ATIS
3HTE)
ralconisse, Zeelands eigen Pomp
n Hasse
Ij
RLAND
Ik e 1 a a r s o.
flSIEKAST
"i ktem
ZEELAND
C3
Sint Felix vloed
lit in de krant.
rus 1995
ZATERDAG 12 AUGUSTUS 1995
HMMB^MMIHMMMII^M^M1MMMMüMIMMMM
lebruik maken
I onwaarden. Zo
art met kleine
lit u automatisch
intracten.
Inden. U kunt dus
sparen) en heeft
I idere
i Griekenland geweest? In Italië misschien? Nog
tavingen bewonderd? Uniek hè, dat tastbare verle-
fvan ouwe Grieken en Romeinen. Boekje gekocht?
jtnu in de kast? Al eens in Zeeland geweest en op-
ingen bezocht? Ook vrij uniek hoor. Zeeland heeft
zijn eigen Pompeji, zijn eigen hartstikke
[barehistorie. Alleen niet verwoest door lava, maar
jr water. Niet zo groot ook, maar daarom niet min-
interessant. In de buurt van het dorp Waarde op
jj-Beveland ligt Valconisse ofwel Oud-Valkenisse.
[verdronken dorp in de Westerschelde dat door
jgerwerk in de Schelde-arm een paar jaar geleden
trlangzaam bloot kwam te liggen.
Door Florence Imandt
voorheen Hereiigs
Markt 1
"gelegen sfeervol karakteristiek herenhuis mej
Iruime indeling. Door de gunstige ligging
listraat) ook uitermate goed geschikt te mm
poorpand of detailhandel in combinatie mei wa
Prijs op aanvraai
W. Passtoorsstr.
olie eindwoning met garage en berging, 'nol
lamer met kastenwand, L-woonkamer (ioI
indeuren, dichte keuken met luxe inbouwK
titend tuin-/eetkamer. Verd.: overl., 3 gr sip»
vaste trap naar 2e verd. met overl., slaapKa i
|by-/slaapkamer. Perc. 341 m2. Bj. 63 yz j
Prijs op aanvraai
Bredaseweg 2?
ftkeer per etmaal kun je het
je er tenminste een
irige wandeling door schor
i voor over hebt. Want
ijk is het in de Wester-
li verzonken dorpje Oud-
isse beslist niet te vinden,
a tochtje door het keurig-
lïWaarde, dan achter de dijk
lit radartoren langs. Vervol-
fsathekken overWimmen en
a verraderlijk stuk schor
Incite Scheldesmurrie in.
s aardig wat fysieke hin-
fissea weten schatgravers de
ie archeologische vindplaats
Mokte vinden. En erger: ze
b 'm al behoorlijk gestript
Illet detectoren schuimen ze
(kaf, op zoek naar rijkdom,
it minste of geringste piep
Aspa de grond in. Dat ze zo
belangrijke archeologische
«n voorgoed vernietigen,
psseert de schatgravers ken-
fMet.
puring
lis ze een bekeuring krijgen.
F langen ze jankend aan de
F Zoals die Brabanders laatst
intrapt waren door de politie
PWtaiderd piek moesten be-
Ellen Vreenegoor, provin-
v archeoloog, lacht erom,
phs er niet blij mee. Zij werkt
keihard aan het 'verbreden
2 «t archeologische draag-
te belang van 'de culturele
*t van gemeenschappen',
in de slag met gemeen-
"andere 'verstoorders' die
geologische bronnen niet
«Wde weten te schatten.
