mode'
Bevolkingsonderzoek naar prostaatkanker
najaar aids-remmers voor enkele tientallen Nederlandse HIV-patiënten
llen gaan
angen
[scampagne
h voorkomen
Mieren
Suikertest kan problemen
maag eenvoudig aantonen
Honderden vrouwen in
Duitsland doodsbang
voor vermageringspillen
BUITENDIJK
INFORMATIE
>ren
LIJF LEVEN
Extreem duur
Grote vraag
Meer keuze
Studie moet vaststellen of vroege opsporing sterftecijfers doet dalen
Uitzaaiingen
Gen-therapie
E3
Oorzaken
Justitie laat lijken opgraven voor onderzoek
Door Mariëtte Mulkens
SEPTEMBER 1995 flggTEM
lit Leiden onder chronisch,
net 78 procent op een na h l
lorden. Slechts medisch sne
ter en huisartsen met 69 jL
ie Chiropractoren Associatl
bnieuw bij de politiek te piej
Et in dit verband ook naar he
augustus 1995 dat meldt da
L een gunstig effect heeft op
pt een herseneiwit geïdentifi
In ontstekingsreacties van de
J verwacht dat de ontdekkij,
1 een specifieke therapie voo;
iiagnostiek van de ziekte, ft
I hun vinding hebben aange-
[naar een effectief medicijn te
ongeveer 14.000 mensen me
die veelal toeslaat rond he
Nieuwe medicijnen tegen aids
heid en effectiviteit van tweei
dicamenten die al ruimscho
1 beschikbaar zijn.
In de VS laten jaarlijks 800.1
vrouwen zich voor de
week van hun zwangerscl®™^
1 aborteren.
Zij zullen straks kunnen kie
voor een vruchtafdrijving per
Na de negende week is de com
natie van medicamenten
Arjen Broekhuizen
in de publiciteit de
jd wat stil lijkt rond
riekte aids, wil niet zeggen
lier op dit front niets meer
sbeurt. Integendeel. Onder
gas en farmaceutische be-
jjven werken nog altijd
jd en met wisselend succes
nieuwe generaties medi
an in de strijd tegen het
lis HIV. Tot voor kort warén
e nieuwe middelen nog niet
schikbaar voor patiënten,
deze herfst veran-
ganisaties starten waarschijn!
flichtingscampagne om whipli
komen. Whiplash is een nekspi
stige gevolgen, die mensen mee
éval.
veria
et
m
staartbotsingen in het
fors toegenomen. Bij
botsingen maakt het hoofd
een inzittende een forse knik a
terover.
Daarbij ontstaat vaak een w
lash, ofwel een verdraaiing
de nekwervels.
Op zich een lichte aandoer
maar soms levert het ernstige
blijvende gezondheidsklacii
op.
Het gaat vooral om hoofd-,
en schouderpijn,
rmi-
pten
F°P-
gordels op voor- en achterbar
voldoende bescherming.
Whiplash is medisch gezien
niet sluitend gedefinieerd. B
vaak ook moeilijk na te gaai]
iemand daadwerkelijk klaehf
heeft of simuleert om de verze
ring op te lichten.
Voor whiplash bestaat ook
geen duidelijke behandeling.
.Je komende weken kunnen in
jjerland de eerste 46 HIV-pa-
iten een behandeling begin-
imet het middel Invirase, een
protease-remmer
meer effectief. Zestig tot ze» fT 1 P'
tig procent van de Amerika! ale l
vrouwen zou de voorkeur gei 1!™ ka®ocke' md 9 r
aan een medicinaal opgewel it er voor nog eens tien pa
abortus boven een chin! C™Van
sche.De resultaten van het
derzoek, waarbij 178 vrouw
waren betrokken, bevestigen
uitkomst van eerder, kleinsc
lig onderzoek.
een protease-rem-
lan het Amerikaanse bedrijf
i-remmers staan voor een
tuwe aanpak van het aidsvirus.
ids het bedrijf Wellcome in
KI met zijn AZT kwam, kende
strijd tegen HIV vooral meer
a hetzelfde. Middelen als DDI,
DC, D4T en zelfs het recente
ïzijn alle zogenaamde rever-
tascriptase (RT) remmers,
it KT is een eiwit dat het HIV
om afweercellen bin-
ente dringen en zich daar te
simenigvuldigen.
