Weekend
IMONTEU
AAR TURKS m/«
[TIE-
iRKERS(STERS)
ALLEIDER
Ill/at doen we:
mijn naam
of de jouwe?
\\fMm
fAmm\
terhout
o\
Products B.V.
ilfiiii#®
Een nagelschaartje, een warme
tandenborstel. Met uiterst sim
pele hulpmiddelen konden Ne
derlands moeilijkste pubers en
jong-volwassenen pijlsnel uit de
met moderne elektronica volge
stopte jeugdinrichting De Hun
nerberg in Nijmegen ontsnap
pen. Daardoor lijkt een experi
mentele behandeling om van
jonge criminelen gewone bur
gers te maken in gevaar te ko
men en is de inrichting, aldus de
directie, 'in een kritieke fase ge
komen'.
Inrichting voor
zware jeugdige
criminelen
De Hunnerberg
is zo lek
als een mandje
m/v
V
fife tl
t«W
i De Hunnerberg, tenslotte omringd door hoge hekken en prikkeldraad.
FOTO ERIK VAN 'T HULLENAAR
Uitbraak dankzij tandenborstel
Door Rob Jaspers
Het werd overtuigend gebracht,
weten enkele medewerkers zich
nog te herinneren. 'Dit gebouw
zit potdicht.' Het was een van de vele stimule
rende boodschappen van het directieteam aan
de vooravond van de opening van de Nijmeeg
se jeugdinrichting De Hunnerberg aan de
nieuwe, veelal onervaren medewerkers.
Als zij zich al ergens zorgen over zouden moe
ten maken dan was dat voor het dreigend ge
vaar van gijzelingen. Jongens zouden zich wel
eens zo 'opgesloten' kunnen voelen dat ze per
soneel zouden vastzetten.
Uit frustratie, uit agressie.
Want de populatie van de De Hunnerberg liegt
er niet om. 's Lands moeilijkste pubers en
jong-volwassen zitten hier opgesloten. Maxi
maal zestig moeilijke, soms gestoorde en cri
minele jongeren. Veel verkrachters, moorde
naars en gewelddadige overvallers. Vaak hier
geplaatst door de kinderrechter voor een lang
durige behandeling, een heropvoeding.
Een laatste kans op een eventuele terugkeer in
de maatschappij.
Met die gijzelingen viel het trouwens reuze
mee. Sterker nog: die kwamen gewoon niet
voor. Hoefde ook niet, want de jongens liepen
met het grootste gemak het gebouw uit. Ont
vluchten was een fluitje van een cent. Veertien
succesvolle ontsnappingen werden deze zomer
geteld. Ruim dertig procent van de bezetting
zette het op een lopen.
En dat was waar niemand op gerekend had.
Althans zo werd het telkens in alle officiële
reacties benadrukt. De ontsnappingen hadden
de directie verrast. Naar buiten toe werd stee
vast, en waarschijnlijk tegen beter weten in,
door de directeur Lex Schoonen van de inrich
ting gezegd: „Dit gebouw is niet zo lek als een
mandje." Een boodschap waar veel medewer
kers binnen de inrichting waarschijnlijk hard
om zouden hebben moeten lachen, als de si
tuatie daar niet te ernstig voor was.
Iets dat ook de directie erkende. 'De inrichting
bevindt zich in een kritieke situatie' was de
eerste zin boven een brief op 18 augustus van
het managementteam aan het personeel. Dit
was enkele dagen na de laatste ontsnapping
die uiteindelijk voor grote opwinding en actie
in de omliggende buurten zorgde. Bewoners
verzamelden honderden handtekeningen. Er
was angst voor nieuwe ontsnappingen. Men
was bang voor wat er zou kunnen gebeuren als
een van de knapen wat langer in de buurt zou
blijven hangen op zoek naar geld en middelen
om verder te kunnen vluchten.
Spoedoverleg
En wat na dertien ontsnappingen niet lukte,
gebeurde wel na de 14e én de buurtactie. Er
werd spoedoverleg aangevraagd met Justitie
in Den Haag. En in zeer korte tijd werd een
actieprogramma aangekondigd om een eind te
maken aan de ontvluchtingen. Na een investe
ring van twintig miljoen in nieuwbouw, werd
alsnog besloten om twee miljoen gulden te
stoppen in aanvullende veiligheidsmaatrege
len.
