Weekend
J
RENG
I PO WE
EZAA
cus
TUSSEN INDIE
EN INDONESIË
lESTEM
E4
ELEKTRO M/V
ADMINISTRATEUR M/V
iSECRETARESSE M/V
ïRS M/V
ITEN M/V
I0NTAGE-
IERKERS M/V
IE0PERAT0RS M/V
iJN- EN EXPEDITIE-
/ERKER M/V
0NTEURS
[IJNMEDEWERKERS
AG LASSER
IBLAGEMONTEUR
KTIEMEDEWERKERS
BINDSTER
DIENSTMEDEWERK(ST)ER
I respecteer de Nederlandse
jjeraal Van Heutsz die met
jrde hand van Indonesië een
(jheid heeft gemaakt. Een een-
Kid, zoals we die tot op de dag
ji vandaag nog kennén. Ma&r
heb nog meer waardering
oorde Japanse legerleiders,
ffldat ze in Indonesië een enorm
iserveleger hebben opgezet."
ianhet woord is generaal b.d.
jbdul Haris Nasution, TNI-
pmandant. In 1973 viel hij in
genade. Maar sinds twee jaar
jeeft hij zijn bewegingsvrijheid
trug en praat hij over 'mijn
tiend, de president'.
KMA
Abdul Haris
Nasution,
de briljante
strateeg van het
Indonesische leger
2
LU
5
CC
2
"Moe N\WfL. VVAfi6N24EJ<-
ygTUS 1995
51
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1995
[ging in Breda zijn we op zoek naar
If in Moerdijk zijn we op zoek naar MTS
fervaring hebben met AUTOCAD. Heb ie
Ing met elektrotechnisch tekenwerken
laar aan de slag, kom je dan snel in- 1
power Breda, 076-220360).
If in Breda zijn we op zoek naar een kar
nng heeft met het salarisprogramma var
Iniet ouder dan 28 jaar en heb je kennis
l/vetgeving, reageer dan snel! (Manoo-
|-220360).
naar een directiesecretaresse tussen
Ir, die de Engelse, Franse en eventueel
goed beheerst in woord en geschrift,
ptariële gedeelte heb je ook contact mei
bek je beurzen. Vind je het geen pro-
felië cursussen te volgen, beheers je DVM
tchrijf je dan snel in. (Manpower Breda,
bdrijven in Breda zijn we op zoek naar
Jen de 16 en 18 jaar. Heb je interesse,
In even weten. (Manpower Breda, 076-
Ijf in Breda zijn we op zoek naar studen-
atig een dag in de week vrij zijn of die 's
|et weekend willen werken. Heb je inte-
1 snel. (Manpower Breda, 076-220360).
aar zetten van printplaatjes. Ben je tus-
65 jaar, heb je ervaring of lijkt het je leuk
I en wil je werken in 2 ploegen? Laat het
tveten. (Manpower Breda, 076-220360).
j als operator, ben je niet ouder dan 30
de Nederlandse taal in woord en ge-
j werken in 5 ploegen? Kom je dan in-
ppower Breda, 076-220360).
rijf in Breda zijn we op zoek naar een
pditie medewerker. Eisen: tussen de 23
i zijn, in het bezit zijn van MBO- of LTS-
pieke arbeid willen verrichten. Werkzaam-
et computer kunnen werken,
bn baliewerk. Ben je geïnteresseerd, kom
■ven. (Manpower Breda, 076-220360).
;ilichtingen over bovenstaande vaca-
Iconfacf opnemen met:
llitzendorganisatie,
peweg 63A, 4711 KA Breda,
estiging in Oosterhout zijn we op
ek naar een HTS/MTS'er met de richting
ologische informatica. Het is een functie
Itijd in de omgeving van Oosterhout. Heb
tennis van elektrotechniek, bel dan snel.
losterhout, 01620-60020).
.lende bedrijven in Oosterhout en omge-
Ivij gemotiveerde jongens met een LTS-
die voor langere tijd willen werken. Heb je
fcht, schrijf je dan snel in. (Manpower
1)1620-60020).
natig op zoek naar ervaren magazijnme-
Jet heftruckervaring. Ben je geïnteres-
fdan langs! (Manpower Oosterhout, 01620-
beken wij een ervaren MIG/MAG lasser
Itie in Raamsdonksveer. Bel snel. (Manpo-
put, 01620-60020).
ITS-wtb-opleiding afgerond, kun je goed
|n in teamverband werken, bel dan direct!
