)E STEM
e glazen perfectie van Berlage
Jk
;)asmuseum belicht samenwerking tussen industrie en kunstenaar
Patty Brard gaat extreem A(rt)ssenede 1995: kunst aan de weg
ïadio 3 zoekt heil in
N muziekuitzendingen
Misdaaddossier op RTL5
Vlissingen
STANDEN
&DIENSTEN
Vlaams
kG 4 AUGUSTUS 1995
gen tot en met twaalf jaar „J
begint om 14.00 uur. OpgeveJ
kan via telefoonnumnl
01188-2620. me|
OPENING - De Hogeschi,
Zeeland opent het academic
jaar op 1 september rond
middag met toespraken van
voorzitter van het college
bestuur van de hogeschool
de Commissaris der Konini
Daar is een borreluurtje
wordt de HZ-Stern-prijs uitj»
reikt.
ids
Antoon Martens, 56 schutters W
1: eerste hoge vogel: J. de Koevf
tweede hoge vogel: R. Belaert be
den Diana; eerste zijvogel: J.
hoek, tweede zij vogel: P. de Visst
Zorgvlied; derde zijvogel: C. We
dorp, VIOS; vierde zij vogel: A
Jonge, Soranus; grootste aau
(6): P. Doene, Victoria. Wip 2: ée
ste hoge vogel: P. de Visser, twee
hoge vogel: J. Smallegange, beid
Zorgvlied; eerste zijvogel: J. j
rinck, tweede zijvogel: S. van E
keren, Vrije Schutters; derde
vogel: J. van de Guchte, vierde,
vogel: L. van Dijke, St.-Sebas
aan; grootste aantal (6): A. Ri
ADLM; trofee A. Martens: J. E
rinck.
Oudelande - Zaal De Barbier,
enigde sociëteiten, 25 schutte
Wip 1: eerste hoge vogel: J. Rer
meester, Willem Teil; tweede ho
vogel: F. Koens, Spes Nostra;
«fHans Rooseboom
jut overvloedige groen van wilgen en populieren langs
.slingerende dijk van de Linge ligt het Nationaal Glas
puin. Het museum is gevestigd in de voormalige di-
(teursvilla van de Glasfabriek Leerdam. De fabriek
iitnog altijd, op korte afstand.
lit Glasmuseum is tot 25 sep-
ier.een tentoonstelling inge-
jlniet glazen serviezen en ab-
jle glas-composities van
ige. De binding van Berlage
ontwerpen in glas is niet
Pig-
(iijams glas heeft een grote
in binnen- en buiten-
li. Het voldoet aan de hoogste
jien van functionaliteit én
(f,%che vormgeving. Die repu-
ie heeft de Koninklijke Glas-
ftk Leerdam te danken aan
Willem Teil; tweede zijvogel:
Jeremiasse, Zorgvlied; groots
aantal (7): W. de Jonge, Soranus
vliegende vogel: G. van Steenbe:
gen, Willem Teil. Wip 2: beide hl
ge vogels en tweede zijvogel:
Koens, eerste zijvogel: C. Jei
miasse, derde zijvogel: J. Een
meester, grootste aantal (8): I
Schouwenaar, Juliana.
ste zijvogel: G. van Steenberge j weloverwogen beleid dat
,jU2o werd ingezet.
beleid berustte op nauwe sa-
iwerking tussen artistieke
igeving en serieproductie.
man achter dat beleid
C.G. Cochius, directeur van
Glasfabriek tussen 1911 tot
is was het schoolvoor-
van een inspirerende di-
iair, Hij stootte het Neder-
te glasontwerp hoog op in
vaart der volkeren, door
iw samen te werken met de
sle kunstenaars van zijn tijd.
maakte van Leerdam een
ilram van progressief-artis-
s vormgeving.
f5-
len
'.30
loo
■ke
I u-
IIJ-
|jd.
Ir
lel.
(40,
pus,
B18.
