s
ubileert
jESTEM
'Musical is gepassioneerd theater
luzen
Machtig gevoel
bij het nieuwe
theaterseizoen
imelink
kbaar
De nieuwe liefde van Eddy Habbema, artistiek directeur Endemol-theater
ÏTNIEUWS kort
lve finale
voetbal
hockey
ATTEN
G 8 SEPTEMBER 1995
11 voetbalbeker van 'Groot Hukt'1
in de voorronde tussen de in ,1
'de teams gespeeld. Hierin w!'
'■gevierde de formatie van coach
ver Vervaet. Beide overwinnaar!
halve finale, die op woensdag 131
In in het rayon Axel is van start I
jeker. Veertien van de zeventien
■ven duels waarin fiks gescoord
boekte Den Doelder door met p
lUITSLAGEN
Primus/Pluym-Maradonne Jr s
Van Waes 5-0, Gemeente-Psov 4
2, De Ridder-Broomchemie 5-5
3 A van de hockeycompetitie
ink gewijzigd. Aanvankelijk
ms afgewerkt worden, maar
rd tot acht. Mistral trok zich
klasse ingedeeld. De acht
trhalve competitie,
bes, HSD, Middelburg,
ide en Spijkenisse.
It Overslag reed in de profkoers
bn achttiende plaats.
ligde bij de amateurs als vierde
ltste Zomerloop van Jogging Cluq
nonnen door Henk Hamelink. Hel
angere tijd in, gezien de ereplaat-
nij elkaar liep. In Terneuzen, waa
ter moesten worden gelopen, kon
te afstand waardoor een gevreesdq
tegviel.
toegeven terwijl Petra I
berg de snelste vrouw was. Chi
Verhage eiste achter Fons Watf
rens de tweede plaats voor ziclj
op op de vijf kilometer. Bij r
jeugd wonnen Samil Aksoy enl
Pien Stams deze afsluitende lood
van de Jogging Club Dow.
et
TS
le,
ïi-
de
nk
ik
;er
;r-
tal
is
in
te
en
an
de
ïns
ïe-
/a-
en,
ïge
rik
der
jop
oot
Idy
ten
UITSLAGEN
JEUGD 1200 METER
Jongens: 1. Samil Aksoy (Terneu{
zen) 4.27, 2. Marino Rodrigfl
(Hulst) 4.23, 3. Emiel Goud]
zwaard (Terneuzen) 4.35.
Meisjes: 1. Pien Stams 4.38,2.E
ther van Hoecke 4.45, 3. Ikmavat
Doorn (allen Terneuzen) 5.20.
MANNEN
5 km: 1. Fons Warrens (Klooster-I
zande) 16.42, 2. Chris Verhagfl,
(Zaamslag) 17.57, 3. Edwin Franl
ckaert (St.-Jansteen) 18.33,4. Pa
trick de Boevere 18.35, 5. Petei
Schutte (beiden Terneuzen) 21.141
10 km: 1. Erik Goossen (Terneu4
zen) 34.47, 2. Eddy Vink (West-
dorpe) 37.12, 3. Sjaak BoekhouH
(Terneuzen) 37.26, 4. Jack Rodn-j
go (Hulst) 38.20, 5. André Maef1
(Terneuzen) 38.40.
15 km: 1. Henk Hamelink (Sai
van GentO 54.37, 2. Jan de Jong'
59.23, 3. Rinus Reijngoud'
1.03.00, 4. Camiel de Rooy (ahei
Terneuzen) 1.07.48, 5. Ronny|
Bouchaut (Axel) 1.07.50.
via het fluiten van wedstrijden
op hun naam, is er nog een bin-1
ding, al is die mager.
Jong
Heel jong begon hij met het flui
ten van pupillenwedstrijden, ge
volgd door toernooien, tot hij m
1970 officieel scheidsrechter
werd, overigens zonder diploma-
Dat kwam pas, toen hij hogerop
wilde in de afdeling. Hij combi
neerde toen zelf spelen met flui
ten en wilde eerst niet het dis
trict in. Uiteindelijk zette ni)
toch die stap en heeft er onge
veer 10 jaar in vertoefd.
