Kankerbestrijding: van doem- naar doe-denken br meer tl Geweten' lijkt niet aan te leren Een tabletje tegen een open rug ILDANSÈi n gevorderden! >p ui't te zien. 3JJ33C323S m 4P Meer aandacht voor ongeneeslijke patiënt 110 lil? lijf leven e2 markt 6. ïkbec formaat 140 x 220 cm. annekci$k w Vooruitgang Voorlichting Televisiecursus Partner PRODUKT INFORMATIE I ["EMBER 1995 nieuwe leslokaal met 20 M2 EN SPIEGELWAND Churchillhotel te Terneuzetl en |dag, 20. WOENSDAG 13 SEPTEMBER 1995 IG J5 12 manden garantie Meer dan 300Aldi-maxkten inSei^, I E 11 iJ U N C 5 t m ..:>l-;|jDfKö littering van de vooruitzichten van kankerpatiën- l0ok voor degenen die niet meer beter worden: dat jjteen belangrijk speerpunt voor de komende ja- [inhet beleid van de Nederlandse Kankerbestrij- Koningin Wilhelmina Fonds (KWF). 1 onaad is beperkt! x 400 gram IteoVliegenberg pderlandse Kankerbestrij- {iat de komende jaren nog aandacht besteden aan de il die niet meer te genezen bevorderen van de kwali- L leven, zodat de patiënt Ljn ziekte zo lang en zo goed "jk kan leven, wordt het aandachtsterrein naast tie en kankeronderzoek, verleden is nogal de na- tgelegd op vooruitgang in de «g. Dat (wereldwijde) on- t ertoe geleid dat al de helft van alle patiën- ïeest. „Dit cijfer verder >n blijft uiteraard het van het KWF en de on- ters", aldus dr. K. van de algemeen directeur van de ilandse Kankerbestrij- WF. ijiertijd kondigde hij aan die niet meer te ge- de andere helft, op («ndacht dan in het verle- Jogen rekenen. „Waar- Pjk had men vroeger een ïdeneiging een ongeneeslij- iliënt vooral te zien als een ring van de therapie. Nu daar gelukkig totaal an- iover gedacht. De uitdruk king 'We kunnen niets meer voor u doen' is dan ook achterhaald. Die kan vervangen worden door 'Wij maken er samen van wat we kunnen'. Het oude doemdenken is vervangen door het nieuwe doe-denken. We zien het als een belangrijke verbetering dat een ongeneeslijke patiënt nog jaren lang zonder al te veel Machten verder kan leven. Als hij de juiste behandeling maar krijgt." Van de Poll deed zijn uitspraken tijdens een persconferentie aan de vooravond van de nationale collecte van de Kankerbestrij ding, die deze week wordt gehou den. Vorig jaar bracht deze col lecte 13,4 miljoen gulden op. Ze droeg daarmee een steentje bij aan de 66 miljoen gulden die de Kankerbestrijding dit jaar uit geeft aan een breed terrein van kankeronderzoek. De resultaten van het onderzoek in de afgelopen jaren werden on der de loep genomen door prof. dr. H. Pinedo, internist-oncoloog aan het academisch ziekenhuis van de Vrije Universiteit in Am sterdam. Hij memoreerde een grote vooruitgang in de kanker behandeling, die volgens hem vooral te danken is aan een bete- Prof. dr. H. Pinedo: 'Niet meer zo somber tegen chemotherapie aankijken.' re coördinatie van alle specialis men die bij de behandeling zijn betrokken. Bovendien merkte hij op dat 'de chemotherapie jaren lang in een somber daglicht heeft gestaan. Dat hoeft nu niet meer. De zware behandelingen veroor zaakten ernstige bijwerkingen. Tegenwoordig is men in staat de misselijkheid aanzienlijk beter te bestrijden, terwijl de schade aan het beenmerg eveneens kan wor den beperkt. Dat betekent dat zelfs de 'zware' chemotherapie veel draaglijker is geworden voor de patiënt. Daarnaast kan conti nue toediening van chemothera pie tegenwoordig via een pompje gebeuren, waardoor ziekenhuis opname niet meer nodig is", al dus Pinedo. Als andere vormen van vooruit gang noemde hij de betere pijn bestrijding, de komst van nieuwe celdodende middelen, preciezere methoden bij de radiotherapie, het zoveel mogelijk sparend te werk gaan in de chirugie en de grotere aandacht voor een goede begeleiding van de patiënt. Omdat de mogelijkheden om kanker te behandelen steeds gro ter worden, neemt de behoefte aan informatie toe. De patiënt kan eigen