Oosterhout, 01620-60020).
spoed op zoek naar zeer gemotiveerde
dewerkers. Wil je in 3 ploegen werken,
ckervaring en ben je voor langere tijd be-
tom dan direct bij ons langs! (Manpower
01620-60020).
inlichtingen over bovenstaande vaca-
contact opnemen met:
Uitzendorganisatie POSTKANTOOR.
115, 4901 EG Oosterhout,
20.
vestiging Etten-Leur zijn we op zoek
atie in de omgeving Zevenbergen zoeken
a 24 uur per week een bloembindster met
.S-opleiding die van aanpakken weet. Ben
i 22 jaar en heb je interesse? Neem dan
ons op. (Manpower Etten-Leur, 01608-
atie in de omgeving van Etten-Leur zijn wll
ireen binnendienstmedewerk(st)er met®®
ing en enkele jaren binnendienst-ervarW
ren functie voor lange tijd. Ben jij com i,
eers je de Engelse, Duitse en Franse taa
sschrift? Neem dan direct contact met on
ver Etten-Leur, 01608-34006).
inlichtingen over bovenstaande vaca-
e contact opnemen met:
Uitzendorganisatie POSTKANTOOR,
an Houte 83-85, 4873 AZ Etten-Leur,
M6.
tzendorganisatie, Markendaalseweg 63A, 471
6-220360. ij
itzendorganisatie POSTKANTOOR, Torenstraai
terhout, 01620-60020
itzendorganisatie POSTKANTOOR, Hof van ae
4873 AZ Etten-Leur, 01608-34006.
OWER UITZENDORGANISATK
t be difference.
:orPaul Bolwerk
ier moet het zijn. Hier moet de
I Jendral Purn ofwel de generaal
a buiten dienst Abdul Haris Na-
ion wonen. Twee kanonnen in de weelde-
groene voortuin wijzen naar de straat,
a villa in oud-koloniale stijl midden in de
jplomatenbuurt van Jakarta ligt op de ach
terwege de oprijlaan weerklinkt een
aerpende fluit. Vanuit een eenvoudige op-
je wordt driftig gewenkt. Een adjudant
an de Indonesische landmacht wijst op het
lordje 'receptie'. Hij vraagt honderduit over
ieaard van het bezoek.
Sim, nationaliteit, beroep, reden van be
uk, tijdstip van de afspraak enzovoort,
fear nee, deze afspraak, heeft hij niet op zijn
ijstje staan. Na enig aandringen besluit hij
tact op te nemen met de heer des huizes,
jen later komt hij bedremmeld terug. Excu-
bte over. „Sorry sir, sorry sir: Ik ben deze
épraak vergeten."
Keen soepele beweging schopt hij, voordat
ij het monumentale pand binnentreedt, zijn
lippers uit. Aan het eind van een enorm ver-
tk in het voorhuis knikt een kleine, oude
ian de gast vriendelijk toe. Op de stoelenrij
lichts van hem zitten drie mannen eerbiedig
kluisteren naar de wijze oude man ('Pak' of
k') Nasution.
De adjudant gebaart de Hollandse gast mee
It komen naar een van de statige zijvertrek-
De stoelen staan in een carré, gegroe
fd rondom een bank. Overal hangen por
tretten van de Jendral, zijn echtgenote Jo-
hanna (liefkozend door vrienden 'Zus' ge-
loemd) en hun familie.
Audiëntie
De77-jarige Abdoel Haris Nasution komt de
kamer binnen. Als rechtgeaard militair is hij
«nman van de klok. Hij moet ook wel, want
lij krijgt dag in dag uit van vroeg tot laat
nensen over de vloer. Ze willen allemaal
I, tot uit de hoogste kringen komen ze bij
'e gelouterde generaal op audiëntie.
De kleine, vriendelijk ogende gastheer schikt
nen zijn gebatikte sarong. Hij gaat zitten en
hikt. Het gesprek kan beginnen. Vervolgens
khij urenlang aan het woord zonder een slok
iedrinken. Hij gaat helemaal op in zijn ge
schiedenis die ook de geschiedenis van de re
publiek Indonesië is.
