Boeren nekten eigen Promest mm \mv ZEELAND Mestverwerking was succesvol als proces maar niet als industrie - I. 314148 uiterlijk gegeven. 3n, om samen met u nber >m zo een feestelijk tintje n. >.00 uur. 16 september om 17.00 u- DONDERDAG 14 SEPTEMBER 1995 JLMONDSE mestfabriek Promest is stil komen 0, De door boerenorganisaties opgerichte fa- fis failliet. Begin jaren tachtig werd het bedrijf jjjit om een aandeel te leveren in de verwerking jen steeds groter wordend mestoverschot, ver- ,m doordat duizenden zandgrondboeren een van inkomsten vonden in de grootschalige fok •rkens. Maar wat geschiedde. Zonder hun vee lte hoeven inkrimpen zagen de boeren kans de ^veelheid te verminderen en op andere wijze Overtollige mest kwijt te raken dan bij het dure lest. Kovan Lieshout «Ut Jp april 1989 opende minister Braks van landbouw en visse- pptffabriek. Hij rook toen goedkeurend aan de mestkorrels. Sta de eerste directeur van Promest, ir. R. Hilberts. foto anp dlingen 14. rembekrachtiging loeien met herinneringsstand %dop 19. halogeen koplampen ■nes vóór en achter 22. sportieve spiegel in de zonneklep aan de mogelijkheden 26. keus uit 1.1 tor (42/58 kW/pk) 27. er is ook 128. t/m 106. kans op één van de proefrit. EEG staken acht miljoen fcltjwffabriek waarmee Pro- pikte. Landbouworganisa- gelieerde finan- Bjsnstanties als de Rabo- a zorgden voor de rest: zo'n «jffl. En weinig was zeker, his de vraag of de fabriek fade grondstof zou kunnen pp en ook stond niet vast of en tot korrels ver- t zou kunnen worden Wegen concurrerende prij- l is symbolisch voor beid die de experi- tieie fabriek in haar achtjarig "n heeft begeleid. Er zou een tweede paal geheid ia. want herberekeningen iet bouwplan in april 1987 p-en aan dat een stevige fcplaat voldoende was om de r® fabriek met zijn hoge ®lo's te dragen. Promest B'er dan ook nog. Alleen pro- *eert het niets meer. De mest- Ferker is failliet. I tin te bedenken dat midden P tachtig jan en alleman riep F 'minstens vijf en misschien (van die mestverwerking- '®ken zouden moeten ko- ,4 Hoewel... niet iedereen riep r®euorganisaties zagen al- kping van de veestapel ig voor een dreigende Pramp; de vergiftiging van f Wem door een teveel aan Frasstront. kas peek toen dat de bio-industrie Se'd zou willen neertel- L®van het mestoverschot af p®n als daarmee inkrimping 6 veestapel kon worden k ®en' ^n boerenorganisa- z'ch aan het denken teren waarop een teveel kon worden wegge- PJeden echter ook vrije onder- ïL' ln®e.nieurshureaus en be- I hoopten iets te kun- 6 etl aan het wegwer- Mestoverschotten. Zo m 1982 plannen om !pme ®hmen uit drijf mest. linff.1® Helmond liet de lij.jJ J0® (Verwerking Or- Jtn foffen) weten mee te Winaan die plannen. as 'fflmers in de jaren 8 en zeventig getroffen door lteir\te™gl0°P in de in- 1 bedrijvigheid. Het %EheH,,meUWe' kansriike I »L een van de pij- Jemeente haar pawen en heldsbeleid op wilde ^lslagwoorf °"teChnologie was Haarh, >Wam een eerste ■V Wen: een mestfa- ftoonen T uiU§as zou worden fejk, armee niet alleen iriaa' i°U worden opge- een palingkweek vijver zou worden verwarmd. De plannenmakers voorzagen in de nabijheid bovendien een 'Flevo- hofachtig' complex waarin plaats was voor visvijvers, een speel tuin, een restaurant en kassen voor bloemen- en groenteteelt. En voor zeker honderd mensen werk. Nissenhut In een nissenhut van de Boeren bond Deurne aan de Helmondse insteekhaven kwam een proefop stelling in samenwerking met de Provinciale Stuurgroep Mestver