)E
De Nederlandse contrabas van Baudelaire
Grotf
Gids
Hoosemans dichter bij de tekst dan Verstegen
Dubbelexpositie Rodin
in Laren en Den Haag
Colosseum in Rome in
augustus in steigers
Petrus Hoosemans vertaalde Franse dichter met satanisch genoegen
OP REIS
BETSY GIJS
Arena krijgt weer een plankier
VRIJDAG 14 JULI 1995
anima Jumpingl
ker
Itrijdprogramma voor JumpjJ
^rnationale springconcours dj
aidag 23 juli in Nieuwvliet-fj J
lolgt uit:
Ise klassiek parcours,
fee bijzonder parcours,
se bijzonder parcours.
be klassiek parcours,
se klassiek parcours,
fcse klassiek parcours.
■se klassiek parcours.
Ise klassiek parcours,
■se bijzonder parcours,
sse bijzonder parcours.
|se bijzonder parcours.
se klassiek parcours,
fese klassiek parcours.
|sse bijzonder parcours,
■sse klassiek parcours.
T1
pse klassiek parcours,
bse klassiek parcours,
sse bijzonder parcours,
pse finale.
Isse klassiek parcours,
fsse bijzonder parcours,
pse bijzonder parcours.
Isse bijzonder parcours.
esse finale.
|sse finale,
neter CSF bijzonder parcours,
neter CSF bijzonder parcours.
Inaal 1,30 meter klassiek parcours,
pnaal 1,30 meter klassiek parcours.
Inaal 1,40 meter bijzonder parcours.
psse troostronde.
psse troostronde.
naai 1,40 meter klassiek parcours,
eter CSF klassiek parcours,
meter CSF klassiek parcours.
maal 1,30 meter bijzonder parcours.
e.
maal 1,30 meter bijzonder parcours. I
e.
maal 1,30 meter klassiek parcours.
te tour finale,
e.
re tour eerste manche finale,
e.
re tour tweede manche en barrage.
onaal 1,40 meter klassiek parcours j
lia 18 VIS
rerker
ma van Jumping Zeeuws-Vla®'
tarom zijn er allerlei activiteiten
p de Jonge, voorzitter van de or- j
ïping Zeeuws-Vlaanderen.
1 stand van Henk van Hanegem va» i
en het publiek kan getuige zijn v
open breken van oesters en mos
haring en mosselen en meer. In
ts een vissersboot van Van Haneg
meter opgesteld.
bestuur van de stichting j|j
rptie voor sponsors en genodigde
„Die receptie wordt wat vroeg 8
lur. Dit omdat veel bezoekers aa
'aag de wedstrijd van het Zeeuw-i
nen, die vrijdagavond op sportp
t gespeeld."
iping Zeeuws-Vlaanderen SaaI1j^0p
dit evenement op stapel zetten,
vorig jaar zijn we al weer bezig
n dit jaar. We komen in de aa
ideren zo'n 25 keer bij e"taat'ioni
r in. Alleen hoop ik dat we wa1
verwelkomen in de nabije toeK j
best gebruiken. Dan rust niet
Zomer-Gids
oorCamiel Hamans
ften kwade gedachte,' is de
iedachtzaam gebaste reactie
jj gaudelaire-herdichter en
staler Petrus Hoosemans,
k hem voorgesteld wordt te
Uren in de schaduw van de
Lase Grote Kerk. „Een
tepasselijk beeld, mijn gerin-
L gestalte naast dat hoogte-
L van cultuur en traditie.
L werk is niet meer dan
k lucifervlammetje in ver
rijking met het heldere licht
lat mijn voorgangers, de mid
deleeuwse ambachtslieden,
lebben weten te ontsteken"
j Hoosemans op het trottoir
llaats neemt aan een gevorderd
keitje, geeft de berg zand die te-
ler.de kerk opgeworpen ligt, hem
hg meer metaforen in de mond.
let stapeltje boeken hier voor
t. mijn poging Baudelaire voor
Sederland te bewaren, lijkt bij
jste aanblik indrukwekkend.
