Liberia bloedt langzaam dood
[ndura
Anti-nucleair protest in Azië groeit Zuidelijk Afrika vreest tv-commerci<
Keuze van president verhindert werkelijke vrede ondanks akkoord tussen strijdgroepen
Spanning EI Salvador
begint weer te stijgenl
Lekend shoes g
^abio Casai
DE STEM
BUITENLAND
gergkoning Vire
WOENSDAG 19 JULI 1995
Door Melvis Dzisah (ips)
Monrovia - De enkeling die
nog met het vliegtuig landt op
de James Spriggs
Payne-luchthaven van Libe
ria ziet meteen dat hij is gear
riveerd in een land in oorlog.
De gebouwen op de luchtha
ven zijn platgebombardeerd
en overal ligt puin.
James Sprigss Payne dankt haar
standing als internationale
luchthaven overigens aan de
burgeroorlog. Vroeger werd de
luchthaven alleen gebruikt voor
binnenlandse vluchten. Van de
eigenlijke luchthaven van Mon
rovia, Robbertsfield, bleef niets
meer over nadat de rebellen -
vruchteloos - probeerden de
hoofdstad in te nemen.
Liberia is grondig vernietigd. De
burgeroorlog begon als een be
perkt conflict tussen de staat en
een groep rebellen. Geleidelijk
groeide hij uit tot een strijd op
leven en dood tussen op zijn
minst zeven verschillende groe
pen van opstandelingen.
In Monrovia zelf vertoont zowat
elk belangrijk gebouw, inbegre
pen de overheidsgebouwen en de
vijf-sterren-hotels, de sporen
van de gevechten die halverwege
1990 werden gevoerd. Twee re
bellengroepen probeerden toen
de hoofdstad te veroveren. Al
leen de tussenkomst van een We-
stafrikaanse troepenmacht kon
toen verhinderen dat de belang
rijkste factie van de rebellen, die
van Charles Taylor, daarin
slaagde.
Drinkbaar water vindt men nog
nauwelijks in de hoofdstad.
Elektriciteit is er enkel voor wie
rijk genoeg is om zich een eigen
generator aan te schaffen.
„Dit is wat er van onze stad is
overgebleven," zucht Philip
Wessey, uitgever van 'The Inqui
rer'. Het is een van de weinige
bladen die je nog kan kopen in de
hoofdstad. „Monrovia was ooit
een bruisende zakenstad. Nu kan
ze niet meer zorgen voor de te ve
le mensen die hier wonen."
Bijna de helft van de inwoners
van Liberia - men schat hun aan
tal op 2,5 tot 3 miljoen - is op de
vlucht. Ze trokken naar landen
als Ivoorkust, Guinee, Sierra Le
one en Ghana, of zijn op de
vlucht in hun eigen land.
Voor de oorlog telde Monrovia
200.000 inwoners. Nu zijn er dat
ongeveer een miljoen. De meeste
mensen hebben het contact met
hun familie al vroeg in de oorlog
verloren.
De 13-jarige Tarnue Bestman is
een van de vele kinderen die ver
zorgd worden in het St.-Francis
hospitaal in de hoofdstad. Hij
verloor enkele ledematen toen hij
op een landmijn stapte. Zijn ou-
Rebellen van het Nationaal Patriottisch Front van Liberia voeren een aanval uit op het regeringsleger nabij Paynesville tijdens de bur
geroorlog in het Afrikaanse land. Ondanks een akkoord dat de strijdende partijen enkele maanden geleden sloten, is er nog steeds geen
echte vrede in Liberia. foto ap
ders zag hij voor het laatst in
1990.
„Ik heb er geen idee van waar ze
zijn," zegt hij berustend. "Mis
schien zijn ze wel dood."
De oorlog heeft ook de hele eco
nomische infrastructuur vernie
tigd. Van de rubber-, hout- en
mijnindustrie, vroeger de basis
van de Liberiaanse economie, is
niet veel over. Bedrijven en ban
ken sloten de deuren. Wat res
teert, is een informele economie
die haar waren verhandelt op
'Broad Street', de belangrijkste
straat van Monrovia.
De waarde van de nationale
munt is een weerspiegeling van
de toestand van de economie.