riff-remmers zijn geen van al-
effectief. Ze stoppen de
ermenigvuldiging van het virus
it, maar remmen slechts af en
aai dat ook nog tijdelijk. Het
faet kans hen te omzeilen en
resistent. Ze werken in
jmbinatie met elkaar wel beter
malleen, maar dan nog slaagt
i HIV er in door te dringen tot
liet en daar zijn vermenigvul-
gmgsproees in gang te zetten,
it belangrijke van protease-
aimers is dat zij een ander eiwit
inpakken (het proteinase) dat
t HIV weer nodig heeft voor
Onderzoek naar aids is een tijdrovende en kostbare zaak. Het produktieproces van geneesmiddelen kost een jaar.
concento 81 «esvolle produktie
m nieuw virus in de geïnfecteer-
'H| RT-remmers doen hun
itk aan het begin en protease-
stoornissen en slaapproblemen
Door eenvoudige middelen
veel nekletsel en persoonlijke
lende worden voorkomen.
geeft de combinatie van juist
gestelde hoofdsteunen en het w Frits Stommels
tijd gebruiken van veiligheii ijmegen - Een brug slaan
remmers aan het eind van het
vermenigvuldigingsproces.
In cellen die door de RT-remmers
zijn gemist en die toch nog geïn
fecteerd zijn geraakt, kunnen
protease-remmers dus voorko
men dat ze nieuw virus gaan pro
duceren.
De komst van deze nieuwe medi
cijnen is al twee jaar geleden
aangekondigd. Ze zijn echter bij
zonder moeilijk te maken. Voor
het produktieproces zijn zeven
tien tijdrovende en onomkeerba
re stappen nodig, die samen een
jaar kosten. Dat maakt deze mid
delen extreem duur. Er is tot nu
toe nergens in de wereld een offi
cieel geneesmiddel goedgekeurd
en daarom eisen de nog lopende
proefbehandelingen, waarin ge
gevens worden verzameld om die
goedkeuring te krijgen, veel van
dit medicijn op.
Voor patiënten buiten de trials is
daarom maar een beperkte hoe
veelheid beschikbaar. Roche
heeft voor 4000 patiënten Invira
se, van wie 2260 mensen in de VS.
MSD stelt voor 2000 patiënten,
verspreid over 23 landen, Crixi-
van beschikbaar.
Patiënten die een van beide mid
delen kunnen bemachtigen, kun
nen zich dus gelukkig prijzen. In
Amerika hebben duizenden HIV-
patiënten om Invirase moeten lo
ten. In Nederland hebben de be
handelende artsen het op zich ge
nomen de armoede aan protease-
remmers onder hun patiënten te
verdelen. Patiënten die geen an
dere opties meer hebben, komen
als eerste in aanmerking.
De vraag naar deze middelen zal
al snel erg groot zijn. Met name
Invirase heeft namelijk belang
rijke voordelen ten opzichte van
andere aids-behandelingen. Het
produkt kent betrekkelijk weinig
bijwerkingen. Daar staat echter
tegenover dat de opname door
het maag-darmkanaal niet ideaal
is.
Om een grotere effectiviteit te be
reiken, zou het beter zijn als de
patiënt er meer van zou slikken
dan nu wordt geadviseerd, maar
dan steken ook nare bijwerkin
gen de kop op. Roche werkt er
hard aan de opname via het
maag-darmkanaal te verbeteren.
Een ander pluspunt is dat het
HIV relatief langzaam resistent
wordt tegen Invirase. Er zijn
aids-remmers die eigenlijk maar
een paar weken echt goed wer
ken. Daarna is het HIV hen al
weer te slim af.
Na een jaar blijkt het virus van
de helft van de Invirasegebrui-
kers nog honderd procent gevoe
lig voor deze remmer.
Gezien het werkingsmechanisme
van de protease-remmer ligt het
voor de hand hem te gebruiken in
combinatie met de oude RT-rem-
mers.