De breuk kwam met de verhu -
zing naar Hulst. Dat slokte ne
volledig op en de scheidsrec-
tersloopbaan van de nu 46-ja
ge Van Antwerpen leek ten e
de. Het liet hem echter met
en na een jaar meldde hi] z'c_]t
aar
ete.
inte
aan
ge-
aan
ijke
ver
zijn
t er
hij
uck,
zelf weer aan, nu opnieuw
afdelingsscheidsrechter en mj'
wil hij nog een flinke tijd v
houden. Naast het werk vi
hij fluiten een prima ontsp
ning.
Aansluiten bij een Zeeuws
Vlaamse club zal hij zeker
doen. Zichzelf kennende, vr
hij er dan opnieuw te veel tl]
te gaan steken. In het week
met zijn echtgenote een COIrfyt
titiewedstrijd afwerken t
hij voldoende. Het distnct
hem niet meer, al vindt ni]
best leuk nog af en toe eens
moeten vallen. Korfballend a
land zal dus nog een he1®
'last'hebben van die'eigenwil
Hollander' uit Hulst.
Grote Gids
VRIJDAG 8 SEPTEMBER 1995 DEEL
kMarjan
Mes
u. en musicalregisseur
L-Habbema (1947) heeft
L soort zesde zintuig
Ljet kunnen beoordelen
m musical het in Neder-
L'doen'. Veel grote
Étalsuccessen van de laat-
iiaren zijn aan dit feilloze
it te danken. Vaak wer-
,0ok door hem zelf ge
ard, zoals Tsjechov, My
lladw en Wïffefce. Cyrano
Lin zijn voorbeeldige
j zelfs Broadway, waar-
Lj zich de eerste en tot
L.nige Nederlandse
i-regisseur kan noe-
L de Newyorkse Cyrano
Le kritiek werd neergesa-
Beneenmiljoenenverlies leed,
Ledit verrassende musical-
n Koen van Dijk en Ad
iffijt (geen familie) toch het
-in van het grote Amerikaanse
Eur van Joop van den Ende
(leiyrodukties. Die werken
Ijdels via het eigen Endemol-
loor in New York mee aan
«olie Amerikaanse Broad-
Lrodukties.
lis 1 augustus is Eddy Habbe-
lïtistiek directeur van Joop
IdenEnde Theaterprodukties
pierland. Hij houdt kantoor
(ft Aalsmeerse Endemol-tv-
Jjo's van waaruit hij ons land
loud en nieuw theater-enter-
btnt moet voorzien.
Xenlijk is het een bevestiging
leen heleboel jaartjes erva-
l, ook als directeur bij de
lp Comedie. „Het is een
[i persoonlijk, zeer langdurig
[proces geweest. Vroeger had
Jeeen bepaalde voorkeur voor
pais,zelfs meer voor opera",
Saleert de vriendelijke Hab-
enige zelfgenoeg-
„Een machtig gevoel". Acteur
Gerard Thoolen, voormalig
Bredanaar, bezocht samen met
actrice Nettie Blanken even het
nieuwe Chassé Theater in Bre
da en stond perplex. Volgende
maand spelen zij er het bloed
dorstige drama De Cenci van de
romantische Engelse dichter
Percy Shelley (1792-1822) bij
Het Zuidelijk Toneel. Regisseu
se Dora van de Groen gaat er
een 'stevig oerdrama' van ma
ken. Op 25 oktober gaat het in
Breda in première.
De twee acteurs waren 'over
weldigd' door de ruimtelijke
pracht van de nieuwe Bredase
schouwburg. Ze wilden voor
onze fotograaf wel even een
theatrale pose aannemen, geïn
spireerd door het bloedschenni
ge drama, waarin Thoolen vol
gens eigen zeggen 'een monster
vertolkt dat iedereen gruwelijk
misbruikt en mishandelt.'
„Kapot, kapot, kapot... dat
woord werd door Dora bij de
eerste leesrepetitie steeds weer
uitgesproken. Het klonk alsof
wij het voor de allereerste keer
hoorden", aldus Gerard Thool
en, die net als Nettie Blanken,
voor het eerst met de 'oermoe-
der van de Vlaamse Golf' sa
menwerkt.