Als zoon van een hadji, een Mekka-ganger,
(Weit hij op in Kotanopan (Tapanuli) in
h'oord-Sumatra en doorloopt met verve het
Nederlands onderwijssysteem. Na de lagere
school in Tapanuli en de middelbare school
Bukitingi mag hij 'als beste van de klas'
"ar de kweekschool en AMS (vergelijkbaar
«et toenmalige HBS) in Bandung (Midden-
i). In die jaren komt de 'rijping tot natio
nalist' op gang. Hij leest vol vuur het boek In-
dojjesia Megugat (Indonesië klaagt aan) van
Sukarno en volgt besloten vergaderingen
'an nationalisten.
*!s beginnend onderwijzer keert hij terug
Mar zijn geboortestreek. Hij krijgt een baan
°P een school in Bankoelan op Sumatra. In
plaats maakt hij kennis met de latere pre-
Nent Sukarno. Sukarno moedigt hem aan
Mte worden van een nationalistische jeugd-
wganisatie.
bi Nederland breekt in 1940 de oorlog uit. De
•™erlandse regering besluit na capitulatie
soor Duitsland de KMA (Koninklijke Militai-
M Academie) in Breda te sluiten en te herope
nt in Bandung. Nasution hoort dit nieuws
te Pakt ogenblikkelijk de trein naar Ban-
Hij wordt toegelaten tot de Coro, Corps
P'eiding Reserve Officieren. Om wat later
Mn opleiding te krijgen aan de KMA in Ban-
M
Als voorzitter van het Voorlopig Volkscongres en leverde Nasution fris van de lever kritiek op het beleid van president Suharto. Dat leidde er uiteindelijk toe dat hij in 1973 al
zijn functies moest neerleggen. fotoanp
'Ik heb gelijk gekregen'
nimmer op een militaire carrière uit
I ---. Ik heb wel altijd beseft dat nationa-
e vrijheid niet alleen met politieke en econo-
■Wsche, maar ook met militaire drukmidde-
kan worden bereikt.
Nasution komt in 1941 bij het Koninklijk Ne-
wnands Indische Leger (KNIL). Tijdens de
®se invasie is hij als cadet-vaandrig ge-
raf bij bet 3de Bataljon Infanterie in Su-
Er is sprake van een ongelijke strijd.
e KNlL'ers waren absoluut niet getraind
k? 'f1 str'ib tegen een vijandig leger. Van de
kerming van de haven van Surabaya
ljj,am weinig terecht, want we kregen dage-
J s bombardementen over ons heen. We
lesten voortdurend terugtrekken. Op 8
®aart 1942 capituleerde het KNIL."
- neemt Abdul Haris Nasution een
van besluit. „Ik heb gemeend, op grond
I- "skionale gevoelens - ik ben geen Neder-
voo 7'maar ^donesiër - te moeten vluchten
fflaatf j'k krijgsgevangen zou worden ge-
ov "oor de Japanners. „Ik geef me niet
beb wel wat anders te doen", heb ik
mijn collega's verteld."
Nasution deserteert. Hij trekt zijn burgerkle
ren aan, zet een bamboehoed op en trekt per
fiets van Jember (Oost-Java) naar Bandung.
Het wordt een ontgoochelende ervaring,
want hij komt onderweg weinig Japanners
tegen. Daardoor krijgt hij gaandeweg inzicht
in de wijze waarop het Japanse leger greep
heeft kunnen krijgen op het uitgestrekte ei
land Java. Het is een les voor het leven. Hij
komt tot de siotom: „Wij, Indonesiërs, hoeven
ons nooit meer te laten bezetten. Als er een
machtsvacuüm komt, moeten en kunnen we
de macht grijpen."
Nasution duikt onder en ais na drie maanden
de Japanners alle Indonesische militairen
vrijlaten, sluit hij zich in Bandung aan bij de
door de Japanners erkende nationale jonge
renbeweging, Barisan Pelopper ('krijgsvolk
van voortrekkers'), waarover hij al vrij snel
de leiding krijgt.
Machtsblok
Hij grijpt net als andere Indonesische natio
nalisten de kans aan om het netwerk van
jeugdorganisaties te gebruiken voor het op
zetten van een illegale beweging. Langzaam
maar zeker krijgen de nationalisten greep op
de door de Japanners opgerichte Peta, het In
donesisch leger, en de Heiho, het hulpkorps.
„Tienduizenden militairen en een reserve-le
ger van ruim twee miljoen jongeren. Dat was
een enorm machtsblok, hetgeen de Japan
ners, de geallieerden en de Nederlanders ook
merkten.
Nasution lacht. Achter de brilleglazen twin
kelen zijn ogen. Hij last even een adempauze
in om een opmerkelijke visie uiteen te zetten.
