Vredesvloot loopt vast bij Mururoa
Houding Russen verontrust Europa
Europa krijgt rekening voor falen in Bosnië
Israël draagt bevoegdheden over op Westoever
Colin Powell: Tijd rij]
voor derde partij in
Navo zet aanvallen op Serviërs voort
Rusland en het Westen
DE STEM
BUITENLAND
Ministers van Buitenlandse Zaken spreken 'Marshallplan' af voor Bosnië
VSB Flex Lening. Lage, variabele rente die u vastlegt als 't u uitkomt.
VSB+BANK
DE STEM
COMMENT/1
MAANDAG 11 SEPTEMBER 1995
Door Wilko Voordouw
en Bert Schampers
Papeete/Santander - Is er nog
een Vredesvloot in de wateren
rond het atol Mururoa? De
vraag lijkt gerechtvaardigd
nu Frankrijk zijn eerste kern
proef heeft gehouden en het
protest rond het testeiland
nog alleen maar symbolisch
is.
De vloot bestond gisteren nog
maar uit twaalf boten. Dat aantal
werd die dag verlaagd tot elf, om
dat La Ribaude, een klein schip,
de verboden twaalfmijlszone
overschreed, en dus door de
Franse mariniers werd geënterd.
Aan boord bevonden zich acht
parlementariërs uit Australië, Ja
pan, Italië, Luxemburg en Zwe
den. Ze worden naar Papeete op
Tahiti gevlogen. In het gebouw
van Greenpeace in Papeete is
men blij met de actie van de par
lementariërs. „Het was vrij dui
delijk dat ze iets gingen doen. We
hadden constant contact met de
opvarenden. We hopen nu dat
hun actie een vervolg krijgt door
dat de nationale parlementen op
nieuw druk zullen uitoefenen op
de Fransen," aldus Jean-Luc
Thierry, een van de Greenpeace-
woordvoerders. Hij vertelt dat
Greenpeace altijd een beetje te
rughoudend is geweest in ver
band met de Vredesvloot, onder
meert uit angst weinig ervaren
zeevaarders of avonturiers aan te
trekken. Dat laatste slaat onder
meer op de huurder van de Wes
tern Express, een onder Australi
sche vlag varend schip dat zater
dag onverrichtter zake vertrok
ken is uit de haven van Papeete.
Het was de bedoeling dat onder
anderen vier Nederlandse (Euro-
Iparlementariërs van de SP,
GroenLinks, PvdA en D66 op
zouden stappen, alsmede de
schrijfster Lydia Rood. Dat alles
op uitnodiging van Greenpeace
Nederland. Het schip, zo was be
loofd, zou op 2 september bin
nenlopen. Maar wat er ook door
het koraalrif van Papeete kwam,
niet de Western Express. De man
die het schip had gehuurd, een
Australiër genaamd Lindsey,
werd regelmatig de huid volge-
scholden door de parlementariërs
uit diverse landen, die mee moes
ten varen. Pas op 7 september
liep de Western Express de haven
binnen. Weinig kamerleden za
gen er op dat moment nog brood
in om op te stappen. Uiteindelijk
is de Western Express zaterdag
uit Papeete weggevaren. Van de
oorspronkelijk geplande 80 pas
sagiers bleven er maar twee over:
een Australisch kamerlid en de al
genoemde organisator Lindsey.
De Nederlandse parlementariërs
hebben de boot zonder spijt zien
vertrekken. „Uiteindelijk hebben
we hier prima werk kunnen ver
richten. Dat we de Vredesvloot
geen hart onder de riem hebben
kunnen steken, is-natuurlijk spij
tig," aldus Remi Poppe van de
SP.
De Franse minister van Buiten
landse Zaken De Charette heeft
in Santander tegenover zijn Eu
ropese collega's de kernproeven
gisteren met flair verdedigd. Om
hen mild te stemmen, biedt Parijs
Europa zijn kernmacht aan. Mi
nister Van Mierlo vindt het mo
ment niet gepast om dit nu aan de
orde te stellen, al vindt hij het
idee niet helemaal onzinnig. Het
was de eerste keer dat de Europe
se ministers van Buitenlandse
Zaken overleg voerden na de
Franse kernproef van vorige
week. De sfeer vooral hoffelijk.