In The Cenci (1819) vat de wre
de graaf Francesco Cenci (Ge
rard Thoolen) een incestueuze
hartstocht op voor zijn dochter
Beatrice (Chris Nietveld), die
samen met haar misbruikte
stiefmoeder (Nettie Blanken) en
broer (Steven van Watermeu-
len) een complot tegen de graaf
smeedt. De schurk wordt door
huurmoordenaars omgebracht,
waarna het drietal terecht
wordt gesteld.
„Een onmogelijk stuk eigen
lijk", volgens Nettie Blanken.
„Maar dat windt Dora nu juist
op en ons als acteurs natuurlijk
ook." Thoolen: „Dora kan van
zoiets gruwelijks iets moois ma-
ken, waarin de echo's van deze
tijd doorklinken."
foto de stem johan van gurp
i heb ik intuïtief ont-
hdat de musical voor mij be-
igrijker was dan de andere po
osten. Ik denk omdat je
[laldie verschillende métiers,
uiteen musical bestaat, ook
schillende mechanismen hebt
I het publiek echt te kunnen
|en.Endat is wat ik ambieer;
i oproepen die ik zelf
ld roeien. Met minder neem
«bekeer wil ik een eigen, vol
ui! uniek gevoel hebben bij
li ik aan het maken ben. Daar
fit ik als een leeuw voor. On-
1 van Joop heb ik ook
eerd om tot het uiterste te
a, want een beetje goed is niet
d genoeg. Ook in je persoon-
i. Je moet woekeren met
denten, zo noemde mijn moe-
Idatvroeger al."
pldwijd
I ervaren theaterman is Eddy
jfeffla bij Van den Ende
Jaterprodukties verantwoor-
Ijkvoor het creëren van nieuw
poire (ook toneel) voor de
plandse podia. Bovendien
|iij veel reizen om wereldwijd
tad internationaal repertoi-
|te selecteren voor een Euro-
(WNederlands publiek. Ver-
f heeft hij de artistieke bewa-
R'ai lopende en toekomstige
pteiprodukties en blijft hij
faok nog regisseren,
r <910 oktober de musical Evi-
T® Andrew Lloyd Webber en
F sice in het Chassé Theater in
."Piieuw in Nederlandse
gaat, zit daar ook een
JWc stukje artistieke in-
P! van Habbema in, hoewel
®e ditmaal in handen is van
lerikaan Ken Urmston.
Twerhen met een immense
Fnnmte, grote filmprojecties
i diasehermen. Dat zat al in
|°«spronkelijke scenario, om-
t,er voortdurend paralellen
F® getrokken tussen Evita
F* even en het theater. Zij
|*erde haar publiek zodat
«u® "aar zou houden, op de-
Kl,e?an'er a^s theater het
r« manipuleert. Het is een
Ivj^gestoken kaart. Dat
T heb ik opnieuw helder
Roven willen halen."
fOeratie
Pma denkt niet dat er mo-
il, 'eveel musicals in Ne-
itim\ se'zo® maar liefst
L i u°rden gemaakt. „De
temt, negen iaar is er ge-
L 0erend talent voor ge-
L ean groot publiek. Er
VonS- ge. generatie zan
ten r8»11' die ook 80ed kan
Nnorlrilmikis.doorC2'-
iGtaV"st;ëToel<i' Hij gaat nu
I Vera^j sPelen in Evita."
Peaar/1 voeWe ik eerst
ng'maar in MV fair
Men p?r®c'es Be juiste toon
Pl in tvf ouwes, die de ti-
Li|!ltavertolkt. wordtin
F Siseio ?ankeBen, nadat zij
fetal i gedaan in de
bhetaW Allemaal jon-
k dinti J die nu ook afs
h«&drvdie niet
Id47k Md gehouden."
'et dat de musical in
ons land een eendagsvlieg is. Dat
gaat echt verder, omdat hij voor
een deel de plek van de operette
heeft ingenomen. Dat is echt lek
ker smullen bij een liefdesverhaal
waar je ook nog wat van mee
neemt. Ook heeft de musical ge
deeltelijk de plaats van het toneel
overgenomen. Musical is toch een
soort gepassioneerd theater, zo
als dat door het gesubsidieerde
toneel nauwelijks meer wordt ge
maakt. Daarom zoekt het publiek
het liever daar, vermoed ik."