"innen liggen er als het ware
oprapen, daar bij Valco-
naam zou trouwens zijn
BrlSIn j J
u van ae persoonsnaam
e® Vlaamse ridder die
"id 1200 ter plekke zou
■"gevestigd. Een nes of nis
fe» i 'anrï dat uitstak als
Rmhet water. Valkenisse
'""geschiedenis gaat le-
eersfe gezicht een
tsiiaar?®e uitsPraak ais je de
feC w otten en schedels ziet
g Want het kerkhof is het
Pbetatrie 'egenkomt als
U "et slik ui de richting van
irenoveerde en verbouwde vrijst. w°n'n£ JfJJ
nieuw geb. dubb. garage (met zolMB
nd.: hal, dichte woon-/eetkeuken,
ui naar terras, kelder. Verder op b.g.
et ingerichte badkamer. Op verd. ov i
;amers en middels vlizotrap ber9zll,n m! yg-
vijver, gazon en terras. Perc.
and v.d. bebouwde kom. gp aanvraai
In de twaalfde of der
tiende eeuw ontstond
het dorp Valkenisse. Op
een nieuw stuk land dat
nabij Waarde was aan
geslibd vanuit de Wes
terschelde. In 1530 tij
dens de beruchte Sint
Felixvloed, braken
overal in Zeeland de
dijken door. Ook in het
Zuid-Bevelandse Val
kenisse. De bevolking
vluchtte, maar keerde
na die eerste dramati
sche overstroming toch
terug. Om aan het eind
van de zeventiende
eeuw het zinkende land
definitief aan de Wes
terschelde terug te ge
ven. Als laatste baken
bleef de kerktoren
staan. Maar ook die
stortte in 1750 uitein
delijk in. Alleen het
Fort Keizershoofd, ge
bouwd tijdens de Tach
tigjarige Oorlog als ver
dedigingswerk tegen de
Spanjaarden, bleef nog
een tijdje boven het wa
ter uitsteken.
Vrijwilligers graven naar de
resten van het kasteel.
foto's camile schelstraete
Verdronken dorp en fort bij Waarde
verdronken Valkenisse loopt. Het
doet vreemd aan, die geraamtes.
Sommige tot op het laatste botje
helemaal compleet. Andere deels
weggespoeld.
Dit moet een kind zijn, zeg ik een
beetje uit balans tegen Ellen. Zij
lijkt wat meer gewend aan het
mysterie van de dood. Ze ant
woordt nuchter en vakkundig.
Verloren
„Je moet niet alleen naar de leng
te van zo'n geraamte kijken hoor.
Want vroeger werden de mensen
niet zo groot. Maar dit is inder
daad een kind. De botten in de
knie zijn nog niet helemaal aan
elkaar gegroeid. Tja."
Tja. Het dode materiaal dat ge
schiedenis zo levend maakt.
Want, om met Leida Goldschmitz
(een van de amateur-archeolo
gen) te spreken, 'je bevindt je hier
op grond waar is geleden en ge
streden en verloren. Als ergens
de vergankelijkheid zichtbaar is,
is het wel op deze plaats. Als van
zelf komen gedachten op aan
dorp en bewoners van dit door de
zee geteisterde en uiteindelijk
verzwolgen dorp'. Dat schreef ze
in het boek 'Verdronken land,
Valkenisse en Keizershoofd' dat
onlangs verscheen. Een treffende
impressie.
Ook deze vrijdag is Leida weer
van de partij, als het rond een uur
of een weer eb wordt en er een
paar uur gegraven en geschrobd
kan worden. Ze is een van de vele
vrijwilligers die meedoen aan het
in fasen opmeten en in kaart
brengen van de overblijfselen. Ze
veegt zich op de fundamenten
van het kasteel van Valkenisse
zweet op het lijf en grijze spetters
op het gezicht.
Watersnood
„Ik heb de watersnood meege
maakt," zegt de Vlissingse puf
fend als ik haar naar haar gedre
venheid vraag. „En als je dan die
skeletten hier ziet liggen We
hebben er vorig jaar tijdens
werkweken van de Archeologi
sche Werkgroep Zeeland honderd
in kaart gebracht. Dat doet je wat
hoor. Mensen uit je eigen provin
cie."
