Goed en gezond
eten moet je leren
Wegwijs in wereld van
'allesweter' Multatuli
Quetelet-index eenvoudige maatstaf voor beoordeling lichaamsgewicht
I L j ende en bloedmooie
h'teehr11'! as' anderzijds door
Ir.
iptacha Atlas
Foo Fighters
T
Thunderbirds
Steve Earle
OP REIS
BETSY GIJS - 32
K. ter Laan's Multatuli Encyclopedie
~n
jatiegraad Architectuur aa„
It Sluiskil. an
lolijn Steijaert, Graauw.
D. van Gassen, 2. E. Otties t
de Schepper. 1
Clinge - Zaal De Gouden Km'
met 20 personen. Bieden-
Piessens, 2. P. Ras, 3. J. de Wi
kei. Jokeren: 1. mevrouw Rotti
2. mevrouw Himbrecht, 3 1
vrouw De Bruijn.
Kloosterzande - Zaal De Ren»
de Man met 21 personen Bied,
1. W. Neve, 2. Th.
I J.
Je-
Ist,
pn,
Er-
iel:
lel:
|N.
Iw.
Van
A.
M.
rde
pj-
zij-
vo-
loge
jede
vo
gel:
G.
ar-
eid,
en
ede
lok:
H.
ioge
?ede
jvo-
1: C.
G.
R.
C.
mevrouw Goossen. Jokeren'!
mevrouw Schalje, 2. mevrouw!
Bruijn, 3. J. Tieleman. 1
Sas van Gent - Zaal De Engel<
roos met 22 personen. Bieden-
mevrouw Samijn, 2. H van
Berg, 3. R. de Wit. Jokeren-
mevrouw Saeye, 2. mevrouw'
Pan, 3. mevrouw De Wit.
Hulst - Zaal De Kroon met
personen. Bieden: 1. G. de Brui
2. J. Vernimmen, 3. D. van del
mei. Jokeren: 1. M. Taalman
mevrouw Long, 3. G. Domines
Hoek - Camping De Braakm
met 34 personen. Bieden: 1
Jansen, 2. C. de Deijn, 3. G. Boi
jan. Jokeren: 1. mevrouw Meev
2. mevrouw Bisschop, 3. B
vrouw Vonhout.
Koewacht - Zaal De Lange Al
kers met 34 personen. Bieden!
J. Suy, 2. mevrouw Suy, 3. J
vrouw De Vlieger.
Sluiskil - Zaal Het Meuleni
met 40 personen. Bieden: 1. r
vrouw Poppe, 2. mevrouw
tombes, 3. H. van der Vloet enl
Pladdet. Jokeren: 1. mevroir
Sanderse, 2. mevrouw Keijzerl
mevrouw Herman.
Ossenisse - Zaal De Jachthw
met 24 personen. Bieden: 1.1
vrouw Van Goethem, 2. J.
Boey, 3. mevrouw Neels. Jokerf
1. E. van Vooren, 2. mevro|
Van Poorten, 3. mevrouw
Meijer.
Clinge - Zaal De Gouden 1
met 34 personen. Bieden: 1. r
vrouw Tilleman, 2. E. Bogaert
E. Dankaert. Jokeren: 1. l.
vrouw Haulez, 2. mevrouw Acj
3. mevrouw Van Haver.
Hengstdijk - Zaal 't Jagersht
met 38 personen. Bieden: 1.1
Arens, 2. C. de Kort, 3. mevroj
Lucasse. Jokeren: 1. mevrouw!
Bruijn, 2. L. van Dorsselaer,]
mevrouw Pieters.
Kloosterzande - Zaal De Kastal
je met 23 personen. Bieden: l.T
Neve, 2. Th. de Bruijn, 3. J. i
Waal. Jokeren: 1. mevrouw V#"
Haver, 2. mevrouw Westrate.I
mevrouw Jonkheijm.
Ossenisse - Camping Het Mij
sennist met 16 personen. Biedt
1. P. Nijen, 2. S. Maas, 3. A.
de Hende.