Peze zoon der Baronie zou zich
jnen meten met zijn bentgeno-
j,Maar het is slechts een mols-
«opje. Daar aan de overkant ligt
is materie om de gotiek in stand
|e houden metershoog opgetast,
li die kerk heeft al eeuwen ge-
jotseerd."
loth zou Hoosemans alle reden
1 om minder bescheiden te
Ijn. Enige weken geleden is na
net gedurige arbeid zijn volle-
vertaling van Baudelaire's
\esFleurs du mal bij de Histori-
the Uitgeverij te Groningen ver-
n. Op hetzelfde moment
tram bij Philip Elchers in het-
ilfde Groningen een handpalm-
uot, in half-paling leer gebon-
Ben bibliofiel boekje uit met
Boosemans versie van Baudelai-
jï's satirische Amoenitates Belgi-
de bekoorlijkheden van Bel-
lie, met daarin de onsterfelijke,
jigetwijfeld op Rubens terug-
laande strofe: 'De lichtste vrouw
leegt zonder schaamte/de tieten
|ier bij het kwintaal(=100 ki-
ledematen staan voor
laai/zoals de benen van 't ge
raamte.'
pei
flet zijn niet de enige Hoose-
is-Baudelaire-uitgaven. Op
|et cafétafeltje liggen de Ambo-
uit Les Fleurs du
hi van 1986, twee andere bibli-
■fiele pronkstukken van Philip
llchers, die van de Tableaux pa-
(1991) en Le Voyage
(1992), en De 9 bloemen van het
kwaad die de Historische Uitge
verij bij gelegenheid van de jaar
wisseling 1993/4 uitgebracht
heeft. Alles in tweetalige edities,
zodat de lezer zelf de kwaliteit en
het niveau van de herdichtingen
kan beoordelen.
En het tafeltje had overvol kun
nen zijn met voor de gelegenheid
toepasselijke waar. De vijf verzen
uit de afdeling Le vin/De wijn uit
De bloemen van het kwaad heb
ben enige jaren geleden als etiket
een majestueuze collectie Nuits-
Saint-Georges gesierd. „Maar als
gebruikelijk wanneer drank en
letteren samengaan, resteert
daarvan slechts de herinnering."
Johan Polak
Hoosemans neemt, zodra het over
zijn levenswerk gaat, een aan zijn
correspondentievriend en stimu
lator Johan Polak herinnerende
houding van nietigheid aan, maar
hij weet beter. Alsof Baudelaire's
uitspraak over de overeenkomst
tussen het uiterlijk van grote
mannen en hun werk hem dan te
binnen schiet, wordt zijn blik die
van het illustere voorbeeld op het
moment dat de fotograaf hem
vraagt te poseren. De lippen
strak op elkaar en scherp vanon
der de wenkbrauwen spiedend, is
hij Charles Baudelaire, zoals die
in 1855 door Nadar geportret
teerd is.
Er zijn meer parallellen. Beiden
zijn heren die ondanks hun goede
vooruitzichten in behoeftige om
standigheden raakten. Baudelai
re, stiefzoon van een generaal en
met een op hem wachtend vader
lijk' erfdeel van 100.000 19e
eeuwse Franse francs, wist na
zijn glanzende middelbare
schooltijd niet goed wat te onder
nemen. Hij besloot tot een rech
tenstudie. Die opleiding bood
hem immers kansen op een zeke
re toekomst of die nu bij de over
heid of in de particuliere sector
lag. Hoosemans deed na een eer
ste poging in de wijsbegeerte het
zelfde. Beiden mislukten.
Baudelaire zag nauwelijks een
collegezaal van binnen. Het pla
veisel van Parijs was zo glibberig
dat zijn tocht in plaats van aan de
Ecole de droit in de bohème ein
digde. fn het Groningen waar
naar Petrus Hoosemans in 1970
verhuisde, waren de verlokkin
gen niet geringer. De nachtelijke
wereld vol rijm en wijn van de
kring rond de dichters Rawie en
Van Wissen trok. Hoosemans
Petrus Hoosemans bij de Grote Kerk van Breda: „Het stapeltje boeken hier voor me, mijn poging
Baudelaire voor Nederland te bewaren, lijkt bij eerste aanblik indrukwekkend.foto cor viveen
is last. Weliswaar nuttig
"v ie voortplanting, maar
Het hogere staat het slechts in
zoals de christelijke wijsbegeerte van vroeger dacht. Vleselijk
Pm niet vreselijk, want voor de instandhouding der soorten nood-
Imijk, maar het behoort tot het terrein der dierlijkheid.