Ieder van de twintig vrijwilligers
Zuid-Beveland
Waarde
Radar-
toren
0
I Dorp Valkenisse 1
Schorf
Westerschelde
!^l
Fort Keizershoofd
Ellen Vreenegoor, provinciaal archeoloog, geeft aanwijzingen.
Een van de rijkere inwoners liet een zegelstempel maken met
zijn naam erop: Melis van Hartssone. De stempel werd terugge
vonden in zijn eigen beerput. foto jaap wolterbeek
De trots van de graafclub, een insigne van Thomas Becket. De
bisschop van Canterbury die in 1170 in zijn eigen kathedraal werd
vermoord en zo ongewild van Canterbury een bedevaartsoord
maakte. foto jaap wolterbeek
"'blijk U u'c e vtjftieride eeuw, waarop de naam van ver-
arta nog te ontcijferen is. foto jaap wolterbeek
is op zijn eigen manier betrokken
geraakt bij het project Valkenis
se. Er is een radar-verkeersleider
aan het bezemen, een genealoog,
een archeo-zoöloog (iemand die
oude botten onderzoekt), een
echtpaar dat de kost verdient met
een beeldend muziektheater. De
meesten van het bonte gezelschap
wonen in de buurt van het Zuid-
Bevelandse Pompeji. En zijn ge
fascineerd door de geschiedenis
van de eigen voorouders.
„Als mijn zoontje van vijf straks
volwassen is, wil ik dat dit hier er
nog steeds is. Daarom ben ik hier
bezig." Zegt Kurt Kessel, door de
anderen 'de meneer van de dijk'
genoemd en gezien als dé stimu
lator van de graaf partij.
'Dit hier', dat zijn niet alleen de
botten en schedels, want die
spoelen langzaam maar zeker
toch allemaal weer de zee in.
Maar vooral de fundamenten van
de kerk, het kasteel Valkenisse,
de woningen en de resten van een
straat.
Valkenisse was een dorp van eni
ge betekenis, zegt Ellen Vreeneg
oor. „Niet echt rijk, maar niet on
betekenend. Er waren huizen van
steen en er was een kasteel waar
edelen woonden die het goed
hadden.
Dat kun je bijvoorbeeld afleiden
uit wat er in de beerputten wordt
aangetroffen. Daarin zie je een
duidelijk verschil. Bij de kasteel
mensen hebben we botjes van
pauwen en zwanen gevonden.
Vogels die waarschijnlijk ter ver
siering van de dis dienden. Bij het
gewone volk, vind je dat niet in
de mestpakketten."
Naast botten en fundamenten
_a,
Door de stroming is een begraafplaats bloot gekomen.
zijn er ook gebruiksvoorwerpen
gevonden. Een paar voetschalen
bijvoorbeeld, een versierd mes
heft en, de trots van de graafclub,
een insigne van Thomas Becket.
De bisschop van Canterbury die
in 1170 in zijn eigen kathedraal
werd vermoord en zo ongewild
van Canterbury een bedevaarts
oord maakte.
In de tweede helft van de veer
tiende eeuw moet een inwoner
van Valkenisse een reis naar En
geland hebben gemaakt. Wie dat
was en waarom de trip werd ge
maakt zal altijd een raadsel blij
ven.
De honderden dorpelingen die in
Valkenisse woonden en werkten,
zijn als alle Middeleeuwers
naamloos. Een van de rijkeren is
aan de schier onvermijdelijke
vergetelheid ontkomen. Hij liet
een zegelstempel maken met zijn
naam erop. 'Melis van Hartssone'
werd teruggevonden. In zijn ei
gen beerput.
Het boek 'Verdronken land, Val
kenisse en Keizershoofd, archeolo
gisch en historisch onderzoek van
een verdronken stukje Zuid-Beve
land' is dit jaar uitgegeven door De
Koperen Tuin in Goes. Het is ook
verkrijgbaar in het Museum voor
Zuid- en Noord-Beveland waar nog
tot en met 28 oktober een tentoon
stelling over de vondsten van Oud-
Valkenisse te zien is.