St.-Jansteen - Zaal Zondagsvj
maak met 28 personen. Bied
W. Rombout, 2. E. Ottjes, 3.
van Remortel. Jokeren: 1. n
vrouw Patijn, 2. mevrouw Dos
nes, 3. R. de Vos.
Walsoorden - Zaal Rue du No
met 28 personen. Bieden: l.[
van Goethem, 2. E. Pica vet, 3.J
Warrens. Jokeren: 1. mevroij
De Kort, 2. A. Rottier, 3. J. Naj
ye-
Ossenisse - Camping De
meeuw met 24 personen. Wie2
1. V. de Keyzer, 2. E. de Dekl
3. S. Hamelink.
Hengstdijk - Camping De Vc
met 50 personen. Bieden: l._
Theunissen, 2. A. Hendrikx, 3.1
Bogaert. Jokeren: 1. mevroir
Warrens, 2. mevrouw Boone,]
mevrouw De Nijs.
Hoek - Camping De Braai
met 47 personen. Bieden: 1.
van de Hemel, 2. J. van de Hf
den, 3. R. Poppe. Jokeren: 1.
van de Strate, 2. mevrouw
Rijk, 3. M. Boerjan.
Kloosterzande - Zaal Moler
met 50 personen. Bieden: 1.
Bolssens, 2. mevrouw Dierikx,|
mevrouw Destombes. Jokeren:
mevrouw Hulshout, 2. mevroii
De Nijs, 3. mevrouw Himbrech]
Hengstdijk - Camping De yojp
met 48 personen. Bieden: 1.
Jansen, 2. J. de Cock, 3. B.
Kort. Jokeren: 1. mevrouw
Cock, 2. mevrouw Ferket, 3.
vrouw Crombeen.
Biervliet - Zaal Lippens met
personen. Bieden: 1. T- ^ersc!L
ren, 2. L. Knuit, 3. J. Verkrui!
sen. Jokeren: 1. S. Timmerman,
mevrouw Cornelis, 3. mevro
A. Patijn.
orAnja Verbiest
,1 iS nu eigenlijk een goed en
ind gewicht? De een zweert
een slanke tot meer dan slan-
!jjn, een ander zal zeggen dat
pondje of kilootje meer be
stgeen kwaad kan. Uit een re
et onderzoek van de Neder
ige Hartstichting blijkt dat
jia de helft - 45 procent -
a de Nederlandse mannen te
(1ar is. Bij de vrouwen in ons
ii geldt dat voor 35 procent,
j goed uitgangspunt om te be
ta of een bepaald gewicht in-
tdaad 'te veel' is, is de Quete-
t-index (Q.I.), een eenvoudige
betrouwbare maatstaf voor de
oordeling van het lichaamsge-
ièt.
sen de hoogte van het Q.I. en de hoe-
fcid vet in een lichaam bestaat een
fcjk verband. Hoe meer vet zich in
glichaam bevindt, hoe groter de kans
i gezondheidsproblemen. De Q.I.
n'worden bepaald via het zogenoem-
Jïomogram van Deurenberg en wordt
1 door het lichaamsgewicht (in
Jo's) te delen door het kwadraat van
lichaamslengte (in meters).
ivoorbeeld: iemand die 1.70 m lang
kilogram. De Q.I. van die
ion is dan 65 (1.70 x 1.70) 22,5.
voorbeeld: een persoon met
van 1.70 m en een gewicht
b)S kilogram. Diens Q.I. komt uit op
l:(1.70 x 1.70) 32,9. Een derde
jrteeld: iemand van 1.95 m lang, die
gram weegt. De Q.I. van deze
i komt dan uit op: 95 (1.95 X
|i;i=25.
sen met een Q.I. van 20 tot 25 heten
1 en gezond gewicht'te hebben.
|ïïtot 27 is er sprake van een neiging
I overgewicht en bij 27 tot 30 van
igewieht. Van vetzucht spreken de
jtskundigen bij een Q.I. van 30 of meer.