Mazingwekkend daarom dat hetzelfde christendom zulke zware
;s zet op het toegeven aan die lust. Geestelijken die hun leven
1 gewijd aan het eeuwige, mogen op straffe van verdoemenis
r''allen voor het lichamelijke. Alsof een zonde tegen het lage ern-
W 's dan een vergrijp tegen het hoge.
'e tie gade zijns evennaaste begeert, begaat niet meer dan een ani-
vergrijp en toch beschouwen de christelijke moraal en traditie
:'eh een halsmisdrijf. Trouw, iets dat behoort tot het hoge, wordt
tor verbroken. Alsof gedrag op het niveau van het dier recht-
w van doen heeft met de bovenwereld van het onthechte.
"k bandeloos en draagt zodoende de kiem in zich van rebellie te-
w' <^ac^t middeleeuwse scholasticus. Daarom verbindt hij
conse1uenties aan. Lust is verdacht en moet dus zoveel mo-
ontkend worden. Het lukt niet, weten we intussen en zoveel
it ',en.van wijsgerig optimisme later.
I "tj'zijn we nog altijd niet verder dan de middeleeuwen. Ian Kerk-
1. L'idafrikaans-Nederlands filmer, heeft dat de kijker afgelopen
lliiirf °Pn'euw l°ten ontdekken. Als 'Zomergast' vertoonde
t ene na de andere korte, experimentele film. Nimmer werd er in
PMr uur tijd meer pies, poep, lendewater, geweld en doorgaans
fiolen lichaamsopeningen vertoond dan in deze paar uur. Niet
E' publiek erotisch op te winden of om te shockeren, het draaide
"W hogere.
Itonv "an et detken zetten. Over het verschil tussen porno en
I, over de waarde van het artistieke, over de rol van macht, over
J!"" de vrouw, over de functie van geweld en over alles wat
iJ/o itieke correctheid nog meer verzonnen is. Hij ontkent het
lage driftleven niet. Integendeel, hij accepteert het en ver-
ct, maar gaat er wel vanuit dat de kijker vervolgens zelfwerk-
oèl u ^'e' a's de klassieke prikkelrolprent die geen andere
eefi dan om het ingeslapen middelbare echtpaar opnieuw
Ujf,ve'Jrbsend experimenteren te zetten, hij verwacht dat er gees-
htn eSIS i '!e( Pillek gebeurt. Uitvergrote lust, bestialiteit is voor
mtn °PstaPje naar weloverwogen plaatsbepaling. Een aanzet tot
HijvenV°rming-
vaIgerv 1 e dijker, of hij nu een Amerikaans georienteerde
he'van"n ['P^'deke correcte is of een daarmee parallelle aanhan-
rtlf iiJe^.}ass}ek fatsoenlijke orthodoxie of een simpele, links libe-
Lfo Vs n'et bij machte zich te onttrekken aan de opdringere
liigro„ an beeld. Het ene moment voelt hij een majestueuze erec-
Zijn spijkerbroek, het andere moment wendt hij zijn
moest ri" angst walging af. Veel discussie ontstaat er niet. Of het
l'^kelen Wer onm°gebjkheid op deze wijze het filosoferen te
^bliotieJm' ^l°ot zit het hoofd in de weg. De mens blijft, ondanks
'e«t in h en ,vo' eeuwen psychologie en filosofie, een dier. En het
Mt. £en eni. 8' z.° op de loer dat het de geestelijke functies verhin-
s 'Fe pik belemmert het klimmen naar boven.
nam vervolgens een nederig amb-
tenarenbaantje aan, kreeg ge
zondheidsproblemen en werd af
gekeurd.
Baudelaire verspilde zijn kapi
taal aan antiquiteiten van du
bieuze kwaliteit, zelf ontworpen
maatkledij, afkoopsommen voor
gevallen meisjes en braspartijen
en werd daarom door de familie
raad op een benepen maandgeld
gezet. De rest van zijn leven is
zijn correspondentie gevuld met
klachten over tekort aan midde
len. Desondanks bleef Baudelaire
heer, nu niet langer met een goud
beknopte wandelstok of het
groengeverfde haar van de dan
dy; hóe veel gebrek hij ook leed
en hoe vaal en sleets zijn kos
tuums ook werden, Baudelaire
vertoonde zich slechts als gentle
man.