„Ik respecteer de Nederlandse generaal Van
Heutsz die met harde hand van Indonesië een
eenheid heeft gemaakt. Een eenheid, zoals we
die tot op de dag van vandaag nog kennen.
Maar ik heb nog meer waardering voor de Ja
panse legerleiders, omdat ze in Indonesië een
enorm reserveleger van twintig- tot vijfen
twintigjarigen hebben opgezet. Voor het eerst
kregen Indonesiërs de kans een eigen volks
weerstand te vormen. Ze hebben de basis ge
legd voor het nationaal bewustzijn van de zo
geheten generatie '45, de vrijheidsstrijders."
De atoombommen brengen het einde van de
Tweede Wereldoorlog. En veel sneller dan de
Indonesische nationalisten lief is, beginnen
de Japanners de reservelegers Peta en Heiho
te ontwapenen en op te heffen. Desondanks
ontstaat dan eindelijk het machtsvacuüm.
Jonge nationalisten in Jakarta grijpen hun
kans en dwingen Sukarno op 17 augustus
1945 tot de proclamatie van de Republik In
donesia.
„Op dat moment was voor ons, pemuda-lei-
ders, allang duidelijk dat de geallieerden het
aloude gezag van de Nederlanders wilden
herstellen. En de Nederlanders verwachtten
eveneens zonder meer na hun verblijf in de
Japanse interneringskampen hun oude posi
ties te kunnen bekleden. Dat nooit, dachten
we. Belanda werd vijand nummer een."
„We besloten de macht te grijpen. De eerste
weken waren we druk in de weer met het be
zetten van kantoren en fabrieken, die onder
Japans beheer hadden gestaan. We waren in
eens de baas. Als pemuda-leider had ik, ach
teraf beschouwd, belachelijk veel macht. Ik
heb de politiecommandant ontslagen en de
resident van Bandung huisarrest gegeven."
Excessen
„Het was een tijd waarin veel excessen tegen
over de Nederlanders en Japanners zijn ge
pleegd. Veel mensen zijn op beestachtige wij
ze gemarteld, gespietst, vermoord. De jonge,
radicale pemuda's hebben veel te lang de
kans gekregen om ongestoord hun gang te
gaan," erkent Nasution.
De zogeheten Bersiap-periode heeft een trau
matische uitwerking op de Nederlands-Indi
sche samenleving. Niet voor niets beschouwt
ze de komst van de eerste Nederlandse mili
taire eenheden (1946) als een godsgeschenk.
„Dat zijn onze bevrijders geweest," vinden ze
nog steeds.
Er is geen orde. Nasution: „Ik betreur het ten
zeerste dat onze regering bij de proclamatie
van de republiek niet meteen de Peta tot na
tionale leger heeft uitgeroepen."
Als bevelhebber (generaal-majoor) van de Si-
liwangi Divisie besluit Nasution met harde
hand op te treden tegen de ongeregelde parti
culiere legertjes en roversbenden, de garongs.
In de volksmond krijgt zijn eenheid, een on
derdeel van de Tentara Nasional Indonesia
(TNI), de roemruchte naam Divisie Rust en
Orde.
De Siliwangi Divisie moet op West-Java de
strijd aanbinden met de zogeheten B-divisie
(KNIL en Koninklijke Landmacht) en de 7
December Divisie (Koninklijke Landmacht).
De goed bewapende Nederlandse legereenhe
den veroveren aanvankelijk gemakkelijk
tweederde van Java. Maar ze zijn een guerril
la-oorlog ingestuurd die ze niet kunnen win
nen. Op onbekend terrein krijgen ze te maken
met een onzichtbare tegenstander. Ze strij
den tegen de TNI, islamitische groeperingen
(Dar'ul Islam), communistische bewegingen
en de garongs, de rampokkers.
Missers
Nasution, in 1948 waarnemend-bevelhebber
van de TNI: „De Nederlandse regering en le
gerleiding hebben enkele kardinale missers
gemaakt. De belangrijkste fout was: ze dach
ten te strijden tegen Sukarno en Hatta, maar
vergaten de kracht van de generatie '45. Dat
waren zo'n twee tot vier miljoen door de Ja
panners getrainde jongeren. Het ging niet om
de politieke leiders, maar om de mensen met
de wapens in de hand. Wij hadden de harten
van de mensen gewonnen, het volk tot een
vuist gemaakt."