Een bijkomend voordeel is moge
lijk dat een combinatie met AZT
de resistentie tegen AZT kan uit
stellen. Bovendien geeft Invirase
geen kruisresistentie met andere
protease-remmers. Dat wil zeg
gen dat wie het eenmaal heeft ge
bruikt, ook nog baat kan hebben
bij de andere produkten uit deze
familie.
Nu zich een hele nieuwe genera
tie anti-HIV-middelen aandient,
krijgen patiënten steeds meer
keuze.
Over niet al te lange tijd kan men
kiezen uit een kleine honderd be-
het fundamenteel on-
zoek in het laboratorium
ie klinische praktijk van
uroloog. Nieuw verworven
Mis moet zo snel mogelijk
komen aan de pa-
't met een kwaadaardige
logische aandoening, in de
iste gevallen prostaatkan-
Pï was de inzet van een groot
Prnationaal urologisch con
tédat onlangs in Rotterdam
N gehouden op initiatief van
f afdeling urologie van het
p. In Nederland wordt per
11 "ij 4300 mannen prostaat-
tor vastgesteld. Bijna de helft
ien - 2100 - sterft aan deze
tae.
crialisten van de academische
tolhuizen van Rotterdam en
■'jmegen starten binnenkort een
om vast te stellen of een
plöngsonderzoek naar pro-
I om in en uit te ademen in een
ofasl''!
Eke si-
panval
lyper-
|et kal-
angst
rorden
[il helpt
i in een
roet u
geheel
roberen
Sden en
fotoarchief peslt"l
via de mond in- en uit te acte»
door een tuinslang van vj
centimeter. Extra lichaam^.e|
weging in de vorm van toi
springen, hardlopen, &eP?
buigingen maken, kan
om een hyperventilatie-3
te voorkomen. n
Het volgen van yogaleSSL
een cursus voor ontspan
of ademhalingsoefening6
uw ademhaling verbeteren
hyperventilatie opheffen-
in navolging van dat
borstkanker zin heeft. De
O°f vroege opsporing de
««cijfers doet dalen en of
e8« opsporing opweegt tegen
L i!- aan kwaliteit van le-
Lnt ®annen bij wie anders
T «anker aangetoond zou zijn.
baar achter te komen wordt
yolgend jaar in beide plaat-
Nee vodkhigsonderzoek ge-
T« mannen tussen de 50 en 65
tor uier worden opgeroepen
Fe«nbloedprik.
nkÜerkers van de afdeling
|Se van het Sint Radboud-
hbür m Niimegm verwach-
fscl?r vijf Procent van de
k vinden.ann6n prostaatkan"
l°k IT006 pro£' F- Debruy-
Peenim mSt Van een dergelijke
lij' te 2jjner !n een woeg stadium
tn!! 'ntensieve samenwer-
fcUahnrT onderzoekers in
ïkw numende artsen in
iZtileralveel verbeterd.
f°5kfftergrond van
ijke4ti"?er,inclusiefdeerfe-
aRrewio e? de kenmerken
w™°ire!lworden
n- Het leidt tot een
Uroloog prof. dr. F. Debruyne (links) en biochemicus dr. J. Schalken werken intensief samen in de strijd tegen prostaatkanker.
verbeterde diagnostiek en een be
ter zicht op het beloop van de
ziekte.
In vergelijking met tien jaar gele
den worden er momenteel veel
minder uitzaaiingen gevonden.
Debruyne: „Toen vonden we bij
vijfenzestig van de honderd man
nen uitzaaiingen, nu is dat nog
bij vijfendertig van de honderd
het geval. Dat hebben we te dan
ken aan het in een vroeg stadium
diagnostiseren." Zodra een tu
mor zich eenmaal heeft uitge
zaaid, neemt de kans op genezing
dramatisch af. In de bestrijding
van uitzaaiingen is voor pro
staat- en nierkanker weinig of
geen vooruitgang geboekt.
Op het congres werden de resul
taten van enkele tot nu toe
slechts in een klinische situatie
geteste therapieën wereldkundig
gemaakt.
Volgens de Nijmeegse biochemi
cus dr. J. Schalken zijn er hier
enkele belangrijke ontwikkelin
gen bezig die tot doel hebben om
ooit tot een volledige genezing te
komen.
