Literaire vrijbuiters in de cel
De beelden van Per Kirkeby
INSTEM
De vervalsers Theo Kars en Boudewijn van Houten
Een
landloper
strekt
zijn benen
DE STEM
ZOMER-GIDS
Affaires rond schrijvers
Beeld
IN BEELD
Bronzen
Geraamte
VRIJDAG 11 AUGUSTUS 1995
Door Y. Né
Herman Leenders heeft iets met
landschap, met het Vlaamse
landschap. In zijn debuutbundel
Ogentroost, waarvoor hij in 1992
de C.Buddingh'-prijs en de Hug
hes Pernathprijs kreeg, verschaf
te het hem de beelden voor bijna
al zijn gedichten. De omvangrijk
ste afdeling hierin droeg de titel
Blakkeveld. Als om te weerleg
gen, dat hij alléén landschaps-
dichter zou zijn, begint hij zijn
nieuwe bundel Landlopen juist
met het gedicht Na Blakkeveld.
Dit is het enige gedicht in de
nieuwe bundel met plattelands-
beelden en hierin spreekt hij over
heimwee. Waarschijnlijk is het
beschreven landschap geheel ver
dwenen, omdat het werd be
bouwd. De daarop volgende ge
dichten hebben niet langer dit
landschap als centrum. Het land,
waarin de dichter-landloper
ronddoolt, is nu overal waar hij
zich bevindt.
Het enige lange gedicht Amatus
gaat over een man op kantoor, die
aan de overkant van de straat de
gebaren van een andere man aan
een buro volgt, zijn dubbelgan
ger, zijn spiegelbeeld in de ruit.
Het lijkt een bewuste verwijzing
naar Awater van Nijhoff. Net als
Awater, wordt de dubbelganger
een reisgenoot, die hem aan het
slot verlaat. Nijhoff schreef zelf
ooit, dat juist de beschrijving van
de meest eenvoudige gebeurte
nissen de lezer toelaat tot een
grotere toestraling van betekenis.
Dat doet Leenders dan ook. Maar
zijn stijl is veel eenvoudiger dan
die van Nijhoff, tot op het kale af,
een eigenschap van veel heden
daagse pozie.
'Schoonheid is ballast/ als het er
op aankomt te leven' schrijft hij
over een pauw, die zijn staart
achter zich aan sleept. Het ge
dicht is het eerste van de afdeling
De kikkerkoning. En van een
kikker kun je geen veren pluk
ken. Daar gaat het maar om. Het
seksuele aspect van de kikker
krijgt vervolgens vorm in enkele
erotische gedichten.
Het lichamelijke heeft duidelijk
een plaats bedongen in het werk
van Leenders. 'Gesteven lakens,
koud en glad,/ en de asgeur in de
L dekens/ maken de existentie fy
siek'. Kale zinnen roepen een fy
sieke werkelijkheid op, die tege
lijkertijd in het perspectief van
de dood komt te staan. Met een
minimale christelijke verwijzing
verwoordt hij in Kerstavond zijn
kijk op een louter fysieke wereld
met 'sterren zonder betekenis' en
zijn angst in Hof van olijven: 'Hoe
moet ik overleven tussen twee
ogenblikken/ van liefde?'
Het eerste gedicht uit de reeks
landloper is ook te lezen als een
tekst, die over het dichten gaat.
Als de landloper-dichter uit de
bus is gestapt, staat hij in een
stofwolk. Dan neemt de stilte om
hem heen toe, hij hoort wat ge
scharrel van vogels in het struik
gewas en hij zet zijn eerste on
wennige stap. Hij 'strekt zijn be
nen,/ stijf van het lange zitten
In de derde aflevering van de vierdelige serie Affaires rond schrij
vers gaat het om de oplichtingszaak in het begin jaren zegtig,
waarbij de schrijvers Theo Kars en Boudewijn van Houten betrok
ken waren. In de vorige delen werden de moord van dichter Gerrit
Achterberg op zijn hospita en de gewelddadige dood van Jacob Is
raël de Haan in 1924 in Jeruzalem behandeld.