Een tweede hoog hekwerk, prikkeldraad rond
het gehele complex en nieuwe onverwoestbare
kunststoframen. En als directe daad werd
extra veiligheidspersoneel aangetrokken. Bo
vendien werd het regime voor de jongens aan
zienlijk aangescherpt. Voorlopig is de groeps
behandeling waarbij jongens stap voor stap
leren omgaan met steeds meer vrijheid en
openheid, opgeschort. Individuele behandelin
gen vinden nog wel plaats. De aandacht gaat
nu vooral uit naar beheersing van de situatie.
De bewegingsvrijheid van de jongens is aan
zienlijk ingeperkt. Sommigen zien dezer da
gen vooral de wanden in hun kamer.
De Hunnerberg presenteerde zich afgelopen
voorjaar in tal van notities als een unieke be-
handelinrichting, waar jongeren via een tra
jectbegeleiding van de maximaal gesloten af
deling na goed gedrag overgaan naar een ge
sloten en tenslotte open afdeling. Maar voorlo
pig lijkt de inrichting wat meer op een gewo
ne bajes.
Lastig parket
Om ontsnappingen te voorkomen is het wel
licht een juiste keus, maar het brengt veel me
dewerkers wel in een lastig parket. Want hoe
meer vrijheid je de jongens afneemt, hoe lasti
ger ze worden. Ze hebben immers toch niets te
verliezen. En die ontwikkeling boezemt som
mige personeelsleden angst in. Ze zijn immers
opgeleid voor behandelen. Ze weten niet goed
om te gaan met het veiligheidsprobleem.
De onzekerheid is bovendien vergroot door
opmerkingen van de directie dat gebleken is
dat sommige medewerkers niet deugen voor
het werk, dat ze een verkeerde beroepskeuze
hebben gemaakt. Het gevolg is dat op enkele
afdelingen niet meer open gepraat wordt door
medewerkers over de eigen angsten.
Na veertien ontsnappingen is De Hunnerberg
terug bij af. De maatregelen die getroffen zijn,
moeten op termijn een nieuwe start van de be
handelingsmethode mogelijk maken, hoopt de
directie. Of De Hunnerberg dan wel goed gaat
draaien is nog een vraag. Van groot belang is
of de directie daadwerkelijk zicht heeft op de
oorzaak van de chaos in de inrichting.
Directeur Schoonen wil hier niets over zeggen.
„We zijn genoeg in de publiciteit geweest,"
zegt hij. In overleg met het ministerie van Jus
titie heeft hij besloten niet meer in te gaan op
de achtergronden van de ontvluchtingen en de
spanning in de inrichting.
Anoniem
Sommige medewerkers willen wel praten,
mits anonimiteit gewaarborgd wordt. Hun
verhalen tonen aan dat De Hunnerberg onder
een slecht gesternte is gestart.
Er was vanaf het begin sprake van voortdu
rende strijd over het project tussen de staf van
de Hunnerberg en de Rijksgebouwendienst
(inclusief Justitie). Talloze wensen van de staf
werden genegeerd. De unieke behandelaanpak
van De Hunnerberg waarbij jongeren geleide
lijk aan meer vrijheid krijgen wanneer hun ge
drag daatoe aanleiding geeft, kreeg wel erken
ning van Justitie, maar het gebouw werd er
ruimtelijk en qua veiligheid niet goed op afge
stemd. Het was een ontwerp naar beproefd re
cept waar een beetje aan gesleuteld werd. En
helaas in veel gevallen verkeerd gesleuteld, al
dus de medewerkers.
Tijdens de bouwfase werd de Hunnerberg -
eerlijk is eerlijk - ook verschillende malen ge
confronteerd met bezuinigingen met als ge
volg dat diverse noodzakelijke maatregelen
niet werden getroffen. Beveiligingssystemen
werden door diverse onderaannemers aange
legd, waardoor de systemen slecht of soms he
lemaal niet op elkaar zijn afgestemd. En dat
leidde en leidt met de regelmaat van de klok
tot storingen.