Zo wordt gebruik gemaakt van
een prostaat specifiek stofje om
een medicijn, dat de zelfmoord
van kankercellen kan bewerk
stelligen, op de plaats van de tu
mor te activeren.
In het tweede geval kan via gen
therapie het eigen immuunsys
teem van de mens gestimuleerd
worden. Dat gebeurt door een ge
manipuleerde kankercel in te
brengen. Schalken: „We zijn
ruim veertig jaar bezig geweest
foto do visser
met hormonen als therapie. Pas
een jaar of zeven zijn we bezig
met het zoeken naar andere the
rapieën die tot genezing zouden
kunnen leiden."
De intensieve samenwerking tus
sen de klinische praktijk en het
laboratorium heeft Schalken als
een gek aan het werk gezet om in
zijn laboratorium met vijfen
twintig man sterk een afdoende
therapie tegen dit soort kanker te
zoeken. „Ik ben niet de figuur om
WOENSDAG 6 SEPTEMBER 1995
handelingsopties. Die keuze zul
len ze weloverwogen moeten ma
ken. Door het fenomeen kruisre
sistentie kan het mogelijk nut
van behandeling B teniet worden
gedaan als men bijvoorbeeld voor
die tijd behandeling A heeft on
dergaan.
Om zulke keuzes goed te kunnen
maken, zal er veel meer onder
zoek naar de toestand van HIV in
het menselijk lichaam moeten
worden toegelaten.
Het meten van de hoeveelheid vi
rus en eventuele resistentie vindt
vanwege de kosten nu alleen nog
in het laboratorium plaats en niet
bij gewone behandelingen. Zo
maar met de natte vinger behan
delen kost echter veel meer en
kan bovendien de patiënt node
loos schaden.
Arjen Broekhuizen is hoofdredac
teur van het aids-blad Lust for Life
(voorheen Aids-info),
We hadden er opeens honderden huisbewoners bij. Niet van die
grote, en ook niet van die luidruchtige, maar ze liepen toch in de
weg.
Dwars door onze keuken marcheerden dagelijks talloze mieren.
Ze kwamen uit een kier in de buitenmuur, wandelden gezellig met
zijn allen door de bijkeuken naar de keuken alwaar ze zich op
deelden in twee pelotons: één linksaf naar de afvalemmer, de an
der dwars door de keuken richting keukenkast.
In en om een huis als het onze heb je altijd meer kans op wat ex
tra leven. Zo kunnen wij geen deur of raam openzetten of er vliegt
van alles naar binnen. En 's avonds kunnen we, zodra de zon on
der is, niet onbeschermd buiten zitten, want dan word je bespron
gen en leeggezogen door miljoenen muggen.
Daar leer je mee leven. Ik maak iedere avond een rondje met de
vliegenmepper door het huis en we zijn goed voorzien van klam
boes en anti-muggenstiften. Zo hebben we ook ieder jaar een paar
dagen opeens vliegende mieren in huis. Om een of andere reden
zoeken de mieren uit die nesten hun heil altijd buiten, maar laten
ze hun jaarlijkse broedsel mannetjesmieren los in onze woonka
mer en hal. Dat is meestal een kwestie van een deur en een raam
openzetten en nog wat nazuigen met de stofzuiger.
Ik dacht de bewoners van dit mierennest ook wel aan te kunnen
met de stofzuiger, maar dat was echt dweilen met de kraan open.
Onze oudste dochter vond het de eerste dagen nog een sport om
mieren op te stofzuigen, maar toen ze dat beu was, ontdekte ze dat
de beestjes het niet meer deden als je er op ging staan. Ook een
leuk spelletje. Gevolg: ik vond overal verpletterde mieren. En
vaak stonden daar weer andere mieren aan te sjorren om ze ter
consumptie mee te nemen naar hun nest. Ik vond dat geen smake
lijk gezicht.
Nou zijn mieren ongetwijfeld heel nuttige beestjes en er zullen
vast huismiddeltjes zijn om ze uit onze keuken te verjagen, maar
ik ken ze niet. Een collega adviseerde mij om koffiedrab op de
wandelroute te leggen. Dan zouden ze meteen rechtsomkeert ma
ken. De mieren waren echter niet onder de indruk: ze liepen er ge
woon omheen. En onze jongste dochter zag kans om zich helemaal
in te wrijven met koffiedrab.