werking. De toenmalige minister Braks kwam de proefopstelling openen en waarschuwde de boe ren meteen niet te optimistisch te zijn over de mogelijkheden over tollige drijfmest af te zetten in akkerbouwgebieden. Akkerbou wers willen vooral vaste mest, meende hij. En met enige bewon dering keek hij naar de brok mestkoek die hij in handen mocht houden: het restprodukt van de Helmondse mestverwerkingsin stallatie. De proef slaagde. De EG kwam met 1,4 miljoen gulden subsidie, de provincie wilde een deel van de 'aanloopverliezen' voor haar rekening gaan nemen en... de boerenstandsorganisatie NCB raakte geïnteresseerd in de plan nen van de ingenieurs. Juist op tijd, want 'het bedrijfsleven' aar zelde om 18 miljoen te steken in een proeffabriek die 100.000 ton mest per jaar zou gaan verwer ken. Provincie en de Helmondse ontwikkelingsmaatschappij In- duma wisten de NCB te interes seren voor het project. Voor naamste argument: elke andere soort verwerking zal de boer ook geld kosten en blijft milieuscha delijk, waardoor beperkingen ge steld worden aan het gebruik van mest. En de Helmondse 'mest-in- genieurs' beloofden juist een pro- duktie waarbij schadelijke mi lieugevolgen praktisch uitgeslo ten zouden zijn. Uniek Promest. Zo ging de fabriek he ten die de NCB samen met de Limburgse boeren van de LLTB wilde neerzetten in Helmond. Be langrijkste financiers werden de Rabobank, Interpolis, Cehave, Chemische bedrijven NCB, Vee- en Vleescentrale NCB en DMV- Campina. Die bundeling van be langen en kapitaal zou een 'pro messe', een belofte voor de toe komst zijn, zo introduceerde di recteur ir. B. Hilberts met een op timisme dat kenmerkend voor hem zou blijken. Het regende complimenten: on der andere van milieu-minister Nijpels. Want hier was sprake van 'een voor de wereld uniek project'. „Het is een gigantische uitdaging die op ons bordje ligt: EG verboden; dat was concurren tievervalsende overheidssteun. Er is nog geprobeerd dat verbod te omzeilen door het idee van een Mestcentrale, waaraan alle over schot tegen betaling van 20 gul den per ton zou moeten geleverd. Maar het Landbouwschap en de meeste boeren wilden er niet aan beginnen. Alle boeren zouden op kosten worden gejaagd alleen om Promest te redden. Dus bleek in Noord en Zuid weinig animo voor een Mestcentrale. Zo nekten de zandgrondboeren hun eigen Pro mest. In 1994 vroeg de Helmondse mestverwerker uitstel van beta ling aan: het tekort over 1994 was opgelopen tot 15 miljoen. Even kwam er lucht toen de Promest- financiers 94 procent van hun vorderingen lieten vallen. Dat was nog in de verwachting dat er een Mestcentrale zou komen. De fabriek draaide echter nog maar iets langer dan een half jaar door. Ondertussen konden 17 van de 38 medewerkers, opstappen (wegens afzetproblemen) en eind augus tus 1995 kwamen dus het faillis sement en de sluiting. Opgelucht Zeker op één plaats, en misschien op twee, is opgelucht adem ge haald. Bewoners van Brouwhuis- Zuid zullen er niet om treuren als alle mestverwerkingsinstallaties zo spoedig mogelijk worden ge sloopt. Want ze hebben maar wat vaak neuzen en ramen moeten dichthouden. Ondanks ferme be weringen bij de start van de fa briek dat niemand iets van het verwerkingsproces zou ruiken, bleek het tegendeel. De Dorpsraad Brouwhuis en mi lieuorganisaties als de BMF heb ben van meet af aan gewaar schuwd voor stankoverlast. Elke vergunning werd aangevochten tot bij de Raad van State, want de Dorpsraad zette steeds vraagte kens bij elke