Maar niet tegenover Zweden:
Frankrijk heeft zijn ambassadeur
uit dat land teruggeroepen nadat
de Zweedse cultuurminister in
Papeete had gedemonstreerd.
Volgens De Charette hebben de
gebeurtenissen in Joegoslavië
pijnlijk aangetoond dat Europa
niet in staat is een gezamenlijke
actie op touw te zetten. Daarom
is een sterke defensie nodig. Mi
nister Van Mierlo was niet onder
de indruk. Er was geen sprake
van irritatie, zei Van Mierlo na
afloop. „Er is kritiek, maar ieder
een hecht nog het meest aan de
onderlinge solidariteit. We zijn
ons ervan bewust dat deze hele
discussie rond de kernproeven
een zweer kan worden in de Eu
ropese Unie. Daar schrikt ieder
een voor terug."
Jeruzalem (dpa/rtr/ap) - Israël heeft gi
steren een aantal bevoegdheden overge
dragen aan de Palestijnen op de bezette
Westelijke Jordaanoever.
Het gaat om bevoegdheden op het gebied
van plaatselijk bestuur, werk, handel, land
bouw, energie, verzekeringen en statistiek.
Delegaties van beide zijden voerden giste
ren gesprekken in Eilat.
De Palestijnse leider Arafat en de Israëli
sche minister van Buitenlandse Zaken Peres
komen woensdag opnieuw bijeen om over de
uitbreiding van de Palestijnse autonomie te
praten.
Een regeling voor de stad Hebron vormt een
obstakel bij de vooruitgang in de onderhan
delingen tussen Israël en de Palestijnen. Is
raël vindt dat het niet kan voldoen aan de
verplichting die het eerder op zich genomen
heeft om het leger terug te trekken. Het
vindt dat er in Hebron militairen moeten
blijven om de vierhonderd joodse kolonisten
in de stad te blijven beschermen. De Pale
stijnen willen volledige terugtrekking,
eventueel op termijn. In Hebron wonen
100.000 Palestijnen.
Het was gisteren opnieuw onrustig in He-
bron. Kolonisten drongen een schoolgebouw
binnen om de Palestijnse vlag neer te halen.
Ze sloegen een onderwijzeres en een aantal
meisjes met flessen en staven. Zeker vier
meisjes moesten naar het ziekenhuis worden
overgebracht. Het Israëlische leger stelt een
onderzoek in.
Een Palestijnse gevangene is gisteren dood
aangetroffen in zijn cel in een Israëlische
gevangenis. De politie zegt te vermoeden
dat de Palestijn werd doodgeslagen door
medegevangenen.
Het lichaam van het slachtoffer, de 32-jari
ge Hamas-activist Abdel Fatah Saeed Ran-
tisi, vertoonde volgens de politie sporen van
mishandeling.
„De voor de hand liggende conclusie is dat
de moord gepleegd moet zijn door iemand in
zijn cel," aldus de politiewoordvoerder.
Rantisi, die een straf van 15 jaar uitzat we
gens de moord op een vermeende Palestijnse
collaborateur, deelde zijn cel met 19 andere
Palestijnen.
De woordvoerder van PLO-leider Arafat
uitte zijn twijfels over de Israëlische verkla
ring en eist dat onderzocht wordt of de Pale
stijn overleed aan verwondingen die hij op
liep tijdens verhoor door agenten van de Is
raëlische geheime dienst.
(ADVERTENTIE)
Nieuw voor ondernemers: de VSB Flex Lening. vaste periode van 1, 3, 5 of 10 jaar. Geïnteresseerd? Bel
Een zeer flexibele zakenlening met een lage, variabele dan voor de brochure of een afspraak gratis met VSB
rente. Waarbij u, wanneer het u het beste uitkomt, Telebank: 06-0331Door de week van 9.00 tot 21.00
eenmalig en kosteloos kunt overstappen naar een rente- uur en op zaterdag van 10.00 tot 13.00 uur.
De zakenbank die harder voor u loopt.