Ideaal
Net als zus Cox Habbema, de di
rectrice van de Amsterdamse
Stadsschouwburg, houdt Eddy
Habbema van 'toneel dat niet zo
vaak meer voorkomt'. „Toneel op
een hartstochtelijke, gevoelsma
tige manier en niet zo cerebraal,
zoals veel Nederlands repertoire
toneel toch is. Rijkemanshuis van
het Zuidelijk Toneel was voor mij
een ideaal voorbeeld van het
soort hartstochtelijke theater
waar ik van houd."
Later in' het seizoen zal Eddy
Habbema de Amerikaanse tragi
komedie Torch Song Trilogy van
Harvey Fierstein regisseren, met
Paul de Leeuw als de door zijn
bezitterige moeder (Pleuni Touw)
gedomineerde, joodse homosek
sueel die er na veel ellende in
slaagt om zich los te maken van
vooroordelen en ouderlijke be
tutteling.
„Paul de Leeuw zal tot het uiter
ste van zijn gevoel moeten gaan.
Daar was hij op dit moment van
zijn leven echt aan toe. Het is al
leen nog de vraag of hij ook in
staat is om dat in samenwerking
met andere acteurs te doen. Ik
heb wat dat betreft goede erva
ringen. Bij Boudewijn de Groot
vroeg ik me ook af toen we met
Tsjechov begonnen of hij wel zou
kunnen acteren, maar die heeft
zich als speler geweldig ontwik
keld."
Studenten
Eddy Habbema heeft na een af
gebroken studie psychologie een
enorme verscheidenheid aan
theaterprodukties geregisseerd,
waaronder barokopera's in het
Holland Festival en moderne en
klassiek toneel bij ondermeer de
toneelgroepen Centrum en De
Appel. Hij rolde er vanzelf in na
dat in de 'wilde' jaren zestig be
vriend was geraakt met twee an
dere studenten, Bram Vermeulen
en Freek de Jonge. „We deden sa
men aan studententoneel en dat
was een leuk creatief rotzooitje.
Tien jaar later regisseerde ik hun
musical Een kannibaal als jij en
ik."
„Tijdens mijn studie merkte ik
waar mijn echte liefde lag: bij
muziektheaterachtige dingen.
Voor de toneelschool was ik toen
al te oud en ik merkte ook dat ac
teren mijn voorliefde niet had.
Telkens weer hetzelfde spelen ie
dere avond; dat ligt niet in mijn
aard. Cox ging wel naar de to
neelschool na een afgebroken
rechtenstudie. Zij heeft veel in
Nederland opgetreden voordat
zij trouwde met een acteur in
Oost-Berlijn."
„Als kind heb ik, behalve een
keer op de lagere school, nooit to
neel gespeeld. Wel een stuk ge
schreven, Wijs en gelukkig, over
een man op zoek naar de ware
wijsheid, die hij vond bij een
schoenlappertje. Ik was toen elf
of twaalf en speelde zelf de
hoofdrol. Mijn broer Diederik zat
er ook bij, zijn enige keer. Hij
heeft tegenwoordig een eigen re
clamebureau."
Lido
Thuis werd er nauwelijks aan
'cultuur' gedaan. Moeder Habbe
ma kon echter prachtig zingen en
was dol op opera. Zij was de
dochter van een Amsterdamse
kelner die zeer ondernemend was
en het bracht tot eigenaar van het
Lido, het vermaarde Amsterdam
se sterrenrestaurant dat onder
meer beroemd was om zijn Indi
sche rijsttafel.
„Entertainment zit dus blijkbaar
toch in onze genen", constateert
Habbema luchtig. „Mijn moeder
heeft heel lang achter de bar van
het Lido gewerkt nadat haar va
der in 1943 was overleden èn zij
en de overige vier kinderen het
restaurant hadden overgenomen.
Zij hebben keihard gewerkt tot
dat Zwolsman het overnam en
het naar de verdommenis hielp.
Mijn moeder was heel actief en
voortvarend. Zij had operazange
res willen worden, maar dat was
verboden. Allemaal smeerlappe
rij, vonden zij thuis. Haar talent
is puur onderdrukt."