Zelfs vorige week nog viel het complete bewa
kingssysteem uit en werden de jongens ge
dwongen om langdurig op hun kamer te blij
ven. Een aantal ontsnappingen in de afgelopen
maanden is mede te wijten aan die haperende
beveiliging. Er waren zoveel storingen dat de
aandacht van de beveiligingmedewerkers niet
meer altijd optimaal was bij het zoveelste
alarm. Want welk alarm is vals en wanneer is
er echt iets aan de hand?
Oude schuiven
Een voorbeeldje: waarschijnlijk bestaat er
geen inrichting in Nederland die zo is volge
stopt met elektronische beveiligingssystemen,
maar om de jongens binnen te houden zijn de
deuren van de isoleercellen onlangs voorzien
van ouderwetse metalen schuiven. Zo gemak
kelijk waren ze vroeger open te krijgen.
De beveiliging binnen De Hunnerberg is een
optelsom van fouten, aldus onze woordvoer
ders. Zo kreeg een van de meest gevaarlijke
jongens in de inrichting een kans om in bezit
te komen van een groot keukenmes.
De jongen mocht onder begeleiding zijn afde
ling af om frites te bakken in de centrale keu
ken. Daarbij lapte de inrichtingsmedewerker
tal van veiligheidsafspraken aan zijn laars.
Maar hij niet alleen. Ook de centrale bewa
kingsdienst faalde. Want het duo passeerde
elektronisch bewaakte veiligheidssluizen,
zonder dat iemand op het idee kwam om te
vragen 'wat gaat u doen?'. In de keuken lagen
de messen vervolgens voor het grijpen. Terwijl
ze in een afgesloten kast horen te liggen. Ver
volgens slaagde de jongen er na terugkeer in
om het mes te verstoppen in een ventilatie-
rooster. Niemand die er iets van merkte. Zelfs
in de keuken stelde later niemand vast dat een
mes verdwenen was. Er was geen registratie
systeem.
Pas weken later werd het mes bij toeval ge
vonden.
En wat te denken van het raam naast de toe
gangsdeur in de kamers van de jongens in de
gesloten afdeling. Het zat vast met simpele
kruiskopmoertjes en wel zo dat iedere handige
jongen met een schaartje het raam eruit kon
draaien. En het open raam bood weer alle mo
gelijkheden om met een hand bij het noodbe-
veiligingsysteem in de gang te komen. Een
eenvoudig driehoeksslot was de beveiliging.
Voor de jongens van de Hunnerberg geen en
kel probleem. Je verhit met een aansteker het
steeltje van een tandenborstel, dat wordt
zacht. Daarna stop je het met enig geweld in
het driehoeksslot. Even wachten, het steeltje
moet harden, en dan draaien maar: open gaan
de deuren. 'Dag Hunnnerberg' zeiden de jon
geren vervolgens.
Genegeerd
Maar niet alleen de kruiskopmoertjes hebben
de directie van de Hunnerberg verrast. Het
programma van bouweisen is op meer plekken
genegeerd. De sloten op enkele afdelingen
passen bijvoorbeeld slecht in de deuren. Ze
zijn soms te licht. En er blijft speling zitten in
de deuren, ook als ze zijn afgesloten. Voor de
jongens, die moeilijke pubers, is het dan bijna
vanzelfsprekend een uitdaging om met geweld
de de deur te forceren. De eerste maanden is
dat diverse malen gebeurd.
Na enkele inspecties bleek bovendien dat het
deel van het slot dat in de deurpost zeer slecht
verankerd is met veel te korte bouten. Voor
een handige jongen was het een klusje van
niks om de boel los te wrikken. Inmiddels zijn
deze platen vastgelast.
Voor tal van 'lekken' in het gebouw is tijdens
de bouwperiode gewaarschuwd. Het sterke
kunstglas (lexan) dat nu overal in een hoog
tempo op de gesloten afdeling wordt geplaatst,
stond al op het lijstje van de architect Leo He-
ijdenrijk. Hij vond het niet meer dan normaal
dat dit glas de voorkeur kreeg. Maar de Rijks
gebouwendienst besliste anders.