geruststellende ver klaring. Hilberts in 1987: „Er ontstaat geen ammoniak-emissie, want we werken in een gesloten systeem. Als bewoners zeggen iets te rui ken is het die boer die hierachter zijn akker begiert." Maar er kwam bij het proces wel degelijk kwalijk riekende ammoniak vrij. Toen de omwonenden via lang durige procedures in 1993 een 'luchtwasser' van drie miljoen hadden afgedwongen, conclu deerde Hilberts' opvolger Grei- danus tevreden: „Op het eind van het proces komt nog maar een hoeveelheid ammoniak vrij die overeenkomt met de mestpro- duktie van 653 varkens'. Gedoogd Promest heeft nooit over een gel dige afvalstoffenwet-vergunning beschikt tot de zomer 1994. De De poort bij Promest is definitief gesloten. de mestoverschotten zodanig aanpakken dat het milieupro bleem wordt opgelost en dat te gelijkertijd nieuwe kansen voor het bedrijfsleven worden gescha pen "zei de minister toen Promest einde 1987 het hoogste punt be reikte. Het was ook niet niks. De wet Bo dembescherming en de Meststof fenwet zouden aan de hand van een fosfaatnorm paal en perk gaan stellen aan het uitrijden van mest over het land, maar de boe ren zouden hun varkensstallen niet hoeven af te breken, Promest zou de gier omzetten in milieu vriendelijke en voor de landbouw goed bruikbare dierlijke mest korrels. Het restprodukt dat zou overblijven, zou zo zuiver zijn dat je het zou kunnen drinken, in ie der geval zonder meer zou kun nen lozen op het oppervlaktewa ter. Stank Promest heeft die beloften wel waar kunnen maken. Koningin Beatrix dronk van het water en Spaanse en Portugese wijnboeren toonden zich tevreden over de kwaliteit van de mestkorrels. Niet alleen goedkoper dan kunst mest, maar bovendien ook veel beter voor de structuur van de grond. Binnen de omheining van het Helmondse bedrijf ontstond een schat aan milieu-technologi sche kennis, dankzij ook samen werkingsprojecten met de Land bouw Universiteit van Wagenin- gen en firma's als Gist-Brocades. Met die laatste werd geprobeerd ammoniak om te zetten in eiwit ten die weer aan het veevoer zou den kunnen worden toegevoegd. Promest kreeg echter te kampen met twee problemen: het finan ciële rendement en de klachten van omwonenden over stank in vooral de nieuwbouwwijk Brouwhuis-Zuid. Op beide fron ten heeft Promest het nooit kun nen winnen. Vanaf het begin heeft het Promest moeite gekost om aan voldoende drijfmest te komen. Directeur Hilberts zei al in 1988: „We weten nog steeds niet of de boeren wel willen mee werken. Ze zullen moeten betalen voor de aanlevering van de mest. En een boer is een ondernemer. Als hij het op een andere manier goedkoper kwijtraakt, zal hij daarvoor kiezen." En steeds meer akkerbouwers wilden de drijfmest uit het zui den wel. De stront uit de gierkel- ders werd steeds beter van kwali teit. Enzymen zorgden ervoor dat het varken zijn voedsel beter ging verteren en dat diarree minder voorkwam. Het voedsel werd ook afgestemd op de levensfasen van het dier. De boer ging zuiniger om met water en schadelijke stof fen als koper en fosfaten kwamen steeds minder voor in de veevoe ders. Tekortgebieden Het aantal akkerbouwers dat die gratis mest wel wilde, groeide snel. En dat drukte de kosten van inzameling en transport die var kenshouders moesten betalen. In 1987 werd nog 500.000 ton weg gebracht naar tekortgebieden als de landbouwakkers in Friesland, Groningen en Zeeland. In 1990 was dat al anderhalf miljoen ton en mestdistributeurs zeiden toen te verwachten dat er in 1992 