keuzes maken. Hij kan kiezen uit verschillende behan delingen, maar hij kan ook de voorkeur geven aan niet behan delen. Daarvoor is goed overleg tussen arts en patiënt nodig, liefst op gelijkwaardig niveau. Om zo'n overleg mogeljk te ma ken, dient de patiënt goed geïn formeerd te zijn. De Nederlandse Kankerbestrij ding besteedt momenteel ruim twaalf miljoen gulden per jaar aan voorlichting: folders, bro chures, tijdschriften en dergelij ke. Monda Heshusius, directeur voorlichting en pr: „Om nog meer mensen te bereiken, en met name degenen die het merendeel van hun informatie via de televisie krijgen, zal de komende jaren de voorlichting over kanker via de tv worden geïntensiveerd. Er zijn inmiddels diverse samenwer kingsverbanden opgezet tussen de Kankerbestrijding en ver schillende zendgemachtigden." Zo zal vanaf 1 oktober een acht- delige televisiecursus voor kan kerpatiënten en hun naasten door de Avro worden uitgezonden. Docenten geven de patiënten in zicht in pijnbestrijding, goede voeding, ontspanningsmethoden, thuiszorg, de werksituatie, lotge notencontact en problemen met seksualiteit. Uitgeverij Tirion in Baarn heeft met subsidie van de Nederlandse Kankerbestrijding een bijbehorend cursusboek uit gegeven. Monda Heshusius: „Met deze vorm van presentatie willen we de voorlichting verlengen van de spreekkamer naar de huiskamer. Huisarts en specialist blijven ui teraard de eerst verantwoordelij ken bij de voorlichting aan de pa tiënt. Maar problemen bij kanker moeten ook thuis met de eigen partner en familie kunnen wor den besproken." Aan de cursus werken medisch specialisten en andere deskundi ge hulpverleners mee. Het gaat bij de cursus niet alleen om ver werking van emoties, maar ook om praktische problemen als ver moeidheid, verminderde eetlust en pijn. „Een patiënt met kanker kan te genwoordig rekenen op een heel scala aan mogelijkheden om de pijn te beheersen" aldus dr. V. de Ru, radiotherapeute in het Anto- ni van Leeuwenhoek Ziekenhuis in Amsterdam en docente bij de televisiecursus. Werd vroeger alle onderzoek ge richt op de zieke zelf, de laatste tijd kijkt men evenzeer naar bij komende problemen die door kanker worden veroorzaakt. Lange tijd werd de partner ver geten, omdat de patiënt alle aan dacht kreeg. „Dat de partner ei gen problemen heeft met de ziek te van zijn of haar levensge zellin) wordt tegenwoordig steeds meer erkend. Lang niet al le partners zijn in staat de patiënt daadwerkelijk te steunen, hoe goed ze het ook bedoelen", aldus dr. H. van de Wiel, medisch psy choloog van het Academisch Zie kenhuis Groningen en docent bij de televisiecursus. „Helpen bij emotionele problemen is bijzon der lastig. Praktische oplossingen zijn niet altijd mogelijk. Emotio nele steun bestaat vooral uit luis teren, vragen stellen, aanspreek baar zijn. Vooral mannen blijken hiermee veel moeite te hebben. Hun 'geen woorden maar daden- mentaliteit' staat het bieden van emotionele steun nogal eens in de weg." I Wie informatie wil over kanker kan dag en nacht terecht op het gratis telefoonnummer 06 - 0226622. Ortho Zolen: de voeten worden opgemeten om in Israël spe ciale zolen te laten maken. foto henk jennissen Ortho Zolen Rugklachten bij de basis aanpakken. Dat is de filosofie van een Israëlische vinding die in Nederland wordt toegepast door het Al ternatief Gezondheidscentrum in het Limburgse Koningsbosch. Tijdens een voetmeting worden beide voeten doorgelicht en gere gistreerd. Op een kleurenafdruk van de voetstructuur is te zien wat er eventueel mis is. Het meetresultaat gaat naar een medisch centrum in Israël waar computergestuurd Ortho Zolen worden gemaakt. Deze indivi- dueele binnenzolen hebben een schokbrekende werking om schokken in de ruggegraat en ongewenste drukplekken op te hef fen. De kosten per paar: 124 excl. btw. Video over meerlingen Zaterdag wordt in