'Kokend water in het nest gieten', luidde een ander advies. Pro
beer dat maar eens zonder brandwonden voor elkaar te krijgen
als het nest een smalle, rechtopstaande spleet in de muur is.
We kochten toch maar zo'n lokdoosje bij de drogist. Jawel, gif.
Maar dat werkt ook niet echt handig, concludeerden we uit de ge
bruiksaanwijzing.
Het doosje moet minstens een week geopend op een mierenroute
blijven staan. Met twee kleine kinderen, waarvan er een nog alles
in haar mond stopt, geen ideale oplossing.
Kortom, de doosjes zitten nog in hun verpakking (waarom verko
pen ze die dingen trouwens per twee, we hebben er hooguit één
nodig). En de mieren? Zij sjouwden onbekommerd met de lijkjes
van hun zusters en wandelden vrolijk verder. Soms leek het wel
alsof ik ze hoorde zingen: 'Hé ho, hé ho, je krijgt het niet cadeau
met genen bezig te zijn louter in
het kader van het fundamenteel
onderzoek. Ik zit erbij wanneer
medici ziektegevallen bespreken.
Zo heb ik de ellende van patiën
ten met prostaatkanker leren
kennen."
Dank zij deze samenwerking is
het voor Debruyne en Schalken
lang niet altijd meer zo voor de
hand liggend om prostaatkanker
met harde middelen te lijf te
gaan. Het zeer verfijnde onder
zoek - echografie en automati
sche beeldanalyse, een soort pro
staatfilmpje - heeft tot gevolg ge
had dat er niet meer zo vaak chi
rurgisch hoeft te worden ingegre
pen. Dat zou alleen nog moeten
gebeuren als het om agressieve
kanker gaat. In het verleden zijn
nogal eens operaties uitgevoerd
die achteraf gezien niet nodig
zouden zijn geweest.
Zo'n ingreep is geen kleinigheid
en heeft in veel gevallen impoten
tie en moeilijkheden met het
plassen tot gevolg. Een zaadlo
zing is niet meer mogelijk, want
tegelijk met de prostaat worden
de zaadblaasjes verwijderd. Een
tot twee procent van de mannen
kan na de ingreep de plas niet
meer ophouden.
Volgens Debruyne zijn er enkele
belangrijke oorzaken voor pro
staatkanker te noemen. De erfe
lijkheid - bij een op de tien speelt
dat een rol, én het werken in de
zware metaalindustrie. Daar
naast heeft ook ons westerse voe
dingspatroon gevolgen voor het
ontwikkelen van dit soort kan
ker. Het lijkt een gelukkige om
standigheid dat ook steeds meer
fundamentele onderzoekers in dit
verband overtuigd raken van
preventie.
„Evenwichtig samengestelde
voeding, waarin veel onverzadig
de vetzuren en een hoog gehalte
aan tegen kanker beschermende
stoffen zitten, kan een belangrij
ke bijdrage leveren om kanker te
voorkomen", aldus Schalken.
„Voorbeelden hiervan zijn broc
coli, granen, soja en gefermen
teerde melkprodukten. Zo kun
nen mensen zelf hun steentje bij
dragen om kanker te bestrijden."
Groningen (anp) - Een test met
suiker blijkt een simpele maar
goed werkende methode om
maagdarmaandoeningen op te
sporen.
Tot nu toe hadden artsen daar
voor kleine stukjes darm nodig,
die via een slang uit het maagd
armkanaal werden gehaald.
Voor de patiënt is dat een verve
lende en ingrijpende procedure.
De in het buitenland ontwikkelde
methode is getest door R. van El-
burg, die daarop vandaag promo
veert aan de Rijksuniversiteit
Groningen.
Enkele ziekenhuizen passen de
suikerabsorptietest al toe.
Het slijmvlies in het maagdarm
kanaal is een soort zeef, die scha
delijke stoffen weert en nuttige
stoffen opneemt.