It! Q.I. lager dan 20 geeft onderge
staan, de persoon is kwestie wordt
'te mager' bestempeld.
f aardere bouw
Mat de lichaamsbouw wel degelijk
ïvioed heeft, zijn bij het bepalen van
etideale gewicht ruime marges inge
luid. Een persoon met een zwaardere
ft doorgaans immers ook meer
licht aan spieren en organen mee te
pea.
«zijn er ook mensen die een hogere
itainen hebben zonder daadwerke-
Mezwaar te zijn. Dat geldt met name
t-iensen die door intensief sporten
'■spierweefsel hebben ontwikkeld,
bodybuilders en roeiers, zwangere
piwaï en mensen die extra vocht
stalden.
ft mensen met overgewicht, die een
'si ai gezond gewicht willen berei
ds lijnen - hoewel dat wel zo lijkt
r volgens de Hartstichting niet altijd
heest voor de hand liggende oplos-
De stichting raadt streng lijnen
zelfs af omdat daardoor psychologische
problemen zouden kunnen ontstaan.
Het nuttigen van gezonde voeding en
voldoende beweging worden wel aange
prezen, samen met een zo groot mogelij
ke beperking van de energie-inname.
Mensen met (fors) overgewicht zouden
er volgens de Hartstichting in gezond
heid al heel wat op vooruit gaan wan
neer ze ongeveer tien procent van hun
oorspronkelijke lichaamsgewicht
kwijtraken.
Te simpel
Een te hoog lichaamsgewicht ontstaat
doorgaans doordat men gedurende een
langere periode meer eet dan men ver
bruikt. Maar dat betekent niet dat dik
ke mensen altijd grote hoeveelheden
voedsel verorberen. Het is te simpel om
te zeggen dat 'elk pondje door het
mondje' gaat. De verklaring waarom de
een wel en de ander niet van een be
paalde hoeveelheid voedsel dikker
wordt, is waarschijnlijk te vinden in een
combinatie van lichamelijke en sociaal-
psychologische factoren.
Erfelijke aanleg is bijvoorbeeld zo'n
factor. Zijn beide ouders mager, dan
zijn de kinderen dat waarschijnlijk ook.
Zijn beide ouders dik, dan hebben de
kinderen vaak ook een hoger lichaams
gewicht. Dat kan natuurlijk te maken
hebben met de eetgewoonten binnen het
gezin, maar ook met de erfelijk bepaal
de hoogte van de stofwisseling. Die
stofwisseling bepaalt hoeveel energie
men nodig heeft om te groeien, te bewe
gen en de lichaamstemperatuur op peil
te houden.
Efficiënt
Bij een lagere energie-inname, waar
sprake van is wanneer men probeert af
te vallen, springt het lichaam extra effi
ciënt om met de hoeveelheid energie die
het ter beschikking krijgt. Als het oude
eetpatroon weer wordt hervat, wordt er
daarom extra vet opgeslagen; het li
chaam gaat immers nog uit van te wei
nig eten. Langzaam maar zeker komt de
'lijner' zo weer uit op het oude gewicht.
En ook z'n stofwisseling gaat weer om
hoog.
De vicieuze cirkel is rond: afvallen en
weer aankomen, afvallen en weer aan
komen, met alle gevolgen voor de ge
zondheid vandien. Zulke extreme
schommelingen van het gewicht, het be
kende 'jo-jo-effect', vergroten het risico
op het ontstaan van ziekten en vroegtij
dig overlijden.
Waardering
Ongezond eetgedrag kan een groot aan
tal oorzaken hebben. Negatieve gevoe
lens en niet verwerkte traumatische ge
beurtenissen kunnen dat bijvoorbeeld
versterken. Net als eetproblemen kun-
Nomogram van Deurenberg
1,90
1,88
1,86
1,84
1,82
- 1,80
- 1,78
- 1,76
- 1,74
- 1,70
- 1,72
- 1,68
Werkwijze:
1. Zoek uw lengte op
de linkerlijn.
2. Zoek uw lichaams
gewicht op de
middelste lijn.