Ouderwets
„Cox en ik hebben het samen zel
den over toneel. Wel over ons le
ven en natuurlijk over mijn moe
der, die pas is overleden. Klagen
over het Nederlandse toneel doen
we nooit, hoewel Cox dus die
aanvaringen heeft gehad met To
neelgroep Amsterdam en graag
binnenkort een nieuw toneelge
zelschap in haar schouwburg wil
hebben, dgt lekker ouderwets to
neel speelt."
Tussen 1979 en 1988 was Eddy
Habbema samen met Guido de
Moor artistiek leider van de
Haagse Comedie, die toen in zijn
treurige nadagen was. Na een
korte opleving, met successen als
Amadeus en De Olifantsman
(door Habbema geregisseerd) en
pogingen om het gezelschap te
verjongen, was de fut eruit. „Ik
wilde van binnenuit iets nieuws
creëren met behoud van het beste
dat er nog was, maar dat lukte
gewoon niet meer. Het proces van
desintegratie was blijkbaar al te-
ver doorgegaan."
„Toen het voorbij was, voelde ik
me bevrijd. Ik was doorgegaan
uit verantwoordelijkheidsbesef.
Je hebt altijd de neiging om te
lang door te gaan, omdat je van
die mensen en die plek bent gaan
houden. Het is een goede leer
school geweest, die me nu goed
van pas komt. Alles wat ik heb
gedaan, was intuïtief een onder
zoek naar mijn eigen mogelijkhe
den. Daarom heb ik met de Haag
se Comedie ook afscheid geno
men met Happy End, muziek
theater van Brecht en Weill, na
dat ik er al eerder de Driestui-
versopera had geregisseerd."
Onderzoeken
„Joop van den Ende heeft mij
kort daarna al eens een keer be
naderd om voor hem toneelregies
te doen, maar daar voelde ik toen
niet veel voor, zo kort na het fias
co van de Haagse Comedie. Ik
Theaterman Eddy Habbema: „Grootschalig is ook fantastisch om te doen. Als het publiek maar geraakt wordt. En dat laat zich geen
oppervlakkige troep verkopen.foto klaas koppe
1
wilde eerst verder onderzoeken
waar mijn talent nu precies lag.
Ik had ook barokopera's gedaan
en daarvoor serieus de 17e en 18e
eeuwse muziektheaterpraktijk
bestudeerd. Ik vind het altijd in
teressant om datgene te onder
zoeken wat door anderen nog niet
is gedaan."
De voorstelling Tsjechov was en
kele jaren terug het echte grote
begin van Eddy Habbema's musi
calcarrière. Zijn regie van dit
'kamermuziekstuk' muntte uit
door muzikaliteit, fijnzinnig spel
en intimiteit. „Het bewees dat het
ook eenvoudig kan en heel sober.
Mijn doel is om mensen een in
grijpende ervaring te laten door
maken. En dat kan met veel en
met weinig. Grootschalig is ook
fantastisch om te doen. Als het
publiek maar geraakt wordt. En
dat laat zich geen oppervlakkige
troep verkopen."
Al bij het allereerste gesprek met
een auteur of componist voelt
Eddy Habbema precies aan of de
ze iets mee te delen heeft, dat het
grote publiek zal aanspreken.
„Als je dat ontdekt, als je dat
vlammetje aan het eind van de
tunnel ziet, dan is alles mogelijk.
Dat gebeurde met de schrijver
Koen van Dijk en de componist
Ad van Dijk toen die hun Cyrano,
hun eersteling notabene, kwamen
voorspelen."
„Koen had me heel verlegen op
gebeld of hij langs mocht komen.
Hij liet eerst een stukje op de
band horen. Ik vond het toen nog
niks, nogal onhandig allemaal,
met heel veel woordjes. Toen ze
de tweede keer terugkwamen en
het hele stuk samen speelden en
zongen, was ik verpletterd. Het
bleek een monumentaal bouw
werk te zijn, zonder losse hits,
maar met ieder steentje op de
juist plek. We hebben er samen
nog flink aan gesleuteld en het
door de molen gehaald tot het
van begin tot eind vonkte."