Bij sommige aandoeningen
(voedselallergie, glutenoverge-
voeligheid en verminderd wer
kende alvleesklier) is de werking
van het slijmvlies verstoord.
Schadelijke stoffen komen wel
het lichaam binnen, terwijl de
nuttige stoffen in de darm ach
terblijven.
Bij de suikertest krijgt de patiënt
op nuchtere maag een oplossing
te drinken van twee soorten sui
ker: lactulose en mannitol.
In de urine die vijf uur na het
drinken van de suikeroplossing
wordt verzameld, is te zien of er
wel of geen grote moleculen zijn
opgenomen.
Metingen bij honderden vrijwilli
ge proefpersonen (gezond en
ziek) hebben aangetoond dat de
test een goede indruk geeft van
het functioneren van het maagd
armkanaal.
Van onze correspondent Frans Wijnands
Bonn - De Duitse Justitie speurt naar slachtoffers van de dode
lijke vermageringspillen Herbamed-Biopharm. Zeker twee,
maar vermoedelijk vier of mogelijk nog meer (jonge) vrouwen,
zijn de afgelopen jaren en maanden overleden aan deze pillen
die clandestien werden vervaardigd en onder de toonbank wer
den verkocht, onder meer in fitness-centra.
Vrouwen die zichzelf te dik of te
mollig vonden, hadden er vele
honderden marken voor over om
een twee-weken-kuur van deze
'gegarandeerd werkzame' pillen
te kopen.
In Keulen ligt een 44-jarige
vrouw in coma. Zij gebruikte de
pillen sinds twee jaar. De behan
delende artsen zijn pessimistisch
over haar overlevingskansen.
Justitie heeft in twee gevallen een
lijkschouwing van gestorven
vrouwen gevraagd.
Uit nader onderzoek van de op
gegraven stoffelijke overschotten
moet blijken of de vrouwen in
derdaad aan de dieet-pillen zijn
gestorven. Deze week hoopt Jus
titie over de lijkschouwingsresul
taten te kunnen beschikken.
Sinds Justitie enkele dagen gele
den een arts en drie apothekers
uit Euskirchen heeft opgepakt,
staan de telefoons bij Justitie in
Keulen niet meer stil. Honderden
vrouwen melden zich als ge-
bruikster. Ze staan doodsangsten
uit dat ze alsnog het slachtoffer
van de 'dieet-pillen' zullen wor
den.
Velen zeggen vervelende bijver
schijnselen te hebben gehad: ze
waren herhaaldelijk totaal in de
war, hadden last van buitenspo
rige transpiratie-aanvallen en
ernstige stoornissen in stofwisse
ling en bloedsomloop. De politie
in Hürth heeft voor heel Noord-
rijn-Westfalen een info-telefoon
opengesteld waar gedupeerde
vrouwen zich kunnen melden.
Justitie vermoedt dat de Bel
gische ex-arts Yvan Coesens een
sleutelrol in het vermagerings
drama speelt. Al tien jaar geleden
raakte hij in opspraak vanwege
omstreden vermagerings-prepa-
raten die hij zelf samenstelde.
Coesens, die in Gent woont, kreeg
een beroepsverbod maar zette
zijn praktijken vanuit Luxem
burg voort.
De politie van Keulen heeft bij
een huiszoeking in de woning van
een huisvrouw zakkenvol adres
sen van Duitse afneemsters van
de pillen in beslag genomen.
Klaarblijkelijk fungeerde de, na
verhoor weer vrijgelaten, Keulse
vrouw als bemiddelaarster tussen
dokter Coesens en zijn Duitse pa
tiënten.
In Düsseldorf heeft een bekende
sportarts toegegeven dat hij de
pillen zwart voorschreef en ver
kocht.
Nadat hij van de dodelijke wer
king had gehoord, heeft hij zijn
afneemsters geschreven om de
nog resterende pillen bij hem in
te leveren.
In alle onderzoeken heeft Justitie
aanwijzingen gevonden dat de
gevaarlijke pillen uit België
(Gent) komen, of naar dat Bel
gisch recept zijn vervaardigd, zo
als in Euskirchen kennelijk het
geval is geweest.
De arts die daar is gearresteerd
was er tevens politie-arts. Hij
stond bekend als een geldwolf.