Zoetermeer een voorlichtingsvideo gepresen teerd over meerlingen. De film met als titel 'Meerling is meer' geeft informatie over de zwangerschap, geboorte en eerste inten sieve jaren van verzorging en opvoeding van een meerling. De vi deofilm is een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Ou ders van Meerlingen en Diael Audiovisuele Produkties. Anti-rookpleister De anti-rookpleister is sinds 1 september vrij verkrijgbaar bij apotheker en drogist. Voorheen moesten gebruikers eerst naar hun huisarts voor een recept. Nieuw op deze markt is de Nicodon- methode, een combinatie van nicotinepleisters en een pakket on dersteunende middelen om de roker te begeleiden bij het stoppen met roken. Bij deze methode krijgt de stopper morele ondersteuning van een 'stopcoach', een gezinslid of vriend met wie hij een contract af sluit. Verder kan de stopper een aantal presentjes aanvragen naarmate de kuur vordert. De totale kuur duurt zes weken. r. J. Verhulst fit grote regelmaat kunnen we kranten berichten lezen 'irbij de rechter een verdach- Iwoordeelt tot het volgen van ffl therapie die bedoeld is om P ff weten van de verdachte te dan wel te vormen, «oorbeeld daarvan is de zo- wade incestdader-therapie. ■ietherapie waarbij de ver leider in contact gebracht Bit met zijn slachtoffer. «doel van dergelijke thera- e® lijkt te zijn de dader van ®tof verkrachting duidelijk te laten voelen, wat zijn slachtoffer heeft aange- vraag of dergelijke thera- 'Sn iets uithalen lijkt echter tthtvaardigd. Het is name- naar de vraag of, en zo ja in Ne, het Wijk is men- ...°P latere jd een ge- een mo- ®ef 'aan te Afleren is ieder geval Probleem, ,!we elke dag ®en zien. -3 er al ff dat het gewe- 1ln de regel ontwikkelt «n het vierde en zevende le ft, iast; Deze periode kunnen tlil n a's de zogenoemde Tf Periode voor de ontwik- fel ,van het morele besef. «periode' wil zeggen dat geweten niet in deze pe- iq|t njfl, gevormd, het later u l meer tot ontwikkeling ■hen. Met andere woor- B j fhsen die om wat voor re- tow een stoornis hebben L pnen,m de vorming van het litr nn 111111611 deze stoornis 'fernn feen enkele manier gedaan maken. fe,„.,,e'eken6n dat thera- 1 de ïncestdader-the- P e vorm van thera- "ttltaii fnoreel besef m u m°et worden ëeen ternï j nen h6bben- Het Wat ze hebben is dan tfÜustitPVn het feit dat 'dee heeft'dat maatschaPpi;j) ett dat er in reder ge daan wordt. Een psycholoog die zich uitge breid heeft bezig gehouden met de ontwikkeling van het gewe ten (het moreel besef) bij de mens is de Amerikaan Lawrence Kohlberg geweest. Kohlberg gaat er vanuit dat de invloed van het milieu, zeg maar de so ciale context waarin het kind opgroeit, van groot belang is. Hij onderscheidt drie niveaus in de ontwikkeling van het gewe ten, waarbij elk niveau weer twee fasen heeft. In totaal zijn er dus zes verschillende fasen. Het eerste niveau noemt Kohl berg het preconventionele ni veau. Dit niveau loopt ongeveer tot het zevende levensjaar en be staat zoals gezegd uit twee ont wikkelingsfasen. In de eerste fa se gehoorzaamt het kind eigen lijk alleen maar om straf te ont lopen of om een beloning te krij gen. Een vrij ego centrische ma nier van gehoor zaamheid dus. In de tweede fase redeneert het kind op een 'voor wat hoort wat' manier, een soort ruilhandel dus. Het tweede ni veau is het conventionele ni veau, wat de meeste kinderen rond het dertiende jaar berei ken. Op dit niveau past het kind zich aan aan de verwachtingen die het gezin van hem heeft. Het kind heeft nu een besef van de sociale rangorde. In de derde fa se zien we dat het kind zich gaat gedragen op een manier die door anderen als juist wordt beoor deeld. Het gaat zich iets aan trekken van het oordeel dat an deren over hem hebben. Het kind gaat ook letten op de be doelingen van gedragingen en het gedraagt zich tegenover an deren op een manier om