E STEM
NTRUM
OORD
Deel drie van romancyclus
Van der Heijden op komst
Zelf verzonnen
Proef
OWS EN?
Taptoe krijgt 'nóg meer toeters en bellen'
RTYZONETOUR '9!
aar gebeurt hèt
Olifanten 'te poot' van
station naar Chasséveld
terdag
-02.00 uur
Befaamd Circus Krone
brengt grootste
roofdiernummer ter wereld
OP REIS
BETSY GIJS - 43
iERECHTEN
combinaties
tegenheid
tSPEL"
IOGE VUCHT
ERHOUT
Van onze verslaggever
Amsterdam - Uitgeverij Querido kondigt voor november het lang ver
beide deel drie aan van de romancyclus 'De tandeloze tijd' van A.F.Th,
van der Heijden. Maar komt het ook echt in november uit? Want Van
der Heijden kon al eerder beloften aan zijn lezers niet inlossen. „Het
manuscript is binnen", zo verzekert een woordvoerder van Querido.
Van der Heijden pakt ongelooflijk uit. Het derde deel van zijn opus
magnum omvat twee boeken: 'Het Hof van Barmhartigheid' en 'Onder
het plaveisel het moeras', beide 512 pagina's dik, volgens de uitgeverij
'boordevol (schokkende) gebeurtenissen, onverwachte wendingen en
intrigerende personages'.
Voor wie de personages niet meer kent, heeft Querido Anthony Mer-
tens een informatieboekje laten maken: 'Groepsportret, Wie is wie in
De tandeloze tijd'.
Als de toestand van het weer samenhangt met een gat in een ozon
laag, dan hoeft dat gat voorlopig niet dicht. Deze, ik geef toe een
tikje kortzichtige, gedachte bekruipt me, terwijl wij op het punt
staan op het terras van een restaurant aan tafel te gaan.
De Egelantier in Breda - daar zijn we deze maandagavond heen
gefietst - heeft voor ons twee verrassingen in petto. De eerste, zeer
aangename, is dus dat je hier buiten kunt eten, lekker zittend on
der de met veel groen beklede pergola. En wat we ook niet wisten
is dat die Egelantier de status van eetcafé (wat het meer dan tien
jaar is geweest) heeft geruild voor die van volwassen restaurant.
Zonder daarbij overigens, zoals we ervaren, het informele karak
ter te verliezen.
De menukaart is zo ingericht dat de gast een drie-gangen-menu
kan samenstellen uit een fiks aantal voor-, hoofd- en nagerechten.
De prijs daarvan hangt af van het gekozen hoofdgerecht, maar
komt niet boven de 35 gulden, wat zeker aantrekkelijk mag heten.
Ons begerig oog valt echter toch op het (veel kleinere) a la carte
aanbod, mede omdat daarop wat verrassender schotels prijken.
Wij stappen dus luchthartig heen over de vast en zeker zelf ver
zonnen benamingen die de gerechten hebben meegekregen en be
stellen recht uit het hart. We beginnen met brood met smeersels IJ
3,50), stevig brood met kruidenboter, ansjovisboter en een Itali
aans gekruid prutje. Lekker, met de witte Australische chardon-
nay die we hadden besteld. En die wordt uitgeschonken in een
formaat glas waarop de gemiddelde Nederlandse pilsener jaloers
kan zijn.
Dan komt salade van gerookte eendeborst met pijnboompitten en
frambozendressing smokey duck14,75) voor de een, heerlijk,
heerlijk, en gerookte zalm met mousse van gerookte paling vrien
den voor het leven, 14,50) voor de ander. Waarmee trouwens
meteen de duurste voorgerechten van de kaart zijn genoemd.