Volgende week de slotaflevering: Gerard Reve en het ezelsproces.
Herman Leenders
FOTO WIM VERSTRAETE
achter glas./ Zoals een dier de
vrijheid krijgt/ waarmee het niets
vermag'. De directe ervaring van
een fysieke wereld blijkt noodza
kelijk voor de dichter om zich vrij
te voelen, al weet hij niet precies
wat dat betekent en hoe hij met
die vrijheid moet omgaan. De
woorden van het gedicht begelei
den hem in dit land, waar de sla
opschiet als 'bleke stammen uit
de geborgenheid van de krop.'
Het is overbodig om veel achter
deze pozie te zoeken. Soms blijft
ze te zeer aan de oppervlakte van
een verhaaltje, soms is een slotzin
wat flauw. De mooie uitstraling
die veel gedichten hebben, wordt
ontleend aan de beheerste op
bouw van woorden en regels,
waaraan rustig geproefd moet
worden. De meestal korte zinnen
met hier en daar een rijm doen
dan inderdaad een wereld opko
men alsof het planten zijn, een
voudig maar vruchtbaar.
NA BLAKKEVELD
Het hooi geurt ondraaglijk
naar de zomer.
Het blijft als engelenhaar han
gen
tussen de takken van de bo
men.
Het ruikt naar de schuur zoals
oude mannen naar de dood.
De vlier langs het kanaal groet
uitbundig
zijn schaduw in het water.
De kieviet vliegt, om ons af te
leiden,
schaterlachend om ons heen.
Zoals het prikkeldraad in de
knotwilg groeit
zo knaagt heimwee zonder dat
het bloedt.
I Herman Leenders: 'Landlopen'.
Uitg. De Arbeiderspers, prijs
29,90
Door Johan Diepstraten
Spijt? Hoe kwamen die intervie
wers toch op het idee om telkens
weer aan Theo Kars te vragen of
hij spijt had van de oplichtings
affaire. In 1985, twintig jaar na
dat hij tot 2 jaar en drie maanden
gevangenisstraf was veroordeeld,
bekende hij: 'Als ik nu in dezelf
de omstandigheden zou zitten als
toen, zou ik het weer doen. Alles
bij elkaar heeft die hele belevenis
me zowel geestelijk als materieel
verrijkt. Ik zou me wel in hele ra
re bochten moeten wringen om
daar spijt van te krijgen.'
Toen op 1 juli 1964 het eerste
nummer van het literaire tijd
schrift Tegenstroom verscheen,
kon niemand vermoeden hoe
Theo Kars en Boudewijn van
Houten het blad hadden gefinan
cierd. Pas tijdens de rechtszitting
anderhalf jaar later bleek dat zij
het geld hadden verkregen door
'opzettelijk, valselijk, listiglijk en
bedrieglijk vervalsen van waar
depapieren' zoals de aanklacht
van de officier van justitie luid
de.
Op 24 mei 1965 kwam er een ab
rupt einde aan de literaire vrij
buiterij van de redactie. Op die
dag werden Kars, zijn vriend
Kees Brants en diens neef Pieter
Lunshoff gearresteerd, kort
daarop ook Boudewijn van Hou
ten en nog vier verdachten. Het
laatste (en tiende) nummer van
Tegenstroom verscheen toen de
redactie in het Huis van Bewa
ring was ondergebracht.