üer,
brdt
u.
B.
P tel.
Pge-
117-
rtne,
and,
dag en nacht bereikbaar. We
Zeeuws-Vlaanderen: 01170-565
Oost-Zeeuws-Vlaanderen 01141
83500. Kanaalzone 01150-74500
DIERENARTSEN
Goes, Heinkenszand en Noord-Bi
veland - Dierenarts M. Karelse,
H.H. Kinderendijk 118, Goes, t(
01100-20656.
Goes, 's-Gravenpolder, Kapel!
Kruiningen, Krabbendijke e.o.
praktijk van A. Mosselman,
Verboom en B. Boer wordt waarg
nomen door dierenarts A. Mosse
man, Hogenakkerweg 8, Kruini
gen, tel. 01130-81233.
Hengstdijk en Hulst - Vanaf za
12.00 u. dierenarts J. Kop, Bas:
onstr. 3, Axel, tel. 01155-6148
Zat. spreekuur: 11-12 u. en vlgs.
ak.
spraak
Axel, Terneuzen, Zaamslag - Van
:hius (hij liet in 1911 de villa
tiwen waarin nu het Glasmu-
imisondergebracht) was wei
aar een ondernemer met ge
il commercieel inzicht, direc-
i van een bedrijf met meer
werknemers, hij was
k een verlicht kind van zijn
d: een progressieve idealist,
«lijstje: vicaris-generaal van
Vrij-Katholieke kerk, Vrij-
zat. 12.00 u. dierenarts;J.Kop, Ba®yaar lid van de Krishna-
tionstr. 3, Axel, tel. 01155-6148"
Zat. spreekuur: 11-12 u. en vlgs.
spraak.
Hulst - Dierenartsen Aerts-1
Dullaertstr. 43, tel. 01140-140]
Spreekuur za. 10-11.30 u. en vo
gens afspraak.
Breskens, Aardenburg. Oostbui
Sluis - 'Dierenartsencentnr
West', tel. 01172-2769/0117
2398/01170-54484. Weekend,
preekuur: Noordwal 81, Oostbui
vrijd. 19.00-20.00 u. zat. en zon
13.00-13.30 u. verder na telf.
spraak.
tti-beweging en van de Theo-
Vereeniging. Zweverig
Niet helemaal, want
was ook nog voorzitter
niePrakties Idealisten Asso-
ft
«kins was destijds niet de eni-
aet dergelijke opvattingen,
»el misschien wel de de eni-
iabrieksdirecteur. Dat artis-
i-progressieve, ideële, pan-
Sa? M™ f*ent r.D.ie,re"f,rloï-i?n '®euze milieu was-in de eer
decennia van de 20e eeuw in
'Hij kunstenaars, ontwerpers
^architecten. Ook de befaamde
tlitect/ontwerpers K.P.C. de
I St.-
tot
Dok-
ïulst,
>oed-
i ver-
Van
okter
185,
Visi-
;kuur
zat.
hje 2.
Dok-
Sluis-
ïkuur
>m 12
tot
hmer,
1150-
md. 8
.telijk
14000.
en
De
Anth.
waar-
oende
»oes -
ïomen
11100-
TALE
loster-
mhulp
tel.
voor
ht be-
Taan-
lp dag
1150-
01130-
- Tel.
'ijkver-
van de
uwsch-
evallen
vid, Westdam 54, tel. 01158-5380
bgg. 01157-1319. Spreekuur za. 1
12 u- en na afspraak,
Terneuzen e.o. - Peter de Vos, Pol architecten. Ook de befaamde
kliniek voor kleine huisdieren 1 -
Steenberghe', v. Steenbergen^
7- Terneuzen, tel. 01150-9
Spreekuur: zat. 12-13 u. Verder
telefonische afspraak.
J.P. de Vos en A. Burm, Kliniek v:
kleine huisdieren en bijzonde
dieren, v. Diemenstr. 83, Terne
zen, tel. 01150-19628. Spreek»
zat. 12.30-14 u. en na telefomsi
overleg.