Een beetje vreemd, maar wel lekker is de vlag die mijn lading op
de kaart heeft meegekregen. Die dekt inderdaad de combinatie
zeewolf, kalfsoester en pernod-dillesaus 23,75, uitgesproken
goedkoop dus). Vlees en vis zijn prima, de saus is best lekker. Dat
wil zeggen, de eerste paar happen. Daarna wordt het minder, al
thans, ze is zo sterk van smaak dat ze uiteindelijk wat gaat tegen
staan. De saus opzij geschoven blijft het een lekkere schotel.
Een pakketje van aluminium-folie gevuld met allerlei soorten vis
en groente, uit de oven, is het andere hoofdgerecht. In dat pakke
tje 24,75) is wat vocht gegoten, in de damp waarvan de ingre
diënten garen. Prima plan, alleen nogal zout van uitvoering. Op
de kaart heet dit gerecht sea of love. Dead sea of love was in dit
geval toepasselijker geweest.
P.O.
De Egelantier, Teteringsedijk 103, Breda. Geen sluitingsdag,
lunch voor groepen op afspraak.
in een
GUSTUS1995
Zomer-
Leeuwin
tijgerkooi
wagen achter haar. Lui likken
veertien tijgers veilig achter dik
ke tralies aan botten zo groot als
een arm. Tanden schrapen het
vlees van het bot. Straks is ze
weer alleen met hen in een kooi.
Een stok en een zweep in de hand
en die geheimzinnige kracht
waardoor de kroonprinsen van de
jungle een diep ontzag voor haar
koesteren.
„Je kunt ze niet vertrouwen. Echt
niet. Geen seconde mag je ze uit
het oog verliezen. Want dan kan
het gebeuren. Je hebt gewoon
ogen in je rug nodig."
dat ik niet goed opgelet heb."
Trudy Strong houdt in Circus Krone veertien tijgers in bedwang: 'In de piste heb je geen tijd voor angst.'
FOTO DO VISSER
Dag en nacht is ze met de tijgers
bezig. Haar Amerikaanse woon
wagen ligt op reukafstand van de
kooien. Soms wordt ze 's nachts
wakker. Als het onrustig weer is
dan hoort ze het heen en weer, het
schrapen van de lange nagels op
de houten vloer.
Trudy Strong. Je zou een haaibaai
verwachten met haar op de tan
den en ogen als speren. Maar ze is
alleen maar aardig. Vriendelijk,
zachtaardig. Samen met haar
man en haar zoon voert ze zelf de
dieren, praat ze met de katten.
Neust ze met ze door de tralies
heen. „Je moet leren hoe ze den
ken. Dat zie je in hun ogen, dat
kun je horen aan de manier waar
op ze lopen. Kijk maar eens goed
naar ze, dan zie je hoe sluw ze
zijn."
Loom kijken de tijgers de passan
ten bij het circus aan. Tot voor
kort had ze nog een leeuw in haar
programma zitten. Het dier is on
langs gestorven. „Natuurlijk deed
het pijn, omdat je zolang met de
leeuw'hebt samengewerkt. Maar
ik ben ook een beetje blij. Een
leeuw is écht onbetrouwbaar. Een
tijger kun je een beetje leren ken
nen."
Derde generatie
Haar hele leven heeft Trudy in het
circus geleefd. Ze is al de derde
generatie die in de piste is gebo
ren. Haar moeder zweefde als
acrobate door de lucht, terwijl pa
als clown werkte en tevens een
apen- en ponynummer had. Geen
wonder dat Trudy zelf op het
slappe koord terecht kwam, jong
leerde en uiteindelijk ook met
dieren aan het werk ging.
Een paar jaar geleden wilde ze het
wat rustiger aan doen nadat haar
man aan de trapeze een ongeluk
had gehad. „Soms moet je signa
len serieus nemen."
lange sluis naar de kooi in het
hart van de tent staat klaar. De
dieren zijn naar binnen gejaagd
en wachten op de komst van Tru
dy. Ze loopt bij de ingang in haar
blauwe ochtendjas rond. Nog een
Maar niet lang daarna stond John
F. Cuneo aan de deur, een multi
miljonair met een passie voor
roofdieren. Cuneo is een van de
grootste roofdier- en olifantfok
kers van de wereld, sinds de die
ren in het wild niet meer gevan
gen mogen worden.