3. Verbind beide punten
met een liniaal en trek
een streep.
4. Lees op de rechter-
lijn af hoe u uw
lichaamsgewicht
kunt beoordelen
35
30
27
25
vetzucht
overgewicht
mager
95 De Stem LG
nen ontstaan omdat iemand te weinig
waardering of erkenning ontvangt.
Wanneer iemand zich verdrietig of een
zaam voelt, kan de behoefte om te gaan
eten extra sterk zijn. Voedsel en drank
worden dan een compensatie voor on
vervulde behoeften aan warmte, troost
en liefdevolle aandacht. Ook koffie, si
garetten, alcohol of suiker zijn op zo'n
moment dankbare 'vervangers'.
Appels en peren
Ook al lijkt het er misschien op, een (te)
hoog lichaamsgewicht hoeft de gezond
heid zeker niet nadelig te beïnvloeden.
Het is een risicofactor, dat wel, maar er
moeten meer risicofactoren aanwezig
zijn om daadwerkelijk een ziekte te ver
oorzaken.
Naast reeds bekende factoren als erfe
lijke aanleg, roken, weinig lichaamsbe
weging en een te hoog cholesterolgehal
te, is ook de plaats waar het vet zich op
hoopt een belangrijke risicofactor, zo
blijkt onder meer uit het cursusboek
'Overgewicht te lijf' van Teleac.
Vooral bij een appelvormige vetverde-
ling, die over het algemeen meer voor
komt bij mannen dan bij vrouwen, tre
den relatief vaak complicaties met de
gezondheid op.
Het vet zit dan in de buikholte rond de
organen. Met name de voortdurende af
gifte van vetten naar de lever kan de ge
zondheid bedreigen.
Bij vrouwen zit het vet vaak rond de
heupen en dijen. Deze peervormige vet-
verdeling is veel minder schadelijk voor
de gezondheid, maar is er ook veel min
der gemakkelijk 'af te lijnen'.
Obsessie
Mede onder invloed van reclamebladen
en andere media, die modellen propage
ren met een steeds minder vrouwelijk
figuur - vrijwel zonder borsten, billen
en heupen -is bij velen de angst om
dik te worden zo gaan overheersen dat
men niet meer met plezier kan eten. El
ke hap veroorzaakt zorgen. Eten - of
beter niet eten - is een obsessie gewor
den. Sommigen wegen zich dagelijks en
zijn elke keer weer bang dat hun ge
wicht is toegenomen, al is het maar met
een onsje.
Toch zijn er tijden geweest dat men dik
ke, mollige mensen prachtig vond. Denk
maar aan de Rubens-vrouwen. Of de
vruchtbaarheidsbeeldjes uit het stenen
tijdperk, die werden gevonden in de
buurt van Wenen. Het zijn stuk voor
stuk afbeeldingen van zeer weelderig
gevormde vrouwenfiguren.
Anders
Wie zich niet kan neerleggen bij zwaar
lijvigheid en, soms tegen beter weten in,
blijft streven naar een figuur dat vol
doet aan de 'eisen van deze moderne
tijd', zal uiteindelijk maar op één ma
nier blijvend resultaat boeken. Door
aanpassing van zijn of haar leefpatroon,
door anders te gaan eten. Wie slaagt in
het handhaven van gezonde eetgewoon
ten slaagt er uiteindelijk ook in af te
vallen en dat resultaat vast te houden.
Met die Quetelet-index komt het dan
vanzelf ook wel in orde.