Oostburg - Dierenarts J v.d. vijvi
Sirius 1, tel. 01170-52103 Spree
uur zat en zond. na tel. afspr- 8
Dierenkliniek IJzendijke, uil
1388-
St.-Jansteen e.o. - Dierenarts A.
Bruyn, Tempelier 34, St. Ja"»te,,
tel. 01140-12701, bgg 0}«j
10546. Spreekuur za. en zo. 11-
u. en vlgs. afspraak,
ook na afspraak.
Dierenkliniek IJzendijke -
artsen Van de Vijver. Weeka»
preekuren: zat. om 13.00 uur-2
om 12.00 uur en vlgs afepr
01176-1388, bgg. 01174-8424.
Bazel en H.P. Berlage maakten
deel uit van die kringen.
Het was aan het begin van de 20e
eeuw nog geen gewoonte om
kunstenaars in te schakelen bij
de industriële glasproductie. Die
relatie op het gebied van 'kunst
nijverheid' bestond wel in de
boeken-, meubels- en stoffen-
branches.
Opdracht
Glasfabrikant Cochius ergerde
zich aan de lelijkheid van het ge
middelde gebruiksglas waardoor
de Nederlandse huiskamers wer
den ontsierd. Hij wilde via ver
hoging van de schoonheid een
verhoging van de kwaliteit van
het leven bewerkstelligen.
K.P.C. de Bazel was de eerste
kunstenaar die van de Glasfa-
briek opdracht kreeg tot esthe
tisering van de productie.
De Bazel ontwierp in 1919 een
zeer uitgebreid ontbijtservies
van geperst glas. Allemaal in het
museum te zien: borden, kop en
schotels, thee- en koffiepotten,
botervloten, eierdopjes, melk-
glazen, suikerpotten, beschuit
dozen, hors d'oeuvre-schalen en
karaffen.
Daarnaast ook uiteenlopende
voorwerpen als een schemer
lamp, een inktkoker, een bloe-
menvaas. Allemaal van glas.
Behalve een artistiek verant
woorde vormgeving heeft De Ba
zel nog een tweede verdienste op
zijn naam staan: het systemati
seren van het servies. Zo toont
het museum een geel geperst gla
zen ontbijtservies uit 1923 waar
van de onderdelen op en in el
kaar passen. Er is bijvoorbeeld
slechts één deksel die op ver
schillende voorwerpen past.
Juskom
Na het succes met De Bazel be
naderde Cochius in 1926 Berlage
als ontwerper, met de opdracht
om een servies te ontwerpen.
Veel kwam er niet van terecht.
Dat lag aan Berlage's wijze van
ontwerpen, die steeds niet 'uit
kwam'. Zes maal probeerde hij
het opnieuw: de ene keer bleek
de soepterrien niet uitvoerbaar
en de juskom wel, de andere keer
was het omgekeerd.
Wel succes hadden de 'jaargla
zen' die Berlage in 1925 en 1926
voor de Glasfabriek ontwierp.
Door zijn contact met Leerdam
kwam Berlage ook op buitenissi
ge ideeën. Zoals het bizarre,
schijnbaar onverwezenlijkbare
plan om een kerk te bouwen van
glas. Directeur Cochius schrijft
daarover in zijn herinneringen:
„Hij vroeg mij of het mogelijk
zou zijn bouwtegels te maken
van glas, niet massief maar hol.
Na lang praten werden wij het
eens over een model, op voor
waarde dat er hoegenaamd geen
druk op zou staan. En zo bouwde
dan Berlage in Den Haag de be
kende Christian Science kerk
met glazen bouwstenen van
Leerdam."