Of Trudy zin had in tijgers. Want
John F. heeft een neus voor talent,
zegt de circuswereld. Nee, zei ze
eerst. Maar Cuneo hield aan. Na
een tweede gesprek was ze om.
■„Waarom? Ik weet het eigenlijk
niet. Dat is het met dieren. Dat is
een gevoel. Dat kun je niet onder
woorden brengen."
Samen met haar man Bill (60) en
haar zoon Steven (19) toert ze nu
met Circus Krone mee door Euro
pa. Bill en Steven zijn het extra
paar ogen rondom de kooi die
Trudy nodig heeft om heelhuids
weer buiten te komen.
Bill: „Tijgers zijn lafaards. Ze
zullen je altijd in de rug aanval
len. Boeren in India dragen op het
land vaak een masker op hun ach
terhoofd."
Het is tijd voor de voorstelling. De
paar minuten. De ochtendjas gaat
uit en een zijden tijgerjas komt te
voorschijn. Nerveus is ze niet,
zegt ze. Ze toont wel alle sympto
men. Nog is het donker in de pis
te, waar de roofdieren al onrustig
rondlopen. Ze trekt haar laatste
jas uit en flitst de piste in. De mu
ziek zwelt aan. Licht, tromgerof
fel en daar staat ze: Trudy. Ge
kleed in een wit badpakachtig ge
val. Een vrouw, een zweep, een
stok en veertien tijgers.
De eerste tijger wordt naar voren
gehaald en huppelt even later op
de achterpoten naar Trudy toe.
„Je moet de dieren leren kennen.
Je moet de moed hebben om ze te
doorgronden. Het zijn net katten
of honden. Het enige verschil is
dat ze je op kunnen opeten."
Af en toe wordt er gerommeld. Er
zijn een paar tijgers 'verliefd en
verliefde dieren zijn ook onbere
kenbaar. Trudy heeft haar han
den vol. „Ik ben een moeder voor
ze. Ik moet ze uit elkaar houden.
Als ik het niet doe, vliegen ze el
kaar in de haren. Dan zijn ze niet
boos op elkaar, maar op mij, om-
Respect
Van buiten de kooi kijkt haar
man Bill constant toe. „Je hebt
een gevoel voor dieren, of je hebt
het niet. Je moet ermee geboren
zijn. Trudy heeft iets, waardoor ze
de dieren verstaat. Men zegt wel
eens dat dieren niet geschikt zijn
om liefde te geven. Trudy heeft de
gave om dat bij dieren los te ma
ken. Respect. Dat speciale gevoel,
die hele dunne lijn. De tijgers we
ten dat ze bij Trudy niet bang
hoeven te zijn."
De grootste tijger mag naar het
midden komen. Alle andere groe
peren zich om hem heen. De grote
tijger is de contacttijger. Trudy
gaat op hem zitten.
Trudy: „Het gaat om respect. Het
gaat om het vertrouwen dat je ze
geen pijn zult doen. Je moet laten
zien dat je ze beschermt."
Weer is er ruzie in de kooi. Het ge
brul overtreft het geschetter van
het orkest. Iedereen in de tent is
doodstil.
Trudy: „Sommigen zijn verliefd,
maar er zijn er ook een paar bij
die waarschijnlijk tijdens hun
training te streng zijn' aangepakt.
Als je dichtbij komt, denken ze
dat je ze pijn gaat doen en dan
gaan ze zich verdedigen."
Langzaam komen twee stellages
in de piste automatisch omhoog.
