Een geschiedenis van haat en oud zee
Mk
Oekraïne zoekt oplossing
voor probleem kernafval
ike
PRIDE ,a1f
joulmerl
|icmerin
mm
<r.
Honden in Zuid-Afrika krijgen heropvoeding
Met de verovering van Krajina vereffent Kroatië een openstaande rekening
DE STEM
BUITENLAND
p
'4
1 vrouwelijke wereldkampic
In 1992 had ze de olyi
aerikaan Micl
lebrselassie
[art niet op
i kilometer
lofsky
[eft O.S.
zicht
DONDERDAG 10 AUGUSTUS 1995
Door Theo Hoeymakers
Breda - Oud zeer loopt als
een rode draad .door de
bloedige Balkangeschiede
nis. In het voormalige Joe
goslavië is wraak een van
de belangrijkste drijfveren.
Dat was vroeger zo en dat
geldt vandaag nog, voor
Serviërs, moslims en Kro
aten. Het is een gegronde
reden om niet al te optimis
tisch te zijn over de toe
komst van dit verscheurde
gebied, op de breuklijn tus
sen het oude Romeinse en
het Byzantijnse Rijk.
Vorige week vereffende het ka
tholieke Kroatië van president
Franjo Tudjman een nog open-*
staande rekening met de ortho
doxe Kroatische Serviërs in de
Krajina, het gebied in Kroatië
dat in 1991 door de Serviërs on
afhankelijk werd verklaard. Het
was sindsdien - evenals Oost- en
West-Slavonië - een Servische
enclave in Kroatië en een doorn
in het oog van de regering in Za
greb. Tot openlijke vreugde van
de moslims en tot heimelijk ge
noegen van het Westen zijn de
Kroaten er eindelijk in geslaagd
de Serviërs in het defensief te
dringen. Toen de Kroaten in mei
de enclave West-Slavonië in een
bliksemactie op de Kroatische
Serviërs heroverden, kon dat nog
worden opgevat als een betreu
renswaardig incident, het ging
immers om een relatief onbelang
rijk gebied. Met de verovering
van Krajina door de troepen van
Tudjman, hebben de Serviërs een
groot deel van 'hun' terrein in
Kroatië verloren. Bovendien
heeft het Servische imago van
onoverwinnelijkheid een knauw
gekregen. En dat is niet alleen
voor de Kroaten, maar ook voor
de moslims een aardige opsteker.
Voor VN en Navo was het Kroati
sche offensief een welkome aflei
dingsmanoeuvre. Omdat de
Bosnische Serviërs hun bedreig
de 'broeders' in Kroatië te hulp
moesten snellen, werd immers de
aandacht - althans gedeeltelijk -
even afgeleid van de bedreigde
enclaves in Oost-Bosnië.
Nazaten
De Krajina-Serviërs zijn nazaten
van een ooit beroemd grensvolk.
Voor hun geschiedenis moeten we
terug naar het in het voormalige
Joegoslavië roemruchte jaar
1389. Toen werden in de Slag van
het Merelveld, bij Kosovo, de
Serviërs door de Turken in de
pan gehakt. Grote delen van
Kroatië, Servië, Bosnië en Hon
garije vielen vervolgens onder het
Ottomaanse Rijk.
Om de Turkse opmars te stuiten
creëerde de Oostenrijkse keizer
Ferdinand in 1522 een bufferzone
in het huidige Kroatië. Deze 'mi
litaire grens' werd verdedigd
j
V'
gt
3§ &E
f-1
V;
-v
r
«Josip Broz Tito. Het door hem hardhandig in stand gehouden 'nieuwe' Joegoslavië overleefde zijn
dood slechts een decennium. foto anp
door de zogenaamde Grensman-
nen, geduchte krijgslieden die
voor de Turken uit het bezette
Servië en Bosnië waren gevlucht.
Als beloning voor hun militaire
diensten verwierven ze van de
keizer allerlei privileges, zoals
land en godsdienstvrijheid.
Zolang de noodzaak van de buf
ferzone tegen de oprukkende Mu
zelman overduidelijk was, accep
teerde de oorspronkelijke bevol
king de aanwezigheid van de
Grensmannen. Maar toen in de
loop van de achttiende en in de
vorige eeuw de Turkse invloed
taande, veranderde dat. De onaf
hankelijke 'grensbewoners' bots
ten met de Kroatische adel en
met de katholieke kerk.