Een Palestijns meisje in Gaza laat een foto zien van haar broer, die gisteren om het leven kwam in een Israëlische gevangenis.
FOTO EPA
Sarajevo - De Navo heeft de
luchtaanvallen op militaire
doelen van de Bosnische Ser
viërs afgelopen weekeinde
voortgezet, ondanks meldin
gen van slachtoffers onder de
burgerbevolking en ondanks
de Russische kritiek.
De secretaris-generaal van de
Navo Willy Claes, maakte duide
lijk dat de Navo onverminderd
doorgaat met de bescherming van
de 'veilige gebieden'. Claes wees
er op de Nederlandse radio op,
dat het Amerikaanse vredesini
tiatief nog maar aan het begin
staat en dat er nog geen wapen
stilstand is bereikt. De Bosnische
Serviërs zeggen al hun zware wa
pens tot 20 kilometer van Saraje
vo te hebben teruggetrokken.
Maar volgens de VN zijn er geen
bewegingen geweest die hier op
wijzen. De Bosnisch-Servische
'minister van buitenlandse za
ken' Buha dreigde zondag dat hij
niet meer aan de vredesbespre
kingen in Genève zal deelnemen,
als de Navo niet met de luchtaan
vallen ophoudt. Volgens het Bos
nisch-Servische leger richtten de
bombardementen 'verwoestende'
schade aan en niet alleen aan hun
stellingen rond Sarajevo.Er is een
groot aantal burgers omgekomen
en de materiële schade is reus
achtig, aldus een verklaring van
de Bosnisch-Servische generale
staf. Woonwijken zowel als in
dustriegebieden zouden zijn ge
troffen in de voorsteden van Sa
rajevo, Hadzici en Vogosca. De
VN boden zaterdag 1»
schuldigingen aan, on*-
beschieting door de snetj'
ventiemacht een zieker
Servisch Bosnië nabij j
zou zijn getroffen. W
Bosnische Serviërs zijn -
tien doden en 22 geW"
vallen. De VN stuurden#
derzoekscommissie naar K
kenhuis, maar die strand®',
ren in de Servische bin»»
en werd niet toegelaten.
Door Bert Ummelen
Washington - Zelden zal in Amerika zo reikhalzend zijm
keken naar een boek als naar de memoires van general)
Colin Powell. Deze week ligt 'My American Journey
boekhandel en vandaag brengt het weekblad Time een®
blikatie.
Door Bert Schampers
Santander - Wat wordt het,
een speciale Joego-belasting
of kinderpostzegels voor de
opbouw van Bosnië en Kro
atië? Vast staat dat de Euro
pese Unie de rekening krijgt
gepresenteerd voor het eigen
falen in ex-Joegoslavië. Mil
jarden zullen nodig zijn om
de oorlogsschade te herstel
len en de economie weer op te
bouwen.
De term Marshallplan is al ge
vallen. In een voormalig zomer
verblijf van de Spaanse konink
lijke familie in Santander heb
ben de Europese ministers van
buitenlandse zaken afgelopen
weekeinde hun gedachten laten
gaan over de toekomst van de
Balkanregio.
Nu dankzij vooral het diploma
tieke talent van de Amerikaanse
onderminister Hollbrook, naast
een heleboel andere ontwikke
lingen, het optimisme over vrede
in Bosnië toeneemt, wordt de
vraag actueel wie dat allemaal
betaalt en waar het geld van
daan moet komen.
Het wrange is bovendien dat de
internationale gemeenschap bij
de reconstructie van het land al
le partijen financieel en humani
tair zal moeten steunen, dus ook
de Bosnische Serviërs.
Iedereen is geneigd die slechte
nasmaak weg te spoelen nu vre
de gloort. Maar indien het zover
komt, is dat niet op de eerste
plaats de verdienste van Europa.
Dat de machtsverhoudingen in
Bosnië zijn veranderd, hebben
we te danken aan de door de VS
gesteunde Kroatische president
Tudjman, die met een overmacht
aan militairen en materieel de
Serviërs in enkele dagen tijd uit
de Krajina verdreef.