hun goedkeuring te krijgen. In de vierde fase krijgt het kind inzicht in de algemeen geldende regels en wetten. Het krijgt als het ware een plichtsgevoel. Het kind gehoorzaamt om conflicten met autoriteiten te vermijden. Uit bovenstaande wordt duide lijk dat bij elke fase een accent verschuiving optreedt met be- Freud: 'Geweten ontwikkelt zich tussen vierde en zevende le vensjaar'. trekking tot de motivatie om ge wetensvol te handelen. Niet alle mensen bereiken vol gens Kohlberg het derde en hoogste gewetensniveau. Dit derde niveau noemt hij het post- conventionele niveau. Het ge drag van iemand die dit niveau heeft bereikt wordt gestuurd door ethische principes. Zaken als mensenrechten en menselij ke waardigheid gaan hier een rol spelen. We zagen zojuist dat volgens Kohlberg de omgeving waarin een kind opgroeit van groot be lang is bij het tot stand komen van het morele besef. Dat is ech ter nog niet alles. Want volgens Kohlberg is de intelligentie min stens zo belangrijk. Volgens hem foto archief de stem verlopen de morele ontwikke ling en de cognitieve ontwikke ling zelfs hand in hand. Domme mensen zouden volgens hem dan ook maar een matig ontwikkel de moraal hebben en slimme mensen een goede. Als zowel Freud als Kohlberg gelijk hebben, dan is de vorming van het geweten afhankelijk van factoren waarover het individu geen enkele zeggenschap heeft: leeftijd, milieu en intelligentie. Dat zou ons inderdaad tot de sombere conclusie brengen dat het morele besef (het geweten) iets is wat je wel hebt of niet hebt. En dat therapieën die be doeld zijn om het geweten als nog te vormen, inderdaad ver spilde tijd en energie zijn. Door dr. J. Paalman Elk jaar komen ongeveer twee honderd kinderen ter wereld met een open ruggetje. Sinds een jaar of vier weet men zeker dat foliumzuur de kans op zo'n kind aanzienlijk laat dalen. Voor dat ernstig probleem be staat dus een simpele oplossing en die simpele oplossing wordt vanaf het begin van deze maand van overheidswege rondgetoe- terd voor ieder die het horen wil. Slik vanaf de dag dat je zwanger wilt worden elke dag een tabletje foliumzuur, zo luidt het advies, en houdt dat vol tot en met de achtste week van de zwangerschap. Dit advies is niet onomstreden. De huisartsen met name zijn niet echt tegen, maar ze zijn ook niet echt voor. Al heel vroeg in de zwanger schap, zo tussen de derde en vierde week, vormt zich over de volle lengte van het ruggetje van het embryo een gleuf die loopt van stuit tot latere kruin. Als even later de randen van de gleuf naar elkaar toegroeien ontstaat als vanzelf een koker tje, de zogeheten neurale buis, waaruit later de schedel en de wervelkolom met zenuwinhoud zullen groeien. Als die buis zich niet sluit dan ontstaat er een NBD, een Neuraal Buis Defect. Zit dat defect ter hoogte van de latere schedel dan komt het NBD-kind zonder enige kans op leven hersenloos ter wereld. Anencefalie heet die afwijking officieel en vroeger sprak men ook wel van kattekopje. Een open ruggetje ontstaat als de buis zich ter hoogte van de rug niet sluit. Het gevolg daar van kan een waterhoofd zijn, of blijvende verlammingen van blaas, darmen en spieren. De kans dat de neurale buis defect is bedraagt een op zevenhon derd, per jaar worden driehon derd NBD-kinderen geboren en meestal gaat het dan om een open ruggetje. Al jarenlang vermoedde men dat de neurale buis zich bij een gebrek aan vitamine niet goed sluit. De Engelse kinderarts R. Smithells was er aan het begin van de jaren tachtig van over tuigd dat dat vitamine folium zuur moest zijn. Maar bewijzen kon hij het niet. In principe is dat niet eens zo moeilijk. Je geeft een groep zwangeren elke dag een foliumzuurtablet te slikken en een andere groep een precies daarop lijkende placebo. Als bij de vrouwen die de echte pil slikten duidelijk minder kin deren met een open rug of zon der