Stempels
In twee etappes hadden ze de
PTT opgelicht voor 178.000 gul
den. Met vanuit Duitsland ver
zonden postwissels en vervalste
identiteitsbewijzen werd de eer
ste ton opgestreken. Een PTT-
ambtenaar, ook in het complot,
legde het hun uit: „Het is moge
lijk om vanuit Duitsland bedra
gen per postwissel over te maken
naar Nederland. Als wij Duitse
postwisselformulieren volstem-
pelen met valse stempels, kunnen
we hier bedragen beneden de
tweehonderd gulden innen." -
„Waarom beneden de tweehon
derd gulden?" - „Omdat de post
wissels met bedragen hoger dan
tweehonderd gulden pas worden
uitbetaald als het geld is aange
komen. Ze hebben een lijst daar
van." - „Ze hebben nog een vei
ligheidsmaatregel. Je moet je le
gitimeren". - „Spoorwegabonne
menten. Die krijg je zo op het sta
tion en worden door de Posterijen
geaccepteerd. Je hoeft alleen een
formuliertje in te vullen en een
foto in te leveren en drie minuten
later heb je een legitimatie." (De
vervalsers, pagina 10)
Even eenvoudig was de andere
methode. Als enqueteurs belden
zij studenten op in de grote ste
den met de vraag hoeveel er werd
gespaard. Op de namen van hen
die geen spaarbankboekje had
den, werd een rekening geopend
met een bescheiden inleg. Die
boekjes werden vervalst en in
twee ploegen gingen de daders op
27 november 1974 langs 75 post
kantoren.
Studietoelage
Het geld werd gespendeerd aan
paardrijlessen, reizen, exclusieve
kleding en de uitgave van het li
teraire tijdschrift. 'Tijdens het
proces heb ik tegen de rechter ge
zegd dat ik dat geld als een stu
dietoelage beschouwde,' ver
klaarde Theo Kars later. 'Ik wilde
schrijver worden, maar daarvoor
bestaan geen opleidingen, geen
beurzen. Het geld dat ik toen heb
uitgegeven, beschouw ik voor een
groot deel als een investering.'
Tien dagen na zijn arrestatie be
gon de 25-jarige Theo Kars aan
het manuscript van de roman De
vervalsers. In voorarrest schreef
hij over de zaak waarvoor hij te
recht moest staan. Om zwaardere
strafoplegging te voorkomen,
verdraaide hij de gebeurtenissen.
Drie maanden later werd het ma
nuscript de gevangenis uitge
smokkeld. Toen hij eenmaal ver
oordeeld was, wilde hij de eerste
versie terughebben. Een advo
caat moest hij daarvoor in de arm
nemen. Zelfs de staatssecretaris
van justitie las het manuscript
'om te zien of het wel geschikt
was om het in mijn cel te krijgen'.
Authentiek
In 1967 verscheen bij De Bezige
Bij de eerste druk op een moment
dat Kars zijn laatste maanden
detentie volmaakte. Volgens de
'Waarschuwing aan de lezer' ver
houdt de werkelijkheid zich 'als
een zebra tot een paard: wie de
bestaanbare gebeurtenissen en
figuren in dit boek identificeert
met bestaande mensen en feiten,
verwart dus de schijn met de
werkelijkheid.' Op de achterflap
staat het tegendeel te lezen: 'De
vervalsers is het authentieke ver
slag van deze oplichtingsaffaire-
het verhaal van een groepje jonge
mensen die het 'niet-ethische' le
ven zochten'.
Ruim dertig jaar later blijkt De
vervalsers nog steeds een aardige
roman te zijn waarin heel gede
tailleerd staat beschreven hoe ge
makkelijk het was om de postale
recherche te misleiden. Maar
méér nog is het een roman over de
Opkomst en Ondergang van Het
Bediendenwezen, zoals ook de
ondertitel luidt. De gesjeesde stu
denten wilden hun vrolijke
corpsleven voortzetten - daar
voor hadden ze geld nodig- en
leefden volgens een merkwaardig
heren- en knechtensysteem. Het
Theo Kars: 'Ik wilde schrijver worden, maar daarvoor bestaan geen beurzen.'
alter-ego van Theo Kars, hoofd
persoon Sax, heerst over zijn
vrienden. 'Hij was even geweten
loos als een roofdier. Hij was niet
immoreel, maar a-moreel'.
Rotjongen
De literaire kritiek in die dagen
was in haar oordeel gemengd.