Abstract
Een tweede niet-commerciële
onderneming van Berlage waren
huisbezM
ïm onze rtv-redactie A I
tin onze rtv-redactie
Hilversum - Patty Brard lijkt weer een definitieve plek op
Huis te hebben verworven. Na haar voorzichtige come-
Hart van de Stad, maakt ze voor RTL5 in het nieuwe
»en Brard gaat extreem.
Ntde ex-zangeres een kleine week in de gevangenis, bivak-
op een onbewoond eiland in de Seychellen, logeert ze bij
eskimo-familie op Groenland, sluit ze zich aan bij de Heli's
en bezoekt ze Papoea's in haar geboorteland Nieuw Gui-
- Tan!
zat.
TANDARTSEN
West-Zeeuws-Vlaanderen
arts R. Bracke, Burg. v. Z"f L
81, Breskens, tel. 01172-271. P
vé: Wulpenlaan 6, Bresken
01172-2931. Spreekuur
zond. 12-12.30 uur.
Oost-Zeeuws-Vlaanderen -
arts R. de Danschutter, d 1
flat C, Oostelijk Bolwerk J1
neuzen, tel. 01150-20885, p
01154-1411. Spreekuur zai.
10.30 en 18-18.30 u. zond. V 1
Zuid- en Noord-Beveland - T»"|
arts B- Rijksen, Vrooriandsew S1
Kapelle, tel. 01102-43669. bp 1
uur zat. en zond. 10-11 uu
APOTHEKEN „„(«ttl
Axel - Apotheek Axel, Oranj
tel. 01155-62888. Geop. M2- T
en 16-17 uur. Verder ud4
voor spoedgevallen en ree F
Goes - Zeeuwse apotheen,
Markt 10. tel. 01100-1525^
Hulst - Apotheek Huls'- njj
11-12 uur en 15.30-17-30 uur, l
11-11 30 u. en l6-3°-17Jlings»j
spoedgevallen buiten op j
den is de dienstdoende ap te|
assistente thuis bereikW
01140-14255. Klaasse'
Terneuzen - Apotheek V"
tel. 01150-12090. Geop- 2 j0
8.30-17.30 u., zond. U -5U
en 17-18 u.
ZIEKENHUIZEN J
VLAANDEREN „„«lukkef.
Voor eerste hulp b'J r°a™
eerst dienstdoende hu
Hufst"- Buitenpoliklimek De
te, tel. 01140-12651 „(„nenh»1!
oistburg-St.Antoniuszk* 1
tel. 01170-59000. ■-ï.pnhiii5
Terneuzen - Streek^kenn
Honte tel. 01150-88000.
AMBULANCE EN BBANDlJj, J
Zeeuws-Vlaanderen
14444.
r'tsmn (anp) - Radio 3 probeert zich met meer live muziek
iT ^re^Hng van commerciële zenders te verdedigen. De
l lleke popzender komt zaterdagnacht met live house uit de
L° ek Escape in Amsterdam. Enige uren later is er ruimte
,rJonge disejockeys. Op die manier willen de omroepen
H-talent aanboren.
prtijd is de naam van het
door Rob van Someren
[«enteerde programma. Hij
'Raandag tot en met don-
8 tussen vijf en zes 's mid-
Afluisteren. De presenta-
L.e toP 50, vrijdagmiddag
twee en zes, is in handen
I Prt"16 ®iors Eröhlich
Mr laisier- De hitliist
^amengesteld door de luis-
§aat daarom voor in-
door,
0 3 brengt vrijdag en zater-
ana °na^8ebroken dance.
ealf t f6 nac'lten is er van
1 i0l tWee mek, soms live
Lle. Radio 3 is het best
radiostation van Ne-
uoor de gewijzigde fre-
teling zal een aantal
e stations hun markt-
™nen versterken. Grote
ie w°rdt tevens ver-
a Vaa 2 ®®adio Veronica,
(edeilit. fee stations waar
de nm. Publieke bestel ge-
lcstaan ingaat commerciële
Het Commissariaat voor de Me
dia wil Veronica op de vingers
tikken, omdat zij de omroep er
van beschuldigt op Radio 3 recla
me te maken voor HitRadio. Dat
zou zijn gebeurd in programma
van Jeroen van Inkel, die onlangs
plotseling en eerder dan ver
wacht overstapte van Radio 3
naar Hitraddio.