In het midden van de vorige eeuw
werden ze door de keizer nog ge
bruikt om de nationaal-progres-
sieve opstanden in het Habsburg-
se Rijk neer te slaan. Daarna
kwam een einde aan hun miljjai-
re activiteiten, maar ze bleven als
Servische minderheid in Kroatië
tot aan de val van-het Habsburg-
se Rijk in 1918 trouw aan de kei
zer.
Verbond
Na de Eerste Wereldoorlog klonk
in de gebieden die tot het
Habsburgse Rijk hadden behoord
luid de roep om onafhankelijk
heid. De Slovenen en Kroaten,
die vreesden door Italië (een van
de overwinnaars) te worden be
zet, sloten een verbond met de
Serviërs. Ze vormden een staat
met een Servische koning, Petar
I, later opgevolgd door prins-re
gent Aleksander. Het was van het
begin af aan een ongemakkelijk
verstandshuwelijk. De drie par
tijen onderhandelden nog over
een bestuursvorm, toen Servische
troepen delen van Slovenië en
Kroatië bezetten. Met name de
Kroaten wensten zich niet voet
stoots bij een Servische alleen
heerschappij neer te leggen. De
Kroatische leider Stjepan Radic -
die in 1928 in het parlement in
Belgrado vermoord zou worden -
weigerde zelfs de eenheidsstaat
te erkennen. Kabinetsformaties
werden voortdurend vertraagd.
De chaos culmineerde in 1929 in
een nieuwe staatsvorm. Generaal
Zivkovic greep de macht en pro
clameerde in plaats van het Ko
ninkrijk van Serviërs, Kroaten en
Slovenen het Koninkrijk Zuid
(Joego)-Slavië. Vijf jaar later
werd koning Aleksander op be
zoek in Marseille, vermoord. Pas
in 1939 gaf diens opvolger, prins
Paul, de Kroaten een verregaan
de vorm van autonomie, met een
eigen parlement.
In 1941 vielen Duitsers en Italia
nen Joegoslavië binnen. Hitier
stichtte in Kroatië en een deel
van Bosnië-Herzegowina zijn be
ruchte Ustasja-staat onder lei
ding van de fascist Ante Pavelic.
De minderheden in deze staat -
joden, zigeuners, moslims en Ser
viërs - werden op een ongekend
brute wijze onderdrukt. Zelfs de
Duitse SS-ers - zo wil de overle
vering - verbleekten bij het aan
schouwen van de praktijken van
de Kroatische fascisten. De Kraj
ina-Serviërs kozen massaal partij
voor de nationalistische Cetniks
of de communistische partizanen
van Tito, zelf overigens een Kro
aat. Ze zouden in het na-oorlogse
Joegoslavië gróte'invloed krijgen
in het Joegoslavische leger.
Na de oorlog greep Josip Broz Ti
to de macht en stichtte een nieu
we Joegoslavische staat. Het
moest een federatie worden met
gelijke rechten voor alle nationa
liteiten. Met zes republieken en
de twee 'autonome' gebieden Ko
sovo en Vojvodina. Tito wist het
gammele bouwwerk met harde
hand nog verrassend lang bij el
kaar te houden. Pas na zijn dood
in 1980 zette het afbrokkelings
proces langzaam maar zeker in.
Toen ook kwamen de oude tegen
stellingen tussen Serviërs en
Kroaten en de herinneringen aan
de oorlog weer aan de oppervlak
te.
Indruk
De zwarte periode in de Kroati
sche geschiedenis is de afgelopen
jaren in het voormalige Joegosla
vië onderwerp geweest van een
heuse propaganda-oorlog, waar
in president Tudjman niet altijd
een even frisse rol speelde door
de wandaden van de Ustasja's, zo
niet te vergoelijken dan toch in
ieder geval te bagatelliseren. Van
de andere kant wekten de Ser
viërs ten onrechte de indruk dat
alle Kroaten 'fout' waren. Dat
was niet alleen een flagrante on
waarheid, ook de Servische Cet
niks en de communisten maakten
Door Judith Perera (ips)
Kiev -De Oekraïnse regering
zoekt een nieuwe plaats waar
het voor lange tijd hoog- en
middelhoog radio-actief afval
kan opslaan.