Voor de oorlog kreeg je voor een
Liberiaanse dollar een Ameri
kaanse dollar. Nu moet je 50 tot
60 keer meer Liberiaanse dollars
geven om een Amerikaanse te
genhanger te krijgen.
De oorlog begon toen Taylors
'Nationaal Patriottisch Front
van Liberia' (NPFL) in december
1989 de wapens opnam. Bedoe
ling was de toenmalige sterke
man Samuel Doe af te zetten.
Doe werd later gedood door een
andere rebellengroep.
Een half jaar na het begin van de
burgeroorlog waren er inderdaad
al twee facties bij de rebellen.
Vijf jaar later staat het getal op
minstens zeven. Men schat dat in
totaal 30.000 mensen bij een of
andere factie van de rebellen
vechten.
Vredesonderhandelingen in een
reeks Afrikaanse hoofdsteden le
verden niets op. Enkele maanden
geleden kwamen de elkaar vijan
dige facties wel overeen om mee
te werken in een nieuwe rege
ring.
Na verkiezingen willen ze hun
wapens neerleggen. Maar het ak
koord betekent niet veel, omdat
de facties onderling niet overeen
kunnen komen wie dan president
moet worden.
Amos Sawyer, die aan het hoofd
staat van een tijdelijk bewind
dat zou moeten worden vervan
gen door de voorgestelde nieuwe
regering, zegt dat er wel degelijk
een akkoord is tussen de facties
om samen in die regering te stap
pen. „Maar van het neerleggen
van de wapens is nog niets te
recht gekomen, en zolang dat
niet gebeurt kunnen we niet echt
over vrede spreken."
Hij wijt de impasse aan het ei
genbelang van de facties. „Elke
factie wil zelf de president van
Liberia leveren. Daarom zit alles
muurvast."
Rebellenleider Taylor, die de ti
tel van president alvast aan zich
zelf heeft toegekend, zegt dat het
allemaal de schuld is van het re
gime van Sawyer.
Taylor houdt zich schuil in zijn
eigen hoofdstad Gbarnga in het
oosten van het land.
„Men zegt dat Charles Taylor de
vrede in Liberia tegenhoudt.
Doen die lui in Monrovia mis
schien iets anders?" vraagt hij.
„Omdat ik de oorlog begonnen
ben," redeneert Taylor, „kan ook
alleen ik er een eind aan maken."
Zolang de oorlog voortkabbelt, is
de belangrijkste zorg van de
meeste Liberianen op een of an
dere manier in leven te blijven
tot er ooit vrede komt.
„Deze oorlog heeft me veel ge
leerd," zegt de 22-jarige ex-stu-
dent Patricia Varsiah. „Ik weet
nu hoe ik kan overleven. Na de
oorlog zal het leven nooit meer
hetzelfde zijn."
Anderen blijven koppig aan de
toekomst bouwen, zodat ze klaar
staan als hun land ooit weer nor
maal wordt.
In het vluchtelingenkamp in
Moulton, 30 kilometer buiten
Monrovia, gaan de kinderen elke
dag naar school.
Voor ze de lessen volgen, zingen
ze het volkslied en leggen ze de
eed van trouw aan hun vader
land af.
„Liberia is nu een triestig oord,"
zegt Issiah Dapaye, de directeur
van het kamp. „Onze kinderen
zijn onze enige hoop voor de toe
komst. Daarom geven we ze hier
een opleiding."
Een regelmatig terugkerend beeld in de jaren '80: Safoadt
aanse regeringssoldaten bekijken de lichamen van gedt
guerilla's. In het vredesakkoord uit 1992 werd een groot A
van de rebellen een stukje grond beloofd. Daar is nog wenl
van terecht gekomen. fotoJ
Door Juan Jose Dalton (ips)
San Salvador - Drie jaar na het begin van het vredesproi
in de Centraal-Amerikaanse staat El Salvador groeit des
ciale spanning opnieuw. Ruim een derde van de voormalig
rebellen en van de plattelandsbevolking was in het vredej
akkoord een lapje grond beloofd. Daar is nog niet veel vaj
terecht gekomen.
Antonia Alvarez, coördinator
van de landcommissie van het
'Farabundo Marti Front voor
Nationale Bevrijding' (FMLN)
zegt dat de programma's voor
de overdracht van land 'in een
kritieke fase zijn beland'.