'Een knappe roman uit de Fo
rum-school,' oordeelde Anne
Wadman in de Leeuwarder Cou
rant. Dagblad De Tijd was uiterst
negatief. 'Nergens proeft de lezer
iets van de charme van de echte
schelm. Deze Sax is een rotjon
gen die zich nestelt in zijn onaan
tastbare eigenwaan en meent dat
de wereld hem lekker moet ver
wennen.' De roman werd niet al
tijd beoordeeld op de literaire
merites, maar vaker op het maat
schappelijk onaanvaardbare ge
drag van de romanpersonages.
Heel anders in 1970 was de ont
vangst op de roman van mededa
der Boudewijn van Houten, ver
oordeeld tot anderhalf jaar ge
vangenisstraf, die met Onze
hoogmoed de roman van Kars
nog eens dunnetjes overdeed. 'Ik
acht de literaire verdiensten van
Onze hoogmoed zeer, zeer groot,'
oordeelde Trouw-criticus Tom
van Deel. De Nederlandse litera
tuur had er volgens hem plotse
ling 'een auteur van groot for
maat erbij.'
Verleden
Wie Onze hoogmoed anno 1995
leest, kan hem alleen maar gelijk
geven. Naar literaire maatstaven
gemeten is het een bijzonder
knappe roman over de hiërarchie
binnen een vriendenclub. Dat ze
flirten met Hitier en er fascistoï
de ideeën op nahouden, blijft na-
FOTO QUERIDO
tuurlijk stuitend. Het verleden
van Van Houten - zijn vader was
in de Tweede Wereldoorlog een
officiële uitgever van de SS - zal
daarbij ongetwijfeld van invloed
zijn geweest. Beter dan Kars be
schreef Van Houten het gesjoe
mel met de postwissels, de onder
linge strijd tussen de vrienden en
wat er na de arrestatie gebeurde.
Over het gevangeniswezen
schreef Kars in 1968 ook een ro
man, De huichelaars, die hij pas
tien jaar later zou publiceren.
'Ik heb het boek (Onze hoog
moed) van Van Houten één keer
gelezen,' verklaarde Kars. 'Ik
vond het erg slecht geschreven, in
een abominabel soort quasi-vlot
Nederlands. Ik heb het gevoel
dat Van Houten een soort zelf
projectie heeft gemaakt, een ver
groting van zichzelf, en die be
paalde dingen heeft laten ver
richten die ik heb verricht'
Deze kritiek is onzinnig,
qua toon en inhoud ideiM
wat Kars voor het literair.
schrift produceerde. 'Het v]
kinderachtige ideeën, lat(.
Tegenstroom alsjeblieft 1
ten,' bagatelliseerde Van HJ
in 1987. 'Tegenstroom J
flauwekul. Maar ja, dat J
de andere literaire bi
Kars dacht er anders overejl
de voor uitgeverij Peter j
1978 een bundel samen n
belangrijkste kritieken ondd
titel Parels voor de zwijnen I
Heethoofden
Het literaire tijdschrift brad
Nederlandse critici 'in een ll
stemming' beweert Kars in
leiding. Een bloemlezing \a|
commentaren bewijst inderf
dat Tegenstroom een zei
kraakt periodiek is. Onmaclj
heethoofden werden ze g
spelers die onder de gordel]
pen, rancuneuze redacteu.
De literaire mode van dieL
werd hard aangepakt. 'Indel
rozenkolonie van de Nederlaj
literatuur verkeert het weriü
Bert Schierbeek in de vers.
vorderde staat van ontbinj
luidt de openingszin overDeJ
de Persoon. Vanzelfspre
moesten alle experimentelen!
ontgelden: Hugo Raes, SyJ
Polet, Mare Insingel, JacqVÏ
laar en Wim Meeuwis. Maarj
Mulisch, Jan Cremer, Nootebf
en Kosinski kregen de
Met een glimlach ziet de te
1995 het allemaal aan. Het!
raire uitgangspunt is overij
nog steeds houdbaar: de vori
ondergeschikt aan de inl
'Schaam u nooit voor uw tl
smaak,' adviseert Kars. 'De|
beter dan u denkt. Houd st«
voor ogen dat geen enkele s
ver het recht heeft u te vervel]
En critici die hun t
kunnen bedwingen 'moeten ei
kening mee houden dat ik]
vroeg of laat zal vei
een uiteenzetting van hun i
ruptie.' Uit de pen van Karsisl
ze laatste zin natuurlijk de lq
ste. De schrijver die zich i
cheerde als een man zonderj
moreel besef, ziet in
boeven en charlatans.