Twee tijgers gaan springen. Tru
dy staat in het midden. Je ziet
haar ogen voortdurend rondja-
gen. Je voelt de ogen van haar
man Bill en haar zoon Steven als
zoeklichten meekijken.
Traag klauwt een tijger over de
rand. Hij springt.
Buiten in de kooi wacht nog een
tijger. Hij durft de piste niet in.
Waarom weet Trudy niet. Mis
schien is het de stalen sluis waar
ze door moeten. Misschien is het
een speciaal geluid. Als de muziek
vlak voor het optreden begint te
spelen, wordt de tijger al onrus
tig. „Het kost tijd om hem weer
zover te krijgen. Tijd en veel lief
de om het dier te overtuigen dat ik
haar niets zal doen. Dat ze veilig
bij me is."
Ondertussen heeft ze haar handen
vol aan de veertien die wel in de
piste aanwezig zijn. Ze laat ze
geen moment uit het oog. Ze geeft
ruimte om te stoeien, maar neemt
op tijd het heft weer in handen als
het uit de klauwen dreigt te lopen.
De aardige, zachte Trudy heerst
als een koningin over de wilde
dieren.
Kinderen
Weer grauwt er een en de snijtan
den priemen als dolken naar bui
ten. „Ik hou van ze als mijn eigen
kinderen", zegt ze. Net daarvoor
heeft ze twee tijgers zo gek gekre
gen dat ze door een brandende
hoepel zijn gesprongen. Er is ap
plaus. De kooi is leeg, de tijgers
zitten weer veilig achter hele dik
ke tralies. Ze buigt, zwaait naar
het publiek en rent de kooi in het
hart van de tent uit.
In een hoekje ligt haar blauwe
badjas. Ze trekt de jas aan. Dan
zie je haar weer even een moment
stilstaan bij wat er het afgelopen
kwartier gebeurd is. Aan welke
gevaren ze weer bloot heeft ge
staan.
Ze rilt. En loopt terug naar haar
caravan. „Hello baby's", zegt ze
als ze langs de kooi loopt. Daar
liggen ze. Tevreden krult een
staart. Het zijn net katten. Maar
deze kunnen je wel opeten.
DONDERDAG 24 AUGUSTUS 1995 DEEL D
„Stoppuuuh," gilde Betsy toen
we langs dit terrasje in Grie
kenland reden. „Waarom ei
genlijk?," vroeg ik verbaasd
nadat ik keihard op de rem had
getrapt en-inmiddels én Har-
men én het ijsje dat hij aan het
eten was, in mijn nek had ge
kregen.
„Nou allemaal oude Griekse
mannetjes en daar móet ik een
foto van hebben," zei Betsy be
slist.
Wij dus de wagen uit, maar
voordat Betsy de camera pa
raat had, waren de meeste
Grieken alle kanten opgesto
ven. Bleek dat we in een dorpje
waren beland waar een strenge
Grieks-orthodoxe variant werd
aangehangen die het de mensen
verbood zich op foto te laten
vereeuwigen.
Dus bleef het
niet bij deze
maar halfge
lukte foto,
maar volgde er
vervolgens een
duw-en-trek-
partij tussen
Betsy en mij
enerzijds en
een paar oude
Grieken anderzijds. Want nu
de foto toch genomen was, wil
den ze dat het rolletje vernie
tigd werd.
Het is louter en alleen aan Har-
men te danken dat we daar
heelhuids en in het bezit van
het fotorolletje zijn weggeko
men. Niet dat hij zich met de
strijd bemoeide, integendeel,
hij ging op zijn gemak tegen die
boom op dat terras staan wate
ren. Achteraf bleek dat er een
bijgeloof was dat nog ouder
was dan de strenge orthodoxe
religie. Wateren tegen de oude
Zeus-boom in het dorp zou
acuut blindheid voor de plasser
zelf én voor de omstanders tot
gevolg hebben.