„In drie jaar tijd is er weinig
vooruitgang geboekt," zegt Al
varez.
„De moeilijkste problemen
werden niet aangepakt."
Hij verwijst naar een reeks on
opgeloste juridische proble
men en aan het tekort aan land
in Chalatanango en Morazan,
de twee regio's waar de rebel
len destijds het actiefst waren.
De geschiedenis van El Sal
vador is bezaaid met conflicten
om grond.
De eerste opstanden van de au
tochtone bevolking dateren uit
1830, toen grond in beslag
werd genomen voor de pro-
duktie van indigo.
De leider van de opstandelin
gen, Anastasio Aquino, werd
door regeringssoldaten ont
hoofd.
Een eeuw later herhaalde dit
scenario zich. Een opstand op
het platteland, die geleid werd
door de communist Farabundo
Marti, werd neergeslagen.
Daarbij vielen 12.000 doden.
Marti werd door een vuurpele-
ton geëxecuteerd.
Een derde vervolg kwam er in
de recente burgeroorlog, die
twaalf jaar duurde en drie jaar
geleden tot een eind kwam.
Die oorlog vergde 75.000 le
vens en liet het land geruï
neerd achter.
De oorzaken van de opstanden
Door Johanna Son (ips)
Manilla - De actievoerders in
de Pacific zijn druk in de
weer om hun protest tegen de
geplande Franse kernproeven
te laten horen. Dat kan de in
druk wekken dat het verzet
in de regio zich alleen richt
tegen de proeven die kern
bommen beter en efficiënter
moeten maken. In feite gaat
het wantrouwen veel verder,
en is men al lang gekant te
gen alles wat met het 'nucle
aire' heeft te maken.
Netwerken van organisaties als
'No Nukes Asia' verzetten zich
tegen alle bedrijven die nu in
Azië kerncentrales willen bou
wen - omdat de markt in het
Westen verzadigd of gesloten is.
„Deze bedrijven zoeken een
nieuwe markt en denken die in
Azië te vinden," zegt men ook
bij Greenpeace.
De activisten zeggen dat ze op
steeds meer steun kunnen reke
nen. De bevolking zou zich meer
bewust worden van de gevaren
voor mens en milieu, de proble
men met het kernafval en de
kans dat er een ongeval plaats
vindt. „Er is heel wat veranderd,
zowel op het gebied van kern
energie als kernwapens, dat een
directe invloed heeft op de vei
ligheid in de Pacific," zegt Cora-
zon Fabros, secretaris-generaal
van de Coalitie voor een kernvrij
Filipijnen. „Maar de antinucle-
aire activisten zijn nu beter ge
wapend om de strijd aan te gaan
met de nucleaire lobby," voegt
ze er aan toe.
Toen Frankrijk aankondigde
opnieuw een reeks ondergrond
se kernproeven te zullen uitvoe
ren, was ook aan de reactie van
de regeringen in de regio te mer
ken dat de actiegroepen aan in
vloed hadden gewonnen. Nieuw
Zeeland, Australië en de meeste
landen in de Zuidelijke Stille
Oceaan sloten meteen de ran
gen.
Nieuw Zeeland, dat al lang de
toegang tot haar havens ver
biedt aan schepen die door
kernenergie worden aangedre
ven, bevroor meteen zijn mili
taire samenwerking met Frank
rijk. Het lijkt er ook op dat
Frankrijk nog moeilijk wapens
zal kunnen slijten aan dit land.
„Van onze kant moet' de bood
schap helder en duidelijk zijn:'
dat acht nieuwe testen er acht te
veel zijn," zegt de 'Nuclear Free
and Independent Pacific', een
samenwerkingsverband van an
ti-nucleaire organisaties in de
regio.
Ook in Oost-Azië groeit het ver
zet tegen de kernindustrie. Er
wordt geageerd tegen de pluto-
nium-industrie in Japan, en men
probeert de regeringen te over
tuigen meer gebruik te maken
van zonne-energie.
Alles wijst er op dat de Franse
beslissing de anti-nucleaire ac
ties alleen maar zal aanwakke
ren. De organisaties hebben veel
werk voor de boeg. Zesentwintig
van de 53 kerncentrales die op
dit ogenblik ergens in de wereld
in de steigers staan, liggen in
Zuidoost- of oostelijk Azië.