Tijdens het proces in jai
1966 verklaarde de vader]
Theo Kars: 'Zijn daad
voort uit zijn miskenning als^
rator.'
Een psycholoog en psychi|
verklaarden (volgens Onzeh
moed) dat Max Kars)
aan megalomanie als aan
noïa leed. 'Ze stelden
zich ziekelijk overschatte"® I
hij zich steeds ten onrechte!
laagd achtte. Zijn aanvallen
zijn medemensen vond hi]
rechtvaardigd door zijn eigen J
perioriteit.'
De oplichtingsaffaire is hist#
geworden, net als het literj
Tegenstroom. Zowel de boel
van Kars als van Van Houten!
die tijd zijn al vele jaren onvij
baar in de boekhandel,
schrijver bestaan zij hi
hooguit als opmerkelijke vo
noot in de Nederlandse lite
Zo wordt het beeld zelf museum.
Wat de Deen Per Kirkeby ont
worpen heeft als een grote sculp
tuur in baksteen voor en in Park
Middelheim in Antwerpen, biedt
tijdelijk een beschutte plaats
aan tien van zijn kleine, bronzen
beelden. Het idee van huis opge
roepen door het materiaal bak
steen, wordt concreet. Een heel
eenvoudige en vanzelfsprekende
verbinding tussen idee en wer
kelijkheid. De beelden vinden
een thuis in wat alleen in con
cept als een huis bedoeld was.
Maar dat als een autonoom beeld
in baksteen gerealiseerd is. Dit
ter gelegenheid van de belangrij
ke presentatie van zijn beelden,
architectuurmodellen en teke
ningen.
In 1993 schiep Kirkeby voor de
grootse uitbreiding van beelden
park Middelheim zijn bakstenen
gebouw. Hoge bakstenen muren,
zonder dak, met een plattegrond
van drie cirkels en drie vierhoe
ken met muren verbonden. Het
bouwsel is een afscheiding van
de natuur eromheen, een formu
lering van de grens tussen buiten
en binnen. Maar 'binnen' bestaat
slechts als idee, als schijn zelfs.
De wandelaar die van over de
grasvlakte in het park komt aan
lopen, ziet een bakstenen volume
dat zich van veraf ontoeganke
lijk toont. Dat geen 'binnen' toe
laat. Maar dichtbij gekomen
vindt de kijker kleine openingen
in de muur die een toegang op
mensenmaat geven tot iets wat je
als een hoog uitgevallen labyrint
ervaart.
De grote monoliet van buitenaf
blijkt te bestaan uit kleine bin
nenruimtes die afwisselend rond
en vierkant zijn en door gangen
worden verbonden tot een plat
tegrond. Meters hoge wanden in
baksteen, perfect gevoegd, mooi
en eenvoudig. Maar wat in aan
zet een beschutte plek is, een
daad van cultuur die je voor
even isoleert van de natuur,
blijkt maar een gedeeltelijke af
scheiding. Wat je als een gebouw
ervaart, heeft wonderlijk hele
maal geen dak. En zo sta je even
zo goed binnen als buiten. In di
recte verbinding met licht, lucht
en weer.
