rendrecht, Poeldijk, Bleiswijk,
Utrecht en de RBT-veiling in
Breda. Die hebben een gezamen
lijke omzet van 2,5 miljard gul
den.
De bijeenkomst vandaag loopt
vooruit op talloze 'huiskamerbij
eenkomsten' later in het jaar
waarin tuinders in kleine groep
jes hun mening kunnen geven
over voor- en nadelen van de me
gafusie.
De vooral op export gerichte Ne
derlandse tuinbouw maakt, na
onstuimige groei in de jaren tach
tig, in de jaren negentig moeiüjke
tijden door.
Stagnerende afzetten naar be
langrijke markten als Duitsland
en Engeland en overstelpende
concurrentie vanuit de landen
rond de Middellandse zee zetten
voor de Nederlandse tuinder de
marges sterk onder druk.
De verwachting is dat een mega
fusie tussen vijf veilingen een po
sitieve invloed kan hebben op de
veilingkosten, de logistieke pro
blemen en de vermarkting van
het produkt.
Om de tuinders te overtuigen van
de voordelen van die schaalver
groting treed zaterdag in de Ba-
rendrechtse veiling een keur van
sprekers aan waaronder als
meest prominente oud-minister
van landbouw Gerrit Braks.