Bij Petrus Hoosemans van het
zelfde laken een pak, zij het van
wat vaderlandser snit. Bij hem
geen sporen van verwoestende
Venus-offers, geen schuldeisers
tot in het tweede geslacht of een
uitmonstering van een verarmde
Britse tweede ambassadesecreta
ris, Hoosemans is een hoffelijk,
Hollands heer met een hem tegen
kou en onverwachte tocht be
schermende slip-over onder het
ietwat altmodisch colbertje.
Baudelaire en Hoosemans zijn
beiden traag, maar met reden.
Baudelaire's poëtisch hoogtepunt
Les Fleurs du mal verscheen na
lange jaren van aankondiging on
der verschillende titels eindelijk
in 1857. Een deel van de verzen
was toen reeds vijftien jaar oud.
Politoeren was zijn devies.
Voor Hoosemans geldt hetzelfde.
Zijn eerste Baudelaire-vertaling
werd gepubliceerd in De Nieuwe
Clercke, een geruchtmakend
Gronings studentenblaadje uit
het midden van de zeventiger ja
ren. In 1986 maakte Johan Polak
in het nawoord van de Ambo
bloemlezing wereldkundig dat
Hoosemans 'zich de herschepping
van Les Fleurs du mal in de Ne
derlandse taal tot levenstaak had
gesteld'.
De voltooiing liet echter zo lang
op zich wachten dat uitgeverij
■Van Oorschot, die belangstelling
had voor Hoosemans werk maar
het zakelijk niet met hem eens
kon worden, en vertaler Peter
Verstegen mogelijkheden zagen
voor een eigen versie. Een paar
maanden geleden presenteerden
zij, toen Hoosemans vrijwel ge
reed was, hun in een vloek en een
zucht gereed gekomen vertaling
van De bloemen van het kwaad.
Riool
Maar het was niet alleen een zaak
van schaven en verbeteren die
Hoosemans zo lang bezig hield.
„Midden jaren zeventig stuitte ik
per toeval op een bundeltje van
Baudelaire. Ik las erin, ik raakte
gegrepen door die bizarre combi
natie of beter tegenstelling tussen
de hoge vlucht van zijn stijl en de
geur van het riool die uit zijn ver
zen opstijgt, maar ik kwam er
niet uit. Ik had te vaak het woor
denboek nodig. Baudelaire's
Frans lijkt op het eerste gezicht
niet erg ontoegankelijk of verou
derd, maar hij gebruikt om de ha
verklap archaïsmen of aan een
verheven dichterlijke stijl ont
leende woorden. Dat is echter
niet het grootste probleem."
„Zijn gedichten zitten vol ironie,
sarcasme, dubbelzinnigheden,
grapjes en klankspelletjes. Bau
delaire speelde en experimen
teerde met de traditionele door
de Académie Francaise gecodifi
ceerde regels voor het goede ge
dicht. Hij omzeilde en saboteerde
de voorschriften. Voordat je dat
goed in de gaten hebt en daarvan
een gelijkwaardig Nederlands
kunt maken, heb je veel tijd en
studie nodig."
„In 1982 is de monumentale stu
die van Albert Cassagne, Versifi
cation et Métrique de Charles
Baudelaire, uit 1906 herdrukt. Ik
kreeg daar lucht van en heb het
boek uit Frankrijk laten komen.
Het opende werelden voor me. In
de verantwoording bij mijn Bloe
men van het kwaad doe ik er uit
voerig verslag van: 'Deze onvol
prezen studie liet mij in Baude
laire's machtige bouwwerk, waar
de stilte van het licht nauw voel
baar wordt gestoord door bitter
zoete wierookwalmen, alle hoe
ken zien en voelen, links en
rechts, van de verbale eloquen
tie.'"
„Het boek werd mijn houvast en
mijn lichtende toorts op de on-
Van Les Fleurs du mal zijn tijdens Baudelai
re's leven twee drukken verschenen. De eer
ste van 1857 omvatte oorspronkelijk het
ronde aantal van honderd gedichten. De
bundel gaf aanleiding tot een proces en zo
doende moesten zes 'obscene' verzen eruit
verwijderd worden. De tweede, uitgebreide
editie stamt uit 1861. De zes veroordeelde
gedichten bleven er natuurlijk buiten, maar
32 nieuwe werden in een dwingende 'inwen
dige architectuur' in de structuur van de
bundel gevoegd.