Ondertussen is op sommige
plaatsen New Dance Radio op de
kabel gekomen met dag en nacht
dance-muziek en de clubhits uit
de discotheken. Het Amsterdam
se station valt in Brabant en Zee
land nog niet te beluisteren.
Een station vol house, swingbeat,
soul, rythm and blues, hiphop,
jungle, jazzdance en bubblin'.
New Dance Radio is 'nuchter, op
timistisch en energiek' en mikt
vooral op de actieve, zelfbewuste
en trendy luisteraar van 12 tot 24
jaar, zo melden de initiatiefne
mers. In de weekeinden zal het
station 's avonds live uitzenden
vanuit de trendsettende clubs en
discotheken.
Door Ronald Verstraten
A(rt)ssenede is een driejaar
lijkse kunstmanifestatie in de
open lucht in het Vlaamse
dorp Assenede. Het evene
ment wordt dit jaar van 11 tot
en met 15 augustus gehouden.
De klemtoon ligt enerzijds op
de beeldende kunst, vooral op
'installaties', anderzijds op de
poëzie. Er nemen 167 kunste
naars deel. De meesten komen
uit België, maar er zijn ook tal
van Nederlandse, Duitse,
Franse en Chinese kunste
naars. De organisatoren ver
wachten zo'n vijfentwintig
duizend bezoekers.
'Waarom moet kunst in het alge
meen en beeldende kunst in het
bijzonder, een geïsoleerde plaats
in onze maatschappij innemen?
Alhoewel veel wordt gesproken
over sociaal engagement en over
het kontakt kunstenaar-publiek,
schijnen beide groepen nog steeds
onwennig tegenover elkaar te
staan. Hierin poogt A(rt)ssenede -
en dit voor de vierde maal - veran
dering te brengen.'
Aldus spreekt de vzw A(rt)ssenede
in de programmafolder van de ko
mende manifestatie. 'Origineel en
ambitieus' geeft het bestuur zich
zelf bij voorbaat een pluim op de
hoed, want: 'A(rt)ssenede is er
weer in geslaagd zich met verve te
onderscheiden van de talloze
kunstfestivalletjes en dito ten
toonstellingen in de open lucht.'
Horen we daar de stem van Pim de
Rudder, plaatselijk galeriehouder
en drijvende kracht achter
A(rt)ssenede? Of misschien, van
over het graf, die van wijlen Phi-
lomène Mertens, de Antwerpse
kunstenares die halverwege de ja
ren zeventig een openluchtten
toonstelling in Assenede organi
seerde, met 'kunst voor de massa'.
Haar ideeën lagen aan de basis
De organisatoren van A(rt)ssenede: op een kruispunt van (kunst-)wegen.
van het huidige kunstproject,
daarover zijn Pim c.s. het wel
eens. Maar het is gegroeid. Van
twee en een halfduizend bezoe
kers in 1984, tot bijna tien keer
zoveel in 1992, terwijl het aantal
deelnemende dichters en kunste
naars verviervoudigde.
Onverkoopbaar
De selectie voor A(rt)ssenede ge
beurt doormiddel van uitnodigin
gen, op basis van professionaliteit
en kwaliteit. Dit laatste vooral
met het oog op de catalogus, nor
maal gesproken het enige tastbare
wat van het evenement overblijft.
Ieder kunstwerk wordt namelijk
speciaal voor A(rt)ssenede ge
maakt en onmiddelijk weer afge
broken als het voorbij is. 'Origine
le, maar onverkoopbare kunst-
kreaties', laat de vzw dan ook we
ten. De kunstenaars doen het voor
nop, maar krijgen wel ieder twee
pagina's toebedeeld in de catalo
gus. Die is tijdens de manifestatie
voor 475 Bfr. te koop.