Terwijl de oude Grieken er als
nog vandoor gingen, kwam
Harmen met
zijn gulp nog
half open aan
gesloft om ver
volgens over
een terrasstoel
te struikelen.
„Shit, je ziet
hier niets door
die felle zon,"
zei-ie. (Wordt
vervolgd)
n harte welkom!
RDAG 26 AUGUSTUS
ideoclips via videotoren
zoals o.a. T-shirts
;t grote MTV/Martini event
/lartinidrinks
p VOL VOL
Lrone-Parade 1995
[tdiverse hoogtepun-
Op het gebied van de
ibatiek spant de prij-
(innende Troupe
jovi uit Rusland de
[on. Qua dressuur mag
jachtingsvol worden
«leeken naar het oli-
innummer van Ban-
[fidane uit Sri Lanka
Lr de show van Tru-
[jtrong, een vrouw die
ien tijgers in be-
ig houdt.
Isnze verslaggever
|ehet vertelt zie je het kippe-
r arm aanzwellen. Voel
le wind die door haar
moet zijn gegaan.
Jende het beest al jaren: mr. T.
Eatiy eigenlijk al. Grootge-
pmet de fles. En dan toch.
(lette ze niet op. Even keek ze
Were kant op. Toen zag hij
l Een poot met de spijker-
le klauwen graaide door de
ji'en miste haar op een haar.
(teen van de veertien tijgers
Jkooi. Een loei van een kat,
(ii tanden gewapend.
Idezijkant hoorde ze de nood
lij"
ze zich om. Knalde
p. De klauw die haar
t had, graaide nu naar
(rstok. „Hier mag je mee spe-
zei ze, „met deze stok. Niet
l®j." En grommend kroop de
enaar zijn zitplaats,
lieuwhad ze gewonnen. Trudy
V 53, een vrouw die veertien
is te veel is. Een leeuwin in
djgerkooi. Elke dag treedt ze
|i Set beroemdste en grootse
circus: Circus Krone.
|taerikaanse dompteuse heeft
roofdiernummer ter
|tld. Een kooi vol spanning,
weet en sensatie: want in
jlamourland van zaagsel en
komen alleen de extremen
piste.
likbang was? Nee. Tenminste
(ia de piste. Je hebt geen tijd
Pas toen ik buiten de
(i stond, overviel het me. Een
I, van...dit had mis kunnen
i Dit had écht mis kunnen
iBjktomnaar de lange circus-
Ptt befaamde Duitse Circus Krone, het grootste circus van Euro-
Vloert door Nederland. In Zuidwest-Nederland worden de ten-
a, evenals zes jaar geleden, alleen opgezet in Breda, dat enkele
handen geleden ook Circus Carré al binnen 'zijn grenzen had.
har, verzekert de manager van Circus Krone, dat is niet te ver
laken. 'Krone is wat programmering betreft absoluut de groot-
&van de wereld.'
W zal Breda weten ook. De hele stad hangt al enkele dagen vol
"et affiches. En maandag volgt een complete Krone-invasie. Een
jftin met elf wagons en tweehonderd vrachtwagens en aanhan-
"szijn nodig om Circus Krone naar Breda te brengen. De vier-
nderd circusmensen brengen een achtmaster mee met vijfdui-
«d zitplaatsen en 250 dieren. Vooral de intocht van de elf oli-
htenis spectaculair. Zij gaan maandagochtend 'te poot' van het
tS-station naar het Chasséveld.
U» dinsdag 29 augustus tot en met zondag 3 september zijn er
gelijks twee voorstellingen: een 's middags (15.00 of 16.15 uur)
'ra 's avonds om 20.00 uur. De entreeprijzen variëren van 10
{jt 15 gulden.
«'dierentuin' van Circus Krone kan de hele dag bezocht worden
echte liefhebbers kunnen 's morgens de repetities bijwonen,
wee 4 gulden voor kinderen, 6 gulden voor volwassenen).