In de volgende jaren bleef Baudelaire bezig
met zijn boeket, maar tot een definitieve
herdruk kwam het door zijn ziekte en dood
in 1867 niet meer. Na zijn overlijden belast
te een tweetal vrienden zich met de bezor
ging van de literaire nalatenschap. Een der
de druk, bestaande uit 152 verzen, was
daarvan het resultaat in 1868, en niet in
1867 zoals Peter Verstegen, de andere verta
ler, beweert. De bezorgers stelden welis
waar dat zij een door Baudelaire uitgewerk
te opzet gevolgd hadden, maar deze is na
derhand nimmer tussen de papieren van de
dichter aangetroffen. De wetenschappelijke
wereld verwerpt doorgaans dan ook deze
zogenaamde edition d'efinitive. Hoosemans
volgt in zijn herdichting, zoals gebruikelijk,
de editie van 1861 en komt dus uit op een
aantal van 126 'bloemen'. Nadere vergelij
king tussen Hoosemans' en Verstegens werk
brengt meer verschil aan het licht. Een
vluchtige beschouwing van de vertaling van
een der vroegste sonnetten moet volstaan,
het beruchte Une nuit que j'etais prés d'une
affreuse Juive, geschreven op Sarah, bijge
naamd La Louchette, Baudelaire's eerste
geliefde, die hem al op 18-jarige leeftijd aan
een druiper hielp. Bij Verstegen wordt deze
zin ietwat gemeenzaam: 'Toen ik eens sliep
bij een jodin van laag allooi', terwijl Hoose
mans het komende rijmprobleem oplost
door het voor het Nederlands niet noodza
kelijke werkwoord weg te laten: 'Bij een af
grijselijke Joodse, op een nacht'. Hoosemans
blijft dichter bij de tekst en komt deson
danks niet in de problemen. In de volgende
regel verandert het beeld niet: 'cadavre' ver
taalt Verstegen met het te weinig bestiale
'lijk' in'plaats van, zoals Hoosemans, met
'kadaver'; 'etendu' wordt in de versie van
Verstegen het laag bij de grondse 'lag bij te
komen', Hoosemans heeft het letterlijke
'uitgestrekt'. De derde versregel maakt dui
delijk waarom Verstegen 'komen' nodig had;
'songer' is bij hem, zoals het woordenboek
voorschrijft, 'dromen'. Hoosemans moet hier
een andere uitweg vinden, want hij dient te
rijmen op 'uitgestrekt'. Het lukt hem met
'aandacht weer gewekt'. De slotregel van de
eerste strofe onthult het waarom van Vers
tegens 'allooi'. Hij vertaalt '5 la triste beau
té' met 'zo bitter mooi'. Voor Hoosemans is
de oplossing simpeler. Op zijn 'nacht' rijmt
'vreugdeloze pracht'.
Verstegen vertaalt wendbaar, maar Hoose
mans doet in woordkeus, stijl en vorm het
orgineel meer recht. Verstegen permitteert
zich vrijheden, waar Hoosemans tracht
Baudelaires veronderstelde intentie te bena
deren.
VRIJDAG 14 JULI 1995 DEEL
geëffende weg van de taal die ik -
ooit - niet begreep naar de taal
waarin ik mij - ooit - niet kon uit
drukken." Van Chassange leerde
ik dat ik een vorm en een vocabu
laire moest ontwikkelen om Bau
delaire adequaat en equivalent in
het Nederlands te herdichten.
Dat vraagt oefening, energie en
jaren."
Meeklinken
„Elke goede dichter heeft een ei
gen toon en timbre. Baudelaire
bromt, mokt en gonst en wie zich
lang genoeg met hem bezig
houdt, diens hart gaat meeklin
ken op de cadans, zoals een
klankkast resoneert met de daar
over gespannen snaren. Die toon
en die sfeer moet je al werkend
proberen vast te houden, een heel
boek lang. In de loop der tijden
raak je er steeds iets bedrevener
in. Aan het eind ben je de goedge-
stemde Nederlandse contrabas
van Baudelaire. Verstegen heeft
dat niveau mijns inziens niet be
reikt. Bij hem is het, hoe inventief
hij ook als vertaler en hoe des
kundig hij als vertaalweten
schapper is, te gehaast gegaan.
Zijn befaamde vaardigheid staat
Baudelaire in de weg. Die is meer
gebaat met een klankkast dan
met een opgeblazen ballon."