De vier kilometer lange route
waar de kunstwerken aan komen
te staan, heeft geen begin of eind.
Vanaf de markt kun je verschil
lende kanten uit. Alles bij elkaar
zijn er 126 locaties. De meeste
worden ingenomen door indivi
duele kunst, sommige door
groepswerk. Iedere kunstenaar
zoekt zijn eigen plek en speelt met
zijn installatie in op de omgeving.
Bij voorgaande edities bleek dit
vaak verrassende objecten op te
leveren.
De Rudder licht een tip van de
sluier op. Zo is er dagelijks een
'koers' van levende sculpturen
rond de kerk, een 'creatie van een
groep kunstenaars uit Utrecht.
Een andere kunstenaar laat zich
iedere avond om half elf brandend
aan een kabel van de kerkoren
VRIJDAG 4 AUGUSTUS 1995 DEEL
H.P. Berlage: Jaarbeker voor
de Glasfabriek Leerdam, 1925
FOTO TOM HAARTSEN
zijn 'abstracte' composities in
glas, en daarmee komen we aan
het interessantste deel van de
expositie die op dit moment in
het Glasmuseum is te zien. Vier
van Berlages zestien ontwerpen
voor abstracte composities zijn
daadwerkelijk in de Glasfabriek
geëffectueerd. En ze staan op de
zolder van het museum.
Berlage was in al zijn ontwer
pen, groot of klein, op zoek naar
het volmaakte evenwicht, en in
deze kleine voorwerpen is dat
evenwicht in één oogopslag
zichtbaar.
Elk van de vier is gebaseerd op
een combinatie van geometri
sche vormen, van regelmatige
veelvlakken.
Aan de muur hangen de. uitge
werkte ontwerpen voor deze
composities, en dat zijn al
kunstwerken op zich. Berlage
ging uit van een theosofische or
dening, die weer de ordening van
de natuur is. De theosofie ge
loofde sterk in de harmonie van
de natuur, bijvoorbeeld van mi
neralen. Een kristal is opge
bouwd uit twee met de onder
vlakken tegen elkaar geplaatste
piramiden.
Om die reden zijn op de tentoon
stelling kristalmodellen uit de
19e eeuw te zien, uitgeleend door
Tylers Museum in Haarlem. Ook
worden er 19e eeuwse geometri
sche modellen voor het teken- en
wiskunde-onderwijs getoond.
Berlage was met deze modellen
ten zeerste vertrouwd.
De strenge geometrische orde
ning komt ook terug in Berlage's
bekendste gebouw, de Amster
damse beurs. Er hangt daar op
de zolder van het Glasmuseum
een tekening door de bouwmees
ter zelf van het vooraanzicht van
zijn beurs, met daarop in rode
inkt een perfect lijnenspel van
dubbelpiramides getekend.
En intussen staan die vier kleine
glazen constructies van Berlage
in al hun volmaaktheid in een
bad van kunstlicht.
I 'eenheid in VEELHEID: de ab
stracte composities van H. P. Ber
lage. EENHEID in veelheid: serie
productie Glasfabriek Leerdam
1915-1995'. Nationaal Glasmu
seum, Lingedijk 28, Leerdam (aan
de Linge ten westen van de stad).
Openingstijden di-vr 10-17 uur,
za-zo 13-17 uur. (t/m 25 sept.)
In Bulgarije zonder je huis op wie
len, waarvoor je het hele jaar hebt
kromgelegen. Ellendig er kan het
niet. Na veel geëtter in de telefoon
cel kregen we contact met de verze
kering in Nederland. Nou toen ont
dekten we dat al die dure en grap
pig bedoelde STER-spotjes wel dege
lijk ten koste gaan van de service
aan klanten in den vreemde. Meest
al zit het tegen.