KOERSBAL
Zuiddorpe - Zaal 't Kaalte I
Ria Kempe/W. Kempe, 2. 1
Meij/M. Dhondt, 3. M. Thuy/j
van Waes. T
Terhole - Zaal Dorpshuis, i
1. A. Lauwers/E. van Dries^
2. G. Freijzer-Hemelaar/Jyi.
ijzer-Sponselee, 3. C. Fr Ij
Van Hoeij/A. van Delft-W 1
man. »nJ
Sas van Gent - Zaal Sjl1'" 1
met 10 personen: 1. A. vai
de Kort, 3. B. Rammeloo
Ossenisse - Zaal Hof 'er
met 11 personen: 1. A. Bot 1
Rademakers-Warrens, -1
Maat, 3. R. de Waal-Cambee
Reijns-De Kort. -.1.0» n
Stoppeldijk - Zaal 't Ge aag
10 personen: L mevr'du j
kaert/P. Roelands, 2. rat 1
Cappaert/P. Vinkenste n
vrouw Durinck/J- Lauw
Heikant-Zaal 'tp*ej£7
1 M. Jonkers/L. de Jong j
Ringoot/J. Ferket. Groep
van Acker/L. Herwegh,
Weemaes/C. van Hout
SL
tipt
Ossenisse - Camping n
sennist met 38 PaFs. r zijvoa
vogel: J. de Cock, link 3
en grootste aantal (dj* ana"3
man, rechter zijvogei. n. i
ker. np Latf
Lamswaarde - ^aa_, Hogev
oren met 21 perso:°e r zijv
gel: J. Schillemans, linK 0w
gel: P. Hulshout, rechter aan«
P. Hoogstrate, grootste
(9): H. Acke. De W,
Ossenisse - Camping g„j
meeuw met 22 per ..^r
vogel: B. van Hierop. zjjVOfl
vogel: B. Fu, rech fjy, 1
verloot, grootste a i
Hanevelt.
Hengstdijk - CamR vogf1:
met 42 personen. ey
de Craas, hnker Loêei
d'Haenis, rechter z_J.o1 (9):
Brouwer, grootste -
Voogt.
WACHA ATLAS is een Bel-
ftte van joodse afkomst die in
«Marrokaanse wijk van Brussel
'Boeide en als tiener naar Lon-
verhuisde; een jonge vrouw
zowel kan disco- als buik-
«®en en vloeiend Arabisch,
'tans en Engels spreekt. Die
Multiculturele roots en haar bij-
®Uere talent staan garant voor
Wadende en verrassende mu-
I aek.
15>s werkt eerder met Jah Wob-
(ex-PIL) en Peter Gabriel,
I Wr echt thuis voelt ze zich bij
p ii ense co^ectie^ Trans-
Wal Underground. Samen met
naakte ze twee albums vol
?are etno-techno waarin
fiche melodieën fraai ver-
9 J Wert'en met stevige hip-
I J? ^'as tekende op beide
wis voor de zang, terwijl ze
11>« i (Mierse) instrumen-
I gespeelde.
kAVan A,t^as een prachtig so-
i|i1011 verschenen: Diaspora.
a solo, ze wordt onder-
v, ™or een belangrijke deel
tèt» j TUyCollectief. Anders
klsnl kij TU, waar oosterse
j,», westerse techno vooral
Ito,;.!, en' krijgt Arabische
Zefet P Dias?ora de hoofdrol,
a "aan i"1- °Peningsnummers
I ';an Ca eer<ier in de straten
1W 'anca dan in een Lon-
•fflöerground-disco. Dat
I Ne6116?' rï°or bezwe-
I strWient V8n Ve^e <-)osterse in"
de plaat, zoals in
Ien jT'.duiken ook de dan-
l^rtAtl mes °P en balan-
N c„nS Weer °P de rand van
uren. Soms levert dat
een donker, naar triphop neigend
geluid op (Dub Yalil), dan weer
beweegt de muziek zich loom
swingend voort Duden
In al deze stijlen weet Atlas
moeiteloos de weg te vinden.
Maar ze is dan ook niet voor niets
een Belgische van joodse afkomst
die in de Marrokaanse wijk van
Brussel opgroeide en als tiener
naar Londen verhuisde. (Pias)
PAUL VERLINDEN
HET FEIT dat je ooit drummer
bent geweest bij een groep die
een hele generatie aan het 'grun-
gen' heeft gekregen, legt natuur
lijk een zware hypotheek op de
nieuwe band die je geformeerd
hebt. Een voordeel heeft het ech
ter ook: je krijgt gegarandeerd
publiciteit.