Japan haalt een derde van haar
energie uit 45 kerncentrales, en
plant de bouw van 35 nieuwe
centrales tegen het jaar 2000.
Ook Zuid-Korea, China, Taiwan
en Indonesië zijn van plan hun
kernindustrie uit te breiden.
De Filipijnen hebben hun enige
kerncentrale nooit in gebruik
genomen. Maar activisten zeg
gen dat de regering een commis
sie wil installeren die plannen
moet voorleggen om het nucleai
re programma nieuw leven in te
blazen.
Zuid-Korea voert kerncentrales
uit, ook naar het Westen. Het
land wil haar expertise op dit
terrein ook te gelde maken in
China, dat van plan is in de ko
mende 15 jaar 30 nieuwe centra
les te bouwen.
Dit alles gebeurt op een ogen
blik dat het Westen zo zijn twij
fels begint te hebben over de nu-
De kerncentrale in het Chinese Qinshan. China is - evenals
Zuid-Korea, Taiwan en Indonesië - van plan het aantal installa
ties voor kernenergie de komende jaren uit te breiden. Tegen de
ze ontwikkelingen worden ook in Azië steeds meer protesten ge
uit. foto ap
cleaire energie. De Verenigde
Staten bouwen al geruime tijd
geen nieuwe kerncentrales, en
ook heel wat Europese landen
schroefden na de ramp in Tsjer-
nobyl hun plannen terug.
De activisten in Azië zeggen dat
hun regeringen daar de nodige
lessen uit moeten trekken. Want
ook in Azië kampen de kerncen
trales met problemen.
Uit de oudste kerncentrale van
India lekte onlangs radio-actief
water weg. Volgens de autorei-
ten ging het om een banaal inci
dent, medici benadrukten de ge
varen voor de gezondheid van de
mensen.
In Taiwan is sterk verzet tegen
de bouw van een vierde kern
centrale, in Yen Liao. Het parle
ment keurde evenwel de inves
tering van 4,5 miljard dollar
goed.
„Alhoewel we nog altijd ver van
ons einddoel zijn verwijderd,
krijgen we steeds meer steun
van het volk," zegt Shih Shin
Min van de 'Taiwan Environ
mental Protection Union'.
De organisatie zegt 'vreselijk
misvormde' vissen te hebben ge
vonden nabij een andere kern
centrale in Taiwan.
In Azië en de Pacific is ook veel
verzet tegen de schepen die plu
tonium en nucleaire afval uit
Frankrijk en Groot-Brittannië
naar Japan brengen.
In de jaren tachtig ging ook veel
aandacht van de activisten uit
naar de nucleaire wapens aan
boord van buitenlandse sche
pen.
Het einde van de Koude Oorlog
verminderde het risico op een
kernoorlog. Maar Fabros zegt
dat de dreiging blijft bestaan.
Als men nieuwe proeven nodig
vindt, dan betekent het dat men
werkt aan sterkere en dodelijke
re wapens, zegt ze.
„Radio-activiteit kent geen
grenzen," benadrukt Fabros.
„Daarom moet onze campagne
over de hele wereld worden na
gevolgd."
Door Gumisai Mutume (ips)
Johannesburg - De media
magnaat Ruper Murdoch ver
overde onlangs de televisie
rechten op het uitzenden van
topwedstrijden uit de rugby-
competitie in Zuid-Afrika,
Australië en Niew-Zeeland.
Het contract geldt voor tien
jaar en kost 550 miljoen dol
lar.
Murdoch bood meer dan de Zuid-
afrikaanse. omroep (SABC) en M-
Net, een internationaal televisie
netwerk. Dit succes geldt als een
voorproefje voor wat de Zuid-
afrikaanse media, en in het bij
zonder de publieke omroep, nog
te wachten staan. De commercië
le sateliet-televisie, die in heel de
wereld opgang maakt, wordt ook
hier gezien als een belangrijke
uitdaging voor de publieke om
roepen in de regio.
„Als programmamakers zijn we
er ons van bewust dat de toevloed
van buitenlandse programma's
kan leiden tot de 'Coca-kolonisa
tie' van Afrika," verklaart Mark
Ashurst van SABC.