Net toen we vergeefs gebeld had
den met de Nederlandse ambassade,
kwam een agent melden dat bij de
haven het stoffelijk over
schot van een witte cara- OP REIS
van was gevonden.
Betsy zag onder bij
de waterkant stuk
ken hout liggen en
daalde direct af.
Ze struikelde over
de stenen en haar
ene schoen bleef
steken tussen de
rotsen BETSY GIJS
De man daar midden op de foto
stond toe te kijken. Ik hoorde hem in
het Nederlands zeggen: „Zo slecht
gaat het de mensen hier. Die arme
vrouw zoekt tussen de wrakstukken
naar voedsel. Wat hebben wij het
dan goed".
Betsy kwam op hinkend terug en
schold hem de huid vol met welge
kozen woorden, „Het liefste lóóp ik
nu naar huis. Op blote voeten. Die
vakantie hoeft van mij niet meer",
riep ze toen ze weer boven was. De
kapotte caravan bleek een
gekantelde roeiboot te zijn.
Harmen hoorde dat Violina
was ingetrokken bij Denen
in een tent. Hij was pisnij
dig. Wij sliepen in de
openlucht. Eindelijk
echt helemaal één
met de plaatselijke
bevolking.
(Wordt vervolgd)
Van onze rtv-redactie
Misdaadverslaggever Peter R. de Vries, die lange tijd als adviseur
verbonden was aan Tros Deadline, is dit winterseizoen bij RTL5 te
zien.
Daar maakt hij zijn presentatiedebuut in het nieuwe programma
Misdaaddossier. Een 20-delige misdaadserie, waarin De Vries de
dossiers licht van een aantal geruchtmakende zaken. Er zijn ook re
constructies van deze zaken te zien.
FOTO ARCHIEF DE STEM
zakken. De eerste keer doet hij dat
trouwens op 10 augustus, zodat de
BRT en RTL alvast televisieopna
men kunnen maken voor de vol
gende dag. Weer een andere kun
stenaar maakt een werk met be
hulp van Internet, zodat kunste
naars over de hele wereld aan de
installatie kunnen bijdragen.
De officiële opening is een harp-
concert door Arpa Multisonor in
de kerk op 12 augustus, de tweede
dag van de manifestatie, gevolgd
door een theatermonoloog van
Dario Fo in De Kring. Tijdens
A(rt)ssenede zijn er verschillende
muzikale acts in 'De Bloemen-
werf' (tent aan de Kasteelstraat)
en in café De Strandpaal. Er tre
den Roemeense, Franse, Belgische
en Engelse groepen op.
Informatie over het programma
van Artssenede en een plattegrond
van de kunstroute-zijn verkrijgbaar
bij het Sekretariaat in de Hoogstraat.
Vlaanderen heeft het. Gezellig
heid, bier, bonhommie, pralines
en een vreugdevolle keuken,
denkt de Nederlandse toerist.
Voor veel meer, of het zou een
Lam Gods, wat gotiek, Manne
ken Pis of een gifgasslagveld moeten
zijn, hoeft men niet naar het zuiden. De culturaat heeft
nog weet van een Vlaamse golf, maar die toneelopleving heeft zich of
metterwoon in het gesubsidieerde Noorden gevestigd of is uitgewoed.
Vlaanderen is aangenaam toeven, maar voor vernieuwing en kunst
moet men in de Randstad zijn.
Een misverstand, hoewel... De beste literatuur van dit moment komt
uit Vlaanderen, maar wordt in Nederland uitgegeven. Niet alleen het
obligate monument van eeuwigdurende schoonheid, Claus, maar ook
Pleysier, Platteau, Gruwez, Raskin, Hemmerechts, Verpaele en Vla-
minck.
Nederlandse uitgevers weten wat goed is, brengen het daarom op de
markt, maar niemand durft hardop te zeggen dat het epicentrum van
de Nederlandstalige letteren zich ver beneden Moerdijk bevindt. Lite
raire jury's nomineren steevast een aantal Vlamingen. Zo af en toe
hebben ze ook prijs, maar de kritiek en de redacties van de literaire
bladen doen nog steeds of het belangwekkendste uit Holland stamt.