Heijdenrijk herinnert zich nog goed dat hij
destijds heeft laten vastleggen dat dit op uit
drukkelijk verzoek gebeurde van de Rijksge
bouwendienst en Justitie. „Want ik wilde ach
teraf niet te horen krijgen: 'U heeft de ver
keerde materialen geadviseerd'. Heijdenrijk
zegt dat er meer van dit soort gevallen waren.
Een bijzondere ervaring voor Heijdenrijk die
al een viertal rijksinrichtingen bouwde. „Ik
heb me zeer bewust ingedekt."
Tegenstellingen
Soortgelijke herinneringen hebben medewer
kers van De Hunnerberg. „Al tijdens de voor
opleiding in de oude gevangenis de Raam in
Grave was het duidelijk dat er tegenstellingen
waren tussen beveiligingspersoneel en behan-
delcoördinatoren. Ik ben ervan overtuigd dat
hierdoor bij de bouw fouten zijn gemaakt.
Maar wat minstens zo ernstig is dat medewer
kers hierdoor in een lastig parket terecht zijn
gekomen. Er is bovendien verwarring gesticht
tijdens de training in Grave hoe veiligheids
problemen in de inrichting moeten worden
aangepakt."
„Vooral voor nieuwelingen is het nog steeds
niet duidelijk hoe je jongens moet aanpakken
die door het lint gaan. Hoe je hun agressie
moet temperen in noodsituaties. Ze voelen
zich hierdoor zelf angstig en onzeker."
De medewerkers op de afdelingen hebben
allen een stevige weerbaarheidstraining ge
had. Ze weten hoe ze een jongen kunnen afwe
ren, ze kennen de houdgreep en de transport-
greep. Velen kunnen dat ook toepassen. Maar
er zijn genoeg medewerkers die bij de sollici
tatie voor een functie bij De Hunnerberg niet
het besef hadden dat de jongens in de inrich
ting 'dwars door een deur kunnen gaan als ze
het op hun heupen krijgen'. Ze zijn er ook
nauwelijks op gewezen.
Volgens de medewerkers staat het vast dat de
staf van de inrichting bij de voorbereidingsfa
se en tijdens de vooropleiding onderschat
heeft hoe moeilijk de populatie is die in De
Hunnerberg geplaatst wordt. En daarvoor
verwijzen ze naar het bedrijfsplan dat binnen
enkele maanden is bijgesteld, terwijl op de
eerste pagina van dat plan met vergedrukte
letters valt te lezen dat het eerste half jaar niet
getornd zal worden aan de uitgangspunten. De
zo geprezen groepsaanpak staat in ieder geval
voorlopig op een laag pitje. Het aantal jonge
ren dat zijn dag maar alleen moet zien door te
brengen op zijn kamer, is aanzienlijk.
Geldgebrek
Volgens onze woordvoerders is de druk in de
inrichting ook verhoogd door gebrek aan geld
voor een goede exploitatie. Voor het manage
mentteam van de Hunnerberg is de aanpak in
de Nijmeegse Pompe-kliniek een boeiend
voorbeeld. In de Pompe worden volwassen
tbs-gestelden verzorgd en behandeld op last
van de rechter. Net als in De Hunnerberg gaat
het hier om zeer zware gevallen, om mensen
met een gewelddadige achtergrond.
„Maar daar is tenminste erkend dat je voor
een heropvoeding ook een bijzondere perso
neelsformatie nodig hebt. Pompe werkt met
bijna drie medewerkers op één gestrafte. Bij
de Hunnerberg hebben we twee medewerkers
op één jongen. Dat beperkt de mogelijkheden
voor een behandeling enorm. Want pubers zijn
nog lastiger te benaderen dan volwassenen. Ze
proberen meer uit. treiteren meer, proberen je
te negeren."
„Met twee mensen op de groep vergroot de di
rectie de veiligheidsrisico's op een onverant
woorde wijze. Tijdens de activiteitenuren
wordt de groep vaak gesplitst. Het ene clubje
gaat bijvoorbeeld sporten en de andere groep
stort zich op knutselen of muziek maken. In
die situatie heb je dus nooit een medewerker
achter de hand die bij kan springen als het er
gens uit de hand loopt."
„Justitie in Den Haag heeff nooit willen er
kennen dat, wil de aanpak van de Hunnerberg
slagen, er een grote bezetting moet zijn. Tallo
ze brieven heeft de directie over dit thema ge
schreven, maar Den Haag bleef doof."