Dat was ook het moment om, na
een besluit hierover tijdens de
Londen-conferentie van 21 juli,
Navo-vliegtuigen op de Bosni
sche Serviërs af te sturen en de
snelle interventiemacht in stel
ling te brengen om het beleg van
Sarajevo te breken.
De Europese ministers, bijeen op
een schiereiland in de Cantabri-
sche havenstad Santander, heb
ben dit weekeinde geprobeerd
het succes van Clintons gezant
Hollbrook in Genève afgelopen
vrijdag uit te leggen als het re
sultaat van een Europees initia
tief.
Vergeten wordt dat Europa na
21 juli met vakantie ging, terwijl
Hollbrook in tussen de hoofste-
den pendelde om de internatio
nale gemeenschap en de strij
dende partijen in Bosnië achter
zijn vredesplan te krijgen. Ter
loops regelde hij ook nog even
het al geruime tijd durende con
flict tussen Griekenland en
Macedonië. De veelgeplaagde
Europese onderhandelaar Bildt
kon alleen maar in de schaduw
staan van zijn Amerikaanse col
lega, al kreeg Bildt in Santander
opnieuw het vertrouwen.
Maar goed, wie ook het schou
derklopje opeist, het optimisme
over een oplossing is de afgelo
pen maanden nooit zo manifest
tentoongespreid. Mochten de
wapens in de nabije toekomst
zwijgen in Bosnië en Kroatië -
maar daar is nog lang niet ieder
een van overtuigd - dan begint
het zwaarste werk. We gunnen
de Amerikanen dan het diplo
matieke en militaire succes, Eu
ropa zal moeten dokken.
Duizenden kilometers wegen
dienen hersteld, duizenden
bruggen ook, nog los van de
openbare gebouwen, nutsvoor
zieningen en noem maar op. En
niet alleen in Bosnië, heel ex-
Joegoslavië moet heropgebouwd
worden. Europa kan dat geld
nooit alleen ophoesten.
Vandaar het idee van een inter
nationaal hulpprogramma, fi
nancieel en logistiek gesteund
door Europa, de VS, Japan en
niet te vergeten de islamitische
landen. Bovendien kan p
de reconstructie wordeng
als de republieken vanM r
malige Joegoslavië bera
nauw samen te weI*e%
diepgeslagen worden te i
De Amerikanen hebben j
ferd dat voor de reconstfl»
eerste drie jaar al »er
dollar nodig is, nog ws
omvangrijke internation
desmacht - gesproken
over 60.000 tot 80.000 mib
- die moet toezien op
van een vredesverdrag- t.
termijn is dus nog veel®®
nodig. Europa is b®10.
dragen, deels uit
maar ook om het e
te sussen.
De rekening had zo'
kunnen uitvallen. Ma»
kijken en analyseren
voor politici. J°eS° .yi,
voor altijd een
in de Europese geschi„ji
Daar willen we het h
te vaak aan herinnerd
DE BROZE overeenstemming over de hoofdlijnen van
desakkoord voor Bosnië-Herzegovina staat onder g™.
Terwijl de gesprekken over vrede normaal doorg;
woedt in Bosnië de oorlog voort. Navo-vliegtuigen ,ut
steeds bombardementen uit op stellingen van BosS
viërs om ze te dwingen hun zware wapens terug te treki'
De nog steeds explosieve situatie in het oorlogsgebied
ter niet de enige bedreiging voor het prille Westerse vie<
tiatief. In Rusland, lid van de internationale contactgroep'
vrede in Bosnië, heerst grote woede over de Navo-bomf
menten.
Een beschamende zitting van de Doema, het Russische
ment, maakte duidelijk hoe gefrustreerd Rusland zich
Het werd een door ultra-nationalisten aangevoerde»»'
terse vertoning die herinneringen opriep aan de
gen van de Koude Oorlog.
Rusland, tot nu toe een fel verdediger van de Servisch
voelt zich in zijn hemd gezet. De Russen hebben zonden,
protest aangetekend tegen de Navo-bombardernefe
steekt de Russische politici van wie de meesten ervar
tuigd zijn dat president Jeltsin en zijn minister van Buil»
se Zaken Kozyrez Rusland naar een bijrol op het toneel*
wereldpolitiek hebben gevoerd. Er werd zelfs met grotei
deerheid een motie aangenomen om uit het 'Partner
voor vrede' voor de Navo te stappen.