2,3 miljoen ton mest naar tekortge bieden zou gaan. Die groei is al leen maar toegenomen. Er is nu zelfs sprake van een vraag. Toch zou de NCB in 1991 een knoop doorhakken.' de proeffa briek in Helmond zou moeten groeien van 100.000 ton mestver werking naar 600.000 ton per jaar. Want er bleven optimisti sche rekenaars: uitrijverboden en aanscherping van bijvoorbeeld fosfaatnormen zouden er toe lei den dat er toch dringend behoef te zou bestaan aan verwerking van drijfmest in korrels. En er was nog die dreiging van het Rijk: als in 1995 geen zes miljoen ton verwerkt wordt, moet de vee stapel maar ingekrompen wor den. De uitbreiding is er gekomen, dankzij een investering van 90 miljoen. Maar Promest heef nooit meer dan 100.000 ton per jaar kunnen verwerken. Jaar in jaar uit bleef de fabriek met tekorten draaien. Een bijdrage door het Landbouwschap uit een mest overschot-heffing werd door de Begin 1988 begon de bouw van de fabriek al vaste vormen aan te nemen. Er werd toen nog gedacht dat er vóór 1995 in Zuid-Neder land zeker vijf van die bedrijven zouden verrijzen. foto anp foto ton van de meulenhof fabriek werd gedoogd totdat ze zou kunnen voldoen aan de eisen. Dat leek in juli 1994 het geval te zijn. Maar ook daarna bleven er klachten van omwonenden ko men. De provinciale milieu-in spectie dreigde tussen de regels door met stillegging van het be drijf als ze niet aan de voorschrif ten zou gaan voldoen. Dat het be drijf nu daadwerkelijk stilligt, heeft, zoals beschreven, andere oorzaken, al hebben de milieu problemen het bedrijf ook finan cieel parten gespeeld. Zeker ook één gemeentelijk be stuurder is niet rouwig met deze stand van zaken: milieu-wethou der Van der Zanden. „We hebben medewerking gegeven aan Pro mest op voorwaarde dat ze zich zou houden aan de voorschrif ten." Maar wellicht halen er wel meer Helmondse gemeentebestuurders opgelucht adem. Want Promest is geen reclame gebleken voor het bedrijventerrein ten zuiden van Brouwhuis. De Hema-bakkerij blies in 1987 een uitbreiding af omdat ze hele maal niet gerust was op de stank gevolgen van Promest. „En er is geen produkt zo gevoelig voor geuren als het melkvet dat we in onze bakkerij veel gebruiken", voerde de firma aan bij de Raad van State tijdens een schorsings procedure over de bouwvergun ning. „Zeg nu eens eerlijk," zei dorps raadslid Rien Verhoeven in 1987 tegen een verslaggever. „Als U Kodak was, zou U dan een vesti ging naast een mestbedrijf bou wen? We zijn bang voor een nega tieve uitstraling. De trendsetter hier is nu iemand die met stront werkt." Dat was vooruitziend. Buik vol In maart 1993 werd bekend dat de Amerikaanse sportschoenen gigant Nike Helmond haastig als vestigingsplaats voor een Euro pees distributiecentrum liet val len toen het aangeboden terrein naast Promest bleek te liggen. „De aanwezigheid van Promest op het bedrijventerrein Zuidoost- Brabant vormt voor veel bedrij ven een psychologische barrière," bevestigde Helmonds wethouder Jonkers. Geen wonder dat begin dit jaar het Helmondse gemeentebestuur het niet erg op prijs stelde dat waterschap De Aa op een verga dering van de Dorpsraad Brouw huis had gevraagd of er veel be zwaren zouden komen als bij Promest slib zou worden ge droogd. Helmond heeft zijn buik vol van afvalverwerkende bedrijven. Toekomstige gebruikers van de Promest-installaties zullen dan ook mogen rekenen op een zeer sceptisch gemeentebestuur.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1995 | | pagina 23