Dimitri Kruschov, hoofd van het
instituut voor geologische weten
schappen van de Academie voor
Wetenschappen van Oekraïne,
zegt dat de nieuwe locatie plaats
zal moeten bieden aan 100.000
kubieke meter afval. Dat is vol
doende om al het radio-actieve
afval van de nog in gebruik zijn
de kerncentrales in op te bergen,
plus al het besmette materiaal
van de rampcentrale van Tsjer-
nobyl.
De nieuwe stortplaats zal worden
gekozen door de Academie voor
Wetenschappen, samen met het
nucleaire staatsbedrijf Derzhko-
matom en de geologische com
missie van de overheid.
Een eerste selectie leverde twaalf
mogelijke locaties op. Vier daar
van bevinden zich in rotsforma
ties in het noorden van Oekraïne,
acht in zoutmassa's in het centra
le deel van de vallei van de Dne-
pr.
„We hadden graag ook enkele
bergplaatsen in kleigrond onder
zocht, maar daar hadden we geen
geld meer voor," legt Kruschov
uit.
Oekraïne is nu op zoek naar geld
om op de twaalf plaatsen die in
aanmerking komen, proefborin
gen uit te voeren. Op de plaats die
het meest geschikt lijkt, wil men
daarna een ondergronds labora
torium bouwen voor verder, ge
detailleerd onderzoek van de bo
dem.
De eigenlijke bergplaats zal 500
tot 600 meter onder de grond
worden gebouwd. Twee schach
ten zullen toegang verschaffen:
een dient om het afval ter plaatse
te krijgen, de tweede zorgt voor
de ventilatie en is tevens een toe
gangsweg voor het personeel.
Twee galerijen van de bergplaats
worden gereserveerd voor afval
uit Tsjemobyl. Twee van de mo
gelijke bergplaatsen liggen tame
lijk dicht bij de centrale van
Tsjemobyl, wat de kans vergroot
dat ze uiteindelijk zullen worden
gekozen. Het kernafval zal wor
den ondergebracht in containers
die van een speciaal soort staal en
koper zijn gemaakt.
Vroeger ging alle afval terug naar
buurland Rusland, maar sedert
het uiteenvallen van de Sovjet-
Unie is dat niet meer mogelijk. Al
enkele jaren wordt geen gebruik
te kembrandstof meer naar Rus
land gestuurd, omdat dit land
voor haar diensten betaald wil
worden in harde deviezen. De
toestand werd overigens nog
moeilijker nadat Rusland een wet
stemde die de invoer van radio
actief afval verbiedt.
Het gevolg is dat nu ongeveer
4.000 ton radio-actief afval opge
stapeld ligt in de vijf kerncentra
les van Oekraïne. Als voorlopige
oplossing wordt gedacht aan het
bouwen van opslagplaatsen vlak
bij de centrales. Daarvoor is al
een contract ondertekend met het
Amerikaanse Duke Engineering.
Begin juli aanvaardde Rusland
opnieuw gebruikte kembrand
stof uit Oekraïne. Maar het gaat
voornamelijk om afval van de
WER-1000 reactoren, die onder
hoge druk werken. Rusland heeft
op dit ogenblik geen installaties
om dergelijk afval te verwerken.
Maar zelfs als Rusland dergelijke
installaties bouwt, lost dat op de
lange termijn de problemen van
Oekraïne niet op. De overeen
komst met Rusland bepaalt im
mers dat het verwerkte afval
naar Oekraïne zal terugkeren.
Dat zal gebeuren vanaf 2014.
Op dit ogenblik draagt Derzhko-
matom alle verantwoordelijkheid
over de nucleaire industrie in
Oekraïne, inbegrepen het beheer
over het kernafval. Het is de be
doeling dat mettertijd het afval
beheer overgedragen wordt aan
een onafhankelijke instantie.
„Aanvankelijk hoopten we daar
bij op de steun van Europa te
kunnen rekenen, maar dat bleek
een illusie te zijn," aldus Khrus-
chov. De Verenigde Staten en
Frankrijk helpen bij het organi
seren van vergaderingen en geven
advies. Finland levert belangrij
ke informatie. Maar daarmee
moet Oekraïne het stellen.
De milieu-organisatie Green
peace erkent dat Oekraïne ernsti
ge problemen heeft met haar
kernafval, maar stelt grote vra
gen bij de keuze om het afval on
dergronds op te bergen. „Op al
lerlei manieren zorgen deze plan
nen voor ernstige problemen,"
zegt een woordvoerder van
Greenpeace in Londen. „De eer
ste prioriteit zou moeten zijn om
de productie van nieuw afval te
voorkomen. Het afval dat er al is,
moet vlakbij de kerncentrale
worden bewaard. Als men het on
der de grond stopt, kan men niet
meer in het oog houden wat er
mee gebeurt."