hersenen geboren worden dan is het bewijs geleverd. Mag niet, zo vond en vindt de Engelse overheid: de medische ethiek ver biedt het om een foppil te geven als je er als arts van over tuigd bent dat de echte pil beter is voor de pa tiënt. Je moet ande ren altijd behandelen zoals je zelf behandeld zou wil len worden - een algemeen et hisch principe dat heel wat ver gelijkend onderzoek in de weg staat. Het gevolg van dat alles was dat deskundigen elkaar tien jaar in de kolommen van de medische vakbladen over de zin en onzin van foliumzuur de oren wasten. Aan die impasse kwam een eind toen men het ethisch probleem naar Hongarije exporteerde. Daar liet de Hongaarse onder zoeker dr. A. Czeizel tweedui zend vrouwen foliumzuur slik ken en nog eens tweeduizend vrouwen een foppil, en jawel, alle zes afwijkende kinderen vielen in de foppilgroep. In 1991 adviseerde de Voedings raad op grond van ander onder zoek vrouwen die al eerder een NBD-kind hadden gehad bij een volgende zwangerschap vijf milligram foliumzuur per dag te slikken. Het Hongaarse onder zoek deed de Voedingsraad in 1993 besluiten om 0,5 mg fo liumzuur per dag aan alle aan staande moeders te adviseren. Het mooiste zou zijn als ze dit extra foliumzuur opnamen via foliumzuurrijke etenswaren als sla, asperges, spinazie, broccoli, lever, kaas en eieren, maar he laas, dat krijg je niet bij elkaar gegeten. De raad overwoog ook om net als in Ame rika dat ex tra folium zuur in het brood te stoppen, maar dat kan in Ne derland niet want dat zou 'medicali- sering van het brood' betekenen. Met een soortgelijk argument verbood de Hoge Raad in 1976 de fluori dering van drinkwater. Als dat allemaal niet kan, zo vond de Voedingsraad, dan maar fo- liumzuurtabletten en dan nog alleen maar als overgangsmaat regel totdat het verrijken van brood wel mag. Toen de Geneeskundige Hoofd inspectie dit advies in 1993 in de brievenbus stopte van alle huis artsen, vrouwenartsen en vroedvrouwen van Nederland brak er in de kolommen van de medische vakbladen een maan denlang durende discussie uit. Zo'n tabletje per dag is dan mis schien niet helemaal ideaal, maar; de bedoeling is goed, dus wat zou je er op tegen kunnen hebben? Dr. Siep Thomas, staflid van het Nederlands Huisartsen Genoot schap NHG: „We zijn niet echt tegen, we vinden alleen dat wij als huisartsen geen actief beleid moeten voeren. We adviseren onze leden om desgevraagd voor te lichten met het noemen van alle voor- en nadelen." Want het slikken van zo'n dage lijks tabletje is minder eenvou dig dan het wel lijkt. Daarmee moet, wil het nut hebben, al vier weken voor de bevruchting worden begonnen tot en met acht weken in de zwangerschap. Dat is dus gemiddeld een half jaar elke dag een tabletje, want zolang duurt het voordat de ge middelde vrouw zwanger wordt. Een ander bezwaar is dat het advies vooral zal worden opge volgd door bezorgde gezonde moeders die toch al weinig risi co lopen, en veel minder door groepen aan de onderkant van de samenleving die door minder goede voeding het meeste baat hebben bij wat foliumzuur ex tra. Daarbij komt nog dat lang niet alle gevallen zijn te voorkomen want zelfs als alle aanstaande moeders foliumzuur slikken dan zal het aantal kinderen met een Neuraal Buis Defect hooguit met de helft dalen. Een belangrijke moeilijkheid is dat foliumzuur alleen bij een geplande zwangerschap helpt (want als je begint op het mo ment dat je zwanger bent is het al te laat) en niet alle zwanger schappen zijn gepland. Mis schien wel de helft niet, zegt Thomas. „Omdat niet alle voor behoedsmiddelen betrouwbaar zijn en iedereen wel eens een fo- liumzuurpilletje vergeet, zullen ouders die de pech hebben een kind met een open ruggetje te krijgen voor de rest van hun le ven geplaagd worden door schuldgevoelens."

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1995 | | pagina 29