Onnodige druk
Evenmin is er veel begrip voor het besluit van
de staf dat de jongens 's avonds om half tien
terug moeten keren naar hun kamer. De acti
viteiten dienen om half tien te stoppen. „Dat
zet onnodige druk op de ketel, hebben we ge
merkt. Half tien, dat vinden de jongens te
vroeg. Het heeft al verschillende spannende
avondjes opgeleverd. Want je moet ze wel in
de kamer zien te krijgen en zonder vegen.
Want zo'n harde actie past niet in de behande
lingsfilosofie."
„Als er nu nog maar een goede reden was voor
dit beleid. Maar het enige motief voor de
maatregel is poen. De Hunnerberg heeft ge
brek aan geld. Dus moeten er tijdens de dure
arbeidsnachturen, na tienen, zo weinig moge
lijk medewerkers aanwezig zijn. Zo ben je
toch niet meer geloofwaardig bezig als staf."
„De directie had het ministerie juist in deze
fase duidelijk moeten maken dat het niet voor
een dubbeltje op de eerste rang kan zitten.
Maar die actie heeft de directie niet durven
ondernemen. Ik ben daarom bang dat we nog
een tijdje blijven doormodderen in De Hun
nerberg. En ach, het is jammer genoeg een
koud kunstje om er alsnog een gewone gevan
genis van te maken."
jpparatuur van betere
t een
pareren van tv, video en
int u zowel telefonisch ak
lenberg. UIS
JT
out tel. 01620-55292
rstaande scholen vragen per cl»
nctie van
r 24 uur per week
ntueel ingevuld worden op 3 scho-
)e Beiaard
pstraat 2
KJ Oosterhout (N.-Br)
1620-26756
hr. E. Penders
Sterrendonk
•enlaan 25
GH Oosterhout (N.-Br.)
'1620-50332 of 22664
dhr. P. de Groot
'aulo Freire
erstraat 51
AW Oosterhout (N.-Br.)
11620-54862
mevr. M. van Kuijk en dhr. C. Hazi
rdt verwacht dat zij:
ien bevoegdheid tot het geven van
Iheersingsniveau hebben van de Ne-
eid tonen om zich buiten de school-
|len in te zetten;
f meewerken samen met de collega's
/oering van het tweetalig onderwijs in
Jet Turks in het bijzonder.
t u zich wenden tot de directeur van
fevr. M. van Kuijk, telefoon 01620-
|20-60862 (privé)
1 dagen zenden aan:
v. mevr. M. van Kuijk
01 AW Oosterhout
korte termijn: gemotiveerde
•omschrijving:
agewerkzaamheden badkamer
beien
d 18-22 jaar
-andig kunnen werken
lisch
Itelijke sollicitatie te richten aan:
an Wesenbeeck
E4 ZJ Wouw
aanstaande en succesvolle
misatie. Het bedrijf kenmerkt
eheel eigen vorm van
age prijzen voor
kten.
n de regio Midden- en
oeken wij een
aan een team variërend van vijf
werk(st)ers
van de medewerk(st)ers
van het winkelbeeld
ering
sing
van bedrijfsrichtlijnen
van de (beperkte)
ratie.
25 jaar
oorkeur HBO-niveau, doch mi -
e capaciteiten en
lijkheidsgevoel
gerichte instelling en
'ermogen
d en betrouwbaarheid.
jranche hoog basissalaris en een
te premie
inwerkperiode van ca. drie
geschiktheid uitstekende
gelijkheden.
anche is een pre, doch niet
U kunt zich als volgt melden.
Best B.V.
>80 AH Best.
„.lig, zo'n jong stelletje. Jongen en meisje,
Ü'aan pink, zorgeloos op weg naar de toe-
„st kijk, ze hebben net hun trouwringen
teodit, Huppelend verlaten ze de winkel.