„De Nederlandse militairen gingen slecht
geïnformeerd en totaal onvoorbereid de strijd
in. De Nederlandse legerleiding kwam met
een doorzichtige strategie, omdat ze nooit
had geleerd om een guerrilla-oorlog te voe
ren. Bovendien, en daar ben ik van overtuigd,
heeft de eigengereide generaal Spoor, met
een volmacht van de Nederlandse gouver
neur-generaal Van Mook in Nederlands-In-
dië, de zaak meermalen onnodig op de spits
gedreven. Hij heeft als militair-strateeg de
werkelijkheid in het veld lange tijd niet wil
len of kunnen zien."
„Zijn speerpunt-strategie heeft absoluut ge
faald. Een blunder. Onze tegenzetten waren
eenvoudig. Het oprukken van de vijand ver
tragen door de tactiek van de verschroeide
aarde (niets achterlaten van waarde), uitwij
ken naar de bergen en onderduiken in de des
sa's. En, als de vijand weg is, hergroeperen
om de aanval op de Nederlanders te openen.
Voor zulk kat-en-muis-spel moet je een lange
adem hebben. Ik ben er vanuit gegaan dat de
Nederlanders ten langen leste niet voldoende
troepen zouden hebben. Ik heb gelijk gekre
gen," zegt Nasution droog.
Standaardwerk
Zijn militaire strategie heeft wereldwijd er
kenning gekregen. Zozeer zelfs dat zijn boek
'Grondslagen van de Guerrilla' een militair
standaardwerk (vertalingen in het Engels,
Duits en Arabisch) is geworden. Het Ameri
kaanse ministerie van defensie heeft de 'Fun
damentals of Guerrilla Warfare' ais verplicht
leesvoer voor militaire leiders in opleiding
aangemerkt.
Na de onafhankelijkheid (december 1949)
verloopt Nasutions carrière grillig. Hij is en
kele jaren chefstaf van het nationale leger,
TNI, maar moet 17 oktober '52 zijn functie
neerleggen. Hij raakt betrokken bij de zoge
heten 'leger-affaire', een vermeende rebellie
van een aantal legerofficieren tegen presi
dent Sukarno en het parlement.
In de daarop volgende jaren schrijft hij een
tweetal boeken: 'Grondslagen van de Guer
rilla' en 'Geschiedenis van het Indonesische
Nationale Leger'. In 1955 slaat hij een poli
tieke richting in met de oprichting van de Li
ga van Handhavers van Indonesische Onaf
hankelijkheid. Hij hamert op de waarde van
de naleving van de grondwet.
„De grondwet moest, en dat blijf ik tot op he
den vinden, worden hersteld, anders wer het
volk zijn vrijheid onthouden. Indonesië moest
vrij, souverein, welvarend, rechtvaardig en
een eenheid zijn. Dat zijn de idealen waar-
UI
CC
LU
h
LU
Q.
Vorige week was het vijftig jaar geleden
dat Indonesië eenzijdig de onafhankelijk
heid uitriep. Die onafhankelijkheidsver
klaring was het begin van het einde van
de kolonie Nederlands Indië. Dezer we
ken besteden we regelmatig aandacht
aan het toenmalige Indië en het huidige
Indonesië.
WEI- AU-feMAAU TEG£U)l<- <jI^AA<T fJA
voor de generatie '45 de republiek heeft uit
geroepen. Daar week ik ook niet van af."
In 1955 krijgt Nasution van Sukarno militair
eerherstel. In de navolgende jaren gaat hij als
chef-staf van het leger en minister van defen
sie akkoord met de bloedige onderdrukking
van opstanden op Sumatra (Aceh) en Sula
wesi, voorheen Celebes. Het behoud van de
eenheid van Indonesië gaat zijns inziens bo
ven alles. Dat bleek ook eerder bij het neer
slaan van de communistische opstand in Ma-
dioen en de onafhankelijkheidsstrijd op de
Molukken (na proclamatie van Republik Ma
luku Selatan op 25 april 1949). En later in de
militaire confrontatie met Nederland om
Nieuw-Guinea (1962), het huidige Irian Jaya.
Moordaanslag
Op 30 september 1965 krijgt zijn leven een
compleet andere wending. Een communisti
sche opstand breekt uit onder leiding van de
rebellenleiders Oentoeng en Aidit. Ze bera
men een moordaanslag op hem. Heel even
verdwijnt de glinstering in Nasutions ogen.
Hij kijkt om zich heen. „Hier is het gebeurd.