De emotionele taferelen in de Doema kunnen niet los w-
gezien van de komende parlements- en presidentsver'
gen. De tegenstanders van Jeltsin verwijten hem opltejf
toon dat hij de Russische en Servische belangen heel
kwanseld.
Maar toch kan niet schouderophalend aan de onwikkeli
worden voorbij gegaan. Wanneer een gepensioneerde
raai zegt dat Rusland geen vrienden meer heeft en dat
het Russische atoomschild zijn land beschermt tegen at
terse agressie, kan dat niet alleen als verkiezingsretoriek
den afgedaan.
Na lang aarzelen hebben de Verenigde Saten hebben hel'
touw genomen in de al jaren slepende Bosnische kwest»
was nodig om een doorbraak te forceren. Het was
onvermijdelijk dat Rusland even langs de zijlijn werd géi
moet nu moeite worden gedaan om te trachten Rusland-
als een constructieve en volwaardige deelnemer bij hei
desproces wordt betrokken.
ever
view sluit hij niet uit dat lij
alsnog mengt in de strijd:
Republikeinse nominatie.il'
publikeins kandidaat zoufcij
sident Clinton royaal klop;
De generaal zegt in het vi
sprek dat het beeld van de"
blikeinse partij vertekend,
doordat alle aandacht g
op de actieve, luidruchtige,
tervleugel. Hij haalt uit is
dicaal rechts: „Ikstoornr
elitaire en racistische onder*
in hun retoriek."
Tegelijkertijd ergert hij zii
'liberals' die 'zo
het beste is voor de s
maar nauwelijks i
de vraag wie uiteindelijk®'
ningen betaalt'.
In zijn memoires onthi
dat hij kort voor de
van de toenmalige mil
Defensie Cheney opdra
plannen uit te werken'*
gebruik van tactische
wapens tegen Irak. 'Die
gaan we niet uit de fles t
zou hij hebben g
De vermaarde generaalt
Schwarzkopf, de Amerii'
bevelhebber tijdens de C
log, wordt in het boek getfi
als een 'actieve vulkaan'. F.
herinnert zich 'verschillet»
tercontinentale schieeuC
en' die stijf stonden van
van de barak'.
Maar de populaire oud-voorzitter
van de verenigde chefs van sta
ven, zoveel staat al vast, houdt
het verlossende woord voorlopig
nog achter de kiezen.
Pas in november, als zijn promo-
tie-toernee er op zit, beslist hij of
hij gaat proberen de volgende
president van de Verenigde Sta
ten te worden, zegt hij in een be
geleidend interview in Time.
Powell schrijft in zijn autobio
grafie dat de tijd rijp lijkt voor
een derde grote partij, 'om het re
delijke midden van het Ameri
kaanse politieke spectrum te ver
tegenwoordigen'.
Hij geeft echter niet aan of hij
zo'n partij volgend jaar als presi
dentskandidaat wil leiden.
De 58-jarige generaal schrijft in
zijn boek dat hij tot dusver 'de
roeping mist die nodig is om een
succesvol politicus te zijn'. „Ik
geloof dat ik mijn land op andere
manieren kan dienen. Deson
danks sluit ik een politieke toe
komst niet zonder meer uit." Po
well zegt dat geen van beide gro
te partijen, Republikeinen en De
mocraten, hem in hun huidige
hoedanigheid bevallen.
Verschillende commentatoren
zeiden gisteren dat het boek de
indruk bevestigt dat Powell eerst
en vooral een 'onafhankelijke
route' naar het Witte Huis over
weegt. Maar in het Time-inter-
Van onze correspondenten
Santander - De harde opstelling van de Doema, het Russische
parlement, tegen het Westen over Bosnië, verontrust de Euro
pese ministers van Buitenlandse Zaken. Net nu het vredespro
ces voor ex-Joegoslavië in Génève weer een duwtje in de goede
richting heeft gekregen, dreigt Moskou de pret daarover te ver
zieken.