Het bakstenen bouwwerk van
Per Kirkeby is een metafoor voor
ruimte die de beeldspraak voor
even (tot 3 september) aflegt en
werkelijkheid wordt. Tien kleine
bronzen beelden van Kirkeby
zijn op sokkels her en der in het
bouwsel geplaatst. En daarmee
is het grote, bakstenen beeld zelf
ook tentoonstellingsruimte ge
worden. Een natuurlijk kader
voor beelden die uit eenzelfde
geest geboren zijn. Gemiddeld
ongeveer een halve meter hoog
en breed, in titel verwijzend
naar delen van het menselijk li
chaam: hoofd, arm en neus.
De titel is een soort van legenda
voor de duiding van de vorm die
pas in tweede instantie om een
betekenis vraagt. Dat wil zeggen
een betekenis die verwijst naar
iets in de werkelijkheid buiten
het beeld. Want allereerst zijn de
beelden van Kirkeby puur beeld.
Gekneed in klei, gevormd in gips
en gegoten in brons. Het volume
is duidelijk. De verspringende
vormen definiëren een omvang
die steeds wisselt naar gelang
het standpunt van de kijker. En
die positie wordt weer mede
Door Frits de Coninck
beïnvloed door de overgelaten
ruimte in de bakstenen omge
ving.
De beelden staan ineengedoken
temidden van muren die er ver
bovenuit reiken. Het donkere
brons legt een nadruk op wat we
de massa van het beeld noemen.
Het gevoel met een zwaarte te
maken te hebben die het beeld
substantieel maakt. Als een
klomp zwart en bar basalt. Het
is typisch voor de beelden van
Kirkeby dat de beleving van vo
lume en massa voorgaat voor de
waarneming van de vorm. Het is
als in het rotslandschap: eerst is
er de onwrikbare steenklomp en
pas daarna associëren wij die
met een vorm en dus met een be
tekenis. Door de beelden namen
te geven als Arm en Hoofd, Gro
te Neus, Hoofd en Arm legt Kir
keby een relatie met ons lichaam
en verwijst eigenlijk weer terug
naar het beeld zelf. Een fysieke
substantie.
De plaats van Kirkeby's pavil
joen in de wijdte van Park Mid
delheim wordt benadrukt door
de opstelling van zeven grotere
bronzen beelden die er als merk
tekens naar toe leiden. De zeven
bronzen zijn op rij geplaatst
daar waar de ruimte wringt.
Waar het bos zich vernauwt, het
brede voetpad de ruimte ver
kleint en de kijker op weg naar
het paviljoen de beelden niet kan
ontlopen.
Deze beelden zijn wat meer
amorf dan de kleine bronzen uit
het paviljoen. Een vorm tussen
het menselijke en het vegetatieve
in. Door hun plaats zijn het
vooral zwarte tekens die drei
gend afsteken tegen het groen
van de achterliggende bomen.
Dat geeft hen ook iets van een
tekening in de vrije ruimte. Maar
het zijn en blijven onmiskenbar
monumentale beelden. Met een
sterke nadruk op de kneedbaar
heid van het materiaal wat een
schitterende huid oplevert. Het
speelveld voor licht en schaduw
die zodoende ook beweging in
het beeld brengen. Ze zijn zo
neergezet dat ze in hoogte op
lopen, richting paviljoen.
De bakstenen sculptuur van Kir
keby is een blikvanger in Mid
delheim, een soort van psycholo
gisch centrum. Het trekt aan om
de raadselachtigheid van zijn
dominante volume en is van
overal zichtbaar. Net als trou
wens de reusachtige houten si
gaar van de Brit Richard Deacon
die even weg is geweest voor res
tauratie (na 2 jaar al!) en nu
weer in alle stilte zijn eigen
schaduwen staat te vangen aan
de rand van de grasvlakte.
De iets verder weg staande in
stallatie van de Vlaamse archi-
tekt Charles Vanden Hove is een
ander beeld dat een verhouding
aangaat met het bouwsel van Per
Model voor het Documenta-gebouw (1982) van Per Kirkeby.