„Omdat de informatiebehoeften
van een zich ontwikkelend conti
nent niet dezelfde zijn als die van
het Westen, zijn we verplicht on
ze dienstverlening aan het pu
bliek te verbeteren," aldus As
hurst. „Als niet goed wordt om
gesprongen met de nieuwe tech
nologieën, zal de informatie-cul
tuur van de volgende eeuw ons
sterk teleurstellen."
Tegen de achtergrond van deze
problemen kwamen vertegen
woordigers van de openbare om
roepen uit zuidelijk Afrika begin
juli bijeen in Johannesburg. Aan
de vergadering werd deelgeno
men door de publieke omroepen
van Botswana, Lesotho, Malawi,
Mozambique, Namibië, Swazi
land, Tanzania, Zambia, Zim
babwe en Zuid-Afrika.
Bovenaan de agenda stond het
debat over de toekomst van de
publieke omroep in een gewijzig
de politieke en economische om
geving.
Mediamagnaat Rupert Murdoch kocht onlangs de tv-rechten van
belangrijke wedstrijden uit de rugby-competitie van Zuid-Afrika.
Landen in zuidelijk Afrika vrezen de toenemende invloed van
commerciële tv-stations. foto ap
Volgens Ashurst is de samenwer
king tussen de omroepen van de
regio de belangrijkste troef
waarover de omroepen beschik
ken. „Alleen met samenwerking
zullen we in staat zijn onze be
langen te verdedigen."
De Zuidafrikaanse omroep heeft
al een deel van de weg afgelegd.
Ze heeft al een onafhankelijke
raad van bestuurders. De rege
ring heeft ook een commissie
aangesteld die concurrentie in de
ether mogelijk moet maken.
De SABC telt 25 radiostations en
drie televisienetwerken. Binnen
afzienbare tijd zullen in Zuid-
Afrika ook enkele commerciële
zenders aktief zijn, samen met
honderden lokale radiostations.
Allison Gillwald van IBA, een
onafhankelijke raad voor het om
roepbeleid, denkt dat de publieke
omroepen in de hele regio een
moeilijke tijd tegemoet j
„Toch is er meer dan ooitb
te aan een efficiënte
omroep," meent Gillwald-'
doch is niet geïnteressee
ontwikkeling. Heel veel n
op het platteland kennen fl
Engels en hebben evenminj
gang tot de sateliet-te'
Daarom behoudt de
omroep haar nut."
Ze zegt dat er een
groeit over het idee dat de si
ringscontrole moet worden!
ruggeschroefd. Maar ni'1 f
land in Zuidelijk Afrika ei
eert even snel.
Zo kennen Namibië
openbare omroepen dieeoS]
mate van vrijheid
aanzien van de regering. 1
Zimbabwe zijn pogingen offlB
ve-omroepen op te start® j
selmatig gedwarsboomd I
president Robert Mugatel
wil het monopolie van
omroep, en zijn greep d
houden.
Zuid-Afrika is, eens te n
geval apart. SABC, l®j|
werktuig van het apaf
wind, heeft het niet i
om haar slechte imago 11
zwarten kwijt te raken, tej»j
blanken nu vrezen dat W|
ANC-zender zal worden.^
Tom Seeta, die zelf een li
dio leidt die hij ziet als e®
boom voor de emancipat|flj
gewone man, verwacht
SABC ook na de geP'an°J
vormingen het wantrouw
de kijker en luisteraar
kunnen overwinnen. „P®1*
zullen de openbare omwjm
blijven beschouwen als e»|
paganda-instrument van*T
ring. SABC is en blijft een^
ster."
Dat het wantrouwen I
bleek onlangs nog toen pf^L
Nelson Mandela meer hi j
regeringsmededelingen
aan SABC. Meteen
pen dat de openbare oi®
de democratisering geff0°jj
handen van een andere r
gekomen.
ILotschoenen 'S
Rekkers
schocnci
Kerkstraat 10 - Tel. 01620-538'ï
rfor Jacques Eestermans
Cerêts - Miguel Indurain is i
una de koninginnerit door
l pyreneeën de onbetwiste
lier gebleven in de 82e Ron-
Ivan Frankrijk. Zijn naaste
i Alex Ztille en Bjarne
Jslaagden er gisteren in de
(tiende etappe, waarin de
^ers één col van tweede,
r van eerste en één buiten I
Itegorie moesten beklim-1
■n, niet in de Viervoudige!
to-winnaar van zijn troon
[stoten.