De aanslag is in dit huis gepleegd." Dan zegt
hij ineens: „Denk eraan: als het gaat om het
belang van het gezin, luister dan naar je
vrouw. Vrouwen hebben een goed voorge
voel. Mijn vrouw heeft mijn leven gered."
Weer valt een korte stilte. „Ze zegt: ga!, ga!,
want ze komen voor jou."
Zijn echtgenote heeft met gevaar voor eigen
leven de overvallers oponthoud bezorgd.
Maar ze kan niet meer voorkomen dat haar
dochtertje Erna bij de aanslag wordt gedood.
Een offer waar de ouders tot op de dag van
vandaag om rouwen.
Na de '30 september-affaire' in 1965 blijkt de
invloedrijke politieke rol van de gedoodverf
de opvolger van Sukarno bijna uitgespeeld te
zijn. Nasution moet op last van Sukarno
plaatsmaken voor een nieuwe sterke man, te
weten Suharto. „Sukarno is me op den duur
gaan haten. Dat blijkt ook wel uit het Ameri
kaanse boek over zijn leven My friend, the
dictator." Sukarno moet overigens op zijn
beurt in 1968 het presidentschap afstaan aan
Suharto.
Nasution wordt voorzitter van het Voorlopig
Volkscongres en levert fris van de lever kri
tiek op het beleid van president Suharto. Zijn
onophoudelijke kritiek op het beleid van het
Suharto-regime krijgt verstrekkende gevol
gen. Hij moet in 1973 al zijn functies neerleg
gen.
Twintig jaar lang is hij persona non grata. Hij
verliest op de Indonesische manier al zijn
vrijheden. Hij mag met iedereen praten, maar
niemand met hem. Hij kan naar het buiten
land, maar de benodigde uitreispapieren zijn
tot grote spijt van de overheid niet in orde.
Zomaar
Zonder enige verklaring is twee jaar geleden
de ban opgeheven. „Zomaar," zegt hij als een
constatering waarin de verbazing nog steeds
doorklinkt. Hij verneemt het nieuws over de
ophanden zijnde vrijheid tijdens een bezoek
aan een arts in het ziekenhuis. Een doodze
nuwachtige arts verzoekt hem vriendelijk
doch dringend naar de kamer 'hiernaast te
gaan, waar 'hoge militairen zitten.' Daar
blijkt bijna de gehele militaire staf te zitten.
Eerbiedig buigt men het hoofd. „Pak Nasu
tion, u moet zich klaar maken voor een reis
naar de Verenigde Staten waar men uw ogen
zal opereren." De oud-generaal weet de
boodschap op waarde te schatten. Hij krijgt
zijn vrijheid terug en wordt weer genodigd
bij presidentiële ontvangsten. De president is
weer zijn vriend. Voor de behandeling van de
oogziekten, staar en glaucoom, mag hij naar
Los Angeles. Maar zijn gezichtsvermogen
laat nog zeer te wensen over. Daarom is hij
afgelopen najaar opnieuw voor zijn ogen be
handeld in het Academisch Medisch Centrum
in Amsterdam. Daardoor heeft Nasution de
onrust bij voormalige Indië-veteranen over
het bezoek van deserteur Jan 'Poncke' Prin-
cen volop meegekregen. Hij heeft de hele af
faire met interesse gevolgd omdat Princen
tijdens de politionele acties is overgelopen
naar zijn Siliwangi Divisie.
„Ik begrijp de haatgevoelens van de Neder
landse oud-veteranen goed. Veel van mijn
KMA-vrienden beginnen nog wel over zijn
rol. Laten we wel wezen, Princen heeft land
verraad gepleegd. Daarvoor zou hij de kogel
moeten krijgen. Dat is bij ons de gebruikelij
ke afrekening voor onze overlopers."
„Maar goed, hij heeft onze kant gekozen. Dus
is hij een held. Hij heeft voor ons zijn waarde
bewezen. In zijn Nederlandse uniform heeft
hij tijdens zijn rondes langs de Nederlandse
ondernemingen veel wapens buitgemaakt.
Voor zijn inzet heeft hij een Indonesische on
derscheiding gekregen."
„Goed beschouwd hebben we niet genoeg van
zulke mensen. En dan bedoel ik mensen die
voor een ideaal strijden. Ze worden alleen
niet altijd gewaardeerd. Princen heeft voor
zijn rol als mensenrechtenactivist en vak
bondsleider ook meermalen zijn vrijheid
moeten inleveren. Toch gaat hij altijd door en
daar heb ik respect voor."