Foo Fighters is zo'n band. Niks
optreden voor anderhalve man
en een paardekop, niks jaren
zeuren voor een platencontract.
Dit is namelijk de band van Dave
Grohl, en voor wie hem niet kent:
hij was de drummer van Nirvana.
Inmiddels dreigt er een hype
rond de titelloze debuut-plaat
van Foo Fighters los te barsten
en dat maakt je extra sceptisch.
Na de eerste beluistering vraag je
je inderdaad af of die poeha rond
Kurt Cobains koorknaap niet
wat overdreven is. De twaalf
nummers op de cd komen als een
grote gitaarbrij op je af en heb
ben allemaal een hoog Nirvana-
gehalte. Ettelijke draaibeurten
verder ontspint zich echter een
heel aardige plaat. Sommige
nummers komen niet verder dan
obligate punkrock. Maar het me
rendeel van de songs zit prima in
elkaar en de gitaarbrij blijkt toch
diverser te zijn dan gedacht. Zo is
Weenie Beenie gruizige noise,
verandert For Al The Cows van
een rustige gitaarsong in een ste
vige rockstamper, is Big Me een
popnummer met een country-
Natacha Atlas: Arabische muziek in de hoofdrol, foto matt bright
tintje en heeft de openener This
Is A Call beatleske trekjes.
Grohl - die zijn drumstel heeft
verruild voor een gitaar - heeft
duidelijk het een en ander opge
stoken van Kurt Cobain, zelfs
zijn felle, soms grommende stem
vertoont overeenkomsten met de
overleden popheld. Daarentegen
oogt Grohl een stuk vrolijker dan
de altijd aangeslagen Cobain,
wat de hoop rechtvaardigt dat hij
iets langer doorgaat met liedjes
schrijven dan zijn voormalige
bandleider. (Roswell/Capi-
tol/Emi) PAUL VERLINDEN
OOIT STONDEN The Fabulous
Thunderbirds bekend als een van
de ruigste blanke bluesbandjes.
Dat kwam ook wel omdat er op
de Europese markt weinig Ame
rikaanse concurrentie was, maar
die prille bezetting met zanger
Kim Wilson en Jimmy Vaughan
op gitaar was niettemin een op
windend stelletje ongeregeld.
Toen Stevie Ray Vaughan op het
toneel verscheen, werden de
Thunderbirds wat naar de ach
tergrond geschoven en toen Jim-
mie ook nog eens samen met zijn
broer Stevie Ray verder wilde,
leek het met de band helemaal
gedaan. The Vaughan Brothers
kwamen door het verongelukken
van Stevie Ray niet verder dan
één memorabele plaat. De Thun
derbirds probeerden met onder
anderen Duke Robillard op gi
taar het leven te rekken, maar
begin jaren negentig was de pijp
leeg.
Wilson maakte twee solo-platen,
maar hij heeft nu de groep toch
weer nieuw leven ingeblazen.
Roll of the dice is de titel van de
nieuwe cd die door west coast-gi-
tarist Danny Kortchmar werd
geproduceerd.
Toch is Roll of the dice vooral
Kim Wilson met begeleidings
band. Hij is de baas en het zijn
zijn zang en mondharmonica die
prominent vooraan in het geluid
sbeeld staan. De nieuwe gitarist
Kid Ramos en Danny Kortchmar
laten wel wat ruig gitaarwerk
horen, maar dat is volstrekt on
dergeschikt aan Wilsons persoon
gemaakt.
Roll of the dice is geen slechte
plaat, maar het geluid heeft wei
nig meer van doen met de Thun-
derbirds-sound die op langspe-
lers als Butt rockinT-Bird
rhythm en Tuff enuff zo zinde
rend aanwezig was. Daarvoor in
de plaats krijg je een ontegenzeg
gelijk goede vocalist te horen die
zich met behulp van een aantal
uiterst bekwame begeleiders na
drukkelijk en uiterst gedreven
manifesteert in blanke blues en
aanverwante R B. (Private Re
cords, BMG) WIM VAN LEEST
ROCK AND roll is een prachtig
en opwindend medium om je als
artiest in uit te drukken, maar
meer dan in welk ander genre
ook ligt de oppervlakkigheid op
de loer. Zelfs een intelligent ar
tiest als Steve Earle is al eens in
die val van de al te grote artistie
ke gemakzucht gelopen.