Stiezen was een plechtig en spannend mo
di Ze hebben er bijna een uur over gedaan,
jpiiïe duo hoort bij een generatie die niets
,jlsdoet dan kiezen. Op school mochten ze
meigen vakkenpakket kiezen. Liever geen
jjtsen geschiedenis. Heel belangrijk was ook
tkeuze van kleding. Wie een broek of schoe-
(jieteen fout merkje had, kon het wel ver-
m. De tijd dat de leraar zei wat je moest le-
Lenje moeder voorschreef watje aan moest
Uen, ligt alver achter ons.
fagen en het meisje hebben elkaar geko-
ji. Zoiets hoef je niet meer aan het toeval
lerte laten. Als je een partner wilt, plaats je
^advertentie en maak je je eigen selectie. Als
jen beetje durf hebt, doe je mee aan een
fsi-programma op de tv. Dan mag je je
(«maken voor de ogen van miljoenen kij-
en toe stil. Geven elkaar een duw-
daarna een snelle kus. Ze hebben al hun
gezet op het geluk. Ze mogen het zelf
Trouwen of samenwonen. Met de he-
de kerk of alleen maar het stadhuis
:en feest van jewelste.
kinderen? Ja, ze willen kinde-
nders is het zo stil in huis. Vroe
de namen van de kinderen wel zo
vast. Een jongetje kreeg de naam van
i meisje werd naar oma genoemd,
wamen eventueel de ooms en tantes
mie beurt. De ambtenaar van de burgerlijke
sa!had een lijst met goedgekeurde namen,
talie, buitenlandse voornamen werden af-
ijd van Jan, Piet, Annie en Marie is voor
lid voorbij. Alles mag, alle namen zijn vrij.
tojonge stel kijkt veel tv om inspiratie op te
toen er zijn ook boekjes met leuke sugges
ts. Op feestjes hoor je ook veel. Die heerlijke
«ïheid resulteert in vertederende naampjes als
lltlej, Yuri, Jordi, Saimen, Miesjel, Desmond
e voor jongetjes en Melanie, Dajenne,
fep, Lorien, Patries en Minoes-Tina voor de
Ine meisjes.
Bettrouwlustige stel treft het. Weer wordt een
middeleeuwse regel vervangen door multiple
fa. De regering wil de achternaam nu ook
«jgeven. Ouders mogen kiezen. De baby kan
fcook de achternaam van de moeder krijgen,
fel wordt nog een pittige klus voor de jongen
«het meisje die nu zo onbekommerd door de
M dansen. Hebben ze de hele avond op de
bank zitten zappen - want er moeten voortdu-
programma-keuzes worden gemaakt - en
San wordt er nog even een beslissing gevraagd,
fechien is het een leukste de achternaam te
«en die het beste past bij de voornaam die
tain gedachten hebben? Het meisje aarzelt,
«zou ook wel grappig zijn haar naam te ge
raken. Wat zullen haar vriendinnen opkijken!
fa de jongen vreest dat zijn vader het alle-
fa niet zal begrijpen. Een jongen zou toch
«el zijn naam moeten hebben.
Mjn bet erover eens dat veel afhangt van het
plicht van hun eersteling. Wordt het een boy
»M girl? Ook op dat gebied komen er nieu-
we mogelijkheden. In de kranten wordt ge
weven over een gender-kliniek. Je kunt daar
bepalen of het een meisje of een jongen
«et worden. Pak de afstandsbediening en
«ik je keuze! Er zat een rare dokter achter
«kliniek, zoals ze op de tv lieten zien. Maar
tor hebben ze niet zo'n probleem mee. Elk
«iw bedrijf heeft te kampen met kinderziek-
c of niet soms? Ze kijken elkaar aan en bar-
ffl'i lachen uit.
piongen en het meisjes toveren een paar lap-
,«uitde pin-automaat. Hun vingers gaan over
^keuze-knoppen. ^et 'even is mooi, als je het
«maal in je vingers hebt. De dagen ontvou-
fach digitaal, ze nemen alle kruisingen met
toets-tikje, hun levenspad is een
Wronische snelweg.
a «g staan ze stil in een drukke winkel-
I kto'dr 'S geregeld en ingeprogrammeerd.
J®'®' kind dat ze hebben gekozen, hoe ko-
vèus26 daar e'genlii'< aan? Hii 'aat zlin blik ner"
over de lijst met video-spelletjes gaan.
tijwe'een Programmaatje voor te
I en djn, vraagt zij. Daar staan ze dan, met
"fa op elkaar.
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1995