Traagheid is niet de laatste over
eenkomst tussen Baudelaire en
zijn herschepper. Beiden bemin
nen de provocatie. Bij Baudelaire
begint het in de vroege gedichten.
Hij zet de gangbare normen voor
schoonheid en goedheid op zijn
kop en roept zichzelf uit tot hoge
priester in de eredienst van het
kwaad. De mens is een wezen van
uitersten, heilige zowel als zon
daar, zijn ziel gericht op God en
diens hemel, maar in de lijfelijke
realiteit de duivel en de hel toe
gewijd. Evenwicht bestaat er
niet, want het lichaam over
heerst. De mens, en met die uitge
sproken gedachte shockeerde
Baudelaire het 19e eeuwse Fran
se literaire en intellectuele pu
bliek, is geneigd tot het kwaad,
houdt van de drek en het vuil.
Daarom kiest de dichter, als een
volleerd decadent, in een omke
ring aller waarden voor het
kwaad, het lelijke en de Boze.
Afstraffing
Beleefde Baudelaire er een sata
nisch genoegen aan de geruch
tenstroom omtrent zijn persoon
te voeden met verhalen als zou hij
zijn vader vermoord en daarna
opgegeten hebben, om zich ver
volgens te kunnen beklagen over
de laster die er over hem ver
spreid werd, zo doet het Hoose
mans deugd als Verstegen ge
tergd op zijn uitspraken reageert.
En die zijn niet van de geringste
soort. De bescheiden Amoenita
tes Belgicae beginnen met een
voorwoord dat geen andere func
tie heeft dan als afstraffing te
dienen van zijn collega, 'kunst
vertaler te Amsterdam'.
In zijn magnum opus noemt
Hoosemans Verstegen niet, maar
ieder die geen vreemde in Jerusa
lem is, begrijpt dat een groot deel
van de Verantwoording aan het
adres van zijn concurrent gericht
is.
Verstegens kloeke boekwerk be
vat een honderddertigtal pagi
na's bijeengesprokkeld commen
taar, Hoosemans doet het zonder:
'daar commentaren op de gedich
ten vaak begrepen worden als be
doeld om de betekenis die in de
vertaling niet doorklinkt toe te
voegen of zwakheden in de verta
ling te verklaren zonder Baude
laire's Dichtkunst en Ironie min
der duister te maken, zijn in deze
bijzondere editie van Les Fleurs
du mal, 1861 de commentaren
achterwege gelaten." De tegen
strever kan het ermee doen.
Na een paar weken vakantie
krijg ik dat altijd: een beetje een
leeg gevoel van binnen. Niet van
te weinig eten want daar man
keert het bij ons niet aan. Nee, ik
bedoel dat het allemaal zo leeg,
zo oppervlakkig wordt, je kent
dat wel. God, wat zit ik toch in
een keer te zeiken zeg.
Enfin, die dag hadden we zo'n
bui. Tenminste, ik dan, want Bet
sy had een prachtig meertje ont
dekt en liep voor het ontbijt al
zonder bovenstuk rond. Ik moest
er op uit, iets nieuws ontdekken,
een beetje cul
tuur zien. Er
wilde niemand
mee, dus ik ben
gewoon alleen
gegaan.
Waar ik ook
zocht, nergens
een toeristisch
bordje dat naar
een museum of
zoiets verwees.
Maar wel een prachtige kerk,
precies in het midden van dat
stadje hier. Barok denk ik, of Ro
maans. Het kerkhof ernaast was
echt heei erg indrukwekkend.
Met ook heel wat beroemde
mensen, dat kon je zo zien aan
die grote grafstenen. Sommige
waren bijna net zo groot als on
ze caravan. De meeste namen
kende ik niet, maar ze waren
ook niet meer zo goed te lezen
na al die jaren.
Toen ik terug op de camping
kwam, was de rest nog niet te
rug van het
meer. Heb ik
gewoon wel
twee uur voor
me uit zitten
kijken. En na
zitten denken.
Over het leven
en zo.
(Wordt
14 vervolgd)
Laren/Den Haag (anp) - Voor het eerst sinds ruim een halve
eeuw houden twee Nederlandse musea een grote overzichtsten
toonstelling met werk van Auguste Rodin (1840-1917). De
Franse kunstenaar wordt gezien als een belangrijke vernieuwer
van de beeldhouwkunst.