Van huis uit op C&W georiën
teerd, verpakte de singer/song
writer zijn nummers medio jaren
'80 in overtuigende garageroek
en cowpunk-arrangementen. Na
drie albums schrapte Earle ech
ter het country-element volledig
uit zijn muziek en verzandde hij
op slag in futloze rock, die ook op
twee live-cd's maar niet vitaal
wilde klinken.
Wie Steve Earle op grond daar
van -terecht- heeft afgeschre
ven, moet nu toch eens luisteren
hoe de Texaan zich op zijn nieu
we album Train a-Comin' revan
cheert. Volledig akoestisch musi
cerend met een klein ensemble
trekt hij zich aan zijn eigen
'roots' uit zijn impasse omhoog.
Aan de ongecompliceerde blue-
grass-formule ontleent Earle
duidelijk nieuwe kracht. Zijn
composities klinken weer fris en
sprankelend. En zijn robuuste
voordracht, met de kokette bra
voure van hoor-mij-nou-eens-
stoer-zingen, slaat tenminste
weer ergens op.
Minstens zo sterk als zijn eigen
songs zijn z'n covers, zoals Tm
Looking Through You van The
Beatles en - nog leuker - het als
duet met Emmylou Harris gezon
gen The Rivers of Babylon.
Waarbij Earle zich gelukkig niet
baseert op Boney M's brutaal ge
autoriseerde jatwerk uit '78,
maar op het origineel van The
Melodians ('72). Wie met zulk su
perieur gemak zo veelzeggend
musiceert, heeft - weer- volop
recht van spreken. (Castle/Tran-
satlantic, Dureco) LEO NIERSE
Mooi was-ie, hè, onze nieuwe cara
van. De eerste dagen durfden we
hem nauwelijks af te koppelen en
zelfs als we zomaar ergens iets gin
gen bekijken, namen we de sleur
hut mee.
Dat was eigenlijk best praktisch,
want door aile spanningen moest
Gijs nogal dikwijls en dan is zo'n
chemisch toiletje best handig, 't
Scheelde ook veel in geld, want je
hoefde nergens op een terrasje wat
te drinken en tussen de middag
konden we gewoon ons eigen eitje
bakken.
Maar dan merk je wel dat ze in al
die landen toch eigenlijk alleen
maar op je geld uit zijn, want toen
we op een keer
tussen de middag
op de parkeer
plaats van bar La
Torre stonden te
kokkerellen en
Gijs nog een keer
tje met de jerry
can over het bom
volle terras liep
en daarbij ge
woon wat water
op de schoenen van een klant mor
ste, toen reageerde die eigenaar
wel zo lullig.
Eerst kreeg Gijs een stortvloed aan
scheldwoorden over zich heen en
toen Harmen ging kijken, werd die
bedreigd met een espresso-ijzer. Ze
hebben het toen op een lopen ge
zet, zijn in de wagen gesprongen
en vol gas weggereden, terwijl Vio-
lina, Billy en ik in de caravan aan
het koken waren! Door de schok
viel er een brandende primus om,
precies boven op een slaapzak en in
een mum van tijd was er een flinke
brand.
Gelukkig had Billy de tegenwoor
digheid van geest om de emmer
van het toilet die
Gijs al klaar had
gezet om in de
bar te legen, op
het vuur te mik
ken. De brand
werd acuut ge
doofd, maar het
stonk daarna wel
een beetje in de
caravan.
(Wordt vervolgd)
tam
mm
Multatuli.
foto archief de stem
Door Hans Rooseboom
Tip voor scholieren die zich door literatuurlijsten moeten
worstelen. Wil je zo snel en efficiënt mogelijk alles weten
waarover Multatuli heeft geschreven, pak dan K. ter Laan's
Multatuli Encyclopedie.