De discussie van de Europese mi
nisters van Buitenlandse Zaken
gisteren en zaterdag in de Noord-
spaanse stad Santander over
Bosnië en de hervatting van de
Franse kernproeven, werd over
schaduwd door de berichten uit
Rusland.
De Doema vroeg president Jeltsin
zaterdag de Russische deelne
ming aan het zogeheten Partner
schap voor de Vrede met de Navo
te beëindigen.
De Doema wil voorts de economi
sche sancties tegen Servië opge
heven zien en vindt dat er juist
sancties tegen Kroatië moeten
komen. De meerderheid van de
Doema eist het aftreden van mi
nister van Buitenlandse Zaken
Kozyrev, omdat die het Russische
standpunt te lauw zou hebben
verdedigd. Het lagerhuis wil ver
der dat Rusland actie onder
neemt tegen de Navo-bombarde-
menten, onder meer in de Veilig
heidsraad.
Vechtpartij
De afgevaardigden namen met
245 stemmen voor en geen enkele
stem tegen een verklaring aan
waarin 'de oprechtheid van de
Westerse landen in twijfel wordt
getrokken' en de acties van de
Navo worden gezien als steun
aan een militaire overwinning
van de moslims en Kroaten. Vol
gens de Russische parlementa
riërs schijnt er als gevolg van de
acties in Bosnië een ander licht
op de plannen van de Navo om
zich in oostelijke richting uit te
breiden en is het samenwerkings
programma Partnerschap voor
Vrede slechts bedoeld 'om de
werkelijke intenties van dit mili
taire blok te verhullen'.
De emoties liepen zo hoog op, dat
de ultra-rechtse leider Zjirinovs-
ki betrokken raakte bij een ordi
naire vechtpartij, die overigens
niets te maken had met de kwes
tie Bosnië.
De fascistische leider eiste dat
een priester-afgevaardigde van
de westers georiënteerde Demo
cratische Partij Rusland zijn
priestergewaad uit moest trek
ken.
Een fractiegenoot van Zjirinows-
ki deed dat, waarop er een knok
partij ontstond. Een vrouwelijke
parlementariër sprong vervol
gens voor de priester in de bres,
waarop Zjirinowski haar aan de
haren wegtrok; daarbij vielen
nogmaals rake klappen.
Minister Van Mierlo zei gisteren,
wel rekening te houden met het
feit dat Russische politici volop
verwikkeld zijn in de verkie
zingsstrijd - dit najaar zijn er
parlementsverkiezingen - maar
hij noemde de verharding tegen
over het Westen toch zorgwek
kend.
Moskou is boos, omdat de Navo
Servische stellingen bombardeert
en het Russische voorbehoud bij
die acties negeert. De Europese
ministers ontkennen dat. In San
tander werd onderstreept dat
Rusland betrokken blijft bij po
gingen om een einde te maken
aan de oorlog in Bosnië.
In Santander is met instemming
gereageerd op de eerste stap naar
een akkoord, die de strijdende
partijen van Bosnië vorige week
in Genève bereikten. Donderdag
gaan daar de besprekingen door.
Toch waarschuwde Europees
Commissaris Van den Broek ook
voor al teveel optimisme. Nu al
blijkt dat het akkoord door de
verschillende partijen op een an
dere wijze wordt uitgelegd.
Marshallplan
Voor Bosnië zal een soort van
Marshallplan worden ontwik
keld, zij het dat de uitvoering
wordt gekoppeld aan een groot
aantal voorwaarden. De wapens
moeten zwijgen, de vluchtelingen
veilig terug naar huis en alle re
publieken van het voormalige
Joegoslavië moeten bereid zijn
samen te werken. Er kan geen
sprake zijn van heropbouw zon
der verzoening, zei de Belgische
minister Derycke.
Als er vrede komt in Bosnië, dan
zal die nu afgedwongen moeten
worden, zo was de overtuiging in
Santander. De bombardementen
moeten doorgaan om resultaten
te boeken aan de onderhande
lingstafel en de Serviërs te dwin
gen de zware wapens rond Sara
jevo weg te halen, riepen diplo
maten in de Cantabrische haven
stad.