„In New York ben ik meteen vre
selijk hard van stapel gelopen
met Cyrano. Binnen vier weken
was de voorstelling in artistiek
opzicht klaar en was de cast een
hechte club geworden. Dat is on
ze redding geweest, want toen
kwamen de problemen met de
Amerikaanse werktijden en met
de zeer ingewikkelde techniek.
De hydrauliek ging door de vloer
heen en de technische eisen wer
den steeds stricter. Ik voelde de
hete adem van de producenten en
geldschieters in mijn nek, maar
omdat het artistiek zo snel klaar
was, werd ik er niet uitgedon-
derd. En dat gebeurt op Broad
way1 zeer vaak met regisseurs."
Vernietigend
„De try-outs werden een maand
lang door de zaal fantastisch ont
vangen, maar toen kwam de per
spremière en werden we uitge
kotst. De New York Times was
vernietigend. Dat heeft ons
zwaar beschadigd, maar Joop
van den Ende heeft door zijn
doorzettingsvermogen blijvend
respect afgedwongen bij zijn
Amerikaanse collega's. Dat hi
gewoon door is gegaan met ds
voorstellingen, ondanks de vrese
lijke winter, heeft ons er weer bo
venop geholpen."
„Ik snap die Amerikaanse kritiek
wel. Zelf maken ze eigenlijk hele
maal geen musicals meer, want
alles is Engels en dan komt er ook
nog zo'n stelletje Nederlanders
met iets nieuws aanzetten."
Volgens Habbema is Van den En-
des Broadway-coproduktie var
Hamlet (met Ralph Fiennes) 'eer
groot succes geworden.' „Dat hac
als gevolg dat hij nu samen met
de Amerikanen Victor/Victoric
met Julie Andrews gaat uitbren
gen. De volgende stap zal niet al
leen een financiële maar ook een
artistieke inbreng worden van
Endemol in een Broadway-pro-
duktie."
West Coast
Zelf zal Eddy Habbema veel op
reis gaan, vooral naar AmerikE
en Engeland, om daar 'mooie din
gen voor de Europese markt te
ontdekken'. „Ik moet heel veel
zien en vooral goed opletten da!
ik de bijzondere dingen in de
kleine theatertjes aan de Wes1
Coast niet mis. Maar er zijn hee:
wat mensen die mij op tijd zuller
tippen."
Verder kan de nieuwe artistiel
directeur al vertellen dat Koer
van Dijk en Ad van Dijk alweei
een nieuwe musical hebben ge
schreven, Joe, over een Ameri
kaanse vliegenier in de Tweedt
Wereldoorlog, die door een diep
dal is gegaan. „Een klein mees
terwerk, dat vrijwel zeker he'
volgende seizoen zal worden uit
gebracht. Dit is een van de be
langrijkste redenen dat ik hiej
ben gaan zitten: het aanmaker
van nieuw, boeiend repertoire."
Juweeltje
Lachend toont Eddy Habbema d«
stapels geluidsbanden en stuk
ken, die hem sinds zijn benoe
ming van alle kanten worden toe
gestuurd.
„Vaak is het niks, maar je moe!
toch alles bekijken, want mis
schien zit er net dat ene juweeltje
bij." Hij ontkent dat hij een zake
lijke kant heeft. „Dat hoeft ook
helemaal niet, want dat doen an
deren voor je. Joop voelt boven
dien als geen ander aan wanneei
iets artistieke kwaliteit heeft. Op
zijn eigen wijze zoekt hij altijc
naar die kwaliteit, omdat hel
daar uiteindelijk om gaat. Da!
wil hij koesteren en beschermer
en daar help ik hem bij."
In het nieuwe Bredase Chassé
Theater, waar Evita op 10 okto
ber in première gaat, is Habbema
nog niet geweest. „Ik moet nop
ervaren hoe het daar leeft er
ademt, hoe het zich daar om je
heen voegt. Reizen blijft hoog ir
ons vaandel, hoewel het bij som
mige grote musicals met hun gi
gantische techniek bijna al niet
meer verantwoord is om er mee
op reis te gaan. Zo duur is het op
bouwen en afbreken van de de
cors geworden."