In Het Paleis in Den Haag zullen
zijn vroege figuurstudies en por
tretbustes te zien zijn. Het Sin-
germuseum in Laren presenteert
grote bronzen beelden. Ook toont
het foto's van de beeldhouwer
aan het werk. De dubbeltentoon
stelling loopt van 15 oktober tot
en met 14 januari 1996.
Dankzij de samenwerking met
het Parijse Musée Rodin biedt de
expositie meer dan honderd
kunstwerken. Ook Rodins top
stukken, De Burgers van Calais
en De Kus, zijn te zien. Enkele
kunstwerken zijn afkomstig uit
Nederlandse musea. De Denker
behoort tot de collectie van het
Singermuseum.
Ter gelegenheid van de tentoon
stelling zal ook Rodins verblijf in
Nederland worden belicht. De
kunstenaar kwam hier in 1899,
op uitnodiging van bevriende
kunstverzamelaars. Rodin be
wonderde de 17e-eeuwse Hol
landse meesters. Ook was hij on
der de indruk van Van Gogh.
De beeldhouwer zorgde in het
Parijs van zijn tijd voor veel op
hef.
Mensen vonden zijn realistische,
vaak erotische beelden nogai
schokkend.
Door onze correspondent Aart Heering
Rome - Het Colosseum in Rome krijgt een grondige opknap
beurt. Begin augustus komt het monument dat al meer dan dui
zend jaar een van de voornaamste symbolen van Rome is, in de
steigers te staan.
De restauratiewerkzaamheden zullen ongeveer vier jaar duren,
zodat zij nog voor het Jubeljaar 2000, wanneer Rome circa
veertig miljoen pelgrims en toeristen zal ontvangen, zullen zijn
voltooid.
Het in het jaar 80" gebouwde am
fitheater moet in zijn oude luister
worden hersteld. Daartoe zal de
fagade grondig van smog worden
gereinigd, terwijl bovendien
scheuren en breuken worden ge
dicht, die nu nog zorgen voor re
gelmatige lekkage en instortings
gevaar.
De meest spectaculaire verande
ring bestaat uit de aanleg van een
houten plankier in de arena zelf,
dat net als in de oudheid de on
deraardse gangen en de cellen
van gladiatoren, leeuwen en
christenen zal bedekken.
Sinds de achttiende eeuw hebben
er opgravingen plaatsgevonden
in deze ruimten, die sedertdien
blootgesteld zijn geweest aan
weer, wind en luchtvervuiling en
het antieke theater van binnen al
eeuwen lang het aanzicht geven
van een rotte kies. Om het Colos
seum heen wordt een gloednieu
we ellipsvormige wandelroute
aangelegd, terwijl het asfalt dat
nu nog de tweeduizend jaar oude
straten met hun karakteristieke
grote basaltblokken bedekt,
wordt verwijderd. Het resultaat
is, dat de rond het theater dolen
de bezoeker zich in het jaar 2000
inderdaad in het Rome van de
vroege keizertijd kan wanen.
De restauratie, waarmee 40 mil
joen gulden gemoeid is, wordt
volledig gesponsord door de Ban-
ca di Roma. De Romeinse bank
had dit bedrag al drie jaar gele
den ter beschikking gesteld,
maar door de traagheid van de
Italiaanse bureaucratie is het nu
pas mogelijk om daar gebruik
van te maken. In de komende ja
ren zal nog een serie belangrijke
restauraties worden opgeleverd.
Het Mausoleum van Sint Helena,
de moeder van keizer Constan-
tijn, zal volgend jaar klaar zijn,
waarna in het hele omliggende
gebied een archeologische wan
delroute wordt geopend.
Ook het herstel van de Triomf
boog van Janus, die beschadigd
raakte bij de mafiose bomaanslag
van 27 juli 1993 (die de vroeg
christelijke kerk van Sint Joris
bijna geheel verwoestte) is vol
gend jaar gereed. En sinds kort
kunnen voor het eerst de 400 me
ter lange resten van de oude Ro
meinse haven aan de Tiber wor
den bezocht.
Voor geïnteresseerde bezoekers
organiseert de Sovrintendenza
archeologica di Roma, het orgaan
dat het beheer over de antieke
resten coördineert, in de maan
den juli en augustus bezoeken en
rondleidingen in en rond een
groot aantal archeologische mo
numenten, die normaal niet voor
het publiek toegankelijk zijn.