ïoofd 32
T-NOORD
jwe menukaart -
m.m.v. "Duo Attika"
.m.v. "Duo Soerta Ferta"
Vanavond zal blijken of de woorden van Joost Loh-
man, algemeen coördinator van de Nationale Tap
toe, uitkomen. Dan gaat op de door drie tribunes
omzoomde 'square' van de Chassékazerne in Breda
de editie 1995 van de Nationale Taptoe in première.
Lohman kan wel uitleggen waarom er elk jaar gren
zen verlegd worden: „Zeker nu we overstappen op
een beroepsleger heeft Defensie behoefte aan een
paradepaardje. Omdat wij die rol vervullen kent de
medewerking van Defensie amper grenzen. Zij ma
ken de uitvoering mogelijk van al hetgeen wij be
denken".
Dit jaar staat de Taptoe in het teken van de bevrij
ding, terwijl vrede en veiligheid een belangrijk ne
ven-aspect is.
De buitenlandse muzikale bijdrage heeft dan ook
een geallieerd karakter. Uit Polen komt het con
cert-orkest van de Poolse landstrijdkrachten, ver
gezeld van het folkloristische ensemble Blichowia-
cy. Canada 'stuurt' de Stadacona Marine Band, de
band van de Canadese marine. Die staat onder lei
ding van de in Nederland geboren maar naar Cana
da geëmigreerde Peter van der Horden. Het fanfare
orkest van de Amerikaanse luchtmacht, The United
States Airforce Ceremonial Brass reist al vijftig jaar
de wereld over en is nu voor tien dagen neergestre
ken in Breda. Weinig muzikaal, maar daarom niet
minder spectaculair is de Engelse bijdrage: het
Queens Colour Squadron, het exercitiepeloton van
de RAF, de Britse luchtmacht.
Uit eigen land komen, bijna als vanzelfsprekend, de
Marinierskapel, de Koninklijke Militaire Kapel en
de Johan Willem Friso Kapel, alsmede het fanfare
korps der Genie en het Trompetterkorps der Bere
den Wapens. De eigen streek tot slot brengt het Re
gio-Orkest voort dat onder leiding staat van Ad van
Dun. Dit orkest verzorgt de warming-up.
Heel nadrukkelijk komt het bevrijdingsthema naar
voren in onder meer een 'World War II-medley' van
de Amerikanen en een bevrijdingsmedley van de
KMK. De bevrijding van De Gordel van Smaragd
krijgt aandacht in de vorm van een medley van In
dische liedjes, gezongen door Justine Pelmelay en
Marlon Gerungan, begeleid door het regio-orkest.
Het thema 'vrede en veilighèid' komt tot uitdruk
king in een parade van voertuigen die de Neder
landse strijdkrachten in den vreemde hebben ge
bruikt bij vredes-opëraties.
De Taptoe duurt tot en met 2 september. Alle
avondvoorstellingen beginnen om 21.00 uur precies.
Zaterdag 26 augustus is er ook een matinee. Die be
gint om 14.30 uur. Vrijwel alle voorstellingen zijn
nagenoeg uitverkocht.
The United States Air Force Band uit Washing
ton D.C. repeteert in Breda.
FOTO'S ROB DE LOOFF
/eekend nog meer ge-
(pecialzaken; de
reeds aanwezig, de
iten! Terwijl u winkelt
|t talloze attrakties die
jr aanwazig zijn zo-
SPRINGKUSSEN
Hoge Vucht
ngeboden door:
het andere Griekse
restaurant
rum, zomerterras en winkeltjes
ijsenhoek 6a - Centrum
Van onze verslaggever
Breda - „Elk jaar lijkt de limiet bereikt. En
toch lukt het telkens weer om nieuwe elemen
ten toe te voegen, om het onbereikbare te rea
liseren, om nóg meer toeters en bellen toe te
voegen".
I. 076-810126
da tel. 076-211480