Vlaamse literatuur van nu is leesbaar, gaat over iets en is desondanks
niet oubollig. Een schrijfster als Hemmerechts, een naampje in het
vrouwencircuit, weet, zonder dat de lezer zich een gluurder voelt, de
erotiek van haar sexe te beschrijven. Zelfs masturbatie op zijn Kris-
tien Hemmerechts wordt niet vuns.
Pleysier heeft het over zijn familie. Zijn moeder en zuster of een verre
religieuze tante in China worden meer dan aardige anecdotische figu
ren. De geschiedenis van generaties en de mentale breuk in minder
dan een halve eeuw maakt hij zonder veel ingewikkeld experiment
herkenbaar. Platteau met zijn foute vader, overspelige moeder en laf
hartig zwijgende grootvader komt verder met de verwerking van zijn
verleden dan alle door Adriaan Venema aangezwengelde Nederland
se discussies. En zijn 'School nummer 1is nog spannend bovendien.
Eriek Verpaele, wiens naam een paar jaar geleden bij de fanatieke
Nederlandse hoorspelhiisteraar door zijn 'Olivetti 82gevestigd werd,
blijkt een fenomeen. Eind jaren zeventig publiceerde hij in het duiste
re Vlaamse, elkaar bekronende dichterscircuit een paar poëziebun
dels. Ze vielen niet op en van Verpaele werd jarenlang niets meer ge
hoord. Tot Martin Ros hem wist te overtuigen dat hij nu in plaats van
manuscripten en aantekeningen te verbranden, ze eens ter inzage
moest geven aan een goede - dus Nederlandse uitgeverij.
Het werd een bundeltje 'NagelbrievenHuiselijke boodschappen die
hij voor zijn huis- en echtgenote op een spijker hing, wanneer zij bo
ven lag te slapen en hij elders in huis zijn nachtbrakersactiviteiten
verrichtte. Ze zijn van een zo eerlijke gruwelijkheid dat wie zelf nooit
het verloop en het einde van een liefde meegemaakt heeft, hier zijn
schade dubbel en dwars mee kan inhalen.
Simpele, korte mededelingen dat hij weliswaar laat op de sofa is gaan
slapen, maar of ze hem alsjeblieft wil wekken en of hij met haar mag
ontbijten. Dat er kolen gebracht zijn; dat hij, hoewel hij beseft dat el
ke franc nodig is voor de nog steeds gezamenlijke huishouding, graag
een paar sou aan verf en linnen zou willen besteden; dat hij tevergeefs
vroeg van de fabriek thuisgekeerd is, omdat hij hoopte samen te kun
nen eten. Het restant van de maaltijd staat nog klaar. Dat ze morgen
niet ntoet schrikken, want hij heeft zijn baard afgeschoren. Dat hij al
le soebatten en uitleg kotsbeu is. Het enige wat ik wil doen is schrij
ven en dat heeft niets met wel of geen liefde te maken.
Verpaeles 'Depatatten zijn geschild, nagelbrieven 1975-1976' is een
voorpublicatie uit de volledige, zeven jaar huwelijk omvattende, col
lectie die de Arbeiderspers voor volgend jaar aankondigt. Binnen de
Vlaamse letterkunde van nu is Verpaeles werk een hoogtepunt, maar
niet uitzonderlijk.
Vlmimse schrijvers durven het en kunnen het aan, zonder blaséë ex
perimenten of zonder pretentie van de allesomvattende roman fleuve,
luin leven, hun geschiedenis en hun moeilijkheden te beschrijven.
Waar in Nederland bedacht en geconstrueerd wordt, wordt er in
Vlaanderen eenvoudigweg geleefd en daarover geschreven. Dat levert
literatuur van het hoogste niveau op.