M wr
Een helikopter stort water op de ontplofte kerncentrale van Tsjemobyl in 1986. Oekraïne is nu op zoek naar een opslagplaats
radio-actieve afval van deze en andere kerncentrales in het land.
Door Bart Luirink
Johannesburg - Jarenlang
werd een aanzienlijk deel van
de naar schatting tachtig mil
joen honden die Zuid-Afrika
rijk is, afgericht op die swart
gevaar. Naar alles wat er
niet-blank uitzag, werd ge
blaft en gebeten dat het een
lust was.
Maar in het nieuwe Zuid-Afrika
geeft het gedrag van de racis
tische viervoeter geen pas. In Jo
hannesburg alleen al opereren
sinds enige tijd maar liefst zeven
'hondengedragstherapeuten', die
het probleem met conferenties,
trainingen en workshops te lijf
gaan. „Na een tijdje kom je er
achter dat het probleem eigen
lijk meer bij het baasje ligt."
Hartverscheurend en bloedstol-
lend zijn de verhalen die de
slachtoffers van de hondenter-
reur in Zuid-Afrika je kunnen
vertellen. Cecil van 28 was kran
tenbezorger, wist zich in de
blanke buitenwijk met zijn tas
de ene hond van het lijf te hou
den, waarna de andere hem in de
enkels beet. De littekens vormen
het trieste bewijs.
Raymond (23) stopte, op weg
naar zijn oma in Transkei, bij
een supermarkt in Ventersdorp,
de thuishaven van Eugene Ter-
re'blanche, de leider van de Afri
kaner Weerstands Beweging, en
werd bij binnenkomst zomaar
aangevlogen. Sindsdien mijdt hij
onbekende supermarkten, zoals
Cecil, zoals vele van zijn zwarte
landgenoten, altijd afstand van
het hek houdt als hij in een blan
ke buitenwijk moet zijn. Voor
blanke politie-agenten gaat de
modale Zuidafrikaan inmiddels
niet meer een straatje om, maar
hondengeblaf leidt nog immer
tot schrikreacties en vluchtge-
Een aantal eigenaren is zich in
de afgelopen periode gaan reali
seren dat het tijd is om de hon
den de omgangsvormen van het
nieuwe, democratische Zuid-
Afrika bij te brengen. Daarvoor
wordt doorgaans de hulp inge
roepen van een medewerker van
de vorig jaar opgerichte associa
tie van hondengedragstherapeu
ten.
Karen Gray verdient zodoende
een goed belegde boterham met
het organiseren van sessies
waarin zij doorgaans de hond, de
eigenaar en de agressie oproe
pende zwarte tuinman of dienst
bode bij elkaar brengt.
„Ik bestudeer het gedrag van de
hond een tijdje en luister naar de
verhalen van de eigenaar. Na
tuurlijk hebben de meeste één,
maar veel vaker twee of drie
honden uit oogpunt van bescher
ming tegen inbraak of roof
moord. De eigenaar heeft de
hond voorgehouden dat een
zwarte pasant een waarschijnlij
ke dief of moordenaar is. Van
daar. Maar vaak kom je erachter
dat de hond simpelweg het ge
drag van de eigenaar tegenover
zijn personeel imiteert. Wie de
dienstbode aardig bejegent, zal
merken dat de hond dat ook
doet. En omgekeerd," aldus
Gray.
Haar therapie is even eenvoudig
als doeltreffend. „Hond en tuin
man zet ik tegenover elkaar. De
hond blaft, of probeert te bijten.
Ik houd de hond onder controle
en vraag de, vaak doodsbange,
mensen het beest te aaien. Dat
herhaal ik eindeloos. Maar het is
ook een kwestie van compromis
sen sluiten. Dus leer ik het per
soneel aan hoe ze de hond voor
zich kunnen winnen door af en
toe een hondebrok te geven, en
vooral door geen angst te tonen.
Wie zich superieur voelt, ,'otJ
over het algemeen nergens
voor te zijn."
Overigens hoedt te theraP®J
zich ervoor om al snel ro
term racisme op de
komen.
„Honden hebben de neig' L
alles wat vreemd is toe 1
fen. Het zijn eigenlijk ne
sen," zegt Gray. Zevermo
het probleem in de zwarte
oorden 'omgekeerd hetzel»
dat je daar zwarte hond't
treft die naar blanken
blaffen.