Kirkeby. Waar in beide gevallen
op het eerste oog sprake is van
bouwen, dringt zich toch de
vraag op naar de essentie van ar
chitectuur en langs die weg naar
die van sculptuur. Het bouwsel
van Vanden Hove is minimaal,
een geraamte, een abstractie van
architectuur. Op een groot pla
teau heeft hij grijze, hardstenen,
vierkante kolommen overeind
gezet in precieze rijen met vol
doende tussenruimte om er tus
sendoor te lopen. De kolommen
zijn verbonden met architraven,
wat het idee oplevert van het
FOTO STAD ANTWERPEN
restant van een klassieke tempel.
Het is het idioom van de archti-
tect. Terwijl je nergens in deze
constructie het gevoel hebt echt
beschut te zijn, vertegenwoordi
gen de bouwelementen toch het
idee van muren en dak. Niet ge
realiseerd maar toch. Een bouw
werk in abstracto. Want het wel
zen van de architektuur is M
afsluiten van een ruimte met»
dak. En dat idee heb je hier. Ej
dat is precies wat in het bouw»!
van Kirkeby ontbreekt. En daar-l
om is zijn werk geen architec-J
tuur maar sculptuur.
Er zal geen architect te vind®
zijn die alleen maar muren over-j
eind zet. Daarbij, de muren val
Kirkeby zijn heel concreet, M
fysiek waardoor ze een riunitfl
lijke ervaring op zich zelf zi]
zonder vraag naar het functional
le aspekt. Het baksteen van wr-j
keby is sculptuur. Veel meer a f
de constructie van Vanden nowi
De functie van een thuis vo
zijn bronzen beelden is ®a
voor even.
Per Kirkeby is een Deen, nu
in Kopenhagen geboren, diei
huisuit eigenlijk geoloog ft II
beeldend werk legt een grot 11P
teresse voor architektuur
Getuige onder andere de W
bronzen modellen en v® 1
schitterende tekeningen dJ
toongesteld worden in he I
mpaviljoen aan de a"*?
in het Middelheimpark. D
ningen tonen het gevecht
constructie en vrije e*P,,e])|
tussen wat de geest bea
wat het potlood of wat
penseel in de hand
Maar uit die verbinding
rationele en het intmtiev
altijd eeni beeld
staat. Net als in zijn as
teksten die ter gelegenn-,1
deze belangrijke presen „I
vertaald in het Nederla l
boekvorm uitgegeven o
titel Nabeelden. vluc^Xr,
ties van een gedreven K J
Middelheim, °PenlucM,S|it|
voor beeldhouwkuns
heimlaan 61, Antwerps
september
ïf.2'
00.13
en
i Ha-
Ro-
Tekst tv
Nieuws voor doven
slechthorenden
(TT) Heimelijke genoegens:
Serge Henri Valcke, Gerda
vertong, en W.F. Hermans
(TT) Willem Wever
Cartoon Club met o.a. de
ze Panter, Popeye, Woody
Woodpecker en Daffy Duck
Degrassi Junior High, jeugd
serie
The Flight of thé Rhino,
cumentaire over de uitroeiing
van de zwarte neushoorn in
Afrika
(TT) Waku Waku, spelletje
(TT) Journaal
(TT) Weeroverzicht
Murder, She Wrote,
daadserie
(TT) Ander Afrika, reporta
ge-serie: Tanzania en Malawi
Taggart, politieserie
Great Railways II, documen
taire-serie: Van Sint Peters
burg naar Tasjkent
Journaal
Nieuws voor doven
slechthorenden
mis-
en
NEDERLAND 2
|g00 Journaal
[J7O6 Tekenfilmfestival
Journaal
1(732 Bobobobs
journaal
8.07 (TT) Lingo
330 Journaal
135 Karaoke
Journaal
306 Kook tv
826 Venetië boven water
1)16 (TT) Dromen
(TT) Vogels dichterbij
111,16 Straatmuzikanten
1741 Het gezongen woord
Between the Lines, politie
serie
113.00 Journaal
113.08 Oppassen!!!
13 33 Herexamen
1420 Het terras
115.07 Tussen kunst en kitsch
1542 Kids for Animals
16.00 (TT) Journaal
16.07 U.K. Today, reportage-serie
The Tower Bridge
[16.11 Rikkie de Raaf, tekenfilmse
rie
16.22 Kids for Animals, serie ove
de jeugdleden van de Dieren
bescherming
116.51 (TT) Voor 't eerst, voor
laatst, serie (herh)
i 17.22 'Allo 'Allo, comedy
17.58 (TT) 2 Vandaag, actualiteiter
met om 18.00 Journaal er
18.39 Sportjournaal
[18.55 Dierenmanieren, magazine
119.25 Nederland fietsland, maga
zine
[20.01 Ajax-Lazio Roma, voet
bal22.05 (TT) Blind date
datingshow
[23.00 In the Heat of the Night
BELGIË FRANS 1
15.30 Inédits: Rêves d'lcare, docu
[mentaire-serie gemaakt door ama
teurs 16.30 lei Bla-bla, kindermagazi
ne 17,30 Chips, politieserie 18.30 Infi
première 18.55 Maguy, serie 19.31
Nieuws 20.10 Les carnets du bourlir
kueur, reportage 20.40 Beau fixe
Franse film-komedie uit 1992 var
Christian Vincent met Isabelle Carré
With Rémy en Elza Zylberstein 22.1!
Grand document: Autoroute: quant
le nougat a le goüt du bouchon, ver
slag 23.05 Laatste nieuws 23.25 24
hut les marches
BELGIË FRANS 2
16.15 WK atletiek 20.32 Cheval
Cinn i J
i iion,
vnc.ai paS
paardesportmagazine 20.51
linn'r QC
Champion's 95, autosportmagazin
<1.24 WK atletiek, samenvattin
(tot22 Al)? t'envo'' voet'3a'ma9az'n
DUITSLAND 1
Mor9enmagazin, ontbijttelev
e °9.00 Tagesschau 09.03 Ferier
Spacecats, tekenfilmserie
fDiedicke Tilla, jeugdfilm 11.0
I r,, Si 11-04 Zillertaler Gok
t™ If Sterns Stunde, serie ni
documentaires 12.35 Umscha
1 ^seschBu 13.00 Tagesscha
'lT Mittagsmagazin 13.45 Wir
mans-Teiegramm 14.00 Tagesscha
Hochstpersöniich, portrette
uitsers: Mike Krüger 14.3
serio icSnr LJberleben, documentair
Tagesschau 15.03 Ca
PantS'm^.sten' tekenfilms 15.25 Th
reditu 1 sPee|film 16.30 (TT) Al
I Ksculinair magazine 17.0
tordma 17,1° Brisant, boul
be Sone 17'55 Verbotene Li
I GrossstLt Marienhof, serie 18.'
I aeS ,rfler' serie 20.00 (TT) T.
L 20.15 (TT) Naked Lie, spee
pré
12.0
15.00 R
Radio
I 'MAHDZRvNMOND
SwnV^r,beek„90D Nederl
fotze 140(1 uenMenn°TamiT
'00Po«v»„ jette Geeve.
'oon van indaag. 18.00-19.00 Pop
I Cs°&ant
I.15 Actualiteiten19evol3d door region
c 'n Btahan, „e,n verkeersinformat
iSvan de 1 Radio Nieuwsce
ergens
met Ds
har
'I™ van de s 'JV1 Radio N
beerman Q n? .0p ontbiit
ie1der 1007V ?uMuziekkiosk
Smalende, T,?nk' 11 07 Van
tr»?5Ven .treekS Actualiteiten
-13.34 ut? d P s'roek. 13.11
,ra|8.13.34 H«B°Pstreek.1!
f-feek. ^OR6^01 1408 Mu
L;05Actualite?tBn Zlek- 1600
17 cn Ë,ker] en service 1'
Radio i
Muziek en
-.00 Boulei
en service. 17.35 Va
18.08
lamoTC! J.° naoio Nie
atting van het Brabar