Het is geen schande om
niet alles van Multatu
li gelezen te hebben.
Wie zal kunnen vol
houden dat hij alle de
len van Multatuli heeft
gelezen? Ja, professor
Stuiveling misschien,
of professor Van den
Bergh. Die hebben, na
elkaar, Multatuli's
Volledige Werken ver
zorgd.
Laatstgenoemde, Hans
van den Bergh, kwam
in 1983 op het idee om
een onooglijk kastje te
openen in de kelder
van het Multatulimu-
seum in Amsterdam.
De laden van het kastje
bleken 10.000 papier
snippers te bevatten,
afgescheurde envelop
pen, bloknootvelletjes,
eerder gebruikte sys
teemkaartjes 'en al wat
een crisis-bewuste so
cialist nog meer aan bruikbaar oud papier onder handen kwam',
aldus Hans van den Bergh.
Het oud papier was alfabetisch geordend, van 'Pierre J.B.Ch. van
der Aa' tot 'het Zijn'. Het bleek een schat aan gegevens te zijn be
treffende het oeuvre van Multatuli. Het werk was gedaan door de
oude K. ter Laan, wiens nalatenschap na zijn dood op 92-jarige
leeftijd in 1963 in de rommelkelder van het Multatuli Genoot
schap was beland.
K. ter Laan was geen onbekende: een vlijtig schrijver, dialecten
kenner en woordenboekenmaker, bovendien burgemeester (Zaan
dam) en voor alles een bevlogen socialist. Multatuli was zijn gro
te held en Ter Laan hoopte via zijn encyclopedische, verklarende
arbeid de grote man dichter bij de arbeider te brengen.
Prof. Van den Bergh zag meteen brood in de laden vol vodjes. Ter
Laans Multatuli Encyclopedie zou mooi dienst kunnen doen als
register op de Volledige Werken van Multatuli. Die zijn inmiddels
volledig verschenen, en de Encyclopedie nu ook.
K. ter Laan's Multatuli Encyclopedie voert ons naar de wereld
van Multatuli. De encyclopedie blijkt niet alleen een overzicht te
zijn van alle namen en begrippen uit Multatuli's werk, maar ook
een compendium van alle namen en begrippen uit zijn leven.
De encyclopedie is ook nog voorzien van een Namenregister en
daarmee dus helemaal compleet. Omdat Multatuli zich met alles
bezig hield is de Multatuli Encyclopedie tegelijk ook een encyclo
pedie van alle belangrijke items van de negentiende eeuw.
Multatuli wist alles, en hij wist vooral alles beter. Hij was nogal
arrogant. Over de evolutietheorie van Charles Darwin - toen
brandend actueel - schrijft hij: „Wat my betreft, ik heb het Dar
winisme niet van Darwin. Indien men my niet had gejaagd en ge
plaagd als een wild dier, zou ik lang vóór hem de hoofdeigenschap
die z'n stelsel beheerst, geopenbaard hebben".
Een andere grote tijdgenoot, Karl Marx, probeerde hij keer op
keer te lezen, maar helaas: 'de man schryft slecht' - waarin Mul
tatuli trouwens wel gelijk heeft. Beethoven noemt hij langs zijn
neus weg een plagiator! Muziek was een onderwerp waar hij nul
procent verstand van had, maar even zo vrolijk debiteerde hij er
zijn waarheden over.
PS. Nog een tip voor diezelfde scholieren: lees vóór het examen
Multatuli's hoofdwerk Max Havelaar wel zelf. Of kijk het op z'n
minst een keer aandachtig door. Anders wordt het lastig als je
vragen krijgt niet over de inhoud maar over de unieke compositie
van dat boek.
'K. ter Laan's Multatuli Encyclopedie. Red. Chantal Keijsper (Multatu
li Genootschap). Uitg. Sdu Uitgeverij Koninginnegracht. Prijs 69,90.