Maar het verschil isl1®
dat maar weinig Zuidaf
blanken de weg naar de
hip weten, of durven, te
terwijl zwarten hun exCl»j
doorgaans in de vroege
Breda
rfobedrijf Kia Motors
glingerwe9 91076-
Oosterhoul
Autokennedie
^ondellaan 13, 0162
Lfrank van
Geloven'
Een Krajina-Servische strijder kijkt naar zijn brandende huis in het centrum van Knin. De vorige week door de Kroaten t
strijd heeft inmiddels geresulteerd in de verorvering van de Krajina op de Serviërs. foiJ
zich - de eersten vooral tijd!
de laatsten na de oorlog - self
dig aan oorlogsmisdaden.
Na de oorlog verklaarde Tilol
alleen de nationalistische gei
lens, maar ook de onderlinge^
welen tot 'taboe." M
werden letterlijk dichtgemet^
Dat alles om, zoals Tito zei,c
wonden niet open te rijten. 1
het door hem hardhandig]
stand gehouden 'nieuwe' Jog
slavië overleefde zijn
slechts een decennium. Deg
gingen weer open en de Sen
president Milosevic opendel
Doos van Pandora door de [tl
Groot-Servische gedachte
leven in te blazen.
De openlijke oorlog tussen E
aten en Serviërs is daarvan]
direct gevolg
ienburg - De Algerijnse H
Lt goud op de 1500 meter
tlona,
,ren deed ze het nog eens dui
met haar tweede were
Dit is niet alleen een ov
L'n in Algerije, maar vooi
Lena haar gouden race.Boulr
Lagen veel in het nieuws- Ze z'
dzijn door fundamentalisten i
li onze verslaggever
ihenburg - Haile Gebr-
issie, de Ethiopische
maar van de 10.000
ter tijdens de WK atle-
|i, heeft besloten niet
e te doen aan de halve
tnd. Dinsdag twijfel-
hij nog over deelne-
fcEtbiopiër, die tijdens het
perseizoen in Uden
tont, liep twee jaar geleden
[Stuttgart wel beide af
inden. Toen eindigde hij
ktweede in de 5000 en won
(jdelO.OOO meter. Gebrse-
ssie zag op tegen het feit
it de gang naar het podium
nde 5000 meter drie wed-
behelst: serie, halve
ale en finale.
manager Jos Her-
s is de kleine loper van
lens de Grand Prix
nZOrich het wereldrecord
|de 5000 meter aan te val-
Dat raakte hij in juni
Irijt aan de Kenyaan Kip-
pi. Gebrselassie is wel
Wer van het wereldrecord
■de 10.000 meter.
sief blanke, wijken
iitoefene»'
mze verslaggever
J - Voorlopig is één
plandse deelneemster aan
1 atletiek in Gothenburg
a. De Australische Sha-
klofsky, die sinds 1 januari
1 jaar voor Nederland
i halverwege de zeven-
terugzien op een geslaagde
Mag.
N tiende in het algemeen
•bent en weet zièh al ver-
'ai1 'wee Duitse favorietes.
r ®raun gaf met een hand-
op na het kogelstoten en
Drechsler, die als meer-
gj®haar rentree maakte op
pitoemooi, haakte na het
wnngen af met een voet-
e hoopt de 26-jarige stu-
^a-communicatie dat
aS twee plaatsen kan
Q' Als ze bij de eerste acht
op het WK is ze namelijk
kn«aÜ een ticket voor de
|S. Spelen van volgend
lNnc°« t daarmee aan de
I!,SP Sestelde Olympi-
en hoeft alleen nog
prmbehoud te tonen.
iS'(anp/sid) - Jan
Vl 1S e weken voor
L Van de open Ameri-
LL» tenniskampioen-
E® °P Flushing Me-
ïes fi0!® en dij de les. Hij
A at woensdag in de
BiidX van de ATP-ti-
b as® vlakbij Cin-
(•DiFenzegeoPdebe-
uuidhnii Boris Becker.
KrW a,nder verstoorde
r^drng van 'Boom
'8:7-5 7 6^ °pen hard"
tè^oku001 enige roest-
^vanrib®§ezOTgdinde
Keid- buiteer. v'erde
fatst, Na 'jst en als derde
W®bledon-fi-
fteoerd rulket vier weken
L a"hans voor het
I