1 helse rit door het hooggeberg-
■werd een triomftocht voor Ri-I
|ard Virenque. De drager vanl
Ibolletjestrui bereikte alle top-l
B als eerste. Op de Col de Men-I
waren steeds de schreeuwer»
sociale onrechtvaardighedej
het gebrek aan democratie J
de veelvuldige schending
van de mensenrechten.
In het vredesakkoord dat reg|
ring en rebellen in 1992 sloteï
werd aan 47.000 voormalig)
rebellen en aan mensen died
het platteland wonen een slij
land beloofd.
Alvarez legde uit dat het ad
tal begunstigden uiteindehf
werd gereduceerd werd
39.800.
Daarvan zitten er 15.124 nj
steeds zonder land.
„We proberen de garantie!
krijgen dat de ex-rebellen uil
over het hoofd worden gezienf
verklaart Moises Dabou vil
het Salvadoraanse Instita
voor de Overdracht van Gronj
„Maar het wordt moeilijk»
voor iedereen te zorgen, omd]
er een tekort is aan grond.'
De officiële uitleg is datdeij
nanciele middelen ontof
kend zijn.
Maar het FMLN beweert i
de regering nog steeds over!
miljoen dollar beschikt om
projecten uit te voeren die j
het vredesakkoord werden/
gesproken.
Vast staat al dat de regering^
grondherverdeling niet
voorzien voor eind oktober^
rondkrijgen.
Alvarez denkt dat er nog t
ruim een jaar over kangaanj
Het ongenoegen van de landl
ze boeren dreigt inmiddels»
de wonden opnieuw te opena
Op termijn kan dit de br»
vrede in gevaar brengen.
auterêts - De tragischd
pod van Fabio Casartellj
ok gisteren een schaduv
Jier de koninginnerit in dl
[»ur. In Cauterêts pastd
echts stilte op de dag, dié
k hoogtepunt in de 82a
pnde van Frankrijk ha<|
oeten worden.
24-jarige Italiaan overleed ij
begin van de middag aan i"
'ondingen, die hij kort daarj
irhad opgelopen bij een zwarj
lpartij in de afdaling van
de Portet-d'Aspet, de eerst]
de zes bergpieken in de vij j
ide etappe.
>r kilometer voorbij de tol
loof een groot aantal rennerl
Ier wie Dante Rezze, Giancaq
1erini, Dirk Baldinger, Joha
ieeuw en ook Erik BreukinÜ
een bocht onderuit. Casartelf
ikte met z'n hoofd, niet bl
ïermd door een valhelm, waai
ïijnlijk een betonnen wegafbJ
ling. Met een drievoudig
ïedelbreuk werd hij per helic j
sr naar het ziekenhuis van Tal
vervoerd. Daar bezweek de F
ia geraakte renner aan el
tstilstand bij de derde pogiij
hem te reanimeren. 1
Ibio Casartelli was nog net gej
jaar beroepsrenner. In
stus '93 deed hij z'n intrede I
pprofmetier. Ploegleider Gia|
do Ferretti nam de coureur i
io, die een jaar eerder in Bd
lona de Olympische wegtij
d weggekaapt voor de neus vl
ik Dekker, op in zijn inmiddl
het wielertoneel verdwenl
iostea-formatie. Vorig seizo
tkaste hij naar ZG Mobili I
>ds het begin van dit jd
tókte hij deel uit van het 1VL
'la-team van Hennie KuipeJ
slofte
P Italiaan gold als een grote L
fe, maar kon die in zijn kol
"baan als prof niet waarnf
De belangrijkste oorzd
jseen operatie aan de knie, l
jtó in 1994 maanden uit comjj
r ™ld. Zijn staat van diensf
B ook beperkt gebleven tot a
sen in enkele wedstrijd
1 tweede garnituur,
jsartelli was bezig aan -
Tour. Ploegleider Kuil
overigens pas op het laaj
FJi'sche g0ud heeft uerJ
